Transcript Öğretimin Planlanması ve Uygulama

Bir öğretmenin eğitim öğretim çalışmaları için
hazırlayacağı plânlar, kapsam ve süre bakımından
çeşitlidir. Bunların en önemliler şunlardır:
 Ünitelendirilmiş Yıllık Plân
 Günlük Plân-Ders Plânı
Öğretmen plânlamaya başlamadan önce temin edeceği kaynaklar ve
yapacağı çalışmalar şunlardır:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
İlköğretim programı
Haftalık ders dağıtım çizelgesi
Çalışma takvimi
İş günü takvimini belirleme
Araç Gereç Listesi
Gezi Gözlem Yapılacak Yerlerin Listesi
Çevre İncelemesi
Önceki Yılların Plânları
Okutulacak Ders Kitapları
İlgili Genelgeler
Plan dosyası
 Plan olmadan derse girilmesinin doğru olmadığı hem yasal hem de
eğitsel yönden ortadadır. Diğer yandan plan hazırlamanın çok zahmetli
bir iş olması ve çok zaman alması öğretmenlerin en önemli serzeniş
konularından biri olduğu da bilinmektedir. Plan öğretmenlerle okul
yöneticileri ve müfettişler arasında her zaman esas tartışma konusu
olmuştur. Konunun bir an önce çözüme kavuşturulması şarttır.
 Bakanlığın yayınlamış olduğu yönergedeki günlük plan formatları ve
sitesine koyduğu hazırlanmış (Tam hazır olduğu söylenemez) yıllık
planlar, eğitim siteleri ve dergilerin verdiği hazır günlük ve yıllık planlar
tartışmaya farklı bir boyut kazandırmıştır. Üç dört ay sonrasının günlük
planları bile öğretmenlerin elinin altında uygulanacağı günü
beklemektedir. Bütün bunlar, planlamanın ne olduğu konusunda
eğitimciler arasında önemli temel görüş farklılıklarının olduğuna işaret
etmektedir.
 Öğrencilerini iyi tanıyan bir öğretmen başkasının hazırlamış olduğu
planı uygulama şansı yoktur. Profesyonel davranan bir öğretmen kendi
planını kendi hazırlamalıdır. Planı en doğru ve hızlı bir şekilde
hazırlamanın yolu bilgisayardan yararlanmaktır.
 Bilgisayarda hazırlanan plan, ister ünitelendirilmiş yıllık
plan olsun, isterse günlük plan olsun önce, okulun çevre
şartları, ihtiyaçları, öğrenci seviyeleri göz önünde
bulundurularak hazırlanır. Bu hazırlamada istediğiniz hazır
planlardan yararlanılabilirsiniz. Daha sonra plan sınıfta
uygulanırken üzerine gerek görülen notlar düşülür. Örnekler
değiştirilebilir; derse, yazılanın dışında daha etkili başka bir
şekilde giriş yapılabilir; öğrencilerin sorularından ve yapılan
tartışmalardan öğretmenin aklına daha ilginç bilgiler
gelebilir.
 Bunlar dikkate alınarak plan üzerinde gerekli değişiklikler
yapılır ve sonraki yıllarda uygulanmak üzere bilgisayarda
saklanır. Böylece her uygulamanın ardından plan sürekli
geliştirilerek daha etkin bir duruma getirilir.
Ünitelendirilmiş
Yıllık Plân Hazırlama
ÜNİTE:.................................................................................................................
EYLÜL
1
2
3
4
Ders Saati
AY
HAFTA
SÜRE
HEDEF VE
DAVRANIŞLAR
KONULAR
ÖĞRENMEÖĞRETME
YÖNTEM VE
TEKNİKLERİ
KULLANILAN
EĞİTİM
TEKNOLOJİLERİ,
ARAÇ VE
GEREÇLERİ
DEĞERLENDİRME
(Hedef ve
Davranışlara
Ulaşma Düzeyi)





1. Süre:
Ünitelendirilmiş yıllık plânda süre, ay, hafta ve ders saati
olarak belirlenir.
Bu sürelerin belirlenmesinde öğretim süresi dikkate alınır.
İlgili yönetmelikte bu sürenin 180 günden az olamayacağı
belirtilmektedir.
Haftalar belirlenirken takvimden yararlanılır. Her ayda yer
alan haftalar sayılarak ona göre yıllık plânda belirtilir.
Daha sonra ilgili dersin bir hafta içindeki toplam ders saati
bu sütundaki ilgili yere yazılır.
Ünitelendirilmiş yıllık planda süre bir hafta ve bu haftadaki
toplam ders saatini ifade eder. Haftalık toplam ders saatleri
belirlenirken bayramlardan doğan tatillere ait ders saatleri
düşülür.
2. Hedef ve Davranışlar/Kazanımlar:
 İlgili dersin öğretim programında yer
alan hedef ve davranışlar haftalara
dağıtılır.
 Bu dağıtımda o haftanın toplam ders
saati dikkate alınır. Bir haftada yer alan
toplam ders saati burada yer alan
hedefleri gerçekleştirebilmelidir.
3. Konular:
 Bu bölümde hedef davranışlardan hareketle konu
başlıkları yer alır. Burada ele alınacak konu kapsamı
öngörülen ders saatinde işlenebilir olmalıdır.
4. Öğrenme- Öğretme Yöntem ve Teknikleri:
 Bu bölümde hedefleri gerçekleştirmek için ders
sırasında kullanılacak genel ve özel öğretim yöntem ve
teknikleri yer alır.
 Bir derste çoklu öğrenme ortamı oluşturmak esas
olduğuna göre buraya birden çok yöntem ve teknik
yazmak gerekir. Ayrıca yazılacak yöntem ve teknikler,
kazanıma, öğrenci ve ortamın özelliklerine uygun
olmalıdır.
5. Kullanılan Eğitim Teknolojileri Araç ve
Gereçleri:
 Hedef davranışları kazandırmak ve yöntem ve teknikleri
uygulamak için kullanılacak araç ve gereçler seçilerek
bu bölüme yazılmalıdır.
 Burada yer alan öğretim materyalleri, hedef
davranışların kazandırılmasına ve yöntem tekniklerin
kullanımına hizmet etmelidir. Bu amaçla birden çok
öğretim materyaline yer verilmelidir.
 Okulda bulunmayan ve ders saatinde hazır olmayan
öğretim materyallerine burada yer verilmemelidir.
Burada okulun içinde bulunduğu koşullar dikkate
alınmalıdır.
6. Değerlendirme:
 Bu bölümde hedef davranışlara ulaşma seviyesini belirlemek
amacı ile uygulanacak ölçme tekniklerine yer verilecektir.
 Uygulamada kolaylık sağlamak amacıyla derse göre bu bölümlere,
“Etkinlikler”, “Ara Disiplinlerle İlişkilendirme”, Ders İçi ve Diğer
Derslerle İlişkilendirme” “Atatürkçülük Konuları” “Gezi-Gözlem”
gibi başka bölümler eklenmektedir.
ÖNEMLİ NOT:
Ünitelendirilmiş yıllık plan ile ders planları arasında bir paralellik
sağlanmalıdır. Burada yer alan yöntem, teknik, öğretim
materyalleri ve değerlendirme tekniklerine aynen ders planında
yer verilmelidir. Yıllık planda belirlenen süre ile ders planında
belirlenen süre aynı olmalıdır. Herhangi bir nedenden dolayı
derslere ara verilmesi durumunda düzeltme ünitelendirilmiş
yıllık plan üzerinde yapılmalıdır.
 Günlük ders plânı, o gün haftalık ders programında yer
alan derslerin plânlarının toplamından oluşur.
 Diğer bir ifadeyle günlük plân birden fazla dersin
plânlarının bir araya gelmesinden oluşmuş bir plândır.
Sınıf öğretmenleri bir günde birkaç çeşit ders
verdiklerinden günlük plân, branş öğretmenleri ise ders
plânı yaparlar.
 2551 sayılı Tebliğler Dergisi’nde ders planı ile ilgili,
geleneksel plan formatı ve çoklu zeka plan formatı
olarak iki formata yer verilmiştir.
 Bunun yanında yeni program değişikliği ile birlikte
okullarda yapılandırmacı yaklaşımı esas alan etkinlik
plan formatı kullanılmaya başlanmıştır.
DERS PLANI
BÖLÜM I
Dersin adı
Sınıf
Ünitenin Adı/No
Konu
Önerilen Süre
BÖLÜM II
Öğrenci Kazanımları /Hedef ve Davranışlar
Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış
Örüntüsü
Güvenlik Önlemleri (Varsa):
Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri
Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler
ve Kaynakça
 Öğretmen
 Öğrenci
Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri:





Dikkati Çekme
Güdüleme
Gözden Geçirme
Derse Geçiş
Bireysel Öğrenme Etkinlikleri (Ödev, deney,
problem çözme vb.)
 Grupla Öğrenme Etkinlikleri (Proje, gezi,
gözlem vb.)
 Özet
BÖLÜM III
Ölçme-Değerlendirme
 Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-
Değerlendirme
 Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ÖlçmeDeğerlendirme
 Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde
öğrenme hızında olan öğrenciler için ek ÖlçmeDeğerlendirme etkinlikleri
Dersin Diğer Derslerle İlişkisi
BÖLÜM IV
Plânın Uygulanmasına
İlişkin Açıklamalar
Ders/Sınıf Öğretmeni
Uygundur .../.../...
İmza
Adı Soyadı
Okul Müdürü
AÇIKLAMALAR
1. Örnek ders plânının içeriği aynı kalmak koşulu ile biçimsel
olarak değiştirilebilir.
2. Bu ders plânı, öğretmeni ilgili ders programında yer alan
birbiri ile ilgili kazanımlar, hedef ve hedef davranışlar
dikkate alınarak aynı ders için bir günde işlenebilecek ders
saatinden daha fazla ders saati için yapılabilir.
3. Bu plân dersin kapsamı, öğrenci özellikleri, okulun ve
çevrenin özellikleri dikkate alınarak her ders için ayrı ayrı
yapılabilir.
4. Bu ders plânı ilköğretim 1-5 sınıflar ile okul öncesi eğitim
kurumlarında her bir ders için ayrı ayrı olmak kaydıyla
günlük plân olarak yapılır.
Bu bölümde, öğretmenin günlük planındaki “öğretim
etkinliklerinin düzenlenmesi” bölümünde yapılması
gerekenler üzerinde durulacaktır.
Bir derste düzenlenen öğretim etkinlikleri (Öğretim
durumları), niteliği ne olursa olsun şu ana bölümlerden
oluşur:
Giriş
 Gelişme
 Sonuç

ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ
GİRİŞ
GELİŞME
SONUÇ
HAZIRLIK
SUNU
UYGULAMA
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Tekrar Güdüleme
Düzey Belirleme
Son Özet
Dikkati Sürdürme
Geri Bildirim
Alıştırma Yapma
Dikkati Sürdürme
Genelleme yapma
Tekrar
İçeriği
Sunma
Geçiş
Gözden Geçirme
Güdüleme
Dikkat Çekme
Ara
Özet
Ders Plânı Hazırlama Aşamaları
(Bir Ders İçeriğinin Sunum Aşamaları)
-Öğrencilerin dikkatlerini çekme
Öğrenme dikkatle başlar. Sınıfta öğrencilerin duyu
organlarına çok sayıda uyarıcı gelir. Bu uyarıcılardan kendine
uyan, ihtiyacını karşılayanlardan birine zihinsel olarak
odaklaşır. Bu zihinsel olaya dikkat adı verilmektedir.
Duyu organlarına gelen bir uyaranın şiddeti (yüksek ses,
renk vb.) dikkati etkiler. Öğrenme etkinliklerinin
düzenlenmesinde yapılan ve öğrenciye ilginç gelebilecek
uygulamalar dikkatin çekilmesi ve sürdürülmesini sağlar.
Öğrencilerin dikkatleri üç değişik biçimde çekilebilir:
Sözel uyarıcılar: Öğrencilerin gelişim özelliklerine,
kazandırılacak davranışlara göre derse giriş yaparken
konuyla ilgi kurulabilecek günlük bir örnek olay, anı,
fıkra anlatılabilir. Bir problem durumundan söz
edilebilir. Cevabı dersin sonraki bölümlerinde olan
dikkat çekici sorular sorularak “bunların cevabını bu
dersi dikkatle takip ettikten verebileceksiniz” denebilir.
Sorular kazandırılacak hedef davranışın seviyesine göre
seçilmelidir.
Görsel uyarıcılar: Konu ile ilgili bir afiş, tepegözle
yansıtılan bir ilginç bir şekil, grafik, şema veya slayt
gösterimi ile derse başlanabilir.
Görsel ve sözel uyarıcılar: Hem görsel hem de sözel
uyarıcılar bir arada sunulabilir. Bunu için
dramatizasyon, oyun rol oynama yöntemleri
kullanılabilir, sesli ve görüntülü video filmler
gösterilebilir. Gösterilen film veya slaytlar en can alıcı
yerlerinden kesilerek sorularla öğrencilerin dikkatleri
çekilebilir. Bu etkinliklerin süresi 4,5 dakikayı
geçmemelidir. Görsel ve sözel uyarıcıların aynı anda
kullanılması diğerlerine göre daha dikkat çekicidir.
 Bunlardan başka dersin girişinde sessiz kalınarak da
dikkatler çekilebilir. Ders süresi içinde öğrencilerin
dikkatlerine süreklilik kazandırmak için zaman zaman
kasıtlı yanlışlıklar yapılabilir.
ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ
Öğrencileri güdüleme
Bir Fransız atasözünde bu şöyle anlatılır; “Bir atı suya zorla
götürebilirsiniz ama ona zorla su içiremezsiniz.” Bu şu anlama geliyor:
Eğer karşınızdakinde öğrenme isteği yoksa ona hiç bir şey
öğretemezsiniz.
Öğrenme öğrenen merkezlidir. Dolayısıyla öğrenme sürecinin etkin
düzenlenebilmesi öğrenenin aktif katılımına bağlıdır. Öğrencilerin
başarılarını etkileyen başlıca nedenlerden biri de konuya ilgi
duymamalarıdır. Öğretmen dersin ilk dakikalarında bir şekilde
öğrencilerin konuya ilgili olmasını sağlamalıdır.
Bu aşamada derste yapılacak etkinlikler hakkında bilgiler verilerek
öğrencilerin merak ve ilgileri çekilebilir. İşlenecek konuyla ilgili
olarak öğrencilerin bildikleri bilgilere zıt fikirler ortaya atılarak bir
problem durumu oluşturulabilir. Öğrencilere derste edinecekleri bilgi
ve becerilerin hayatta ve sonraki derslerde ne işe yarayacağının
örnekleriyle ortaya konulması öğrencilere öğrenmeye istekli kılar.
Motive olmuş bir öğrenci ilgi duyar, konu üzerine odaklaşır, kendini
etkinliklere verir, bir gayret ortaya koyar ve öğrenmede ısrarcı
davranır, kararlılık gösterir.
Gözden Geçirme (Hedeften haberdar etme)
Öğrenciler dersin sonunda ne öğreneceklerini başta
bilirlerse onu elde etmek için düzenlenen etkinlikleri takip
eder ve bu etkinliklere isteyerek katılırlar. Bu amaçla ders
sonunda öğrencilere duyurulur.
Ancak dersin hedefleri ile ilgili olan bu öğrenmeleri
öğrencilerin anlayacağı bir şekilde somut olarak ortaya
koymak gerekir. Hedefin, öğrencilerin anlayabileceği
somutlukta ifade edilemediği durumlarda motive edici
olmazlar.
Az rastlanan bu gibi durumlarda öğrencileri motive
etmek için başka yollar bulunması gerekir.
Öğrenilenler arasında ilişki kurma(Geçiş)
Her yeni öğrenme bir önceki öğrenmeye dayalı bir
sonraki öğrenmeye basamak oluştur. Öğretmenin yeni
bilgileri verirken önceki öğrenmelerden hareket etmesi
öğrenmeyi kolaylaştırır ve öğrenmede süreklilik sağlar.
Bu amaçla öğretme öğrenme etkinlikleri düzenlenirken
öncelikle öğrencilerin konuyla ilgili ön şart
öğrenmelerinin düzeyi bilinmeli, öğretim etkinlikleri her
öğrencinin bulunduğu seviyeden hareket edilerek
düzenlenmelidir.
Öğrenilenler arasında ilişki kurma(Geçiş)
Burada konuyla ilgili önceden bilinenler gözden geçirilir.
Bilinenden bilinmeyene doğru giderek yeni bilgilerin daha
kolay ve anlamlı öğrenilmesi sağlanmış olur. Öğrenilenlerin
tekrarı ile sunu bölümüne geçilmiş olur. Sunu bölümüne
geçerken, “Şimdi esas konumuza gelelim”, “Hep beraber
tahtaya bakalım.”, gibi yönergeler vererek dersin esas sunusuna
geçilir.
Giriş bölümünde sözünü ettiğimiz etkinlikler birbirlerinden
ayrılmaz bir bütün oluşturur. Bu bölümde yer alan etkinlikler,
plân formatı ne olursa olsun her dersin girişinde yapılması
gereken etkinliklerdir. Hazırlanan plânda yapılacak etkinliklere
yer verilmelidir. Bu bölüme derse ve konuya göre değişmekle
beraber toplam 4-5 dakika kadar bir süre ayrılır.
ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ
2. Sunu Basamağı
Karmaşık bilgileri anlamlı küçük parçalara bölünerek
öğrencilere verilmesi bilginin daha kolay özümsenmesine
yardımcı olur. Bilgilerin verilme hızı öğrencinin öğrenme
hızını aşmamalıdır. Hızlı bilgi sunumu öğrencilerin bilgiyi
işleme kapasitelerini aşacağından anlama olmaz ve
öğrenme sürecinden kopmalar meydana gelir.
Bu amaçla derste kazandırılacak hedef ve hedef
davranışları gerçekleştirmek için yapılacak etkinliklerin
süresi çok iyi ayarlanmalıdır. Etkinlikler öngörülen ders
saatini aşmamalıdır.
Ders süresince aşağıda belirtilen etkinliklerin yapılması
öğrencilerin daha kolay öğrenmelerine yardımcı olur.
ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ
Ara Özetleme:
Derste ara özetlemeler ve ders sonu genel özetleme
olmak üzere iki tür özetleme yapılır. Ara özetlemeler,
sunulan her konunu (her küçük adımın) arkasından
yapılır. Özetleme belirli bir periyotta ve giderek artan bir
aralıkta sonraki derslerde de yapılmalıdır. Araştırmalar
aralıklı yapılan özetlerin bilgilerin hafızada kalma süresini
artırdığını göstermiştir.
Verilen önemli bilgiler sonraki derslerde de
tekrarlanarak unutulmaları önlenmelidir.
Tekrarlar yapma
Tekrar öğrenilenlerin daha uzun süre hafızada kalmasına
yardımcı olur. Ders süresince verilen bilgiler zaman zaman
tekrarlanmalıdır. Ayrıca tekrar ilk anlatışta öğrenemeyen
öğrencilere yeniden öğrenme fırsatı verir. Özellikle zor konuların
kavranmasında ve becerilerin kazandırılmasında tekrar
gereklidir. İnsan bir beceriyi tekrarlamadan öğrenemez.
Tekrar belirli zamanlarda değil dersin değişik zamanlarında
yapılmalıdır. Konu niteliğine ve öğrenenin yeteneklerine bağlı
olmakla beraber, ara sıra yapılan tekrarlar sık sık yapılanlara göre
daha etkilidir. Bir de öğrenmenin başında yapılan tekrarların
daha sonraki öğrenmeleri pekiştirmesi, konunun daha iyi
kavranması açısından daha etkili olduğu ifade edilmektedir.
 Verilen örneklerin yaşamdan, öğrencinin çevresinden
alınması öğrendikleri bilgileri karşılaştıkları
durumlara daha kolay uygulamalarını sağlar.
Örneklerin birbirinden farklı olması genellemelerini
kolaylaştırır.
 Öğrencilerin dikkatleri uzun süreli değildir. Ders süresince
dikkatler çeşitli iç ve dış faktörler nedeniyle dağılabilir. Düz bir
anlatımla öğrencilerin dikkatleri uzun süreli olmaz. Dikkatte
süreklilik sağlamak için farklı öğretim etkinlikleri düzenlemek
gerekir.
 Bir öğretmen, dersin akışı içinde öğrencilerin dikkatlerini sürekli
hale getirmelidir. Bunun için öncelikle iyi bir sınıf yönetim
becerisine sahip olması gerekir. İkinci olarak öğretim
etkinliklerini çok iyi plânlamalıdır. Ayrıca, dersini sunarken,
öğretim etkinliklerini öğrencilerin ilgilerini çekecek şekilde
düzenlemeli, öğrenciyi aktif yapan birden çok yöntem ve tekniği
bir arada kullanarak çoklu bir öğrenme ortamı oluşturmalı,
dersini öğretim materyalleriyle zenginleştirmelidir.
3. Uygulama Basamağı
Alıştırmaları Planlama
Uygulamada genel olarak öğrencilere bilgiler verilmekte,
bunlarla ilgili alıştırmalar ya yapılmamakta ya da dersin
sonunda bir ölçme ve değerlendirme etkinliği olarak
planlanmaktadır. Alıştırma bir ölçme ve değerlendirme
etkinliği olmadığı için dersin sonunda yapılmamalıdır.
Alıştırma, dersin sunuşunda her bilgi biriminden sonra
öğrencilerin, öğrendikleri bilgiyi uygulayabilecekleri bir
durumu ifade eder. Bu şekilde öğrencilere öğrendikleri bilgiyi
uygulama fırsatı verilerek hem bilgileri kalıcı hale getirilir, hem
de eksik ve yanlışlıklarını görmesi sağlanarak kendisine
düzeltme imkanı tanınmış olur.
Yapılan alıştırmalarla öğrenilen bilgiler daha uzun süre
bellekte kalırlar. Alıştırmalarda başarılı olan
öğrencilerin kendilerine güvenleri gelişir ve yeni
bilgileri öğrenme istekleri artar.
Planda beceriye yönelik davranışlar kazandırılıyor ise
bu bölüme ayrılacak zaman sunu bölümünden daha
fazla olacaktır. Çünkü, beceriye yönelik davranışların
kazandırılmasında daha çok uygulama yapılması
gereklidir. Resim, Beden Eğitimi, Müzik gibi becerileri
geliştirmeye yönelik ders alanları ile deney ve problem
çözümü gibi konularda da bu bölüm daha detaylı
düzenlenir.
-
-
Geri Bildirimi Planlama
Öğrenciler yaptıkları alıştırmalar ve verdikleri
cevaplarla ilgili öğretmenin tepkisini bilmek, görmek
isterler. Öğrenciler neyi doğru neyi yanlış yaptıklarını
bilmesi yeni öğrenme ve alıştırmalarında daha dikkatli
davranmalarına yardımcı olur.
Geri bildirimler öğrenciyi kırıcı olmamalı, onları
öğrenmeye güdülemelidir. Sınıf içinde öğrencilere
sürekli geribildirimlerde bulunmak dikkat ve öğrenme
isteğine süreklilik kazandırır. Geri bildirimde şu
hususlara dikkat edilmelidir:
1. Alıştırmalardan sonra doğru çözümler öğrenciye
2.
3.
4.
5.
verilmeli, gösterilmelidir.
Geri bildirim daha sonraya bırakılmamalı,
alıştırmalardan hemen sonra verilmelidir.
Yapılan hatalar söylenmeli, doğru cevap gerekçeli
olarak açıklanmalıdır.
Doğru cevap veren öğrencilere olumlu pekiştireçler
verilmeli, yanlış cevap verenlere ise duygusal destek
sağlanarak daha sonraki alıştırmalarda başarılı
olmaları sağlanmalıdır.
Geribildirimler ikna edici olmalı, öğrencinin
kafasında herhangi bir kuşku bırakmamalıdır.
Plânın son aşaması öğrenci başarısının ölçülmesi ve
değerlendirme aşamasıdır. Öğretmenler tarafında
yapılan ölçme ve değerlendirme sonuçlarının farklı
boyutları vardır. Bu sonuçlar, öğrencinin başarı
seviyesini göstermesinin yanında, öğretmene öğrenme
durumlarının düzenlenmesi bakımından da yol
göstericidir.
Son Özet:
Bu bölüme kadar bir ders saati içinde sunulması
planlanan konunu sunumu, uygulama ve alıştırmaları,
geri bildirim ve düzeltmeleri yapılmıştır. Son bir
özetleme ile dersin ana noktaları vurgulanır, burada
dersin hedefi ile dersin ana noktaları arasındaki ilişkiyi
öğrencinin görmesi sağlanır.
Düzey Belirleme: Değerlendirme çalışmaları
öğrencilerin düzeylerinin belirlenmesi amacıyla da
kullanılabilir. Bu amaçla alınan dönütler gözlem
formlarına işlenerek öğrencilerin başarı gelişimleri,
eksikleri izlenebilir.
Davranışlara istenilen düzeyde ulaşılamaması
durumunda, düzeltme işlemleri;
Öğretme öğrenme durumunun tekrarı
Bireysel öğrenme ile eksikliği tamamlama
Öğrenme-öğretme durumunu düzeltme şeklinde yapılır.
Tekrar Güdüleme: Dersin sonunda öğrencilere sonraki
öğrenmeleri için istek uyandırılır. Güdülemedeki temel
amaç sonraki öğrenmeler için ilginin devamlılığını
sağlamaktır.
 Öğretme-öğrenme ekinliklerinin yapılandırmacı
yaklaşıma dayalı olarak düzenlenmesinde farklı
uygulama modelleri bulunmaktadır.
 Burada 5E Modeli kullanılacaktır. Bu modelin
aşamaları aşağıda verilmiştir:
1. Girme (enter/engage) aşaması:
Bu aşamada temel amaç öğrencilerin konuyla ilgili önceki
bildiklerinin farkında olmalarını sağlamak ve konuyla ilgili
bildiklerini tanımlamalarına yardımcı olmaktır. Merak
uyandırıcı bir şekilde derse giriş yapılır ve öğrencilere
sorular sorularak değişik fikirler ileri sürmeleri sağlanır.
2. Keşfetme (explore) aşaması:
Öğrenciler birlikte çalışarak sorunu çözmek için düşünceler
üretirler. Bu düşünceler öğretmenin yönetiminde olayı
çözümlemek için beceriler ve çözüm yollarına dönüştürülür.
Bu aşama öğrencilerin en aktif oldukları aşamadır.
3. Açıklama (explain) aşaması:
Bu aşama öğrencilerin eksik ve yetersiz oldukları eski bildikleriyle
yeni öğrendiklerini yer değiştirdikleri aşamadır. Modelin en
öğrenmen merkezli evresidir. Öğretmen tanımları ve bilimsel
açıklamaları yapar. Öğrencilerin düşüncelerini açıklamalarına ve
problemi çözmelerine yardımcı olur.
4. Derinleştirme (eleborate) aşaması:
Bu aşamada öğrenciler kazandıkları bilgi ve problem çözme
yaklaşımını yeni olaylara ve problemlere uygularlar. Bu yolla
zihinlerinde daha önce var olmayan yeni kavramları öğrenmiş
olurlar.
5. Değerlendirme (evalute) aşaması:
Bu aşama, öğretmenin problem çözerken öğrencileri izlediği ve
onlara açık uçlu sorular sorduğu bir aşamadır. Bu aynı zamanda
yeni kavram ve becerileri öğrenmede, öğrencilerin kendi
gelişimlerini değerlendirdikleri bir evredir.
DERS
: Fen ve Teknoloji
SINIF
:5
YAKLAŞIK SÜRE : 40+40 dakika
ÖĞRENME ALANI
: Fiziksel Olaylar
ÜNİTE
: Kuvvet ve Hareket
TEMEL BECERİLER
: Gözlem, karşılaştırma-sınıflama, tahmin etme,
bilgi ve veri toplama, verileri kaydetme, yorumlama ve sonuç çıkarma.
KAZANIMLAR
: 1.1. Hareket eden varlıklara çevrelerinden
örnekler verir.
1.2. Hareket eden varlıkların hareket
özelliklerini hızlı, yavaş, dönen ve sallanan gibi
kelimelerle ifade eder
1.3. Varlıkları hareket özelliklerine (yön değiştirme,
hızlanma, yavaşlamalarına) göre karşılaştırarak sınıflandırır.
MATERYALLER
: Ders kitabı, Farklı Hareket Resimleri.
KAYNAK
: Ders Kitabı, Bilim ve Teknik Dergileri, Bilim
Ansiklopedisi, Fen Bilgisi Kitabı.
 Öğrencileri gruplara ayırarak içlerinden birini grup sözcüsü
olarak seçmelerini isteyiniz. Gruplar oluştururken her grubun
aynı özellikte (homojen) olmasına dikkat ediniz. Bu süreçte
konuşma, işitme ve fiziksel problemi olan öğrencilere dikkat
ediniz. Bununla birlikte sınıf içerisindeki yetenekli öğrencilerin
bir araya gelmemesine özen gösteriniz.
 Bu basamakta öğrencilerin dikkatlerini konuya çekmek için
odaklayıcı sorular sorabilirsiniz. Öğrencilerin sorular üzerinde
düşünmeleri için 3-5 dakika süre veriniz. Bu soruları kullanarak
öğrencilerin hareket kavramıyla ilgili önbilgilerini tespit etmeye
çalışınız. Bu süreç içerisinde öğrencilere verdikleri cevapların
doğru veya yanlış olduğuna ilişkin bir yorum yapmaktan
kaçınınız. Sorabileceğiniz sorular:
1. Kaç yaşında yürüdüğünüzü biliyor musunuz? Hareket etmek
sadece yürümekle mi olur?
2. Evden okula nasıl geliyorsunuz? Bu süre içerisinde hangi
hareketleri yapıyorsunuz?
3. Sadece canlı varlıklar mı hareket etmektedir? Başka hangi
varlıklar hareket etmektedir?
4. Sizin çevrenizde en çok karşılaştığınız hareketli canlı ve
cansız varlıklar hangileridir?
5. Hareket nedir?
6.Sizin çevrenizdeki varlıklar hangi farklı hareketleri
yapmaktadırlar?
Öğrencilerin, çevrelerinde (evde, parkta, okulda vb.) hareket
eden varlıkları gözlemlemelerini isteyiniz. Öğrencilerin
gözlem sonuçlarına ve deneyimlerine dayanarak verdikleri
örnekleri tahtada listeleyiniz.
 Bu basamakta öğrenciler gruplar halinde girme
basamağında sorulan soruların cevabını araştırmak için
aktif olarak işbaşındadırlar. Malzemeleri kullanarak
etkinliği yaparlar.
 Grup çalışmasında öğrenciler birbirleriyle etkileşime
gireceğinden kontrolün sağlanmasında problem
yaşanabilme ihtimaline karşı dikkatli olunuz.
 Her öğrenci kendi grubu ile birlikte çalışır ve grup içinde
önce bireysel sonra ortak karara varılır. Etkinlik süresince
öğrencilere mümkün olduğunca az müdahalede
bulununuz.
 Öğrencilerin işlem yollarında yaptıkları hatalarda
uyarılarda bulunarak doğru çözüme yönelmelerine
yardımcı olabilirsiniz.
 Birinci aşamada, tabloyu tahtaya çizerek öğrencilerden




hareket eden varlıklara örnekler vermelerini isteyiniz.
Öğrencilerin verdikleri örneklerde canlı varlıkları ilk
sütunda “canlı varlıklar” için ayrılan yere yazınız.
Cansız varlıklar ile ilgili olarak verdikleri örnekleri ise
tabloda ayrılan yere yazınız.
Bu şekilde öğrenciler canlı varlıkları (hareket edebilen) ve
cansız varlıkları (hareket ettirilebilen) olarak ayırırlar.
Daha sonra öğrencilere örnek verdikleri varlıkların
hareketlerini nasıl sınıflayabileceklerini sorunuz.
Öğrenciler ifadelerini tabloda koyu olarak verilen satıra
yazarlar.
 İkinci aşamada; öğrenciler bazı varlıkların hareketlerini
“kedi yürüyerek, yılan sürünerek hareket eder” şeklinde
ifade edebilirler.
 Öğrencilerin örnek olarak verecekleri zıplama, koşma,
yuvarlanma, yürüme, uçma, sürünme, titreme gibi
hareketleri “hızlanma, yavaşlama, durma, dönme, yön
değiştirme, sallanma” olarak yazmalarında öğrencileri
yönlendiriniz.
 Öğrenciler tabloda örnek olarak yazılan varlıkların
hareketlerini bu genel hareket türlerine göre yazmalarında
yardımcı olunuz.
 Bunu öğrenciler kendilerinin yazdıkları satırın bir üst
kısmında ayrılan boşluklara yazarlar. Yani yazdıkları
varlıkların hareketlerini tablonun ikinci satırında
listeleyerek sınıflarlar.
 Her öğrencinin kendi sınıflamasını yapmasını, grup arkadaşları






ile tartışmalarını ve ortak sonuca varmalarını isteyiniz.
Böylece ilk tartışma grup içinde yapılarak gruptaki tüm
öğrencilerin birbirlerinin eksikliklerini ve yanlışlarını
tamamlamalarını sağlayınız.
Öğrenciler varlıkların hareket özelliklerini tartışma sonucunda;
hızlı, yavaş, dönen, sallanan, duran, yön değiştiren gibi
kelimelerle yazarlar.
Öğrenciler kuvvet, itme, çekme, sürtünme ve enerji kavramlarını
hareket kavramı yerinde kullanabilirler.
Bu konuda öğrencilere bunların hareket olmadığını cisimleri
harekete geçirici etkenler olduğunu söyleyiniz.
Bunlardan farklı olarak kuşun, kedinin ve diğer hayvanların
titremesini, yılanın ileriye doğru yaptığı hareketi sallanma
hareketi olarak yanlış bir şekilde söyleyebilirler.
Bu konuda dikkatli olunuz. Balığın kuyruk hareketi ile ilerlemesi
veya suyun içerisinde durduğu yerde kuyruğunu hareket ettirmesi
sallanmaya örnek olarak verilebilir. Aynı şekilde kuyruğu olan
hayvanların kuyruklarını sallaması sallanmaya örnek verilebilir.
Cansız Varlıklar
Canlı Varlıklar
Varlıklar
Çeşitli Hareket Türleri
Hızlanma
Dönme
Yön
değiştirme
Durma
Kedi
X
X
X
X
X
Kuş
X
X
X
X
X
Yılan
X
X
X
X
X
İnsan
X
X
X
X
Kelebek
X
X
X
X
X
Balık
X
X
X
X
X
Tavuk
X
X
X
X
X
Otomobil
X
X
X
X
X
Top
X
X
X
X
X
Uçak
X
X
X
X
X (Hava
boşluğunda)
X
Gemi
X
X
X
X
X
X
Dönme
dolap
X
X
X
X
X
X
Salıncak
X
X
X
X
X
Rüzgar gülü
X
X
X
X
Sallanma
X
Yavaşlama
X
X
 Grup içi tartışması sonucunda ortak bir karara varan her
grubun kendi aralarında belirlediği grup temsilcisi, grubun
ortak sonuçlarını sınıfa açıklar.
 Her grup sözcüsü ortak kararlarını açıkladıktan sonra
sınıftan hangilerinin doğru-hangilerinin yanlış olduğunu
tartışmaları isteyiniz.
 Tartışma sonucunda gruplarca anlaşmaya varılan noktalar
ve varılmayan noktalar belirleyiniz. Bunun sonunda doğru
olan sınıflandırmaları yapınız ve daha önce Giriş
basamağında sorduğunuz soruların doğru cevaplarını
veriniz.
Öğrencilerin tabloda yaptıkları yanlışlar varsa
düzeltmelerini isteyerek ortak sonuca varmalarını
sağlayınız.
 Etkinlik sonunda öğrenciler;
1. hızlanma, dönme, yön değiştirme, durma, sallanma,
yavaşlamanın bir hareket çeşidi olduğuna,
2. canlı varlıkların hareket edebilirken, cansız varlıkların
hareket ettirildiği sonucuna,
3. hareketin tanımına ulaşmalıdırlar. Tablo oluştuktan
sonra öğrencilere başka hangi örnekleri
verebileceklerini sorunuz..
 Hareketin tanımını, "Çevremizdeki bu varlıkların
bulundukları yerden başka bir yere gitmesi, yerinin
değişmesi” olarak yapınız.
 Öğrencilerin ulaştıkları sonuçlar yetersiz olursa etkinliği
tekrarlatınız veya yeni bir etkinlik ile yeterli sonuca
ulaşmalarını sağlayınız.

 Bu basamakta öğrencilere ileri kavramlar ve
düşünme becerileri kazandıracak soru, etkinlik
veya problem durumu verilir.
Öğrencilere;
1. Cansız varlıklar nasıl hareket ederler?
2. Varlıklar hareket edemeselerdi hayatta ne gibi
zorluklar olurdu? gibi sorular sorarak onlardan
cevaplar almaya çalışınız.
 Öğrencilere resimdeki oyun parkında oynayan
çocukların hangi hareketleri yaptıklarını
sorunuz. Bu süreçte öğrencilerin bireysel olarak
çalışmalarını isteyiniz.
 Yapılan sınıflamaları birbiriyle karşılaştırarak
ortak sonuca varmalarını sağlayınız.
 Bu basamak öğrencilerin gelişim sürecini sorularla değerlendirmek
olduğu kadar ileriki konuya geçiş içinde kullanılabilecek bir özellik
gösterir. Diğer bir ifade ile öğrencilerin ilk dört basamakta
ulaşmaları istenen hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğinin ele
alınmasıdır.
 Öğrencilerin defterlerine bir gün içerisinde yaptıklarını içeren bir
kompozisyon yazmalarını isteyiniz. Yazdıkları kompozisyonda
yaptıkları hareket çeşitlerinin altını çizmelerini isteyiniz.
Öğrencilerin cümlelerinde yüklemlerin altını çizmemelerini
söyleyiniz. Üç gruptan seçeceğiniz öğrencilere yazdıkları
kompozisyonu okutunuz. Öğrencilerin ifade ettikleri ve altını
çizdikleri hareket çeşitlerinin doğru olup-olmadığını sınıfça
tartışmalarını sağlayınız. Bu süreçte gerekli düzeltmeleri yaparak
konuyu sonlandırınız.
 Ev Ödevi: Cisimlerin nasıl hareket ettiğini, bunu yapmak için neye
ihtiyaç duyulduğunu, kuvvetin ne olduğunu araştırarak gelmelerini
isteyiniz.