Transcript HEDEF VE DAVRANI*LARI BEL*RLEME

HEDEF(KAZANIM) VE DAVRANIŞLARI
BELİRLEME
EĞİTİMDE
HEDEF BELİRLEME
BELİRLEYİCİLER
SÜZGEÇLER
GİRDİLER
TAKSONOMİK
HEDEF
YAKLAŞIMLAR VE OLUŞUMLAR
YAZMADA DİKKAT EDİLECEK
NOKTALAR
ÖLÇÜT
DAYANAKLI HEDEF YAZMANIN GEREĞİ
HEDEFLERİN
ÖLÇÜT DAYANAKLA YAZILMASI
HEDEFLERİN
DAVRANIŞA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİN
GEREĞİ
DAVRANIŞ
BLOOM
YAZILIRKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
TAKSONOMİSİ
BİLİŞSEL
ALANLA İLGİLİ HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
DUYUŞSAL
ALANLA İLGİLİ HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
DEVİNİŞSEL(PSİKOMOTOR)
DAVRANIŞ YAZMA
ALANLA İLGİLİ HEDEF VE
EĞİTİMDE HEDEF BELİRLEME



Eğitim ,uygulamalı bir bilim alanıdır.Bu nedenle eğitim
problemlerine masa başında ve kağıt üzerinde değil,problemin
kaynağında,okulda ya da eğitim sisteminin bütününde çözüm
aramak gerekir.eğitim sisteminde ortaya çıkan problemlerin
çözümü,bir ülkede izlenen Milli eğitim Politikasına,okuldaki
öğrencinin davranışa dönüştürmesi söz konusu olan
programların geliştirilmesine bağlı bulunmaktadır.(Varış
1976:4)
Eğitimde program geliştirme süreci,program öğeleri olan
hedef,içerik,öğrenme öğretme süreci ve değerlendirme
boyutları arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.
Program öğelerinden hedef boyutu ile ilgili hazırlıklar
yaparken işe “bireyleri niçin eğitiyoruz?”sorusuna yanıt
aramakla başlanır.




Hedef: genel anlamıyla varılmak istenen nokta olarak
tanımlanabilir (Sönmez 1993:14).
Eğitimde hedef ise kişide gözlenmesi kararlaştırılan
davranışlar olarak ele alınabilir.
Ertürk(1998) eğitimde hedefi; "bir öğrencinin
planlanmış ve tertiplenmiş yaşantılar sayesinde
kazanması kararlaştırılan ve davranış değişikliği
veya davranış olarak ifade edilmeye elverişli olan bir
özellik" olarak ifade etmiştir(Özdemir, 2007).
Bu özellikler:bilgi, beceri, değer, ilgi, tutum,
güdülenmişlik, kişilik vb. olabilir.



Geliştirilmesi düşünülen her türlü eğitim programının belli bir
hedefi,ulaşmak istediği nokta vardır. Örneğin, Türk Milli
Eğitiminin ulaşmak istediği nokta 1973 yılında çıkarılan 1739
sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda şöyle belirtilmektedir;
"Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan
Atatürk milliyetçiliğine bağlı;Türk Milletinin milli, ahlaki, insani,
manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren;
ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan;
insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere
dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye
Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları
davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek" (Özdemir,
2007).
Hangi konuda ya da derste olursa olsun, herhangi bir program
geliştirme çalışmasında hedefler söz konusu programın genel
yönünü göstermektedir. Ne yapmak istiyoruz?, Nasıl bireyler
yetiştirmek istiyoruz?, Yetiştirmek istediğimiz bireyler hangi
özelliklere, yaşantılara, davranışlara sahip olacaklar? gibi sorulara
bu süreçte cevap aranmaktadır (Özdemir, 2007).
HEDEFI



BELIRLEMEDE KAYNAKLAR
İstendik davranışın belirleyicileri, insanın özeliklerinden
çıkarılabilir. Bunlar; toplumsal gerçek, konu alanı (bilim, sanat,
felsefe vb), kişi (birey) ve doğa olarak ele alınabilir(Sönmez, 2011).
Toplumsal Gerçek:Kültürel gerçeğin önemli bir öğesi olarak
kabul edilir. Kültürel gerçek; toplumsal, ekonomik ve siyasal
sistem olarak ele alınabilir. Toplumbilim (sosyoloji) genel olarak
kişi, kurum ve toplum arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim
dalıdır.
Kurulacak bir sistem, toplumsal gerçeğe hem uymalı, hem de onu
temele alıp daha tutarlığa doğru değiştirip geliştirmeye
yönelmelidir. Eğer toplumsal sisteme yalnız uymakla kalırsa, onu
değiştirip geliştiremez (Sönmez, 1993).



Konu Alanı: Hedef davranışların diğer belirleyicisi bilim, sanat,
düşünce gibi insan etkinlikleri olabilir. İstendik davranışlar bir
içerikle kenetlidir. Bunlar matematik, fizik, kimya, biyoloji, tıp,
jeoloji, psikoloji, sosyoloji, antropoloji, tarih, coğrafya, ekonomi,
resim, müzik, mimari, edebiyat, tiyatro, fotoğraf, sinema, beden
eğitimi, kayak, futbol, torna, tesviye, makine mühendisliği, ağaç
işleri, metalürji, felsefe, mantık vb. olabilir.
Hedef davranışlar, bilim, sanat ve düşünce alanlarındaki
gelişmelere ve değişmelere uygun olmalıdır. Örneğin; çağdaş
uygarlık düzeyinin üstüne çıkmak bir ülke için hedefse, çağdaş
bilim, teknik, sanat ve düşünceye göre kişiler yetiştirilmelidir;
çünkü hedef ancak bu özeliklerle gerçekleşebilir.
Bu ilkeler, bilimsel, teknik, sanatsal ve düşünsel etkinliklerin
temeli olarak ele alınabilir. Bu bağlamda, hedefler saptanırken
konu alanının özelikleri de göz önüne alınmalıdır (Sönmez, 2011).

Bu özelikler, ona kazandırılacak hedef davranışların sınırlarını
çizebilir. Örneğin; doğuştan müzik yeteneğine sahip bir kişinin bu
yeteneğinin sınırları, onun hangi davranışları kazanacağını
belirleyebilir. Ayrıca bu tür doğuştan getirilen gizil güçler,
eğitimle geliştirilebilir; çünkü eğitimin bir görevi de kişinin
yeteneklerini en üst sınıra kadar getirmektir (Sönmez, 2011).


Doğa: İnsan aynı zamanda doğal bir varlıktır ve doğal bir ortama
doğmaktadır. Yeme, içme, nefes alma, cinsellik gibi temel
gereksinimlerini doğadan karşılamaktadır. Doğal ortam olmadan,
insanın yaşaması mümkün değildir; ama insan olmadan doğal
yaşam sürebilir. İnsan doğal yaşamı hızla bozmaya
başladı(Sönmez,2011).
Toplumsal gerçek, konu alanı, kişi ve doğayı göz önüne alıp,
bunlardan birine ters düşmeden, onlarla dirik bir denge kurarak
saptanan hedeflere ADAY HEDEFLER denilebilir. Aday
hedefler bu dört belirleyiciden geçmek zorundadır. Bunlardan
birine takılan hedef elenebilir (Sönmez, 2011).
SÜZGEÇLER


Aday hedefler eğitim psikolojisi, eğitim felsefesi, eğitim ekonomisi ve
eğitim sosyolojisi süzgeçlerinden geçirilmelidir. Bunların birine
takılan aday hedefler elenir. Süzgeçler, hedeflerin diğer ölçütleri
olarak düşünülebilir(Sönmez, 2011).
Eğitim Psikolojisi:Psikoloji, davranışları inceleyen bir bilim dalıdır.
Eğitim de istendik davranış değişiklikleri oluşturma süreci olarak ele
alınabilir. Beyinde oluşan istendik biyokimyasal değişiklikler
şimdilik davranışlarda gözlenebiliyor. Davranışlara bakarak kişinin
öğrenip öğrenmediğine karar verilebilir. Bu bağlamda eğitim ile psikoloji arasında anlamlı bir ilişkiden söz edilebilir. Ayrıca psikoloji
davranışların nasıl ve ne yolla kazanıldığını da araştırır, öğrenme
strateji, yöntem ve tekniklerinin neler olduğu konusunda ilkeler ve
kuramlar oluşturur. İşte bunlar eğitimi etkileyebilir; çünkü eğitimin
bir özeliği de istendik davranışları kazandırmak için eğitim
durumları oluşturmaktır. İstendik davranışların eğitim yoluyla
oluşturulup oluşturulmadığı önemlidir. Eğer eğitim yoluyla öğrenciye
kazandırılamıyorsa, o davranış hedef olamaz. Bundan başka yine
davranış ölçülemiyorsa, yine hedef olarak ele alınamaz. Bu özelikler,
hedefleri belirlemede eğitime katkı getiren ölçütler takımı olabilir
(Sönmez, 2011).


Eğitim Felsefesi:Felsefe, gerçeğin tümüyle temellendirmeye
dayalı bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen dirik
bilgiler olarak ele alınabilir. Eğitim istendik insan davranışlarıyla
uğraşmaktadır. İstendik davranışlar da gerçeğin kapsamı
içindedir. Her istendik davranışın temelinde en azından bir
sayıltı yatar. Sayıltılar, felsefi niteliktedir. Bu açıdan hiçbir
zaman felsefeden kaçılamaz. İstendik davranışlar insana
kazandırılacaktır. Kazanımlar, yani istendik davranışlar, eğitim
ve sınama durumlan tek bir kişiye ve kendisince belirleneceği gibi
toplum, doğa, bilim, sanat, düşünce tarafından dinamik dengeyle
de saptanabilir. Sözün kısacası her şey olabilir (Sönmez, 1993).
Temele alman felsefeye göre saptanan hedefler, yine aynı felsefenin savunduğu mantığa göre iç ve dış tutarlık açısından denetlenebilir. Birbirine ters düşen hedefler saptanıp elenebilir. Ayrıca
iç ve dış tutarlığı olan hedef takımlarına yeni hedefler eklenmek
istenince, mantıktan yararlanarak bu iş yapılabilir (Sönmez,
2011).

Eğitim Sosyolojisi:Sosyoloji, kişi, kurum ve toplum arasındaki
ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır. Eğitimde istendik
davranışların belirleyicilerinden biri de toplumdur. Toplumsal
gerçeğin önceliğine göre belirlenen aday hedefler, o toplumun
genel özeliklerini içerir. Oysa burada söz konusu olanlar, ülkenin
değişik sosyoekonomik bölgeleri içindir. Örneğin; Doğu Anadolu,
Güneydoğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz, Marmara, Ege, İç
Anadolu bölgelerinin her birinin sosyoekonomik ve kültürel
özelikleri bir bakıma birbirinden farklıdır. Ayrıca bu bölgelerin
köy, kasaba, kentlerindeki toplumsal özelikler birbirine
benzemeyebilir. Bir bölgede çocuk ölümleri; bir bölgede kan
davası; diğer bir bölgede ülkenin gelişmiş büyük kentlerine göç
vb. vardır. İşte ülkenin genel toplumsal gerçeğine göre saptanan
aday hedefler, her bölgenin, kentin, kasabanın, köyün özeliklerine
göre gözden geçirilmeli ve ona göre yeniden belirlenmelidir. Eğer
böyle davranılmazsa, eğitim sistemi etkili olamayabilir (Sönmez,
2011).

Eğitim Ekonomisi:Ekonomi, sonsuz insan isteklerini, kıt ve
sınırlı kaynaklarla karşılama yollarını arayan bir bilim dalı
olarak ele alınabilir. Eğitim, insana yapılan uzun vadeli bir
yatırımdır. Yetişmiş insan gücünün niceliği ve niteliğiyle,
ülkelerin kalkınma hızı arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Bu ilişki .30 ile .60 arasında değişmektedir. Ülkenin gereksinim
duyduğu insan gücünü yetiştirecek olan eğitim sistemidir. Eğitim
sistemi, insanları en azından tutarlı bir üretici ve tüketici olarak
yetiştirmek zorundadır. Bunu yapabilmesi için, ekonominin
gereksinim duyduğu insan tipini hem nicelik, hem de niteliksel
olarak yetiştirmelidir. Eğer bunu sağlamazsa, ülke ekonomisi dar
boğaza girebilir, devlet entropiye kayabilir. Üstelik böyle bir
durumda eğitim sistemi, kendisine yapılan yatırımları boşa
harcamış olabilir. Onun için kişide bulunması kararlaştırılan
hedef davranışlar, hem en kısa zamanda kazandırılacak, hem de
en ucuza mal olacak şekilde belirlenmelidir (Sönmez, 2011).

ADAY HEDEFLER; eğitim psikolojisi, eğitim ekonomisi, eğitim
felsefesi ve eğitim sosyolojisi süzgeçlerinin her birinden geçirildikten
sonra OLASI HEDEFLER adını alabilir. Olası hedefler
gerçekleştirilecekler değildir. Bu süzgeçlerin birine takılan aday
hedefler elenebilir (Sönmez, 2011).
GİRDİLER


Hedef davranışların saptanmasının üçüncü ve son basamağı
girdilerdir. Bu basamak; öğrenci sayısı, onun yaşı, cinsiyeti,
toplumsal, ekonomik ve politik yapısı, bilişsel, duyussal,
devinişsel, sezgisel alanlarla ilgili hazır bulunuşluk düzeyi,
yatırım, yeni araç-gereç, yeni personel ve bilgiden oluşmaktadır
(Sönmez, 2011).
Bu durumda bazı hedeflerden vazgeçilebilir, ya da onlar
ertelenebilir. Aynı şekilde gelenek, görenek ve inanç
sistemlerinin, politik görüşlerin baskın olduğu toplumlardan
gelen ve bazı tabuların bulunduğu kişilerden oluşan bir okul,
kurs ya da derste bazı hedef davranışlar işlenemez. “seks ve
doğum kontrolü, inanç sistemlerinin göreceliği" gibi konularla
ilgili hedef davranışlar bu gibi toplumlarda yetişeklerde yer
alamaz savı, örnek olarak verilebilir. Bu tür hedef davranışlar
daha sonraki yıllara o öğrenci grubu için bırakılabilir (Sönmez,
2011).



Öğrencinin Hazır Bulunuşluk Düzeyi: Öğrencinin bilişsel,
duyuşsal, devinişsel, sezgisel alanlarla ilgili dağarcığında
getirdikleri bu başlığın içinde ele alınabilir.
Yatırım:Hedef davranışları her bir öğrenciye kazandırmak için
devletin, ailenin, öğrencinin yaptığı harcamalar ile, vazgeçme
maliyeti vardır.
Yeni Araç-Gereç:Olası hedefler belirlendikten sonra, o
hedeflerin kazandırılması için her okulda bulunan araç-gereçlerin
dışında başka ya da yeni araç gereçlere gereksinim olabilir.


Yeni Personel:Hedef davranışları öğrenciye kazandırmak için
eğitim ortamına katılan kişilerin (öğretmen, uzman, usta, hizmetli,
yönetici, denetmen vb.) varlığı, niceliği ve
niteliği de bunları saptamada göz önüne alınmalıdır.
Yeni Bilgi:Bu boyutta okul, ders, kursla ilgili kurum ve kuruluşlardan gelen yasa, emir, yönetmelik, istek ve bilgiler hedef davranışları etkileyebilir. Bunlar bazı dersleri, üniteleri, konuları vb. kaldırabilir ya da yeni ders, ünite ve konular koyabilir. İşte bu durumda
hedef davranışlar yeniden belirlenmelidir. Ayrıca dönütlerden sağlanan bilgi de hangi hedef davranışların elde tutulacağını, atılacağını, ya da onarılacağını belirlemede kullanılabilir. Bu tür dönütlere
bakarak kazandırılacak hedef davranışlar yeniden saptanabilir.Bu
bağlamda, bu altı basamağa bakılarak olası hedef davranışlar gözden
geçirilir ve elenenler atılır, onarılır ya da yeniden belirlenir.
Böylece GERÇEKLEŞECEK HEDEFLER saptanabilir. Bu altı
basamaktan birine takılan olası hedef, yetişekten çıkarılabilir
(Sönmez, 2011).
HEDEF (KAZANIM) TÜRLERİ

Hedefler, genelden özele doğru Uzak Hedef, Genel Hedef ve Özel
Hedef olmak üzere üçe ayrılabilir (Özdemir, 2007 ve Sönmez,
2011)


1-Uzak Hedef:Bu tür hedefler, genelde uzun bir süreç sonunda
bireylerin sahip olması düşünülen bilgi, beceri, tutum, değer ve
anlayış vb. gibi özellikleri içerir. Uzak hedefler, aynı zamanda bir
ülke eğitiminin politik yönünü de göstermektedir. Ertürk
(1998). Elli, yüz, yüz elli seneyi kapsayabilir. Bir bakıma
uzgörüyü (vizyon) yansıtabilir. Bir ülkenin hangi düzeye çıkmayı
amaçladığını gösterir. "Dünyanın en güçlü devleti olma, dünyaya
ve uzaya egemen olma vb." (Sönmez, 2011).
Milli Eğitim Temel Kanununda belirtilen, "Milli Eğitimin Genel
Amaçları" birer uzak hedeftir. Bu hedeflerde amaç, "Türkiye
Cumhuriyeti Devletinin devamını sağlayacak, Atatürk
Milliyetçiliğine, İlke ve İnkılaplarına bağlı, Türk Milletinin milli,
ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen,
koruyan ve geliştiren" vs. bireyler yetiştirmektir (Özdemir, 2007).



2- Genel Hedefler:Genel hedefler, uzak hedefin yorumu aynı
zamanda da okulun iş görüsünü yansıtan hedeflerdir (Demirel, 2006).
Genel hedefler, uzak hedeflere göre daha dar kapsamlı olup,
ulaşılması daha kısa sürede gerçekleştirilen hedeflerdir. Bu tür
hedefler, genelde belli bir öğretim kademesinde ya da okul düzeyinde
belirlenen hedefleri göstermektedir (Özdemir, 2007). İki
türdür(Sönmez, 2011):
Eğitimin Genel Hedefleri:Uzak hedefe ulaşmak için eğiteceğimiz
insanda bulunması gereken nitelikleri sergilerler. Anayasada ve 1739
sayılı Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçlarında yer alan hedefler
örnek olarak verilebilir. Genel hedefler, 3 madde halinde yasada
belirtilmiştir. Bunlar iyi insan, iyi yurttaş ve iyi meslek adamının
nitelikleridir (Sönmez, 2011).
Okulların Genel Hedefleri:İlköğretim, ortaöğretim ve
yükseköğretimden mezun olan bireyin hangi özeliklerle donanmış
olacağını gösterirler. Her öğretim kademesinin hedefleri vardır.
Bunlar birbirlerini desteklemek zorundadırlar. Ayrıca okulun genel
hedefleri, eğitimin genel hedefleri ve uzak hedeflerle kenetli olmalıdır
(Sönmez, 2011).

3- Özel Hedef:Öğrenciye kazandırılması uygun görülen özellikler
ve bir disiplin ya da bir çalışma alanı için hazırlanmış olan
hedefler özel hedeflerdir. Bir eğitim programında en kısa sürede
ve en spesifik olarak kazandırılması düşünülen hedefler özel
hedeflerdir. Bu tür hedefler, genel olarak bir dersin, ders içinde
yer alan ünitelerin ya da konuların hedefleri olarak
tasarlanmaktadır (Özdemir, 2007). Her derste öğrenciye
kazandırılacak hedef davranışlar vardır (Sönmez, 2011). Örneğin;
İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler dersinin hedefleri özel hedeftir.
Yine Sosyal Bilgiler dersinde yer alan "Üretimden Tüketime"
ünitesinin ya da bu ünitenin içinde bulunan "Meslekler"
konusunun hedefleri birer özel hedeftir (Özdemir, 2007).


TAKSONOMİK YAKLAŞIMLAR
Taksonomi ,istendik davranışların basitten karmaşığa,kolaydan
zora,somuttan soyuta,birbirinin önkoşulu olacak şekilde aşamalı
sıralamasına denir.Öğrenilmiş davranışlar beyne kodlanmaktadır.

BİLİŞSEL ALANI SINIFLAYANLAR

Bloom: Bilgi,kavrama,uygulama,analiz,sentez,değerlendirme

Guilfordun zeka modeli:

İçerik; görsel,işitsel,kassal duyum,sembolik,sözel,davranış

İşlevsel; bilgi,hatırlama,ıraksal,yakınsak düşünme

Ürün; sınıflama,ilişki,sistem,çevirme

Gardner’in Çoklu Zeka Modeli

De Corte Modeli:

İletişimi algılama,hatırlama

Bilgi ve ürünü yeniden üretme

Yorumlama

Yakınsak düşünme

Iraksak düşünme

Taba’nın Sınıflaması:

Sayma,listeleme,farketme,gruplama,etiketleme

Yorumlama,çıkarım yapma,genelleme

Açıklama,yordama
Ayrıca hedefleri 1.temel bilgi 2.düşünme
3.tutumlar,duygular,duyarlılık 4.akademik ve toplumsal beceriler
biçiminde aşamalı sınıflamıştır.


De Block Taksonomisi:
Öğrenilmiş davranışları yöntem,konu,ve transfer olarak üçe ayırıp
bunları da alt basamaklara aşamalı olarak böler.
1.Yöntemi parçadan bütüne doğru aşamalı olarak
bilme,anlama,uygulama,bütünleştirme.
2.Konuyu çok sınırlı öğrenmeden temelli öğrenmeye doğru aşamalı olarak
olgular,kavramlar,ilişkiler,yapılar,yöntemler,tutumlar
3.Transferi ise özelden genele doğru çok sınırlı bir alanda transfer,daha
geniş alana transfer,tüm alanlara transfer olmak üzere sınıflamıştır.

Gagne-Merrill Taksonomisi:

1.Duygusal davranışı işaret öğrenme

2.devinişsel davranışçı uyarıcı,uyarıcı davranım zincirini öğrenme


3.Belleğe dayalı davranışı sözlü karşılıklarıyla uyarıcı-davranım
zincirlerini öğrenme,ayırt etmeyi öğrenme
4.karmaşık bilişsel davranışı ise,kavram öğrenme,ilke öğrenme
problem çözme şeklinde aşamalı olarak sınıflamışlardır.

Gerlach ve Sullivan taksonomisi:

1. Kimlik verme

2. Adlandırma

3. Betimleme

4. İnşa etme

5. Düzenleme

6. Yapıp gösterme

DUYUŞSAL ALANI SINIFLAYANLAR

Krathwohl’un Taksonomisi:



Duyusal alanı alma,tepkide bulunma,değer
verme,örgütleme,kişilik olarak 5 gruba ayırmıştır.
G.De Landshere Taksonomisi:
Dışsal uyarıcıya tepkide bulunma ve kişisel olarak başlatma
olarak ikiye ayrılmıştır.

DEVİNİŞSEL ALANI SINIFLAYANLAR

Ragsdale’nin Taksonomisi

Hedeflenmiş motor aktiviteler,dilsel motor aktiviteleri,duygusal
motor aktiviteleri.

Guilford’un Taksonomisi:

güç,baskı,hız,statik,dikkat,dinamik,koordinasyon,esneklik.

Dave’nin Taksonomisi:

Başlatma,manipule etme,dikkat,bitiştirme ve doğal halde yapma

Kibler’in Taksonomisi:

Çocuğun davranışlarının gelişimini açıklayan

1)ilke ve genellemelere dayanarak kaba vücut hareketleri

2)iyice koordine hareketler

3)sözsüz iletişim davranışları

4)konuşma davranışları olarak 4 basamakta sınıflamıştır.

Simpson’un Taksonomisi:



Algılama,kuruluş,kılavuzlanmış faaliyet,mekanizma,karmaşık
dışa vuruk faaliyet,uyum ve yaratma olarak 7 basamağa
ayırmıştır.
Harrow’un Taksonomisi:
Refleks hareketler,temel hareketler,algısal yetenekler,fiziksel
yetenekler,beceri,sözsüz iletişim olarak sınıflamış.


Sönmez’in Taksonomisi:
Bloom bilişsel& Krathwohl duyuşsal alanını göz önünde
bulundurarak davranışın nasıl ve ne yolla
başladığını,birbirlerinin önkoşulu oluş özelliklerine göre ;basitten
karmaşığa,kolaydan zora; algılama,kılavuz denetiminde
yapma,beceri haline getirme,duruma uydurma,yaratma basamağı
olarak beşe ayırmıştır.


SOSYAL BECERİ ALANINI SINIFLAYANLAR
Sosyal bilgiler ve sosyal bilimler derslerinde kazandırılmak istenen
hedef davranışları niteliklerine göre oluşturulmuştur.

Fraenkel’in Taksonomisi:

Planlama yapma

Bilimsel araştırmalara katılma

Grup tartışmalarına katılma

Soruları kibarca yanıtlama

Grup tartışmasını yönetme

Sorumluluk alma

Diğer kişilere yardım etme




NCSS(National for the Social Studies)’in
Taksonomisi
Kişisel beceriler: Açıklama, kendi inanç, duygu ve kanılarıyla
iletişim kurma, davranışlarını düzeltme,toplumsal etkileşimi
kavrama
Grup etkileşim becerileri: Grubun havasını desteklemeye
yardım etme, kural koymaya katılma, önderlik etme ve izleme,
amacın gerçekleşmesine yardım etme, hareket etme, organize etme,
karar verme süreçlerine katılma
Toplumsal ve politik katılım becerileri: Sorunlar hakkında
bilgi toplayıp koruma, toplumsal hareket durumlarını
kimliklendirme, grup içinde ya da kişisel olarak hareket etme, zor
durumlarda bunları etkilemeye çalışma, toplumsal sorumlulukla
dolu olma ve sorumluluk kabul etme







HEDEF YAZMADA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
1. Hedef tümcesinin sonunda ”bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği,
oluş, ilgililik, farkındalık, hoşgörülülük” gibi sözcüklerden biri
bulunmalıdır.
Bilgisi, becerisi, gücü, yeteneğinden sonra X bilme fiili olmaz
Yapar, çizer, keser, bilir, bilmeli, yapmalı, öğretmeli, yapmak,
bilmek kelimelerine hedef cümlelerinde yer verilmez.
İlköğretim 6
Matematik dersinde, dört işlemden yararlanarak
problem çözebilme
Matematik dersinde dört işlemden yararlanarak
problem çözme yeteneği.

2.Hedefler öğrenci davranışına dönüştürülecek ve öğrenme
özelliğini belirtecek nitelikte yazılmalıdır.

3.Hedefler öğrenme ürününü dile getirmelidir.

4.Konu başlıkları hedef olamaz.

5.Hedef kapsamlı ve aynı zamanda sınırlı olmalıdır.


6.Hedeflerin hangi konu içeriğiyle ilgili olarak
gerçekleştirileceği belirtilmelidir.
7.Hedefler binişik olmamalı,tamamlayıcı yani bitişik
olmalıdır;bir hedefin kapsamı diğer hedef ya da hedeflerin
kapsamına girmemelidir.



8..hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa o alanın niteliklerine ve
basamaklarına uygun olmalıdır.
9.Hedeler birbirini destekler nitelikte olmalıdır.
10.Ders düzeyinde yazılan hedefler ünite ve bir, iki, üç saatlik
dersler için belirlenirken kapsam ve sınırlılık açısından
daralabilir.

Örneğin:

Ders Düzeyinde:



2.20 Günümüz Türkçesiyle yazılmış, düzeyine uygun bir metni
anlayabilme
Ünite Düzeyinde:
Günümüz Türkçesiyle yazılmış düzeyine uygun bir öyküyü
anlayabilme

Bir-iki saatlik ders düzeyinde:

Ömer Seyfettin’in «Forsa» adlı öyküsünü anlayabilme
ÖLÇÜT DAYANAKLI HEDEF YAZMANIN GEREĞİ
1.
2.
3.
Yetişeğin değerlendirilmesinde belirlenen ölçütleri
kullanabiliriz
Başarının değerlendirilmesinde hem iş birliği
sağlar hem de değerlendirme sırasında doğan
farklılıkları ortadan kaldırır.
Ne kadar sürede ne kadar kişiye hitap ettiği
belirlenebilir.





Ölçüt dayanaklı hedef yazarken şu ilkelere uyulmalıdır:
1.zaman hem hedef davranışını niteliğine,hem de öğrencinin
hazırbulunuşluk düzeyine uygun olmalıdır.
2. her hedef için belirlenen ölçüt o hedefte bulunan özellikleri
kapsamalıdır,çünkü bu özellikler değerlendirmede işe
koşacaklarımızı belirler.
3. birbirinin önkoşulu olan ve çok sıkı aşamalık gösteren
hedefleriçin ölçütler çok yüksek tutulmalıdır;çünkü birindeki
eksiklik,kendinden sonra gelenin tam ve doğru olarak öğrenilmesini
etkileyebilir.
4. Eğer hedefler arasında sıkı bir aşamalılık ilişkisi yoksa ölçütler
%50 ye kadar indirilir.




5.kazandırılmadığı ya da yeterli düzeyde kazandırılmadığı zaman
öğrencinin başka birinin ya da hizmetin sunulacağı kişinin sakat
kalmasına yaşamını yitirmesine neden olabilecek hedef
davranışlarda ölçütler,tam ya da tama yakın olmalıdır.
6. her hedef davranışların yokluğu ya da yeterli düzeyde
olmayışı,büyük ekonomik kayıplara ,zaman ve emeğin boşa
gitmesine neden oluyorsa yine ölçütler çok yüksek tutulmalı ve
bunlardan taviz verilmemelidir.
7.hedef davranışların yokluğu ya da yeterli düzeyde
olmayışı,kişinin kendini gerçekleştirmesine,toplumun,ulusun ve
insanlığın mutluluğuna engel olacaksa yine ölçütler yüksek
tutulmalıdır.
8.hedef davranışların yokluğu ya da yeterli düzeyde olmayışı
kurumun,ailenin,ulusun varlığını tehlikeye düşürecek
nitelikteyse yine ölçütler yüksek tutulmalı ve bunlardan taviz
verilmemelidir.
HEDEFLERİN ÖLÇÜT DAYANAKLI YAZILMASI
1.Zaman ve yeterlilik belirleyerek hedef yazma
Örneğin:
a. Damardan kanı kurallara uygun olarak bir dakika da alabilme
b. Fen Bilgisi dersinde basit elektrik devresini bir ders saatinde oluşturma
2.Hedef yazdıktan sonra parantez içinde ne kadar ve yeterlikte
yapılacağını belirleme.
Örneğin:
a.Damardan kanı kurallara uygun alabilme(bir dakika)
b. Fen Bilgisi dersinde basit elektrik devresini oluşturabilme(bir ders )
3.Dönem içinde ve sonunda ya daıl sonunda yapılan durum
muhasebesine dönük değerlendirme zaman ve ölçüler
vurgulanabilir.
Örneğin:
a.60 dakikada değişik düzey ve alanlardaki hedeflerle ilgili 80 sorunun en
az 68’ini doğru olarak yanıtlayabilme
HEDEFLERİN DAVRANIŞA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİN
GEREĞİ
1.Eğitimde her türlü değerlendirme işleminin yapılabilmesi için
davranışların hem nitelik hem de niceliksel olarak belirlenmesi gerekir.
2.Eğitim durumlarının düzenlenebilmesi için yine davranışların hem
nitelik hem de niceliksel olarak belirlenmesi gerekir.
3.Açık bir sistem olan eğitimde her türlü
düzenleme,yenileme,onarma,sistemi yeniden kurma gibi etkinliklerin
yapılabilmesi için sistemce kazandırılacak davranışların bilinme
zorunluğu vardır.
4.Ölçütler,standartlar sağlamak için davranışların belirlenme
zorunluluğu vardır.Eğitim sisteminde ölçüt=davranış denilebilir.
5..Sisteme çalışan kişilerin değerlendirmesinde,denetlenmesinde,
eşgüdümün sağlanmasında sistemce kazandırılacak davranışların
belirlenme zorunluluğu vardır.
DAVRANIŞ YAZARKEN DİKKAT EDİLECEK KURALLAR
1. Yazılan her davranış hangi hedefle ilgiliyse, o hedefin niteliklerine
uygun olmak zorundadır.
2.Davranış tümcelerinin sonunda «yazma,söyleme,seçip
işaretleme,eşleştirme,kesme biçme,alma,tutma,çakma,çıkarma vb. » gibi
davranış ifade eden sözcüklerden biri bulunmalıdır. Faaliyet gösteren
«anlatma,hareket ettirme,yazar,çizer,keser,bilir vb.» ifadeler kullanılmaz
çünkü faaliyet olanlar ölçülemez,sürece yöneliktir.
3.Bir davranış ifadesi açık,seçik ve anlaşılır olmalıdır.
4.Her hedefin kritik davranışları belirlenmelidir.(En zor davranış baz
alınır onu yaparsa heepsini yapar.)
5.Davranışlar binişik değil,bitişik olmalıdır yani her davranışın bir
davranışı kapsadığı alan diğer bir davranışın kapsadığı alanın bir
kısmını içirebilir. Birinin bittiği yerde öteki başlamalıdır.
6. Davranış ifadeleri hem kapsamlı hem de kapsamlı olmalıdır.
(Örneğin:Eğer iki saatte Almanya işlenecekse ,o zaman davranış;
«Almanya’nın yönetim biçimini yazma/söyleme» şeklinde olabilir.
7.Davranışlar kolaydan zora,basitten karmaşığa,somuttan soyuta
doğru sıralanmalıdır.
8.Öğrenme kümülatif bir süreçtir. Bu nedenle davranışlar birbirinin
önkoşul oluş özelliklerine göre sıralanmalıdır.
9.Davranışlar öğrenciye göre olmalıdır.Engelli çocuklarla norml
çocuklar için belirlenen davranışlar aynı olmayabilir.
10.Davranışlar,öğretmenin yapacakları değil; öğrencinin yapacakları
olmalıdır, çünkü davranışları öğretmen değil öğrenci yapacaktır.
11.Her davranış tümcesi bir özellik içermelidir.Ya yazacak ya da
söyleyecek,seçip işaretleyecek,eşleştirecek. Bir davranış tümcesinin
sonunda iki özellik bulunmamalıdır.Eğer bulunuyorsa,ikinci özellik
parantez içinde yazılmalıdır;ya da kesme işareti kullanılmalıdır.
Hedef Alanları ve Aşamalı Sınıflandırılması

Bir eğitim programında öğrencilerin kazanmaları öngörülen tüm
bilgi, beceri, tutum, değer ve anlayışlar en genelden en özele
doğru sistematik biçimde yer alır. Öğrencilerin gerek okul veya
program düzeyinde, gerekse de bir ders veya bir konu düzeyinde
kazanmaları gerekenler genel olarak üç alanda ifade edilirler.
Bunlar; bilişsel, duyuşsal ve devinsel ya da psikomotordur. Bu üç
alan kendi arasında hiyerarşik olarak belirli basamaklar şeklinde
sınıflandırılmıştır. Bu sınıflamaya Benjamin Bloom"taksonomi"
(taxonomi) demektedir. Bahsedilen bu hedef alanları genel
hatlarıyla aşağıda açıklanmaktadır (Özdemir, 2007).


Bloom taksonomisi de öğrenmenin birden fazla çeşidi olduğunu
söyler ve eğitim aktivitelerinin üç alanını şöyle belirler;
1. Bilişsel taksonomi yani zihinsel aktiviteler
2. Duygusal alan yani duygusal ve tavırlardaki aktiviteler
3. Psikomotor yani fiziksel aktiviteler
1. BİLİŞSEL TAKSONOMİ

Bu taksonomi çeşidi bilgi ve zihinsel becerilerin gelişimini içerir.
Bloom’a göre öğrencilerin düşünme seviyeleri en basitten en
karışığa doğru altı seviyeden oluşmaktadır.






Bilgi : Önceden edinilen bilginin hatırlanması ve tanımlanması yani
geri çağırınım olarak adlandırılabilir.
Kavrama : Yorumlama,başka sözcüklerle tanımlama,diğer biçimdeki
malzeme ve materyallere dönüştürme ,problem yorumu olarak
özetlenebilir.
Uygulama : Önceden edinilen bir bilgiyi yeni koşullarda
kullanabilmek olarak özetlenebilir.Matematik problemlerini bu
kategoride ele alabiliriz.
Analiz : Elde olan verilerden mantıklı çıkarımlar yaparak
çözmek,sonuç odaklı inceleme işlemi yapmak olarak özetlenebilir.
Sentez : Parçaları birleştirerek bütüne ulaşmak olarak
adlandırılabilir.
Değerlendirme : Sorgulama diyebiliriz kısaca,bir bilgiyi doğru
kriterleri seçerek sorgulamak.
2. DUYUŞSAL TAKSONOMI


Büyüklere saygı, yurt sevgisi, ulusal ülkülere bağlılık, öğrenme
ilgisi, kendine güven, güçlüklerden yılmama, başkalarına ve
değişik fikirlere karşı hoşgörü, temizlik ve düzen konusunda
titizlik gibi insani özellikler duyuşsal alanla ilgilidir (Özçelik,
1998).
Buna göre, duyuşsal alan; bir konuya, bir kişiye, bir olaya veya
bir duruma karşı ilgi, tutum, alışkanlık geliştirme, değer verme,
benimseyip benimsememe, kabul edip etmeme vb. gibi duygusal
süreçleri kapsar. Duyuşsal alan bilişsel alanla iç içedir. Bu alan
da bilişsel alan gibi alt basamaklara ayrılır (Özdemir, 2007).

Alma:Bu basamak bireyin duyuşsal yönden ilk tepkisidir. Birey
bu aşamada farkında olur. Ancak farkında olma, bilişsel alanın
bilgi düzeyi gibi çok alt düzeyde bir basamaktır. Bu düzeyde birey
farkında olur, hatırlar, çağrışım yapar, almaya istekli olur ve
dikkatini kontrol eder (Küçükahmet, 2006). Alma basamağı üç alt
basamaktan oluşur (Sönmez, 2004)

Farkında olma,

Almaya açıklık

Kontrollü seçici dikkat

Tepkide Bulunma: Bu basamakta, sadece bir uyarıcıya dönük
olmaya açıklık ya da dönüklük değil, o uyarıcı ile bilfiil meşgul
olma durumu vardır. Bu kategorideki davranışları gösteren birey,
söz konusu uyarıcıyı arar ve onunla meşgul olmaktan zevk duyar.
Tepkide bulunma basamağı üç kategoriye ayrılır (Ertürk, 1998).

Tepkide uysallık,

Tepkide isteklilik

Tepkide tatmin

Tepkide bulunma basamağında genellikle şu eylemler yer
alır (Gronlund, 1991 ve Boriçh, 2004): "Cevap ver, destekle,
uy, karşılık ver. göster, tartış, katıl, gönüllü ol, izle vb."

Değer Verme:Bu düzeyde, bir düşüncenin, nesnenin veya
davranışın değerini kabul etme durumu vardır. Birey burada o
değeri tercih eder, tepkide bulunmada süreklilik gösterir ve o
değere yönelik kendini adar (Wiles ve Bondi, 1993). Kişinin
uyarıcılara karşı nasıl bir tepkide bulunacağı bu basamakta
kestirilebilir. Değerler, tutumlar ve inançlar bu basamağın
kapsamındadır (Sönmez, 2004). Değer verme basamağı;

Bir değeri kabullenmişlik,

Bir değeri yeğleyiş

Bir değere adanmışlık alt basamaklarından oluşmaktadır.


Değer verme basamağındaki hedeflerde "takdir etme, önem
verme, önemine inanma, kendini adama, değer verme vb." gibi
ifadeler daha sıklıkla yer almaktadır (Özdemir, 2007).
Örgütleme: Örgütleme basamağı, farklı değerleri bir araya
getirerek, bu değerler arasındaki çelişkileri, farklılıkları çözmeyi
içerir ve burada birey tutarlı bir değerler sistemi oluşturmaya
çalışır. Buna göre, bireyin burada değerleri karşılaştırması,
ilişkilendirmesi ve bütünleştirmesi söz konusudur. Bu
basamaktaki öğrenmeler; "organize etme, karşılaştırma,
tamamlama, açıklama, ayarlama, sıralama, bütünleştirme,
ilişkilendirme, belirleme, bağlı kalma, değiştirme, genelleştirme"
vb. gibi ifadeler içerir (Gronlund, 1991).




Kişilik Haline Getirme: Kişinin bu basamaktaki davranışları
onun karakterini yansıtır. Bir bakıma dünya görüşünü, yaşam
anlayışını ortaya koyar. Kişinin tüm yaşamı boyunca oluşturduğu
duyuşsal özellikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş hem de
kapsam bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir. Artık kişinin
davranışları büyük olasılıkla kestirilebilir (Sönmez, 2004). Bu
basamak,
1.Genellenmiş örüntü
Karakterlenme (nitelenme) olmak üzere iki kategoride ele
alınmaktadır.
Bu basamaktaki öğrenmelerde genellikle şu eylemler yer alır
(Borich, 2004): "Davran, göster, uygula, kullan, gerçekleştir,
dinle, gözden geçir, öner, nitelendir, sorgula vb."
3.PSİKOMOTOR/DEVİNSEL :


Bu alan, bireyin doğuştan getirdiği yeteneklerle ve kazanmış
olduğu bilgi, beceri ve deneyimlerle belli bir hareketin yapılması,
bir işin icra edilmesi veya bir aracın, cihazın kullanılması ile
ilgilidir. Devinsel alandaki becerilerin ya da davranışların etkili
biçimde gerçekleştirilebilmesi için bilişsel ve duyuşsal alandaki
özelliklerin iyi kazanılmış olması gerekir(Özdemir, 2007).
Kişi kaslarını, vücut organlarından birini ya da bir kaçını veya
tümünü kullanarak çeşitli davranışlar ortaya koyabilir.
Psikomotor alanın kapsamına öğrenilmiş beceriler girer.
Örneğin, kişinin otomobil kullanması öğrenilmiş bir beceridir ve
devinsel alanla ilgilidir (Sönmez, 2004).

Simpson'un psiko-motor alanla ilgili sınıflandırması aşağıdaki
basamaklardan oluşur (Gronlund, 1991).


Algılama:Devinsel alanın ilk basamağı olan uyarılma
basamağında bireyin, herhangi bir işi/hareketi yapmadan ya da
bir aracı kullanmadan önce, söz konusu becerinin nasıl
yapıldığını izlemesi durumu vardır. Burada kişinin hareketin
nasıl yapılacağını ya da aracın nasıl kullanılacağını öncelikle algılaması gerekir (Özdemir, 2007).
Algılama basamağmdaki öğrenme çıktılarında şu ifadeler bulunur
(Gronlund, 1991): "Seç, tanımla, belirle, ayırt et, ilişkilendir,
tercih et, sez, sapta vb."


Kurulma:Psikomotor alanın bu düzeyinde birey, belli bir
hareketi yapmadan ya da bir aracı kullanmadan önce işin/işlemin
en ideal biçimde yapılmasına yönelik olarak uygun bir pozisyon
alır. Örneğin, keman çalmadan önce vücudu ve kolları istenilen
konuma getirme, on parmak klavye yazmadan önce parmakları
doğru tuşların üzerine getirme vb. davranışlar kurulmaya
örnektir (Özdemir, 2007).
Bu basamaktaki öğrenmeler; "başla, göster, açıkla, hareket et,
işle, davran, tepkide bulun, göster, gönüllü ol vb." eylemleri içerir
(Gronlund, 1991).


Kılavuzlanmış faaliyet (kılavuzla yapma):Bu basamakta bir
iş, ya da işlemin tümünü oluşturan işlem basamaklarını,
öğrencinin işin gerektirdiği sıraya göre, öğretmenle veya bir usta
ile beraber yapması söz konusudur. Kılavuzlayanla birlikte
yaptıktan sonra, birey modelini, örneğini, yapılanları göz önüne
alarak kendi kendine yapmaya yönelir (Sönmez, 2004).
Bu basamakta yer alan eylem ifadeleri ise şunlardır (Gronlund,
1991): "Birleştir, yap, oluştur, göster, ölç, karıştır, düzenle,
çalıştır, sök, birleştir, ayarla vb."

Mekanizma:Bu düzey, öğrenilmiş bir davranışın alışkanlık
haline gelmesi için gerekli performans hareketleri ile ilgilidir ve
bu düzeyde birey hareketleri yaparken kendini daha yeterli görür
ve kendine olan güveni artabilir. Ancak, birey bu düzeyde
hareketi ya da işi istenilen tüm standartlarda ve niteliklerde
yapmakta tam yeterli değildir. Mekanizma düzeyindeki
öğrenmeler, kılavuzlanmış faaliyet basamağında ifade edilen
eylemlerin aynısını kapsar (Özdemir, 2007).

Beceri Haline Getirme (Karmaşık Dışa Vuruk Faaliyet): Bu
basamakta birey, gerek bir kılavuz yardımıyla gerekse de pek çok
deneme yanılmayla yaparak işi ya da hareketi beceri haline
getirmektedir. Bu düzeyde kişi artık kimsenin yardımı olmaksızın
karmaşık (kompleks) bir işi istenen nitelikte ve sürede
gerçekleştirmektedir. Örneğin; öğretici yardımı olmadan bir
müzik aletini çalabilme ya da tek başına kasadan atlayabilme vb.
beceri haline getirme basamağındaki davranışlardır. Bu
basamakta yer alan öğrenme eylemleri kılavuzlanmış faaliyet
düzeyinde belirtilenlerle aynıdır (Özdemir, 2007).


Uyum (Duruma Uydurma):Belli bir işlemler takımını beceri
haline getiren ve bunları hatasız biçimde yapan kişi, söz konusu
beceriyle ilgili yeni bir durumla karşılaştığında fazla zorluk
yaşamadan yeni davranışı gerçekleştirebiliyorsa, burada birey
duruma uydurma davranışı geliştirmiş olur. Örneğin: bilgisayar
programlarını etkin biçimde kullanabilen bir kişi, ilk kez gördüğü
bir programı zorlanmadan kullanabiliyorsa duruma uydurma
davranışına ulaşmış demektir (Özdemir, 2007).
Bu basamaktaki öğrenme eylemleri şunlardır (Gronlund, 1991):
"Uyarla, değiştir, yeniden düzenle, tekrar oluştur, gözden geçir,
başka şekilde yap vb."



Yaratma:Bu basamak psiko-motor alanın en üst basamağıdır.
Burada birey, belirli bir duruma yönelik olarak yeni hareket
örüntüleri yaratır. Örneğin bir aşçının kendine özgü bir tat
geliştirmesi ya da bir piyanistin kendine özgü yeni bir müzik tarzı
geliştirmesi vb. (Henson, 2006).
Bu basamak bilişsel alanın sentez basamağıyla yakında
ilişkilidir. Çünkü, sentez basamağında da birey kendine özgü,
yeni eserler ortaya koymak durumundadır. Sentez basamağında
birey daha çok zihinsel eserler üretirken, yaratma basamağında
ise bir seri beceriler geliştirir. Elbette bunu yaparken bilişsel ve
duyuşsal alanla ilgili davranışlar önemli rol oynar. Örnek olarak,
bir kişinin jimnastikte yeni bir seri hareketi geliştirmesi veya
özgün bir mobilya takımı tasarlayıp, yapması verilebilir
(Özdemir, 2007).
Bu basamakta öğrenmeler şu eylemleri içerir (Gronlund, 1991):
"Tasarla, düzenle, oluştur, yapılandır, yarat, birleştir vb."
İstendikliğin ölçütleri;
 Evrensel mi mutlak mı?
 Davranışı kimler belirleyecek bunu yaparken
neleri göz önüne alacak
 Eğitimin amacı nedir?
 Nasıl insan yetiştirmeliyiz?
 İnsana hangi davranışları hangi yolla
kazandırmalıyız?
 Kazanıp kazanmadığını nasıl belirleriz?
Sorularına verilen yanıtlar istendik
davranışın niteliğini ortaya koyar.

II.BÖLÜM
BİLİŞSEL ALANLA İLGİLİ HEDEF YAZMA
 BİLGİ


Belirgenler Bilgisi
Kavramlar bilgisi(Terimler Bilgisi)
 Olgular Bilgisi
 Araçlar ve Gereçler Bilgisi


Belirgenlerde Uğraştırma Araçları ve Yolları Bilgisi
Alışılar Bilgisi
 Yönelimler ve Aşamalı Diziler Bilgisi
 Sınıflamalar ve Kategoriler Bilgisi
 Ölçütler Bilgisi
 Yöntem Bilgisi


Bir Alandaki Evrenseller Soyutlamalar Bilgisi
İlke ve Genellemeler Bilgisi
 Kuram ve Yapılar Bilgisi


KAVRAMA
Çevirme
 Yorumlama
 Öteleme

UYGULAMA
 ANALİZ

Öğelere Dönük Analiz
 İlişkilere Dönük Analiz
 Örgütleme İlkelerine Dönük Analiz


SENTEZ




Özdeşsiz Bir İletişim Muhtevası Oluşturma
Bir Plan ya da İşlemler Takımı Önerisi Ortaya Koyma
Bir Soyut İlişkiler Takımı Geliştirme
DEĞERLENDİRME


İç kanıtlar Bakımından Yargılama
Dış Ölçütler Bakımından Yargılama
BİLGİ BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamaktaki nesne ve olguyla ilgili bazı özellikleri kişinin
görünce tanıması,sorunca söylemesi ya da ezberden aynen tekrar etmesi
davranışlarını kapsar(Sönmez 1993:25)
Zamir nedir?>>Zamir isim olmadıkları halde isimlerin yerini
tutan sözcüklerdir.
Bilgi düzeyinde hedef yazarken tümcenin sonuna
«bilgisi,hatırlayabilme,tanıyabilme»sözcükleinde biri
gelmeli,dersin adı düzeyi belirlenmeli ve sınırlama konulmalıdır.
Bilgi düzeyindeki hedefler davranışa çevrilirken tümcelerin
sonuna « yazma/söyleme,seçip işaretleme,eşleştirme,doldurup
yazma» gibi sözcükler getirilmelidir.
Belirgenler Bilgisi(Bir alana Özgü Bilgiler)
Terimler Bilgisi
Türkçe’de: zarf,fiil,zamir
Biyoloji: canlı,hüccre,ribozom
Fizik: atom,madde,enerji vb. her bilim dalının içinde özel anlam taşıyan
sözcükler vardır.Bunların herbirine «terim» denir.
Olgular Bilgisi
Türkçe’de: yazarların yaşadığı yüzyıl,eserlerinin adları
Tarih: savaşların,anlaşmaların yapıldığı,devletlerin kurulduğu
tarihler,yer ve zamanlar olabilir.
Araç-Gereçler
Saat,küre,bilgisayar,tüp
Kavramlar Bilgisi
Kavram(terim) bir konu alanında özel anlam taşıyan sözcüklerdir.
Dağ,ova,yayla,vadi,plan,kroki olabilir.Öğrencinin bu kavramları bilmesi
gerek bilmeden diğer hedeflere geçemez.
Bu basamakta hedef yazılırken dersin adı,sınırlama belirlenmeli ve
hedef ifadesinin sonuna « kavramların anlam bilgisi» getirilmelidir. Bu
basamaktaki hedefler davranışa dönüştürülürken tümcelerin sonuna
«yazma/söyle,seçip işaretleme,eşleştirme» gibi söz öbekleri getirilmelidir.
Yıllık düzeyde yazılırken «verilen» sözcüğü kullanılmalı,ünite düzeyinde
ise kavramların bizzat kendisi yazılmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
ilköğretim 4.sınıf sosyal bilgiler dersi ile ilgili temel kavramların anlam
bilgisi
Davranışlar
Verilen bir tanımın doğru ya da yanlış olduğunu yazma/söyleme
Bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme
Verilen bir kavramın tanımını derste geçen ifadesiyle yazma/söyleme
Olgular Bilgisi
Olgu olayların genellenmiş örüntüsü olarak tanımlanabilir.
Devletin kuruluşu,dönemleeri,yıkılışı,yöneticilerin yaptıkları
işler,yer,zaman,kişi ve kuruluşlar bu basamakta yer alabilir.
Bu basamakta hedef yazarken hedef cümlesinin sonuna «olgular bilgisi»
ifadesi getirilmelidir. Sınıf ve okul düzeyi yükseldikçe hedefin
kapsamına girecek olgu sayısı artabilir.
Davranış yazarken tümcelerin sonuna «yazma,söyleme,seçip
işaretleme,eşleştirme» gibi söz öbekleri getirilmelidir.
Yıllık Düzeyde Hedef
İlköğretim 7. sınıf sosyal Bilgiler dersi ile belli başlı tarihi olgular bilgisi
Davranışlar
Tarihi olguyla ilgili verilen bir önermenin doğru ya da yanlış olduğunu
yazma/söyleme
Verilen bir tarihi olgunun geçtiği yeri (zamanı,ilgili kişi ya da devletleri)
bir dizi seçenek arasından seçip işaretleme
Araç-Gereç Bilgisi
Sosyal bilgiler dersinde harita atlas,küre,tarih şeridi gibi araç gereçler
vardır. Bunlar olmadan bazı hedef davranışlar kazandırılamaz. Bu
basamakta hedef yazarken tümcenin sonuna «araç-gereç bilgisi»
getirilmeli. Hedef davranışları yazarken «seçip alma,ne işe yaradığını
yazma/söyleme,eşleştirip işaretleme» gibi sözlere yer verilmelidir.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 3.sınıf hayat bilgisi dersinde geçen temel araç-gereçler bilgisi
Davranışlar
Gösterilen araç-gerecin adını yazma/söyleme
Gösterilen araç-gerecin ne işe yaradığını yazma/söyleme
Ünite düzeyinde hedef
İlköğretim 3.sınıf çevremizi tanıyalım ünitesiyle ilgili temel araç-gereçler
bilgisi
Davranışlar
Verilen bir dizi adla bu araç-gereci eşleştirip işaretleme
Bu araç-gereçlerin nasıl kullanıldığını yazma/söyleme
Bir alandaki özgüllerle uğraşma araçları ve yolları bilgisi
Alışı bilgisi
Her konu alanında kullanılan bazı kısaltmalar,semboller,formüller
olabilir.
Cebirde birinciye x ikinciye y denilmesi gibi.
bu basamakta hedef yazarken hedef cümlesinin sonuna
«yazma,söyleme,eşleştirip işaretleme,seçip işaretleme» gibi ifadeler
bulunmalıdır.
Yılllık düzeyde hedef
İlköğretim 4.sınıf sosyal bilgiler dersiyle ilgili temel alışılar bilgisi
Davranışlar
Verilen bir kavramın karşılığı olan simgeyi,işaretli bir dizi simge
arasından seçip işaretleme
Verilen bir simgenin karşılığı olan kavramı ,bir dizi kavram arasından
seçip işaretleme
Sıra dizi ve yönelimler bilgisi
Her konu alanı,üzerinde çalıştığı nesnelerin doğası gereği belli sıra ve
dizilerden yaralanmak durumunda kalabilir.
Sosyal bilgiler dersinde tarihi olgular arasında kronolojik sıra
vardır.Çağların ilk,orta,yeni,yakın çağ gibi sırayla veya padişahların
tahta geçiş sıraları gibi sıraya konması bu basamağın kapsamı
içerisindedir. Bu basamaktaki hedef cümlelerin sonuna «sıra bilgisi» gibi
ifadeler gelmeli.Hedeflerin davranışları yazılırken işlem sırası göz önüne
alınmalı,tümcelerin sonuna «sıraya konup yazma/söyleme,seçip
işaretleme» gibi ifadeler bulunmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 7.sınıf sosyal bilgiler dersi ile ilgili belli başlı tarihi olguların
kronolojik sırasını hatırlayabilme
Davranışlar
Verilerin tarihi olguların doğru sıralanışını bir dizi seçenek arasından
seçip işaretleme
Karışık halde verilen bir dizi tarihi olguyu kronolojik sıraya koyup
yazma/söyleme
Sınıflama bilgisi
Belli bir ölçüte göre nesneleri gruplama oalrak tanımlanabilir. Her konu
alanı üzerinde çalıştığı nesneleri sınıflara ayırabilir.
Türkiye’deki edebi türleri,sosyal bilgiler dersinde dağların sıra ve tek
dağ,biyolojide canlıları sınıflayıp,gruplara ayırabilir.
bu basamakta hedef yazarken hedef cümlelerinin sonuna «temel
sınıflama bilgisi» ifadesi getirilmelidir. Hedeflerin dvranışları yazılırken
«yazma,söyleme,belirgin özelliklerini yama/söyleme,seçip
işaretleme,eşleştirip işaretleme» gibi söz öbeklerine yer verilmelidir.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 4.sınıf sosyal bilgiler dersi ile ilgili temel sınıflama bilgisi
Davranışlar
Verilen bir sınıfa girenleri yazma/söyleme
Verilen olguları listeleyip yazma/söyleme
Ünite düzeyinde hedef
İlköğretim 4.sınıf ilimiz ve bölgemizi tanıyalım ünitesinde geçen temel
sınıflamalar bilgisi
Davranışlar
Yerleşim yerlerini il,ilçe,bucak,köy olarak sınıflayıp yazma/söyleme
Ölçüt bilgisi
Ölçüt:bir nesnenin gözlenip ölçülebilen her bir niteliği olarak
tanımlanabilir.
Yetiştirilecek kişinin problem çözücü olabilmesi,elde edilen bilgiler
eleştirici gözle bakabilmesi için her konu alanındaki ölçütlerin bilinmesi
gereklidir.Bu ölçütler her konu alanının iç ve dış özelliklerine
dayanabilir. Hedef yazılırken tümcenin sonunda «ölçütler bilgisi» ifadesi
bulunmalı ve hedef yazmada kullanılan ilkekere uyulmalıdır. Hedefler
davranışa çevrilirken tümcelerin sonuna «yazma,söyleme,seçip
işaretleme,eşleştirme» gibi iadeler bulunmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
Endüstri meslek lisesi ağaç işleri dersinde yapılan bir mobilyanın
değerlendirilmesinde kullanılan belli başlı ölçütleri hatırlaybilme
Davranışlar
Verilen bir ölçütün ne işe yaradığını bir dizi seçenek arasından seçip
işaretleme
İşgörüsü belirtilen ölçütün adını yazma/söyleme
Yöntem bilgisi
Yöntem gerçeğe en kısa yoldan ılaşmak için işe koşulan zihinsel ve
işlemsel süreçlerin dirik bir örüntüsü olarak tanımlanabilir.
Bilimin kapsamına giren konu alanlarında «bilimsel yöntem» kullanılır.
Her bilim dalı ayrıca çalıştığı alanın özellikllerinine göre bazı teknikler
geliştirmişlerdir. Sosyolojide «saha çalışması» psikolojide «klinik
görüşme» tekniği bunlara örnek verilebilir.
hedef cümlesinin aonuna «yöntem bilgisi» ifadesi getirilmelidir.
Hedefler davranışa çevrilirken tümcelerin sonunda «yazma,söyleme,seçip
işaretleme,eşleştirip işaretleme» gibi söz öbeklerine yer verilmelidir.
Yıllık düzeyde hedef
İlköretim okulu 7.sınıf sosyal bilgiler dersi ile ilgili temel toplumsal
olgular incelemede kullanılan yöntem bilgisi
Davranışlar
Bilimsel yöntemin basamaklarını sırasıyla yazma/söyleme
Belirtilen işlemlerin bilimsel yöntemin hangi basamağında
kullanılacağını yazma/söyleme
Bir alandaki evrenselleri ve soyutlamaları hatırlayabilme
Bu alan ilke ve genellemeler bilgisi ile kuram bilgisi basamaklarından
oluşur.her bilim dalı üzerine çalıştığı nesneler,olgularhakkında elde
edilen somut bilgilerden daha soyut bilgilere doğru ilerler. Örneğin dünya
ve güneş sistemi hakkında elde edilen bilgilerden diğer gezegen ve
galaksiler hakkında genellemeler ve kuramlara gidilir,bunların
öğrenilmesinde kavrama,uygulama,analiz,sentez ve değerlendirme
basamağı için zorunludur.
İlke ve genellemeler bilgisi
Bilimsel,sanatsal,felsefi yöntemlerle elde edilen bilgilerle ilgili alanı
betimlemede,açıklamada ve gelecek durumu kestirmede
kullanılabilir.Örneğin fizikte ohm,hukukta toplumsal yaşamı
düzenleyen yasa,tüzük,yönetmelikler gibi her konu alanını
açıklamada böyle ilke ve genellemeler olabilir.
Hedef cümlesinin sonuna «ilkeler bilgisi» ifadesi
getirilmelidir.hedefler davranışlara çevirilirken tümcelerin sonunda
yama,söyleme,seçip işaretleme gibi ifadeler bulunmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
ilköğretim sosyal bilgiler dersiyle ilgili belli başlı ilkeler bilgisi
Davranışlar
Verilen bir ilkenin doğru ya da yanlış olduğunu yazma/söyleme
Bir toplumsal olguyla ilgili genel ilkeyi yazma/söyleme
Bir toplumsal olguyla ilgili özel ilkeler yazma/söyleme
Kuram bilgisi
Her konu alanında çeşitli basamaklarda elde edilen bilgiler yoluyla,konu
alanının tümü ya da bir bölümü açıklamaya yönelik bilgilere kuram
denir.kuramlar genellikle birçok kanuna ve ilkeye dayanır. Örneğin fizikte
ışıkla ilgili dalga boyu ve parçacıklar kuramı;Einstein’in görecelik kuramı
gibi.
hedefler davranışa çevirilirken tümcenin sonunda «yazma,söyleme,seçip
işaretleme»gibi ifadeler bulunmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
Lise 1 biyoloji dersinde canlıların oluşumuyla ilgili belli başlı kuramlar
bilgisi
Davranışlar
Canlıların oluşumuyla ilgili verilen bir ilkenin doğru yada yanlış olduğunu
yazma/söyleme
Verilen bir dizi genel özelliğin hangi kurama ait olduğunu yazma/söyleme
KAVRAMA DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA
Kavrama düzeyinde bilgi düzeyinde kazanılan davranışların öğrenci
tarafından özümsenmesi,kendine mal edilmesi,anlamını yakalanması söz
konusudur.Bilginin transfer edilmesi gerekmektedir.burada yalnızxa
ezberleme,anımsanma,tanıma yoktur bunlara ek olarak yeni bir anlatım
biçimine çevirme,grafiğini çizme,yeni bir grafiği yazılı veya sözlü olarak
açıklama,bir olgunun nedenini,nasıl,niye olduğunu kendi cümleleriyle
gerekçe göstererek açıklama,yeni örnek verme,verilerin geçmişini
geleceğini kestirme vardır.
Çevirme
Bu basamakta verilerin grafiğe,grafiklerle gösterilenleri yazıya ya
da sözel anlatıma,şekile,şekille verilenleri
grafiğe,söze,yazıya;yazıyla verilenleri şekle grafiğe anlamını
bozmadan çevirebilme bu basamaktadır.
Hedef cümlesini sonuna «istenilen anlatım biçimine çevirebilme»
ifadesi bulunmalıdır. Hedefler davranışa çevirilirken tümcenin
sonunda seçip işaretleme,grafiğini çizip gösterme,yazma,söyleme»
gibi ifadeler bulunmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 7.sınıf sosyal bilgiler dersiyle ilgili belli başlı verileri
istenilen anlatım biçimine çevirme
Davranışlar
Verilen bir tablo ve grafikle ilgili özeti,bir dizi özet arasından seçip
işaretleme
Sözel,sayısal,simgesel verileri iki boyutlu grafik haline getirip
yazma/söyleme
Yorumlama
Bilgi düzeyinde öğrenilen ilkelerin,olguların nedenini,niçinini,nasıl
olduğun;olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları kendi cümleleriyle
açıklayıp,yazma,söyleme,uygun ve yeni örnek verip yazma,zöyleme
verilenler arasından seçip işaretleme bu basamağın davranışlarındandır.
Burada ilkeler ve olgular öğrenci için yeni olmalıdır.
Hedef yazarken cümlenin sonuna «açıklayabilme,yaromlayabilme»
ifadelerinden biri kullanılmalı.
Hedeflerin davranışları yazılırken cümlelerin sonuna «nedenini
açıklayarak yazma,söyleme,seçip işaretleme» gibi ifadeler kullanılmalı.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersi ile ilgili temel ilkeleri
açıklayabilme.
Davranışlar
Verilen bir ilkenin nedenini yazma/söyleme
Verilen bir ilkeyi kendi cümleleriyle açıklayıp yazma/söyleme
Öteleme
Bilgi basamağında kazanılan ilkelerre uymanın ya da uymamanın
doğuracağı sonuçları verilerin belli koşullar altında geçmiş ve
gelecekteki özelliklerinini ne olacağını yazma,söyleme,seçip
işaretleme,doğru ya da yanlış olduğunu söyleme gibi davranışlar bu
basamaktaki hedeflerin kapsamı içindedir.burada işlenecek veriler
yeni olmalıdır derste işlenmiş ve ya özellikleri kestirilmiş sayısal
veriler değişiklik yapılarak öğrenciye sorulamaz.eğer sorulursa
davranış bilgi düzeyine iner.
Hedef cümlesinin sonuna «temel özelliklerini kestirebilme» ifadesi
kullanılmalıdır. Hedefler davranışlara dönüştürülirken
«yazma,söyleme,seçip işaretleme,gerekçesiyle yazma,söyleme» gibi
ifadeler getirilmelidir.
Yıllık düzeyde hedef
ilköğretim 7.sınıf sosyal bilgiler dersiyle ilgili verilerin belli başlı
özelliklerini kestirebilme
Davranışlar
tablo halinde sunulan toplumsal verilere dayanarak,boş sütuna
istenileni belirleyip gerekçesiyle yazma/söyleme
Sunulan toplumsal olgunın gelecekteki olası görünümünü belirleyip
gerekçesiyle yazma/söyleme
UYGULAMA DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA
Bu düzeyde bilgi ve kavrama basamağında kazandığı davranışlara
dayanarak öğrenciden kendisi için yeni olan bir sorunu çözmesi
istenmelidir. Sorun nitelik ve nicelik açısından yeni olmalıdır.
Sosyal bilgiler dersinde tarım,ticaret,nüfus artışı,turuizm,yönetim
vb.olguları içeren temel sorunlarla ilgili öğrenciye verilen yazılı yeni bir
durumun çözümü için kullanılacak ilkeleri belirleyip
yazma,söyleme,sorunu belirleyip yazma,onu sınırlama,denece
kurma,ölçme aracı hazırlama,uygulayıp verileri toplama,verileri analiz
etme,denenceleri test etme,denenceleri kabul/ret ya da onarma gibi
davranışar uygulama düzeyinde davranışlardır.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 4.sınıf ssoyal bilgiler dersiyle ilgili temel sorunların
çözümünde ilkeleri kullanabilme
Davranışlar
Verilen bir dizi ilke arasından,öğrenci için belirtilen yeni toplumsal
sorunun çözümünde kullanılacak olanları seçip işaretleme
Verilen bir dizi ilke arsından,öğrenci açısından belirtilen yeni toplumsal
sorunun çözümünde gerekli olmayan ilkeyi seçip işaretlee
ANALİZ DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA
Kişinin çevresini kapsayan nesneler,olgular,olaylar pek çok öğeden
oluşabilir. Bu bağlantılar belli kural ve ilkelere dayanabilir.böyle
kazrmaşık bir durumda onları analiz etme gerekebilir.
Örneğim bir şiiri anlamak için ozanın dayandığı sayıltılar açık ya da gizli
kanı ve değerleri,estetik anlayışı,savunduğu ana ve yardımcı
düşünceleri,ölçü,uyak,dize,anlatım türlerini ayrıştırıp incelemek gerekşi
olabilir;çünkü şiir bu öğe,ilişki ve kuralların sentezinden oluşur.
Öğrelere dönük analiz
Bir bilgi bütünü ya da bir sistemi yapıyı oluşturan öğeleri yine o bütün
sistem ve yapıda yer aldığı biçimiyle öğelerine ayırma işidir.Bu
baamakta kırma,yıkma,bozma gibi davranışlar söz konusu değildir.
Örrneğin: Bir saati kendisini oluşturan öğelere ayırırken öyle
yapılmalıdır ki bu öğeler tekrar birleşince yine bir saat oluşsun ve
işlevini sürdürsün.
Bu basamakta hedef yazaken tümcenin sonuna «öğelerini
saptayabilme,öğelerini ayırabilme,öğelerini belirleyebilme» gibi iadeler
kullanılmaıdır. Davranış yazarken «yazma,söyleme,belirleyip gösterme»
ifadeleri kullanılmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
Lise 3. sınıf: Türünün ve döneminin temsilcisi olan bir yazılı iletişim
muhtevasını öğelereine ayırabilme.
Davranışlar
Verilen bir tümcenin öğelerini(özne,nesne vb.) bulup gösterme
Verilen bir metindeki cümleleri yapı bakımından (basit,bileşik ,sıralı vb.)
belirtilen tümceleri bulup gösterme
İlişkilere dönük analiz
Bir bilgi bütününde sistemde ve yapıda bulunan öğeler arasında etkileşim
vardır.nesneler arasında neden-sonuç ,öncelik sonralık boyutlarında
gözlendiği gibi bir bilgi bütününde sayıltılarla ortaya konulan kanıtlar,teml
düşünceyle yardımcı düşünceler arasında da olabilir.
Örneğin: ekonomik olaylarla yönetim arasındaki ilişkilerin saptanması,bir
makalede yazarın yardımcı düşünceleriyle gösterdiği kanıtlar arasındaki
ilişkilerin belirlenmesi,doğal olgular arasındaki ilişkilerin saptanmasında
olduğu gibi.
Ayrıcaileri sürülen düşünceler,kanıtlar,dayanılan sayıltılar arasıdaki
tutarlılık ve geçerlililk bağıntılarınında aranması buu basamağın kapsamı
içindedir.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 5.sınıf Fen bilgisi dersiyle ilgili belli başlı ilişkileri saptayabilme
Davranılar
Sorunu belirleyip yazma
İlgili kaynakları bulup alma
Denenceleri belirleyip yazma
Evren ve örneklemi belirleyip yazma
İlişkileri belirleyip yazma
Örgütleme ilkelerine dönük analiz
Bir bilgi bütününde,sistemde,yapıda,öğeler ve öğeler arasındaki ilişkilerin
dayandığı temel ilkeler,genellemeler,kuramlar vardır.
Bir sanat yapıtının dayandığı temel estetik görüşü,bir edebi yazıdaki ana
düşünceyi,doğal olayları açıklayan,kanunları,ilkeleri ,kuramları,sosyal ve
tarihi olguların dayandığı genellemeleri,ilkeleri belirleme etkinlikleri bu
basamağın içine girebilir.
Yıllık Düzeyde Hedef
Sağlık koleji 3.sınıf:Bir hastalığın tedavisinde kullanılan yöntemin
dayandığı sağlık ilkelerini bulabilme
Davranışlar
Hastalığı belirleyip yazma
Yöntemin özelliklerini belirleyip yazma
Yöntemin özelliklerini belirleyip yazma
İlgili kaynakları okuma
İlgili kaynakları özetleme
Alt problemleri belirleyip yazma
Denenceleri belirleyip yazma
SENTEZ DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA
Sentez,öğeleri belli ilişki ve kurallara göre birleştirip bir bütün oluşturma
işidir; fakat her bütün oluşturma işi sentez olamaz. Sentezde yenilik,
özgünlük,buluş,icat,yaratıcılık gibi özellikler söz konusudur.
Taklidini,benzerini,bir örnekten yararlanarak özdeşini yapma sentez
değildir.
Özdeşsiz bir iletişim muhtevası oluşturabilme
kişinin kendine özgü,benzeri olmayan,yeni bir türü oluşturma işidir.
Örneğin: Bir müzisyenin yeni ve orijinal beste yapması.
Yıllık düzeyde hedef
Eğitim fakültesi 3. yıl: eğitimde ölçme ve değerlendirme dersinde alanıyla
ilgili yeni bir sınama düzeneği hazırlayabilme
Davranışlar
Verilen alanlarla ilgili hedefleri belirleyip yazma
Hedefleri davranışa dönüştürüp yazma
Belirtke tablosunu düzenleyip yazma
Taslak ölçme aracı için gerekli nitelikte ve yeter sayıda kritik
davranışları seçip alma
Her kritik davranış için 3 tane uygun soru sorma
Uzman kanılarına göre soruları yeniden düzenleyip yazma
Cevap anahtarını düzenleyip yazma
Ölçme aracı için olası zamanı belirleyip yazma
Bir plan veya işlemler takımı önerisi oluşturabilme
Bu basamakta üründen çok süreç vurgulanmaktadır;çünkü burada söz
konusu olan iş yapmak değildir.bir iş üretilirkenalışılagelen plan ya da
işlemler takımı dışında,yeni ve orijinal bir plan ya da işlemler takımı
oluşturmaktır. Yani izlenecek yeni bir düzenek,yeni bir işlem yolu
ortaya koymaktır.
Örneğin: yeni bir ev yapım planı,çelik üretimde yeni bir yöntem,bir güç
kaynağı yapımında yeni bir işlem yolu önerebilme gibi bunları
hazırlarken doğal olarak kişi hem kuramsal hem uygulamalı bir
etkinliğin içine girebilir,çünkü sentezin hem mantıksal,hem olgusal
tutarlığı olmalıdır.
Yıllık düzeyde hedef
Üniversite:Klinik psikolojide davranış eğilimlerinin teşhisi için yeni bir
yöntem önerebilme
Davranış
Bilinen yöntemlerin uygulamada yetersiz kaldıkları özellikleri belirleyip
yazma
Denenceleri değişik ve uygun ortamlarda test etme
Taslak yöntemini yeniden düzenleyip yazma
Soyut ilişkiler takımı geliştirebilme
Bu basamakta öğrenciden üzerinde çalıştığı nesneler olgular ve yapıları
açıklayabilecek denenceler,genellemeler,kuramlar,kavramsal ya da
matematiksel modeller ve sistemler geliştirmesi istenmektedir.
Bu hedefler daha karmaşık ve soyutturlar. Darvin’in doğal ayıklama,
Arnold J.Toybe’nin tarih kuramı,matemarikte kümeler kuramı gibi soyut
ilişki takımları oluşturma bu basamağın kapsamına girebilir.
Yıllık düzeyde hedef
Üniversite: çocuk eğitimi için yeni bir öğrenme modeli oluşturabilme
Davranışalar
Bilinen öğrenme modellerinin uygulamada yetersiz kaldığı özellikleri
belirleyip yazma
Denenceleri değişik ve uygun eğitim ortamlarındaki verileri test etme
Yeni denenceleri tekrar uygun eğitim ortamlarındaki sorunlardan elde
edilen verilerle test etme
İşleyen denenceleri elde tutma
İşleyen denencelerden yeni bir taslak planı düzenleyip yazma
İşleyen ilke,kural,ya da genellemelerden bir taslak öğrenme modeli
düzenleyip yazma
DEĞERLENDİRME DÜZEYİNDE HEDEF YAZMA
Değerlendirme,ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurup,bir yargıya varma
süreci olarak tanımlanabilir.
Örneğin: Bir edebi yapıtın yazım kurallarına uygunluğunu irdeleme,bir
giysinin modele uygunluğunu araştırma iç ölçütler açısından
değerlendirmedir. Yine bir giysinin ekonomik olup olmadığı yada faarklı
iki otomobilin dayanıklılığını karşılaştırıp eleştirme dış ölçütlere göre
değerlendirmedir.
İç ölçütlerle değerlendirme
Bir bilşşsel,duyuşsal,devnişsel ya da sezgisel ürünün kendi içindeki
tutarlılığı doğruluğu,kendi iç yapısından doğan ilke ve genellemelere
uygunluğu,akıcılığı gibi özelliklerin değişik boyutlarda irdelenmesi
işidir.
Bu basamakta bilgi bütünün basamakları arasındaki bağıntı ve
ilişkilerin yine o bilgi bütünü içi gerekli olan ve kendisinden çıkaran
ölçütlere vurması işi söz konusudur.her konu alanının kullandığı ölçütler
farklı olabilir.
Örneğin: bir edebi yapıtın yazım kurallarına uygunluğu,kanıtların temel
ve yardımcı düşünceleri destekleyip
desteklemediği;orijinalliği,akıcılığı,açık,yalın ve anlaşılır olup olmadığı
dahil olduğu edebi türe ve ekole uygunluğu düşüncelerin birbirleriyle
tutarlığı gibi boyutlar iç ölçütler olabilir. Bir giysiyi ise modele uygunluk
renk desen özellikleri,kumaşın dikiş tekniğinin kalitesi gibi ölçütler
kullanılabilir.
Yıllık Düzeyde Hedef
Lise 3.sınıf: düzeyine uygun bir edebi metni,böyle bir metinde bulunması
gereken özelliklere göre eşleştirebilme
Davranışlar
Metnin yazım ve noktalama kurallarına uygunluğunu gerekçe
göstererek yazma/söyleme
Metnin ait olduğu edebi türün özelliklerine uygunluğunu gerekçe
göstererek yazma/söyleme
Metindeki ana ve yardımcı düşüncelerin birbirleriyle tutarlığını gerekçe
Göstererek yama/söyleme
Verilen örneklerin ya da bilimsel bulguların metnin ana ve yardımcı
düşünceleriyle ilgili olup olmadığını gerekçe gösterek yazma/söyleme
Metindeki başlığın içeriğe uygunluğunu gerekçe göstererek
yazma/söyleme
Metnin bir plan içinde yazılıp yazılmadığını gerekçe göstererek
yazma/söyleme
Dış Ölçütlere Göre Değerlendirme
Bilişsel ,duyuşsal,devinişsel ve segisel alanlarla ilgili herhangi bir ürün
«kullanılan araç-gereçler,izlenen yollar,iş ve işlem
basamakları,ekonomiklik,amaca uygunluk,dayanıklılık,verim ve güç»
açılarından değerlendirilebilir.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 5.sınıf:sosyal bilgiler dersiyle ilgili temel ürün ve süreçleri
belli ölçütlere göre değerlendirme
Davranışlar
Ortaya konulan toplumsal ürünün(sürecin) temel ilkelere
uygunluğunu gerekçe göstererek yazma/söyleme
Ortaya konan toplumsal ürünün(sürecin) temel ilkelere uygunluğunu
bir dizi gerekçe arasından seçip işaretleme
Ortaya konan toplumsal ürünün(sürecin) temel ilkelere uygunluğu ile
ilgili gerekçenin doğru ya da yanlış olduğunu yazma,söyleme
DUYUSAL ALANLA İLGİLİ HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bilişsel alanın bilgi basamağında sayılabilecek bazı öğrenmeler olmadan
duyuşsal alandaki özellikler gerçekleşmeyebilir;çünkü bilmediğimiz bir
nesneye olguya karşı herhangi bir sevgi,nefret,korku vb. gibi duyuşsal bir
tepki gösteremeyiz.Göstersek bile bu tepkiler süreklilik kazanmayabilir.Bir
anlık bir ilgi,tutum,değer vb. bu basamakta söz konusu değildir.
duyuşsal alan ilgi,tutum,güdülenmişlik,kaygı,benlik,kişilik,değer yargıları
gibi boyutlardan oluşabilir. Bu boyutlar kişinin yaşamı boyunca geçire
geldiği yaşantıların ürünüdür. Bu nedenden dolayı duyuşsal alanla ilgili
davranışlar yalnız okul sisteminde oluşmaz,fakat okulda bu alanla ilgili
istendik davranışların kişiye kazandırılması zorunludur.
Bu alanda hedef cümlelerin sonuna
«isteklilik,farkındalık,açıklıkihoşgörülük,adanmışlık» gibi sözcüklerden biri
bulunmalıdır. Bu alanı Krathwohl aşamalı olarak kodlamıştır.





ALMA
 Farkında olma
 Almaya Açıklık
 Kontrollü-Seçici Dikkat
TEPKİDE BULUNMA
 Uysallık
 İsteklilik
 Doyum
DEĞER VERME
 Değeri Kabullenme
 Değeri Yeğleme
 Değere Adanmışlık
ÖRGÜTLEME
 Değeri Kavramsallaştırma
 Değeri Örgütleme
KİŞİLİK HALİNE GETİRME
 Genellenmiş Örüntü
 Niteleme
ALMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Kişi nesne ve olguların farkında olmazsa ona karşı bilişsel, duyuşsal,
devinişsel, algısal bir davranış geliştiremez. Bu basamaktaki davranışlar
bilişsel basamaktaki hatırlama davranışıyla iç içedir.
Farkında olma
Bu basamakta nesne ve olgudan gelen uyarıcıya fark etme vardır.
Sosyal bilgiler için enflasyonun farkında oluş ülkenin önemli sorunlarını
fark ediş gibi ifadeler örnek olarak verilebilir. Bu basamaktaki hedef ve
davranışlar okul,sınıf,öğrenci ve dersin özelliklerine göre düzenlenmelidir.
Okul ve sınıf düzeyi yükseldikçe hedef davranışlarında kapsamı
değiştirilmelidir. Bu basamakta hedef yazarken tümcelerin sonuna
«farkındalık,oluş» sözcükleri getirilebilir. Hedefler davranışa çevrilirken
tümcelerin sonunda «yazma,söyleme,seçip işaretleme,eşleştirme,gibi
ifadeler bulunabilir.
Yıllık düzeyde hedef
İlköğretim 4.sınıf: iilmiz,bölgemiz ve yurdumuzla ilgili temel sorunların
farkında oluş
Davranışlar
En önemli toplumsal sorunları yazma/söyleme
En önemli toplumsal sorunları bir dizi seçenek arasından seçip işaretleme
En önemli sorunları ifade eden cümlenin doğru ya da yanlış olduğunu
yazma/söyleme
Almaya Açıklık
bu basamakta kişi uyarıcıyı ret etmez,ondan kaçmaz,tersine ona doğru
bir yönelme vardır.Yani uyaranı çekici bulma,ona ilgi duyma,onu
yargılama,arama da söz konusu değildir. Böyle olmakla birlikte uyarıcıya
karşı bir dönüklük,açıklık ve hoşgörülülük vardır.
Yıllık ve ünite düzeyinde hedefler
İlköğretim: Farklı inanç ve düşüncede olan kişileri dinlemeye dönüklük
Davranışlar
Konuşanın sözünü kesmeden dinleme
Hangi konuda konuştuğunu yazma/söyleme
Kişinin hangi düşünceyi(inancı) savunduğunu yazma/söyleme
Kontrollü seçici dikkat
bu basamakta kişi birden fazla uyarıcı arasından birini ya da birkaçını
seçebilir. Dikkatini ve ilgisini ona yöneltebilir. Örneğin: televizyon
programlarında kişinin filmlere,haberlere,reklamlara ve müzik
programlarına veya bunlardan birine dikkatini toplamasında olduğu
gibi.
Yıllık ve ünite düzeyinde
İlköğretim:toplumsal sorunlarla ilgili yayınları seçmede dikkatli oluş
Davranışlar
Televizyonda toplumsal sorunlarla ilgili yayınlardan en az üçünün
adını yazma/söyleme
Bu yayınların hangi televizyonda ve ne zaman yapıldığını
yazma/söyleme
Toplumsal sorunlarla ilgili en az üç kitabın adını yazma/söyleme
Toplumsal sorunlarla uğraşan en az üç kişinin adını yazma/söyleme
Okuduğu gazetede toplumsal sorunlarla ilgili yazı yazan kişinin adını
yazma/söyleme
TEPKİDE BULUNMA BASAMAĞINDA
HEDEF VE DAVARANIŞ YAZMA
Bu basamakta genellikle ilgiler söz konusudur. Kişi uyarıcılara
bilinçlice tepkide bulunur ve onlarla ilgilenir,uyarıcıları arar onlarla
bulunmaya isteklidir ve üstelik bu işten zevk alır. Örneğin: boş
zamanlarda bir zorlama olmadan mobilya yapma,zevk alarak bir
mobilya yapma davranışında olduğu gibi. Kişi uyarıcıya karşı
uysallık,isteklilik gösterebilir. Son basamakta ise tepkide doyum
sağlayabilir. Bu basamakta hedef yazarken cümlenin sonuna «razı
oluş,gönüllü oluş,zevk alış» ifadelerinden biri getirilmeli.
Tepkide uysallık
Bu basamakta tepkinin uyarına gitme söz konusudur. Uyarıcıya karşı
direnme göstermez; fakat açık bir isteklilik de yoktur.
Yıllık ve ünite düzeyinde hedef
İlköğretim: Arkadaşlarıyla çalışırken birlikte alınan kurallara uymaya
razı oluş
Davranışlar
Çalışmalara belirtilen zamanda gelme
Verilen görevi itiraz etmeden gereği gibi yapma
Görevi zamanında bitirme
Demokratik olarak alınan kararlara uyma
Tepkide isteklilik
Kişinin uyarıcıya karşı gönüllüce tepkide bulunması bu basamak için söz
konusudur. Tepki kişi tarafından seçilmiştir. Burada zorlama,baskı söz
konusu değildir. Öğrenci görevli olduğundan değil ,istediği için gerekli
davranışı gösterir.
Yıllık ve ünite dizeyinde hedefler
İlköğretim: Sosyal yardım kollarında çalışmaya gönüllü oluş
Davranışlar
Bir sosyal yardım kolunda görev almak için aday olduğunu yazma/söyleme
Sosyal yardım kolunun etkinlikleri için zaman ayırma
Sosyal yardım kolunun toplantılarına isteyerek katılma
Görevini isteyerek yerine getirme
Sosyal yardım kolunun etkinlikleri için bağış yapma
Okul dışında sosyal yardım kuruluşlarının düzenledikleri etkinliklere
isteyerek katılma
Tepkide doyum
uyarıcıya karşı kişinin severek,zevkle,doyuma,ulaşacak davranışlar
göstermesidir. Uyarcıya karşı istendik davranışı göstermeyince
üzülür,sıkılır,pişmanlık duyabilir.
Yıllık ve ünite düzeyinde hedef
İlköğretim: Grupça ve demokratik olarak kendisine verilen bir işi
yapmaktan zevk alış
Davranışlar
Kendisine verilen görevi yapmak için zaman ayırma
Verilen işi zorlama olmadan zamanında ve istenilen nitelikte özenle
yapıp bitirme
Bu işte çalışan diğer kişilere isteyerek yardım etme
Boş zamanlarında grup çalışmalarına isteyerek katılma
DEĞER VERME DÜZEYİNDE
HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamakta sosyal bilgiler için hedefler tutum, inanç ve değerlerle ilgili
olabilir. Kişinin uyarıcılara karşı nasıl bir tepkide bulunacağı bu
basamakta kestirilebilir. Değerler,tutumlar ve inançlar tümüyle kişi
tarafından oluşturulmamıştır. Öğrencinin bir uyarıcıya karşı nasıl bir
duyuşsal tepki gösterebileceği,bu basamakta kestirilebilir.
Tutum,inanç ve değerler bu basamağın kapsamı içindedir.
bu basamakta hedef yazarken cümlenin sonuna
«düşkünlük,süreklilik,adanmışlık,takdir ediş,kendine iş ediniş,kendini
veriş» gibi ifadeler kullanılmalıdır.
Bir Değeri Kabullenmişlik
kişi toplumsal olgulara karşı değer biçer ve ona belli bir dereceye kadar
önem verir. Uyarıcıya karşı sürekli aynı duyuşsal tepkiyi gösterebilir.
Davranış,bir inanç gibi ortaya çıkabilir,fakat zamanla bu değerleri
değişebilir.
Yıllık ve ünite düzeyinde hedef
ilköğretim:yurtta barış;dünyada barış ilkesinin önemini takdir ediş
Davranışlar
Yeri ve zamanı gelince çekinmeden yurtta barış,dünyada barış ilkesini
savunan konuşmalar yapma
Bu ilkeyle ilgili toplantılar düzenleme
Duvar gazetesine nu ilkeyle ilgili yazı yazma,resim yapma
Bu ilkeyi savunan yazıları sürekli okuma
Bu ilkeyi savunan yazıları arkadaşlarına okumak için verme
Bir Değeri Yeğleyiş
toplumca oluşturulan değer yargılarından birini tercih etme,onlardan
daha üstün tutma söz konusudur. Bu basamakta ,kişi bu değerlerin peşine
düşer,onu arar,ona zaman ayırır. Kişinin bu basamaktaki davranışları
sürekli kararlıdır.
Yıllık ve ünite dizeyinde hedef
İlköğretim: her türlü eleştiriye açık oluş
Davranışlar
Arkadaşlarından kendisini eleştirmelerini isteme
Yapılan eleştirileri karşı çıkmadan dinleme
Kendini eleştiren kişilere teşekkür etme
Kendini eleştirenlere küsmeme,kırılmama,saldırmama
Bir değere Adanmışlık
Kişi bu basamakta bir değer için maddi ve manevi gücünü harcayabilir.
Burada kişi değerle özdeşleşmiştir. Bir
düşünceye,partiye,davaya,takıma,takılma vb. özveride bulunarak
bağlanmak ve onu savunmak bu basamağın kapsamındadır.
Yıllık ve ünite düzeyinde hedef
Tüm okullar: Özgürlükçü demokratik yaşamın sürekliliği için yapılan
etkinliklere kendini veriş
Davranışlar
özgürlükçü,demokratik ortamı savunan konuşmalar yapma
Bu tür toplantılarda kendiliğinden görev alma
Aldığı görevi eksiksiz yerine geitrme
Okuldaki demokratik yaşamda kendiliğinden görev alma
Çıkar beklemeden demokratik kuruluşları savunma
Özgürlükçü ve demookratik olmayan durumlarla karşılaşınca müdahale
etme
Bir grubu demokratik ilkelere göre yönetme
ÖRGÜTLEME BASAMAĞINDA
HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamaktakişi yeni değerler,duyuşsal alanla ilgili yeni örüntüler
oluşturur. Bu basamağa kadar hep başkalarınca ya da toplumca
oluşturulan değerleri benimsemiş,savunmuştu. Oysa bu düzeyde
hem başkalarınca hem toplumca oluşturulan değerleri bir sonuca
varır. Sonuncu olarak da kendi içinde çelişmeyen yeni bir değerler
sistemi oluşturur.bu basamağı kapsamı bunlardır.
Bu basamakta hedef cümlelerinin sonuna «kararlı oluş,kararlılık»
gibi ifadeler bulunabilir.
Hedefler davranışa dönüştürülürken «her zaman,her
durumda,gerektiğinde başvurma,sorma,teşekkür
etme,kızmama,darılmama,savunma,kendi değerleriyle» öbeklerine
yer verilebilir.
Bir değerin kavramsallaştırılması
Kişi bu basamağa kadar sahip olduğu tüm duyuşsal değerleri ayrıştırıp
inceleyebilir. Sonra benimsediği değere yeni bir anlam verir. Bu
eskisisnden tamamen farklı değildir,fakat geliştirilip,zenginleştirilmiştir.
Hedef
Tüm okullar ve yaşam: Davranışların tutarlılığı konusunda kendini
yargılamada kararlı oluş.
Davranışlar
Her durumda davranışları eleştirmek için başkalarına başvurma
Bu eleştirileri kızmadan sonuna kadar dinleme
Bu eleştirilere her zaman teşekkür etme
Kendini eleştirenlere kızmama,darılmama
Kendi davranışlarının nedenlerini gerekçe göstererek yazma/söyleme
Yapılan eleştirilere göre gerekiyorsa davranışlarını değiştirme
Bir değer sistemi örgütleme
Bu basamaktaki kişi benimsediği ya da çevresinde oluşan bir çok değeri
irdeler,araştırır,inceler ve senteze varır. Sentezsonucu oluşan değer kendi
içinde tutarlı ve uyumlu olmalıdır. Bu basamaktaki tutarlılık,başka
değerler sistemiyle etkileşime girebilir. Bu iş yaşam boyu sürüp gidebilir.
Hedef
Mesleki sorunlarını giderici yeni değerler oluşturmada kararlılık
Davranışlar
Mesleki sorunları giderici yeni değerler oluşturana dek sürekli çalışma
Sunulmak üzere mesleki sorunların çözümüyle ilgili orijinal bir bildiri hazırlayıp
yazma
Toplantılarda bildiri sunma
Başka bildirileri eleştirme
Oluşturulan değerleri gerekli makamlara sunma
Gerekli kişilere yeni değerleri kabul ettirme
Bu değerlerin uygulanmasını sağlama
Uygulamaları sürekli denetleme
Uygulama sonuçlarına göre meslektaşlarına sürekli bilgi verme
KİŞİLİK HALİNE GETİRME(NİTELENMİŞLİK)
BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Kişinin bu basamaktaki davranışları onun karakterini yansıtır.
Dünya görüşünü,yaşam anlayışını ortaya koyar. Kişi tüm yaşamı
boyunca oluşturduğu duyuşsal özellikleri bu basamakta hem tutarlı
olmuş hem de kapsam bakımından genişlemiştir ve zenginlemiştir.
Bu basamakta davranışların sonuna «alışkanlık haline
getiriş,kişiliğe sahip oluş» gibi ifadeler kullanılmalıdır. Davranış
tümcelerinin sonuna ise «her zaman,her durumda, sürekli yapma,
savunma,gözden geçirme,hizmet etme,çözme,kullanma» gibi ifadeler
kullanılabilir.
Genellenmiş Örüntü
Kişi belli nesne, olgu ya da olaylara karşı birbirine çok yakın tepkilerde
bulunabilir. Çevresini tutumlarına,değerlerine,inançlarına göre algılayıp
yorumlayabilir. Kendine özgü değerlere göre davranabilir.
Hedef
Yasalara saygılı olmayı alışkanlık haline getiriş
Davranışlar
Haksızlığa uğradığı zaman her durumda yasal yollara başvurma
Yasaların gerektiğini her zaman yapma
Beğenmediği yasaları değiştirmek için her zaman yine yasal yolları
kullanma
Niteleme
en üst basamaktır. Kişinin karakteri,benliği söz konusudur. Değerlerle
kişi özdeşleşmiştir. Kapsam açısından değerler genişlemiş ve
zenginlemiştir. Kişi hakkında ileri sürülen «namuslu,doğru,haksızlığa
dayanamaz,hilebaz,yalancı,ona güvenilmez» gibi yargılar bu basamağın
içindedir.
Hedef
Tüm canlıları seven bir kişiliğe sahip oluş
Davranışlar
insanlar arasında hiçbir zaman ayırım yapmama
İnsan haklarını çiğneyenlere her zaman karşı çıkma
İnsanlığın sorunlarını çözmek için sürekli uğraşma
Doğayı tahrip edenlere her zaman karşı çıkma
İnsanların sevinçlerine,acılarına vb. her zaman ortak olma
İnsanları hiçbir zaman kandırmama
İnsanlarla hiçbir zaman alay etmeme
Zor durumda olanların yardımına karşılık beklemeden koşma
DEVİNİŞSEL ALANLA İLGİLİ
HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Kişi kaslarını, vücut organlarından birini ya da birkaçını veya tümünü
kullanarak bazı davranışlar ortaya koyabilir.
Doğuştan olabileceği gibi sonradan kazanma da olabilir.
kişi devinişsel alanla ilgili bir davranışı öğrenirken önce o davranışı
gözler,yani gelen uyarıcıları algılar. Sonra aynı davranışı tekrarlamaya
çalışır. Bu işe kılavuzlanmış faaliyet denebilir. Daha sonra beceri haline
getirilebilir. Bu beceri yeni durumlara uydurulabilir. En üst basamakta ise
bu becerileri kullanarak yeni ürünler ortaya koyabilir.

UYARILMA
Algılama
 Bedensel Kurulma


KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA
Kılavuzlayanla Yapma
 Kendi Kendine Yapma


BECERİ HALİNE GETİRME
İstenilen Nitelikte Yapma
 İstenilen Nitelik ve Sürede Yapma
 İstenilen Nitelik,süre ve Yeterlilikte Yapma



DURUMA UYDURMA
YARATMA
UYARILMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
bu basamakta kişi doğru becerilerinin nasıl yapıldığını önce izler,sonra
o davranışı yapma için vücudu istenilen konuma getirilir. Bu nedenle
devinişsel alanla ilgili davranış modelleri ya da örnekleri kişiye
istenilen nitelik,süre ve yeterlikte sunulmalıdır.
Örneğin: Müzik dersinde öğretmen mandolin çalabilme hedefini
öğrencilere kazandırmak istediğinde önce mandolin’in ne demek
olduğunu anlatmalıdır. Adını söylemesi bilişsel alanda
bilgi,öğrencilerin mandolinden gelen uyarıcıların farkına varması
duyuşsal alanın alma,öğretmenin mandolinin nasıl çalındığını yeter
sayı da çalıp göstermesi ise öğrencinin uyarılmasıdır.
Algılama
Bu basamakta becerinin nasıl yapıldığı öğrenci öğrenci tarafından
dikkatlice izlenmelidir. Davranış örüntülerinin modellerinin tümnü,bir
ya da birçok duyu organı yoluyla fark etme söz konusudur.
Örneğin: bir sesin hangi enstrümana ait olduğunu yama/söyleme,
maddenin renginden,kokusundan ne olduğunu yazma/söyleme gibi
davranışlar algılama basamağına girebilir.
Hedef
İlköğretim 5.sınıf: Fen bilgisi dersinde temel doğal maddeleri çeşitli duyu
organları ile tanıyabilme
Davranışlar
Verilen bir temel maddenin ne olduğunu iki duyu organı kullanarak
yazma/söyleme
Verilen bir temel doğal maddenin
renginden(görünümünden,sesinden,tadından,kokusundan) ne olduğunu
yazma/söyleme
Gözleri kapalıyken verilen bir doğal maddenin ne olduğunu diğer duyu
organlarını kullanarak yazma/söyleme
Bedensel Kuruluş
Belirli bir davranış için vücudu organları ya da her ikisini birlikte
istenilen davranışın gerektirdiği biçime getirme işidir. Bu basamaktaki
davranışalr zihinsel ve duyuşsal kurulma ile birlikte olabilir; fakat bu tür
davranışların bu basamakta daha çok devinişsel yönleri söz konusudur.
Kişi bu basamakta tüm davranışların değil istendik davranışın başlangıcı
için gerekli vücutsal ve organsal davranış ya da davranışları gerektiği
biçimde göstermelidir.
Örneğin: yüz metre koşuda bir kişinin koşmaya başlamadan önce sağ
ayğını ileri atma sol ayağını gergin halde geride parmak uçlarında
tutma,eğilme,her iki elin parmaklarını başlangıç çizgisine yerleştirme
başını yukarı kaldırma gibi davranışların tümü bedensel kuruluş için
örnek olarak verilebilir.
Hedef
beden eğitimi dersinde kısa mesafe koşuları için vücudunu hazır duruma
getirebilme
Davranışlar
Yarışın başlangıç çizgisine gelme
Eğilme
Her iki eli başlangıç çizgisine uygun biçimde yerleştirme
Ayaklarını uygun biçimde yerleştirme
KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMADA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basamakta bir işi ya da işlemin tümünü oluşturan işlem basamaklarını ,
öğrencinin işin gerektirdiği sıraya göre, öğretmenle ya da usta ile beraber
yapması söz konusudur.
KILAVUZLAYANLA BİRLİKTE YAPMA
karmaşık bir beceriyi öğrenci,kılavuzlayanla,öğretmenle ya da ustayla
birlikte veya onların yardımıyla iş ve işlem basamaklarına uyarak
belirtilen ilkelere uyarak yapar.
Örneğin: öğretmenin yardımıyla kasadan atlama,takla atma gibi,dikiş
makinelerini çalıştırma,ulusal oyunu oynama,dans etme gibi. Ayrıca
örnekten mandolin çalma ya da maketten yararlanarak aynısını yapma
da bu basamağın kapsamındadır.
Hedef
Endüstri meslek lisesi: Bir dinamoyu öğretmenin yardımıyla sökebilme
Davranışalar
toz kelepçesini çıkarıp alma
Yay çengellerini kullanarak yayı çekme
Dinamo kapak vidalarını sökme
BECERİ HALİNDE HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
kişi bu basamakta becerikli insan durumuna gelir. Hedef
davranışları hiç kimseden yardım almadan,o işin gerektirdiği
nitelikte yapar. Daha sonra hem gereken nitelikte hem de belirtilen
zamanda işi yapıp ortaya koyar. Sonuncu olarak hem gereken
nitelikte belirtilen sürede ve yeterlilikte işi bitirir.
Bu basamakta hedefler davranışa dönüştürülürken nitelik,süre ve
yeterlik hedefte belirtildiği için yazılmayabilir. Eğer iş,işlem
basamaklarına ayrılmışsa bu kez işlem yapraklarında bu özellik
vurgulanır. Eğer iş ve işlem yaprağı belirtilmemişse,davranışlarda
bu özelliklere yer verilmelidir. Davranış cümlelerinin sonunda
kesme,alma,çakma,biçme vb. sözcükler bulunabilir. Mesleki eğitim
ve öğretim yapan tüm okullar da devinişsel alanla ilgili derslerde
öğrenciler en az, bu basamaktaki hedeflerle donanık olarak
yetiştirilmelidir. Eğer öğrenciler bu basamakta
yetiştirilmemişlerse,eğitimin niteliği çok düşüktür denebilir.
İstenen Nitelikte Yapma
öğrenciler bu basamakta işi istenilen nitelikte yapmalıdırlar. Süre
malzeme, enerjide ekonomiklik,ayrıca öğretmenin ya da
kılavuzlayanın yardımı,gözetimi söz konusu değildir. Kaba deneme
ve yanılmalara da artık yer yoktur.
Hedef
Kız meslek lisesi: Ekstraforlu baskı dikişini istenilen nitelikte
yapabilme
Davranışlar
Baskı yapılacak yeri kesme
Baskı yapılacak yeri düzeltme
Yıkanmış ekstraforu 0.5 cm içerden yerleştirme
Teyelleme
Makinede çekme
Teyelleri sökme
Ütüleme
Baskı dikişi yapma
Tekrar ütüleme
İstenilen Nitelikte Sürede ve Yeterlikte Yapma
Bu basamaktaki beceriler hem istenilen nitelik ve sürede
yapılmalı hem de ucuza mal edlmeli,birey enerjisini ekonomik bir
şekilde tüketmelidir. Öğrenci bu basamağın sonunda beceriyi çok
kolay istenilen nitelik ve sürede ucuz bir biçimde yapar. Yani enerji
ve malzemede ekonomiklik sağlar.
Örneğin: ağaç işleri atölyesinde bir masayı öğrenci iki saatte yapıp
bitiriyor,fakat malzemede ekonomiklik sağlanmamışsa; 50 tl ye
çıkacak masayı 50tl den daha yukarıya mal etmişse öğrenci bu
basamağa daha gelememiş demektir.
Hedef
Kız meslek lisesi: Fantezi elbise kemerini ekonomik olarak
kolayca otuz dakikada hazırlayabilme
Davranış
Bel ölçülerine göre kemer boyunu hesaplama
Patron kağıdı üzerinde kemer boyunu ve enini saptama
Kemerin şeklini verme
Kalıbın kenarlarından kesme
Kumaşı ütüleme
DURUMA UYDURMA BASAMAĞINA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
kişi,beceri haline getirme basamağında kazandığı davranışları,devinişsel
özellikleri ağır basan yeni bir problem durumu kolayca uygulanır. Bu
düzeyde önceden kazanılan becerilerin alana genellemesi söz konusudur.
Örneğin: Belli bir tür keman çalan bir öğrencinin viyolonselle ilk kez
karşılaştığında,onu da bir iki deneme sonunda kolayca çalabilmesi. Kişi bir
iki deneme yapabilir fakat bu durumda tek başınadır. Ona yardım eden,yol
gösteren yoktur.
Hedef
endüstri meslek lisesi: ilk kez karşılaştığı altı silindirli bir motorun subap
ayarını azami yirmi beş dakikada yapabilme
Davranışlar
Motor kataloğuna bakarak subap ayar değerlerini bulma
Ateşleme sırasını saptama
Motor ısınana kadar bekleme
Subap ayarını yapma
Subap ayarını kontrol etme
Diğer makinelerin ayarlarını düzenleme
YARATMA BASAMAĞINDA HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMA
Bu basama,özellikle bilişsel alanın sentez, bir dereceye kadar da duyuşsal
alanın kişilik haline getirme basamağıyla iç içedir, fakat burada davinişsel
basamaklarla ilgili nitelikler ağır basar. Yaratma,yeniden ortaya
koyma,,benzeri olmayanı yapma,devinişsel özellikleri ağır basan
orijinal,benzersiz,yeni davranış örüntüsü oluşturma işidir. Ayrıca orijinal
davranış örüntüleri ekonomikte olmalıdır.
Hedef
Konservatuar: Yeni ve orijinal bir beste yapabilme
Davranışlar
Bestenin ana duygusu olan motifi oluşturup müzik diliyle yazma/söyleme
Gerekiyorsa motifin ses sınırlarını genişletip müzik diliyle yama /söyleme
Motifi çeşitli yöntemlerle geliştirerek «müzik cümlesini» oluşturup müzik
diliyle yazma
En az iki en çok dört müzik cümlesinden dönem oluşturup müzik diliyle
yazma/söyleme
HEDEF VE DAVRANIŞ YAZMADA YENİ DAVRANIŞLAR
Hedef yazmanın gerekli olmadığını savunan bazı eğitimciler vardır.
Bunların görüşlerine göre davranışlar yazılsa yeterlidir; çünkü hedefin
göstergesi davranışlardır. Belirtilen davranışları birey kazanınca , hedefe
ulaşmış olabilir. Üstelik eğitim istendik davranışlar oluşturma süreci olarak
tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi davranışları yazmadan
eğitim gerçekleşemez, ayrıca davranışları saptamadan içerik,eğitim ve
sınama durumları belirlenemez,sisteme dönüt verilemez. Bu bağlamda
eğitimde ölçüt davranıştır denilebilir. Yalnız davranışlar basitten
karmaşığa,kolaydan zora,somuttan soyuta,birbirinin önkoşulu olacak ve
yeterliliğin , becerinin, performansın tam olarak oluşması için ne kadar
gerekiyorsa, tümünü kapsayacak biçimde yazılmalıdır.
Aşağıda sosyal bilgiler dersi için bunun bir örneği sunulmuştur.
Bu ünitenin sonunda öğrenciler aşağıdaki davranışları kazanacaklardır:

«Yer şekli, akarsu, göl, iklim, bitki örtüsü, ekonomi, turizm»
kavaramlarının ne anlama geldiğini yazma/söyleme

Bu kavramalara yakın çevresinden örmek yazma/söyleme

«Yer şekillerini dağ,ova,plato,vadi» olarak sınıflayıp yazma/söyleme

Akarsuları «nehir,ırmak,dere,çay» olarak sınıflayıp yazma/söyleme






Bitki örtüsünü «orman,bozkır,çayır,otlak» olarak sınıflayıp
yazma/söyleme
Ekonomik yaşamı «sanayi,tarım,hayvancılık» olarak sınıflayıp
yazma/söyleme
Turizmi« iç ve dış turizm» olarak belirgin özelliklerini yazma/söyleme
Bir bölgenin yeryüzü şekillerinin o bölgenin yaşama tarzını etkildediği
yazma/söyleme
Akarsu ve göllerin ülkenin enerji ve su gereksinimini karşıladığını ve
temiz turulmaları gerektiğini yazma/söyleme
Ormanların erozyonu önlediğini, ham madde kaynağı olduğunu, turizme
katkı getirdiğini yazma/söyleme
son