Transcript Sistem yaklaşımı

İşletme Yönetimi
Sistem ve Durumsallık Yaklaşımı
15.04.2015
1
Sistem Yaklaşımı
15.04.2015
2
Modern yönetim yaklaşımı



Modern yönetim yaklaşımları, II. Dünya
Savaşı’ndan sonra 1950-60’lı yıllarda gelişme
göstermiştir.
Neoklasik yönetim yaklaşımına paralel
gelişme göstermiştir.
Bu yaklaşımın temelini oluşturan akımlar
sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımıdır.
15.04.2015
3
Sistem yaklaşımının doğuşu



1950’lerden günümüze kadarki dönem bir
sentez ve gelişme dönemidir.
Psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi bilimlerin
gelişmesinden ve sistem kavramından
yararlanılmıştır.
Çağdaş yönetim ve organizasyonlar, sistem
yaklaşımlarından esinlenerek tasarlanırlar.
15.04.2015
4
Sistem yaklaşımının doğuşu



Bu teorinin en önemli özelliği, analitik bir
temele sahip olmasıdır.
Organizasyonların karmaşık yapıya sahip
olması kesin kurallarla yönetilmesini
zorlaştırdığı için yeni boyutlar gündeme
gelmeye başlamıştır.
Sistem anlayışı çok eskilere dayanmaktadır.
15.04.2015
5
Sistem yaklaşımının doğuşu



Sistem kavramının önemi, Hawthorne
araştırmalarından sonra anlaşılmıştır.
İlk olarak biyoloji biliminde ele alınmıştır.
Ludwig Von Bertalanffy tarafından “Genel
sistem teorisi”nde her olayı belli bir çevre içinde
başka olaylarla ilişkili olarak incelemenin olayları
anlama, tahmin ve kontrol etme açısından daha
etkin olduğunu ileri sürmüştür.
15.04.2015
6
Sistem kavramı

Bir veya daha çok amaca veya sonuca
ulaşmak üzere aralarında ilişkiler olan
fiziksel veya kavramsal, birden çok bileşenin
oluşturduğu bütündür.
15.04.2015
7
Sistem kavramı

Belirli bir çevrede, belirli bir amacı
gerçekleştirmek için birimlerin ve bu birimler
arası etkileşimlerin oluşturduğu yapay veya
doğal yapı ve işleyişlerin bütünüdür.
15.04.2015
8
Sistem kavramı ve özellikleri








Alt birimlerden oluşur.
Alt birimler arasında tanımlı ilişkiler vardır.
Belirli bir amacı gerçekleştirmeye yöneliktir.
Belirli bir sınırı vardır.
İç ve dış çevresi vardır.
İç ve dış çevre ile etkileşim içindedir.
Girdileri, işleyişi, çıktıları, dengesi ve denetimi vardır.
Anlamlı bir bütündür.
15.04.2015
9
Sistem yaklaşımı



Temelinde sistem olarak ele alınan bütünün
amacını gerçekleştirmesi vardır.
Önemli olan bütündür, parçalar bu bütüne
katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir.
Yönetimde sistem yaklaşımı denildiği
zaman, yönetim olaylarını ve bu olayların
meydana geldiği birimleri birbiriyle ilişkili bir
şekilde ele alan yaklaşım anlaşılmaktadır.
15.04.2015
10
Sistem yaklaşımı

Örgütsel sistemi oluşturan parçalar olarak;



insan unsuru (çalışanlar),
makineler, maddi kaynaklar, görevler (görev
tanımları),
formal yetki ilişkileri ve küçük informal gruplar
sayılabilir.
 Bütün bu parçalar, örgütün amaçlarını
gerçekleştirmek üzere iletişim ve karar
verme süreçleriyle birbirlerine
bağlanmışlardır. Örgüt ana sistemdir.
15.04.2015
11
Basit Sistem Modeli
SİSTEMİN DIŞ ÇEVRESİ
GİRDİ
İnsan gücü, mal, enerji,
hizmet, teknoloji, kalite,
hammadde, maliyet, bilgi
üretim süresi,…
ÜRETİM SÜRECİ
MAL
(Girdileri çıktılara
dönüştürme süreci)
VE
HİZMET
Sistemin sınırları
Sonuçlarla hedeflerin
görüntülenmesi : Geri bildirim
15.04.2015
12
Sistem yaklaşımı ile ilgili temel kavram ve
özellikler









Sistem ve alt sistemler
Kapalı ve açık sistemler
Her sistem bir çevrede faaliyet gösterir
Sistemin sınırları
Entropi-Negatif entropi (Negentropi)
Değişkenler ve parametreler
Dengeli durum ve dinamik denge
Girdi-çıktı ve geri besleme
Değişik girdi-çıktı ilişkisi
15.04.2015
13
Sistem ve Alt Sistem İlişkisi



Her sistem, kendini meydana getiren daha
küçük sistemlerden oluşur
Mekanik, biyolojik ve sosyal bütün sistemlerin
çeşitli alt sistemleri vardır.
İşletme sistem, pazarlama onun alt sistemidir.

Sistem hiyerarşisi:




15.04.2015
Süper sistem
Supra sistem
Sistem
Alt sistem
14
Açık ve kapalı sistemler



Her sistem, belirli bir çevrede faaliyet gösterir.
Eğer sistem ile sistemin içinde faaliyet
gösterdiği çevre arasında enerji, malzeme ve
bilgi-alışverişi varsa bu tür sistemler açık
sistem olarak adlandırılır.
Biyolojik ve toplumsal sistemler açık
sistemlerdir.
15.04.2015
15
Açık ve kapalı sistemler

Açık sistemlerin özellikleri:





Büyüme yeteneği.
Diğer sistemlerden girdi alır, ürüne dönüştürür, çıktı
verirler.
Kendilerini koruma eğilim ve yeteneği.
İç ve dış çevreleriyle etkileşim.
Bir başka sistemin alt veya üst sistemidirler.
15.04.2015
16
Açık ve kapalı sistemler




Kapalı sistemler, çevresiyle etkileşim ya da girdiçıktı alış verişi olamayan sistemlerdir.
Kendi başına süreklidir ve dışarıdan enerji ve
kaynak almaz.
Çevreleriyle ilişki içine girmeye ihtiyaçları yoktur.
Kalorifer, klima, çalar saatler yarı kapalı
sistemlere örnektir.
15.04.2015
17
Doğal-Yapay Sistemler

Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi doğa
tarafından tasarlanan sistemler doğal
sistemlerdir.


Güneş sistemi
Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi insan
tarafından tasarlanan sistemler yapay
sistemlerdir.

15.04.2015
Bilgisayarlar
18
Çevre



Bir sistemin içinde faaliyet gösterdiği ortam
anlamında kullanılır.
Sistemin sınırları dışında kalan her şey
çevreyi oluşturur.
Çevrenin önemi,
sistemi ve işleyişini
etkileyecek
potansiyeli
taşımasından
ileri gelmektedir.
15.04.2015
19
Sistemin sınırları



Sınır, sistemin iç yapısına ilişkin değişkenleri,
sistemin çevresine ilişkin faktörlerden ayırır.
Sistemin nerede başlayıp nerede bittiğini
gösterir.
Sosyal sistemlerde, örneğin
örgütlerde sınırları belirlemek
zordur.
15.04.2015
20
Değişkenler ve Parametreler



Bütün sistemlerde sistemin yapısını ve
işleyişini etkileyen faktörler vardır.
Bu faktörlerden sistem içinde olanlara
değişken,
Sistem dışında olanlara parametre denir.
15.04.2015
21
Sistemin çevresi

İşletmenin yakın çevresi






İşletme çalışanları,
İşletmenin kullandığı teknoloji,
İşletme ortakları,
İşletmenin tüketicileri,
İşletmenin rakipleri
İşletmenin dış çevresi






Ekonomi
Devlet
Kanunlar,
Çok uluslu işletmeler
Küresel ekonomi
Küresel bilgi ağı
15.04.2015
22
Sistemin bozulması - ENTROPİ



Entropi, sistemlerin bozulma eğilimlerini ifade
eder.
Bozulan sistemin dengesini yeniden kurmak
için gerekli önlemlerin alınması gerekir
(negentropi-olumsuz entropi).
Aksi taktirde, sistem giderek dengesini yitirir,
karışıklık ve aksamalar artar, faaliyetler
anlamını yitirir ve sistem tamamen durur.
15.04.2015
23
Sistemlerde dengeli durum ve dinamik
denge


Açık sistemlerde dinamik bir denge vardır. Bunu
sağlayan geri beslemedir. Bu durum olumsuz
entropi ile ilgilidir.
Sistemlerin değişen çevre koşullarına uyum
gösterme yeteneğine DİNAMİK DENGE denir.
15.04.2015
24
Girdi, Çıktı ve Geribesleme

Geri besleme sayesinde sistem, faaliyetlerini
değerleme ve gerekirse ayarlama olanağı bulur.
15.04.2015
25
Değişik girdi çıktı ilişkisi (Equifinality)



Kapalı ve mekanik sistemlerde başlangıçta
kullanılan girdi ile elde edilecek çıktı arasında
doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi vardır.
Açık sistemlerde aynı sonuçlar değişik girdi
veya süreçlerin kullanılması ile elde edilebilir.
Bu özellik, açık sistemlerle ilgili seçenekleri
büyük ölçüde arttırmaktadır.
15.04.2015
26
Sistem türleri



Mekanik-biyolojik-sosyal sistemler
Deterministik ve probabilistik sistemler
Uyumcu-öğrenen sistemler
15.04.2015
27
Mekanik-biyolojik-sosyal sistemler




Mekanik sistemler kapalı sistemlerdir. Entropiye
maruz kalır.
Biyolojik ve sosyal sistemler ise açık sistemlerdir.
Biyolojik sistemler de açık sistemler olmasına
rağmen bir süre sonra entropi etkisi ile
faaliyetlerini durdururlar.
Organizasyonlar sosyal sistemlerdir.
15.04.2015
28
Deterministik ve probabilistik sistemler


Bir sistem verilen talimat doğrultusunda
faaliyetini sürdürüyorsa, çıktı önceden tahmin
edilebiliyorsa ve çıktı da bir değişme
beklenmiyorsa deterministik sistemdir.
Çıktı değişir bir özellik gösteriyorsa, şans olayına
bağlı olarak çıktının alacağı değer değişiyorsa
probabilistik sistemdir.
15.04.2015
29
Deterministik ve probabilistik
sistemler
Sistem kompleksliği
Sistem tipi Basit
Kompleks
Çok kompleks
Deterministik Hesap makinesi Bilgisayar
Teyp
Radar kontrollü
kıtalararası
füzeler
Henüz yok
Probabilistik
Ekonomik sistem
İnsan beyni
15.04.2015
Para yuvarlama Hisse senedi
(Yazı-Tura)
piyasasında
spekülasyon
30
Uyumcu-öğrenen sistemler

Eğer bir sistem çevresi ile olan bilgi alış-verişi
sonucu çevredeki değişmelere göre kendi
işleyişini değiştirip çevresi ile dengeyi
koruyorsa bu sistemlerden söz edilir.
15.04.2015
31
Bir sistem olarak organizasyon


İşletme sistemi hem yapay hem de çevresinden
olumlu ya da olumsuz olarak etkilenen açık bir
sistemdir.
Yönetim kararları, iç çevre değişkenleri ve dış
çevre değişmezlerinin etkisinde alınır.
15.04.2015
32
Organizasyonlar sistem yaklaşımı açısından
incelendiğinde üç önemli özellik belirir:



15.04.2015
Bütüncü görüş (Holism)
Organizasyon-çevre ilişkisi
Bilgi akışının önemli rolü
33
Holism



Sistem yaklaşımında esas ağırlık bütün
üzerinedir.
Organizasyon çeşitli bölümlerin bir toplamı
olarak değil, çevresi ile girdi-çıktı ilişkisi olan
açık sistem olarak ele alınır.
Farklılaşma, bir sistemin alt sistemlere
ayrılma durumuna denir.
15.04.2015
34
Sistem yaklaşımının başlıca süreçler ve ilgili değer yargıları açısından özelliği
Yönetim
Teorisi
Organizasyon Yapısı
Başlıca Süreçler
İlgili Değer Yargıları
Klasik
• Ayrıntılı görev tanımları
• Departmanlaşma
• Hiyerarşi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Davranışsal
• İnformal organizasyon
• Kararlara katılma • Duygular
• İnformal küçük
• Anlama
gruplar
• Doğruluk
Sistem
• Bilgi işleyen bir birim
olarak organizasyon
• Açık sistem
• Bilgi akışı
• Kontrol
• Alt sistemler arası
ilişkiler
• Bilgi/Haber
• Bilgi işleme
• Karar verme
Amaçlar
Planlama
Organizasyon
Emir-Komuta
Karar verme
Rasyonellik
Başarı
Çok çalışma
Tüketim değil
tasarruf
• Açıklık
• Gestalt (Bütüncülük)
Tablo, sistem yaklaşımının özelliğinin klasik ve neo-klasik yönetim teorileri ile birlikte ve karşılaştırmalı
olarak incelemesini göstermektedir.
15.04.2015
35
Sistem yaklaşımının
yönetim bilimine katkıları






İç ve dış çevre koşulları.
İşletmeye bütün bir sistem olarak bakış.
Alt ve üst sistemin uyum zorunluluğu.
Sinerji kavramı.
Birbirini destekleyen fiziksel, finansal, bilgi
akımı.
Çevresel değişikliklere uyumda bazı köklü
değişiklik gerekliliği.
15.04.2015
36
Durumsallık (Koşul Bağımlılık)
Yaklaşımı
15.04.2015
37



Durumsallık yaklaşımı, yönetimde her duruma
uyan evrensel ilkeler olduğu görüşünü
reddetmektedir.
Her durumun kendine özgü bir yönetim tarzı
olduğunu savunmaktadır.
Bu teori, içinde bulunulan durumun özelliklerini
anlamaya ve bu duruma uyan bir davranış tarzı
geliştirmeyi amaçlamaktadır.
15.04.2015
38



Bu yaklaşım, 1960’ların ortasında, yönetsel
problemlere geleneksel ve sistem teorisi
kavramlarını uygulamakta başarısız olmuş
yöneticiler için geliştirilmiştir.
Yönetimde her zaman geçerli olabilecek en iyi
yol olmadığını savunmuştur.
Joan Woodward, Paul Lawrence, Jay Lorsch
ve diğerleri.
15.04.2015
39
Davranışsal
yaklaşım
Yöneticiler diğerlerini
nasıl etkiler?
•İnformal grup
•Personel arasındaki
birlik
•Personelin sosyal
gereksinimleri
Sistem yaklaşımı
Parçalar birlikte uyum
içinde nasıl çalışır?
•Girdi
•Süreç
•Çıktı
Geleneksel
yaklaşım
Yöneticiler ne yapar?
•Plan
•Örgütleme
•Liderlik
•Denetim
Durumsallık
yaklaşımı
Yöneticilerin problem
çözümüne bakış açıları
•Dış çevre
•Teknoloji bireyler
15.04.2015
40
Bir organizasyonun yapısını etkileyen
iç ve dış faktörler
Dışsal faktörler Müşteriler
Pazar
koşulları
Rekabet
Devlet
müdahalesi
Sosyal/kültürel
koşullar
Organizasyon yapısı
İçsel faktörler
15.04.2015
Misyon
vizyon
Yapılacak iş
Personelin
niteliği
Kullanılan
teknoloji
Amaçlar
41
Çeşitli yönetim ve organizasyon koşulları
DIŞ
ÇEVRE
Katılımcı Sistem-4
Yaklaşımı
Klasik Yaklaşım
Durumsallık Yaklaşımı
Ağırlık işin fiziksel
yönü üzerinde
Teknoloji
15.04.2015
Ağırlık insan
davranışı üzerinde
Ağırlık
Sosyal Davranış
üzerinde
Çevre koşulları
42
Durumsallık yaklaşımı

Organizasyon yapısı ile durumsallık
yaklaşımı arasındaki ilişkilere geniş bir
çerçeveden bakmak gerekirse, ilk yapılması
gereken bir organizasyon yapısını karakterize
eden unsurları ve süreçleri belirlemek
olacaktır.
15.04.2015
43
Durumsallık yaklaşımı

Bir formal organizasyonu karakterize eden başlıca
unsurlar:





15.04.2015
Yönetim kademeleri sayısı (basık ve sivri yapılar)
Organizasyonu oluşturan alt sistemlerin sayısı
(bölümler)
Her pozisyonun otoritesi (komuta, kurmay,
fonksiyonel)
İşbölümü ve uzmanlaşma derecesi
Formalleşme derecesi (neyin, nasıl, ne zaman, nerede
ve kim tarafından hangi amaçla yapılacağının
önceden belirlenerek belirli yöntem ve usullere
bağlanması)
44
Durumsallık yaklaşımı

Bir formal organizasyonu karakterize eden başlıca
unsurlar:





15.04.2015
Merkezleşme derecesi (Karar verme yetkisinin
organizasyon kademeleri arasında dağılımı)
Yönetim yoğunluğu (Yönetici/yönetim oranları)
Organizasyon büyüklüğü
Karar verme yetisinin kullanılma tarzı – Komiteler vs.
İletişim kanalları ve şekli
45
Durumsallık yaklaşımı

Bu faktörlere ek olarak bir organizasyonu
karakterize eden organizasyon içi
süreçler de vardır:








15.04.2015
Liderlik
Performans değerleme
İletişim
Karar süreci
Bilgi akış sistemi
Motivasyon
Çatışmayı çözme
Değişim süreçleri
46
Durumsallık yaklaşımı

Organizasyon yapı ve işleyişine
durumsallık yaklaşımı açısından
bakıldığında sorun,



İçinde bulunulan durum ve koşulların bu unsur
ve süreçleri nasıl etkileyeceğidir.
Durumsallık yaklaşımını diğerlerinden
ayıran en önemli farklılık budur.
Bugüne kadar durum ve koşullarla ilgili
olarak iki faktör üzerinde durulmuştur.

15.04.2015
Teknoloji ve çevre faktörleridir.
47
Organizasyon ve Teknoloji



Organizasyonların kullandığı üretim
teknolojisinin organizasyon yapısı
üzerindeki etkileri bu bölümde ele
alınacaktır.
Bir organizasyonun en önemli yanı,
başarmayı amaçladığı iş ve bu işi yapmak
için kullandığı teknolojidir.
Teknoloji, organizasyonda her şeyi
etkilemektedir.
15.04.2015
48
Organizasyon ve Teknoloji


Ne tür işlerin yapılacağı, bunları yapacakların
sahip olması gereken nitelikler, personelin
yaptığı işten tatmin olması, üretim miktar ve
kalitesi, kişisel olarak ve grup halinde çalışma,
iletişim ilişkileri gibi konular kullanılan
teknolojiden etkilenecektir.
Genel olarak ifade etmek gerekirse teknoloji
bir organizasyonda,

15.04.2015
Kişileri, grupları, örgütsel ilişkileri ve yönetim süreç
ve tekniklerini etkileyecektir.
49
Organizasyon ve Teknoloji

Yönetim ve organizasyon alanında bilimsel
metot kullanılarak yapılan alan araştırmaları:





15.04.2015
Woodward çalışması
Aston Grubu çalışması
Tavistock Enstitüsü çalışmaları
James Thomson’ın temel teknolojiler sınıflaması
Charles Perrow’un rutin-rutin olmayan iş
sınıflamaları
50
Woodward Araştırması


Organizasyon yapısını, kullandıkları teknolojiye
uygun olarak tasarlayan işletmelerin çoğunlukla
başarılı olacağını savunmuştur.
100 imalat işletmesinden elde edilen bilgiler:




Tarihsel geçmişi ve amaçları
Üretim süreçleri ve yöntemleri
Organizasyonda kullanılan formlar ve rutin işlemler
Ortak başarının değerlemesine ilişkin bilgi
15.04.2015
51
Woodward Araştırması


İşletmelerin yapı, yönetim ve örgütsel faaliyet ve
etkinlikleri ile örgütsel başarıları arasındaki farklılıklar
araştırılmıştır.
Örgütsel başarının değerlemesinde kullanılan
göstergeler;






Kâr incelemesi
Gelişme programlarına yapılan yatırımlar
Personel ve tesis genişlemesi
Üst yönetim ücretleri
İşletme ve personel devir hızları
İşletmenin ünü
15.04.2015
52
Woodward Araştırması


Bu göstergelere göre işletmeler; ortalamanın
üstü, ortalama ve ortalamanın altında olmak
üzere üç grupta toplanmıştır.
Bu işletmeler en azdan en çok teknolojik
karmaşıklığa kadar üç farklı üretim sistemlerine
bölünmüştür.



Birim üretim: Sipariş üzerine üretim
Kitle üretim: Çıktının büyük partiler halinde üretimidir.
Süreç üretimi: Kitle üretiminin biraz daha gelişmişidir.
Çıktı standarttır. Büyük rafineriler, kimyevi maddeler
üretimi
15.04.2015
53
Woodward Araştırması


Birim üretim teknolojisi ve süreç üretim
teknolojisi kullanan işletmelerde
organizasyon yapısının organik veya sistem4 türü bir görünüm arz etmektedir.
Kitle üretim teknolojisi kullanan işletmelerde
ise mekanik ve klasik-hiyerarşik bir görünüm
arz etmektedir.
15.04.2015
54
Aston Grubu Araştırması

İngiltere Birmingham’da Aston grubu olarak bilinen
Derek Pugh başkanlığında Aston Üniversitesi’nden bir
grup tarafından yapılmıştır. Organizasyon yapıları ile
ilgili üç ana değişken üzerinde durmuştur:



15.04.2015
Faaliyetlerin yapılandırılması-Personelin davranışı ve
yapacağı işlerin önceden belirlenmesi, formal ve yazılı iş
yapma yöntem rutininin geliştirilmesi, standartların
geliştirilmesi, işbölümü, yönetim kademeleri
Otorite yoğunlaşması-Karar verme yetkisinin nasıl ve hangi
kademelerde kullanıldığı
İş akışının kontrolü-İş akışının informal yöntemlere mi
bağlandığı yoksa bu kontrolün yöneticilerin kararlarına mı
bırakıldığı
55
Aston Grubu Çalışması



Bu gruba göre organizasyon yapıları,
organizasyonun amaçları, kaynakları,
kullandığı teknoloji, çevre ile ilişkisi ve
sahiplik durumu gibi unsurlar tarafından
etkilenmektedir.
Bu grup teknolojiyi, iş akışının entegrasyonu
şeklinde tanımlamıştır.
Grup, organizasyon içindeki her alt sistemde
mevcut olan birim teknoloji ile ilgilenmiştir.
15.04.2015
56
Aston Grubu Çalışması

Birimlerin kullandığı teknoloji (iş akışı), ne
kadar otomasyona yönelmişse, iş akışının
sırası ve yönü ne kadar sabit olarak
belirlenmişse birimlerin o kadar mekanik,
uzmanlaşmış bir organizasyon yapısına sahip
oldukları, standart usul ve yöntemlerin
ayrıntılı bir şekilde kullanıldığı görülmüştür.
15.04.2015
57
Aston Grubu Çalışması

Aston Grubunun üzerinde durduğu bir başka
önemli faktör, organizasyon büyüklüğü ile
organizasyon yapısı arasındaki ilişkidir:



15.04.2015
Aston grubu, organizasyon büyüdükçe
organizasyonda uzmanlaşma ve formalleşmenin
arttığını belirlemiştir.
Büyüklük, organizasyondaki personel sayısı
olarak belirlenmiştir.
Organizasyon büyüdükçe modal teknoloji önemini
kaybedecek ve birim teknoloji önemli olmaya
başlayacaktır.
58
Tavistock Enstitüsü Çalışmaları


İngiltere’de 1950’lerde E.L. Trist ve K.W.
Bamforth tarafından yapılan araştırmadır.
Kullanılan teknoloji ile organizasyonun çeşitli
yönleri arasındaki ilişkileri içeren ve sosyoteknik sistem olarak ele alınan
organizasyonlar bu araştırmacılara konu
olmuştur.
15.04.2015
59
James Thomson’ın Temel Teknolojiler
Sınıflaması


Temel teknoloji, bir organizasyonun girdilerini
çıktılara dönüştürmek ve çevresine iletmek
üzere kullandığı süreçlerdir.
Thomson’ın teknoloji sınıflamasının ağırlık
noktası, teknolojinin öngördüğü karşılıklı
bağımlılık ve faaliyetlerin koordinasyonu ile
kontrolüdür.
15.04.2015
60
James Thomson’ın Temel Teknolojiler
Sınıflaması

Organizasyonların kullandığı teknolojiyi üç temel
grupta sınıflamıştır:



15.04.2015
Çözümleyici teknoloji-Yapılan faaliyetlerin belirli grup veya
kişileri birbirine bağlamasıdır. Standartlaşma önemlidir.
Örn: Telekom, telefon eden ile edileni birbirine
bağlamaktadır.
Bağlı teknoloji-Yapılan faaliyetlerin birbirine bağlı olmasıdır.
Örn: B faaliyeti yapılmadan önce A faaliyeti yapılmalıdır.
Yoğun teknoloji-Bir işi başarmak için yapılacak olan
faaliyetlerin hepsinin karşılıklı olarak birbirine bağlı
olmasıdır. Örn: Acil servise kabul edilen bir hastanın
tedavisi içim hastane birimlerinin birbirleri ile ilişkisi
61
James Thomson’ın Temel Teknolojiler
Sınıflaması
Teknoloji
türü
Hakim olan
faaliyetler
arası
karşılıklı
bağlılık
İletişim ve
karar
vermeye
etkisi
Gerekli
Gerekli
organizasyon koordinasyon
çapraşıklığı
türü
Örnek
Az
Az
Standartlaşma
Banka
Orta
Orta
Plan
Montaj
hattı
Çok
Çok
Karşılıklı
ayarlama
Hastane
Bütünleyici
Çözümleyici
X
Y
Z
Sıralı
Bağlı
X
Yoğun
15.04.2015
Y
Çok yönlü
Y
X
Z
Z
62
Charles Perrow’un Araştırması



Perrow, rutin ve rutin olmayan işler üzerinde
durmuştur.
Rutin işleri yapmak için tam olarak bilinen
tekniklerin mevcut olduğu, bu tekniklerin aynı
tür girdilere uygulandığı, metot ve teknikler
konusunda belirsizliğin az olduğu durumlardır.
Rutin olmayan işler ise pek az bilinen teknik ve
metodun bulunduğu, bunların başarılı olup
olmayacağının belirsiz olduğu, girdilerin
standart olmadığı durumlardır.
15.04.2015
63
Organizasyon ve Çevre



Bir diğer koşul, organizasyonların içinde
faaliyette bulundukları çevredir.
Durumsallık yaklaşımı, çevre koşulları
niteliklerinin organizasyon yapı ve işleyişi
üzerindeki etkisini araştırmaktadır.
Durumsallık yaklaşımı, organizasyonları birer
açık sistem olarak ele almıştır.


15.04.2015
Burns ve Stalker çalışması
Lawrence Lorsch çalışması
64
Burns ve Stalker Çalışması



20 işletmede yapılan araştırmayı
kapsamaktadır.
İşletmelerin organizasyon yapıları ve yönetim
süreçleri dış çevre koşulları tarafından nasıl
etkilenmektedir?
Çevreyi teknoloji ve pazardaki değişme hızı
boyutuna göre incelemişlerdir. Buradaki
değişme hızı, yeni buluşların ortaya çıkması,
teknolojik yenilikler, yeni ve değişik mal
talebindeki artış gibi konuları içermektedir.
15.04.2015
65
Burns ve Stalker Çalışması




İşletmelerdeki organizasyon yapılarını mekanik
ve organik olarak sınıflandırmıştır.
Mekanik sistem, çevre koşullarının durgun ve
dengeli, değişim hızının çok az olduğu katı bir
yapıyı ifade eder.
Bürokratik yapıya benzemektedir.
Organik sistem, çevre koşullarının sürekli ve
hızlı olarak değiştiği, daha esnek bir yapıyı
ifade eder.
15.04.2015
66
Burns ve Stalker Çalışması
Mekanik Yapılar
Bürokrasi
15.04.2015
Organik Yapılar
Yönetim
süreci yapısı
Emir-Komuta
organizasyonu
Merkezkaç
organizasyon
Matriks
organizasyon
67
Lawrence ve Lorsch Araştırması


Değişik çevre koşulları altında hangi tür
organizasyon yapıları daha etkindir?
İşletmelerde yapılan araştırmalar sonucunda
“farklılaşma”, “koordinasyon” ve “çevre ve
belirsizlik” kavramlarını kullanmışlardır.
15.04.2015
68
Lawrence ve Lorsch Çalışması


Farklılaşma, organizasyondaki birimler arasındaki
formal yapı farklılıkları ile bu birimlerde çalışanların
zihni ve duygusal eğilimlerini ifade etmektedir.
Farklılaşma dört boyuta göre ölçülmüştür:




Organizasyon yapısının formalliği: Önceden belirlenmiş ilke,
yöntem ve ilişkilere verilen önem
Amaç eğilimi: Pazar amaçlarına ya da üretim amaçlarına
ağırlık verme
Zaman eğilimi: Uzun veya kısa vadeli amaçlar, geribesleme
süresi
Kişiler arası ilişkilerdeki eğilim: Başkaları ile iş yapıp
başarmak amacı ile veya iyi geçinmek amacı ile ilişki kurma.
15.04.2015
69
Lawrence ve Lorsch Çalışması


Koordinasyon (bütünleşme), organizasyon birimleri
arasındaki yardımlaşmanın durum ve kalitesi ile bunun
nasıl sağlandığı konularını içerir.
Koordinasyon,




Emir-komuta hiyerarşisi
İlke, yöntem ve standartlar sistemi
Dar kontrol alanı
Geçmişi örnek alma
gibi araçlar yardımıyla sağlanabilir.
15.04.2015
70
Lawrence ve Lorsch Çalışması


Çevre ise esas itibariyle belirsizlik boyutuna
göre değerlendirilmiştir.
Bir organizasyonun veya organizasyon içindeki
birimlerin ilişkili olduğu çevrenin üç boyut
itibariyle farklı olabileceği varsayılmıştır:



Koşullardaki zaman içinde değişme hızı
Belirli bir zamandaki koşullar hakkında bilgi elde
etmedeki belirsizlik derecesi
Çeşitli kararların sonuçları hakkında geri besleme
elde etmekle geçen süre.
15.04.2015
71
Lawrence ve Lorsch Çalışması



Bir organizasyon biriminin iç yapısı, ilgili çevre
koşullarının durumuna bağlı olarak şekil
alacaktır.
Dinamik, değişken ve belirsiz bir ortamda
organizasyon birimlerinin farklılaşmış ve
bütünleşmiş olması uygundur.
Durgun ve belirgin bir ortamda organizasyon
birimlerinde fazla bir farklılaştırma
gerektirmeyecektir.
15.04.2015
72