Transcript sezgi

İşletme Yönetimi
Karar verme ve Planlama
15.04.2015
1
Karar verme: Yönetici işinin temeli
15.04.2015
2

Ofiste her sabah kahve almaya
sekreterlerden hangisinin gitmesi gerektiğine
karar verirken hangi sorular sorulabilir?
15.04.2015
3

Belirgin sosyal ya da kültürel etiket nedir?
Çok daha karmaşık bir karara varırken;
 Kahve molası sabah saatinde mi olacak?
 İşin başarılmasında molanın faydası var mı?
 Çalışmada kazanılan enerji, kaybolan
zamandan fazla mı?
 Eğer kayıp kazançtan fazla ise birkaç dakika
yüzünden eski bir gelenekten vazgeçmeye
değer mi?
15.04.2015
4
Karar nedir?




Bir iş için düşünüp taşınılarak uygun olduğu
düşünülen çare.
Karar bir seçimi anlatır.
Seçme, tercih etme, benimseme ile karar
verme yakından ilgilidir.
Karar verme ise alternatifler arasından
herhangi birinin seçimi işidir.
15.04.2015
5
Karar verme süreci








Sorunu kabul etme ve tanımlama – Balık kılçığı
Karar kriterlerini tanımlama
Kriterlerin ağırlıklarının belirlenmesi
Alternatiflerin geliştirilmesi – Beyin fırtınası
Alternatiflerin analizi
Bir alternatif seçimi
Alternatifin uygulanması
Karar etkililiğinin değerlendirilmesi
15.04.2015
6
KARAR
VERME
SÜRECİ
15.04.2015
7
Yönetim fonksiyonlarında kararlar

Planlama



15.04.2015
Organizasyonların uzun vadeli amaçları nedir?
Hangi stratejiler bu amaçlara en iyi şekilde
ulaştırır?
Organizasyonun kısa vadeli amaçları ne
olmalıdır?
8
Yönetim fonksiyonlarında kararlar

Örgütleme




15.04.2015
Çalışanlardan ne kadarı doğrudan bana rapor
vermelidir?
Organizasyonda merkezileşme derecesi ne
olmalıdır?
İşler nasıl tasarlanmalıdır?
Organizasyonun, farklı yapıyı ne zaman
uygulaması gerekmektedir?
9
Yönetim fonksiyonlarında kararlar

Yöneltme




15.04.2015
Motivasyonu düşük olduğu görülen çalışanı nasıl
elimde tutabilirim?
Verilen pozisyonda en etkili liderlik tipi nedir?
Herhangi bir değişiklik, çalışan verimliliğini nasıl
etkileyecektir?
Çatışmayı harekete geçirmenin doğru zamanı
nedir?
10
Yönetim fonksiyonlarında kararlar

Kontrol etme




15.04.2015
Organizasyondaki hangi faaliyetlerin kontrol
edilmesi gerekir?
Bu faaliyetler nasıl kontrol edilmelidir?
Bir performans sapması ne zaman önemlidir?
Hangi bilgi sistemi tipine organizasyonun sahip
olması gerekir?
11
Karar verici olarak yönetici

Karar verme durumunu ve karar vericinin kim
olacağını en iyi nasıl tanımlayabiliriz?



15.04.2015
Rasyonel karar verme
Sınırlı rasyonellik
Sezgisel karar verme
12
Rasyonel karar verme


Belirgin sınırlar içerisinde uyumlu olan ve değeri
eniyileyen seçeneklerin tanımlanmasıdır.
Temel rasyonellik varsayımları nedir, nasıl geçerli
olur?






Tek, en iyi tanımlanmış amaca ulaşılmalıdır.
Bütün alternatifler ve sonuç bilinir.
Tercihler belirgindir.
Tercihler değişmez.
Zaman ve maliyet sıkıntıları mevcut değildir.
Son seçenek geliri eniyiler.
15.04.2015
13
Sınırlı rasyonellik

Bilgiyi işlemek için bireysel yetenek ile
sınırlandırılan, basitleştirilmiş karar verme
sürecinin parametreleri içerisinde rasyonel olan
davranışı tanımlar.
15.04.2015
14
Sezgisel karar verme

Deneyim ve çoğalan yargı temeline dayanan
bilinçaltı karar verme sürecini ifade eder.
15.04.2015
15
Yöneticiler, etik
değerler veya
kültüre göre karar
verirler.
Yöneticiler, geçmiş
deneyimlere
dayanarak karar
verirler.
Deneyime
dayanan kararlar
Değerler ve etik
tabanlı kararlar
Yöneticiler,
duygulara
dayanarak karar
verirler.
Duygu yönelimli
kararlar
SEZGİ
Zihinsel bilinçaltı
işleme
Yöneticiler, karar vermeye
yardımcı olmak için
bilinçaltındaki verileri
kullanırlar.
15.04.2015
Bilişsel tabanlı
kararlar
Yöneticiler, yetenek,
bilgi ve eğitime
dayanarak karar
verirler.
16
Problem ve karar türleri




Programlanmış kararlar – Rutin bir yaklaşımla
ele alınan tekrarlayıcı kararlar
İyi yapılandırılmış problemler – Açık, alışılmış ve
kolay tanımlanmış problemler
Programlanmamış kararlar – Özel çözüm
gerektiren benzersiz bir karardır.
Zayıf yapılandırılmış problemler –Belirsiz ve
eksik bilgi ile yeni ve alışılmışın dışında
problemlerdir.
15.04.2015
17
15.04.2015
18
Karar verme şartları



Belirlilik
Risk: Belli çıktı olasılığını tahmin etme
yeteneğine sahip olunmalıdır. Geçmişteki
verilerden ve ikincil öneme sahip verilerden
yararlanılır.
Belirsizlik: Karar verici için ne belirlilik ne de
uygun olasılık tahminleri mevcuttur. Sınırlı
bilgi ile psikolojik yönelimden etkilenir.
15.04.2015
19
Planlama
15.04.2015
20
Yönetimde planlama faaliyeti




Planlama yönetim fonksiyonlarının birinci ve
en önemli aşamasıdır.
Bir karar verme işlemidir.
Yöneticilerin geleceğe bakmaları
gerekmektedir.
Uluslar arası ilişkiler, küreselleşme ve
işletmelerin uluslar arası hale gelmesi
stratejik planlamayı da önemli hale getirmiştir.
15.04.2015
21
Plan ve planlama kavramları



Plan bir karardır, kararlar toplamıdır. Bir
sonuçtur.
Bu kararların özelliği, gelecekte ulaşılmak
istenen durumları işaret ediyor olmalarıdır.
Planlama ile karar verme arasındaki fark
nedir?
15.04.2015
22
Planlama ve karar verme arasındaki tek fark,
Planların birden fazla kararı içermesi, kararlar
toplamı olmasıdır.
15.04.2015
23
Plan ve planlama kavramları


Planlama planı ortaya çıkarmak için sarf edilen
gayretleri, bir süreci ifade eder.
Planlama ile aşağıdaki sorulara cevaplar aranır:








Ne yapılacak?
Ne zaman yapılacak?
Nasıl yapılacak?
Nerede yapılacak?
Kim tarafından yapılacak?
Neden yapılacak?
Hangi maliyetle yapılacak?
Hangi sürede yapılacak?
15.04.2015
24
Ne yapılacak?

İşletme faaliyete geçmeden önce ne
yapacağına karar vermesi gerektiği için
amaçlarını belirlemelidir.
15.04.2015
25
Ne zaman yapılacak?


İşletmelerde yerine getirilen tüm faaliyetlerin
birbirini tamamlaması gerekir.
Bu nedenle işlerin yerine getirilme sırası ve
zamanı önceden saptanmalıdır.
15.04.2015
26
Nasıl yapılacak?


Öncelikle faaliyetlerin, projelerin ve
programların hazırlanması gerekir.
Daha sonra stratejiler, politikalar, yöntemler
ve bütçeler düzenlenir.
15.04.2015
27
Nerede yapılacak?

Yerine getirilecek tüm faaliyetlerin hangi
birimlerde ve hangi mekanlarda
gerçekleştirileceği saptanmalıdır.
15.04.2015
28
Kim tarafından yapılacak?



Planlanan faaliyetlerin her biri kim tarafından
yapılacak?
Bu faaliyetleri yerine getirecek kişilerin yetki
ve sorumlulukları ne olacak?
Ast-üst ilişkileri nasıl düzenlenecek?
15.04.2015
29
Neden yapılacak?



İşletmedeki çabaların dolaylı ya da dolaysız
olarak belirlenen amaca hizmet etmesi
gerekir.
Bu yüzden her eylem iyi analiz edilmelidir.
Gereksiz çabalar ayıklanmalıdır.
15.04.2015
30
Hangi maliyetle yapılacak?

Faaliyetlerin mali yükünün belirlenmesi
gerekli parasal önlemlerin alınması açısından
önemlidir.
15.04.2015
31
Hangi sürede yapılacak?


Faaliyetlerin yerine getirilme sürelerinin
saptanması, birbirine bağlı faaliyetlerin
aksamamasını sağlayacaktır.
Planladığınız amaca ulaşma yolunda
harcayacağımız toplam zamanı ortaya
çıkaracaktır.
15.04.2015
32
Yöneticiler plana neden önem vermezler?




Yöneticilerin zamanlarını alır ve mali kaynak
gerektirir.
Dinamik çevre koşulları plan yapmayı
güçleştirir.
İnisiyatif kullanmayı engellediği, yetkileri ve
faaliyet alanlarını kısıtladığı düşünülür.
Yöneticileri bağlar. Belirlenen çerçeve dışına
çıkmasını engeller.
15.04.2015
33
Planlamanın yararları






Olaylar hakkında düşünmeye, izlemeye ve
gelişmeleri amaçlar doğrultusunda yönlendirmeye
yardımcıdır.
Yöneticileri geleceğe yöneltir, geleceği tahmin
etme deneyimi kazandırır.
Faaliyetlerin ortak amaç doğrultusunda
gerçekleştirilmesini sağlar.
Akılcı ve ekonomik olmayı sağlar.
Yöneticileri yetki devrine yöneltir.
Denetim, planlama varsa anlamlıdır.
15.04.2015
34
Planlamanın yararları



Kaynakların etkin kullanımını sağlar.
Gelecekle ilgili belirsizlikleri azaltır.
Yöneticilere, alacakları kararlarda yol
gösterir.
15.04.2015
35
Planlama süreci





Misyon ve vizyonun açıklanması
Amaçların belirlenmesi
Varsayımların belirlenmesi
Alternatiflerin belirlenmesi
Alternatifler arasında seçim yapma
15.04.2015
36
Misyon ve vizyonun açıklanması


Reaktif ve proaktif yönetim tarzı
İşletmenin varlık nedeni ve nasıl bir işletme olduğu ile
ilgili fikir ve anlayışlar netleşmelidir (misyon).








İşletmenin genel ve iş yapma felsefesi
İşletmenin kendisini nasıl gördüğü
Hizmet sunulacak pazar ve müşteri kitlesi
Üretilecek temel mal ve hizmetler
Kullanılacak temel teknolojiler
Büyüme ve kârlılık ile ilgili düşünceleri
Genel olarak vermek istediği mesaj
Var olan gerçekler ile gelecekte beklenen koşulları
birleştirerek, işletme için arzu edilen bir gelecek imajı
yaratılmalıdır (vizyon).
15.04.2015
37
Misyon ve vizyonun açıklanması



İşletmelerin vizyonu, gelecekte olmasını
arzuladıkları durumun ifadesidir.
İşletmelerin gelecekte ulaşmayı planladığı
hedefi tanımlar.
İşletmenin içinde bulunduğu dönem için
vizyonu ve gelecek dönemler için vizyonu
olmak üzere ikiye ayırabiliriz.
15.04.2015
38
Amaçların belirlenmesi


İşletmenin veya işletme biriminin gelecekte
neyi, ne miktarda gerçekleştirmek,
Nerede ve hangi konumda olmak istedikleri
karara bağlanır.






15.04.2015
Yıl sonu itibariyle ulaşılmak istenen satış miktarı
Yıl sonu itibariyle ulaşılmak istenen satış tutarı
Yıl sonu itibariyle ulaşılmak istenen pazar payı
Yıl sonu itibariyle ulaşılmak istenen personel sayısı
Yıl sonu itibariyle bilançonun alması istenen şekil
Yıl sonu itibariyle gerçekleştirilmek istenen üretim
miktarı
39
Amaçların belirlenmesi




Mantıklı ve ulaşılabilir nitelikte olmalıdır.
Açık ve net ifade edilmelidir.
Çalışanlar, amaçların belirlenmesi çalışmalarına
doğrudan ya da dolaylı olarak katılmalıdır.
Amaçlar, hiyerarşik bir yapı sergilemelidir.
15.04.2015
40
Varsayımların belirlenmesi


Alternatifler belirlenmeden varsayımlar ortaya
konmalıdır.
Planlama ile ilgili varsayımlar:



15.04.2015
Denetlenemeyen varsayımlar: Yasal, ekonomik ve
siyasal değişiklikler…
Kısmen denetlenebilir varsayımlar: Ücretleri belirli bir
düzeyde tutmak, verimliliği arttırmak, teknolojideki
gelişimi uygulamak…
Denetlenebilen varsayımlar: Mamulün kalite düzeyi,
personel sayısı ve niteliği, büyüme hızı, dağıtım
kanallarının tespiti…
41
Alternatiflerin belirlenmesi

Varsayımlar altında belirlenen amaca “nasıl”
ulaşılacağının yolları araştırılır.





Risk payının düşük olması,
Hiç denenmemiş bir yol olması,
Basit ve pratik olması,
Düşük maliyetli olmasına dikkat edilir.
Uzman ve danışmanlardan en fazla
yararlanılan aşamadır.
15.04.2015
42
Alternatifler arasında seçim yapılması


Karar verme aşamasıdır.
İşletmenin kaynaklarının nasıl, ne yaparak
kullanılacağı belirlenecektir.






15.04.2015
Teknik yönden uygulanabilirliği
Maliyeti
Süresi
Başarı olasılığı
Beklentilere uygunluğu
Muhtemel sonuçları
43
Plan çeşitleri

Kapsadıkları zaman açısından planlar:




Kısa vadeli planlar
Orta vadeli planlar
Uzun vadeli planlar
Nitelikleri açısından planlar






15.04.2015
Politikalar
Prosedürler
Programlar
Projeler
Bütçeler
Stratejik planlar
44
Kısa vadeli planlar


Bir yıllık süreyi kapsarlar.
Alt kademede gerçekleştirilirler.
15.04.2015
45
Orta vadeli planlar


1-5 yıllık süreyi kapsarlar.
Orta ve alt kademede gerçekleştirilirler.
15.04.2015
46
Uzun vadeli planlar


Beş yıldan daha uzun süreyi kapsarlar.
Üst kademede gerçekleştirilirler.
15.04.2015
47


Üst kademelere çıkıldıkça planlama süreleri
artar.
Alt kademelerde operasyonel planlar, üst
kademlerde ise stratejik planlar yapılır.
15.04.2015
48
Politikalar


Faaliyetlerin yerine getirilmesinde çalışanlara
yol gösterirler.
Bir hareket planı, kılavuz ve ilkeler bütünüdür.

Satış politikaları



Kâr dağıtım politikaları



15.04.2015
Vadeli satış
Peşin satış
Otofinansmana gitme
Dengeli kâr dağıtımı uygulama
Yeni yatırımlarla kâr dağıtımı arasında denge kurma
49
Prosedürler (Yöntemler)


Herhangi bir işin nasıl yapılacağını adım adım
açıklayan planlardır.
Sık sık tekrarlanan faaliyetlerin gerçekleştirilme
biçimi prosedürlere bağlanır.
15.04.2015
50
Programlar



Bir planın gerçekleştirilmesi ile ilgili aşama ve
adımları, her birinden sorumlu olan kişileri ve
her birinin zamanını belirleyen planlardır.
Planların zaman boyutunda ayrıntılı hale
getirilmesidir.
Programlar oluşturulurken politikalar, yöntemler
ve bütçelerden yararlanılır.
15.04.2015
51
Projeler





Genel programın gerçekleştirilmesi için projeler
oluşturulur.
Başlangıcı ve bitişi bellidir.
Birbirileriyle ilişkili önceden tanımlanabilir işler
topluluğudur.
Her iş ile ilgili zaman ve kaynak tahminleri
yapılır.
GANTT şemaları, CPM ve PERT çok kullanılır.
15.04.2015
52
Bütçeler




Planların sayısal ifadesidir.
Belirlenen sürede yapılması planlanan
faaliyetlerin parasal olarak ne kadar tutacağının
belirlenmesidir.
1 ay, 3 ay, 6 ay ve 1 yıllık süreleri kapsar.
Kısa vadeli plan olarak değerlendirilir.
15.04.2015
53
Stratejik planlar




Çevresel değişiklikler yönünde işletmenin
uzun vadeli hedeflerini ve bunlara ulaşma
yollarını belirleme çabasıdır.
İşletmenin bütününü ilgilendirir.
Üst yönetim tarafından şekillendirilir.
Genel amaçlı planlardır.
15.04.2015
54
İyi planın özellikleri nelerdir?







Stratejik planları desteklemelidir.
Anlaşılabilir, açık ve net olmalıdır.
Esnek olmalıdır.
Finansal açıdan uygulanabilir olmalıdır.
Eldeki kaynaklar kullanılabilmelidir.
Uygulayıcılar tarafından desteklenmelidir.
Kabul edilebilir bir süreyi kapsamalıdır.
15.04.2015
55