Transcript Ders 5-NONVASKULER GIRISIMSEL

Non-vasküler Girişimsel Radyoloji
Teknikleri, Pozisyonlar, Sterilite ve
Malzeme Hazırlıkları
Dr. İsmail KIRBAŞ
Fatih Üniversitesi
Radyodiyagnostik Anabilim Dalı
Girişimsel Radyoloji Bilim Dalı
• Girisimsel radyoloji diagnostik
radyoloji yöntemlerinin yol
göstericiliğinde uygulanan cerrahi
prensiplerle ince manüplasyon
yetenegini birlestiren minimal invaziv
tıp dalıdır.
• Girişimsel radyoloji terimi ilk olarak 1967 yılında
Margulis tarafindan floroskopi esliginde bir T-tüp
tıkanıklığını giderdiği olgu için kullanılmıstır.
• Asağıdaki tarihlerde de girisimsel radyoloji için
önemli asamalar olmustur.
- 1969. Dotter vasküler protez
- 1970. Mobin-Uddin Inferior vena kava filtresi
- 1973. Burhenne perkütan biliyer taş çıkarılması
• Girişimsel radyolojik işlemler;
- Hastanede kalış süresini kısaltır.
- Olguların büyük çoğunlugunda genel
anestezi gerektirmez.
- Cerrahi riski, ağrı ve iyilesme zamanını
önemli derecede azaltır.
- Tedavi maliyetini azaltır.
• Sonuç olarak;
- Cerrahiye alternatif olurlar, cerrahi
komplikasyonlarını minimal invaziv yoldan
tedavi ederler.
- Hastanın durumunu düzelterek cerrahiyi
kolaylaştırırlar.
- Hastaya palyatif tedavi sağlarlar.
GENEL 1
• Girişimsel radyoloji işlemleri, radyolog doktor,
radyoloji teknisyeni ve hemşireden oluşan bir ekip
tarafından gerçekleştirilir.
• Girişimsel radyoloji bölümünce gerçekleştirilen
işlemler, tanı ve tedaviye yöneliktir.
• Tüm radyolojik girişimsel işlemler ultrasonografi,
bilgisayarlı tomografi, floroskopi gibi görüntüleme
yöntemleri eşliğinde gerçekleştirilir.
GENEL 2
• Radyolojik girişimsel işlemlerde; tansiyon
ölçümü, damar yolu açılması, hastanın solunum
ve dolaşım sistemlerinin takibi yapılır.
• Radyolog önceden elde edilmiş görüntüler
üzerinde gerçekleştireceği işlemi planlar.
• Girişimsel işlem yapılacak bölge, temizliği
takiben lokal anestetik maddeler ile
uyuşturulur. Bu sırada hastanın bilinci açıktır
ancak ağrı hissetmez.
Riskler
• İncelemede başlıca riskler kanama gelişmesi
ve lokal anestezik maddeye karşı allerji
oluşmasıdır. Kanama riski için önceden kan
tahlili yapılır. Kanama açısından riskli olanlara
işlem yapılmaz veya mutlaka yapılması
gerekiyorsa önceden bazı tedbirler alınır. Kan
tahlilleri normal olan kişilerde kanama çok
nadiren gelişir. İşlem sonrasında hastanın
kontrol altında tutulmasının en belli başlı
nedeni budur. Bu gözlem sırasında kanama
gelişecek olursa radyologlar tarafından tedbir
alınır.
Riskler
• Allerji ihtimaline karşı önceden hastanın
bazı maddelere allerjisi olup olmadığı
sorgulanır. Buna rağmen allerji gelişmesi
durumunda, girişimsel radyoloji
bölümünde hazır bulunan bazı ilaçlar ve
oksijen ile hasta tedavi edilir.
Girişimsel Radyoloji ile Gerçeklestirilen
İşlemler
-
Aspirasyon
Dekompresyon
Dilatasyon
Drenaj
Doku ablazyonu
Hemostazis
Biyopsi
Devaskülarizasyon
Taş ve yabancı madde çıkarılması
Perfüzyon
Girişimsel işlemlerde yapılması gerekenler
• İşlem öncesi hazırlık
–
Hastayla görüşme
• İslem için izin alma (onama formu)
• İlaç, alerji, kanama hikayesi alma
–
–
–
–
–
Kanama parametrelerinin kontrolü
Antibiyotik profilaksisi
Girişimsel yöntem seçimi
Görüntüleme yöntemi seçimi
Premedikasyon
Önemli kanama parametreleri, normal süreleri ve
patolojik değerlerinde yapılması gerekenler
• Protrombin zamanı: 12-16sn.
Vit-K, tazedonmus plazma
• Parsiyel tromboplastin zamanı: 45 sn den az
Hematoloji konsultasyonu
• Trombosit sayisi: 75.000/cc den çok
Trombosit transfüzyonu
• Kanama zamanı: 8dk.dan az
Hematoloji konsültasyonu
İşlem sırasında dikkat edilecek
hususlar
• Sterilite ( ameliyathane şartları
sağlanmalıdır)
• Monitorizasyon ( EKG, kan basıncı, Kan
O2 ve CO2 değerleri )
STERİLİTE
• İşlem yapılacak bölgenin batikon ile temizliği
• İşlem yapılacak bölge dışında kalan alanın
steril yeşil yada mavi örtüler ile kapatılması
• İşlem yapacak ekibin ellerini yıkaması
• İşlem yapacak ekibin steril eldiven ve önlük
giymesi
• Non-steril personelin (teknisyen) ekibe
yardım esnasında steril alanlara müdahale
etmemesi ve edebilecekleri uyarması
İşlem sonrası dikkat edilecek
hususlar
• 1. Hastanın islem sonu
değerlendirilmesi ve bakımı
• 2. Gerekirse medikasyon ve sıvı
verilmesi.
• 3. Tedavinin etkinligini ve yan etkilerini
degerlendirme
• 4. Hasta viziti
• 5. Progres notu
• 6. Kateter kontrolü ve bakımı
İşlemler ve kılavuz görüntüleme
yöntemleri
• Kist/abse aspirasyonları. US, BT,
floroskopi veya kombine
• Abse drenajları. US, BT, floroskopi veya
kombine
• Vasküler işlemler. Floroskopi, DSA
İşlemler ve kılavuz görüntüleme
yöntemleri
• Biliyer ve üriner sistemin perkütan
manüplasyonları. Floroskopi, US
• İntestinal sistem manüplasyonları.
Floroskopi
• Abdominal tümör biyopsileri. US, BT,
floroskopi veya kombine
• Vasküler işlemler
• Non-Vasküler işlemler
Non-Vasküler işlemler
Genel perkütan islemler
- İğne biyopsisi
- Drenaj
- Ağrı tedavisi
- Perkütan tümör tedavisi
- Perkütan gastrostomi, jejunostomi
Perkütan igne biyopsisi.
– Eskiden palpasyonla kör biyopsi seklinde
uygulanan bir yöntemdi.
– US kılavuzlugunda ilk biyopsi 1972 de
Rasmussen ve ark.ları tarafindan yapildi.
– Günümüzde gelişen kesitsel görüntüleme
yöntemleri yardımı ile 1cm’den küçük
lezyonlardan biyopsi alınabilmektedir.
Perkütan igne biyopsisi.
• Endikasyonları:
• 1. Metastaz varlığının belirlenmesi.
• 2. Enfeksiyon ve abseden bakteriyolojik
çalışma için materyal temini.
• 3. Diffüz karaciğer hastalıklarında tanı
için kor biyopsi.
• 4. Renal yetmezlik sebebini belirlemek
için renal biyopsi.
TİİAB
•
•
•
•
•
Supin
Lokal temizlik
± Lokal anestezi (ince iğne yada sprey)
US
İnce iğneler (normal enjektör ve siyah iğne
ucu)
KARACİĞER BX
•
•
•
•
•
Supin
Lokal sterilite
Lokal anestezi
US
16/18 G, yarı/tam otomatik tru-cut bx iğnesi
RENAL BX
•
•
•
•
•
Prone
Lokal sterilite
Lokal anestezi, ± sedasyon
US
16/18 G tam otomatik tru-cut bx iğnesi
AKCİĞER BX
•
•
•
•
•
Supin/prone/dekubit
Damar yolu
Lokal sterilite
Lokal anestezi
BT (plevral tabanlı ise US ile ancak bx
sonrası pnömotoraks açısından PAAC
yada BT ile kontrol)
• 22 G chiba, 19 G guiding, 20 G yarı
otomatik iğneler
Perkütan drenaj
• – Perkütan sıvı drenajları
Plevral mayi.
Hematom.
Ürinoma. Bilioma.
Lenfosel
Pankreasın kistik lezyonları
Kist hidatik
Perkütan abse drenajları
Perkütan drenaj işlemi
• Lezyon bir tanı yöntemi ile belirlenir. BT ve US tercih
edilir.
• İşlem öncesi koagulasyon faktörleri incelenir.
• Lezyon yeri, lokalizasyonu, giris yeri belirlenir.
• Giris yeri antiseptik solüsyonla temizlenir.
• Lokal anestezi yapılır.
• Uygun iğne ile lezyona girilip, sıvı natürü ve yapısını
belirlemek için örnek sıvı alınır. (kültür ve sitolojik
inceleme yapilir)
Kistlerde sklerozan maddeler verilir. Bunlar:
– Etanol.
– Tetrasiklinler.
– Povidin-iodin.
– Au 198.
– Bleomisin.
– Sodyum tetradesil sülfat.
İGNE İLE PERKÜTAN ABDOMİNAL GİRİŞİMLERDE
GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİNİN AVANTAJ VE
DEZAVANTAJLARİ
FLOROSKOPİ
AVANTAJ : Hızlı,kullanımı kolay, Lezyonu
göstermesi zayıf
Her merkezde bulunabilir
İgne görülür.
DEZAVANTAJ: Radyasyon ekspojuru.
ULTRASON
AVANTAJ :Hızlı,kullanımı kolay, Pekçok
merkezde bulunabilir, Yüzeysel veya
büyük sıvı kolleksiyonları
DEZAVANTAJ: İgne zor görülür Sınırlı
anatomik bilgi, verir
BT
• AVANTAJ: İğne görülür ve hedefe giriş
emindir, küçük, derin yerleşimli, diğer
yöntemlerle erişilemeyen kitlelerde
etkin
• DEZAVANTAJ: Zaman alıcı, pahalı,
radyasyon ekspojuru
MR
• AVANTAJ: Diğer yöntemlerle
görülemeyen lezyonlarda, radyasyon
ekspojuru olmaması
• DEZAVANTAJ: Kullanımı zor, zaman
alıcı, pahalı
Girişimsel işlemler - Biyopsiler
• Prostat, karaciğer, pankreas, akciğer, böbrek gibi
organlardan veya bunların dışındaki tümöral
oluşumlardan ultrason veya tomografi gibi olanaklar
yardımıyla kesin tanıya ulaşılabilmesi parça alınması
işlemidir. Parçalar uzun bir iğnenin istenen dokuya
yerleştirilmesiyle alınır. Parça alımı ya 1-2 cm
uzunluğunda ince doku şeklinde, ya da hücreler
şeklindedir. İlkine "tru-cut" biyopsi, ikincisine "ince iğne
aspirasyon biyopsisi" adı verilir. Alınan parçalar patoloji
doktoru tarafından değerlendirilir. Değerlendirme süresi
alınan parçaya ve dokuya göre 1 saat ile 5 gün
arasındadır.
Girişimsel işlemler - Sıvı drenajları
• Görüntüleme eşliğinde özel iğneler ile cilt
geçilerek, kist, apse gibi sıvı birikimlerinin
boşaltılması ve buralara kateter
yerleştirerek sürekli boşalmalarının
sağlanması işlemidir. Bu yöntemle böbrek
kistleri, kist hidatik gibi bir zamanlar ancak
cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilen
hastalıklar, kolaylıkla ortadan kaldırılabilir.
Girişimsel işlemler - Perkütan
nefrostomiler
• Böbrek ve idrar yollarının taş, kitle ve
benzeri nedenlerle ani tıkanması
durumlarında böbrek fonksiyonların
korumak amacıyla ciltten böbreğe kateter
yerleştirerek idrar akımının böbrekten
dışarıdaki bir idrar torbasına devamlılığının
sağlanmasıdır.
NEFROSTOMİ
•
•
•
•
•
•
•
•
Prone
Lokal anestezi, ± sedasyon
± IV antibiyotik
18 G seldinger (10 cm) veya 18 G chiba iğne
(15-20 cm)
0.035/0.038 inch guide wire
8/10/12 F dilatör
8/10/12 F drenaj kateteri
Drenaj torbası
Girişimsel işlemler -Biliyer drenaj
• Floroskopi eşliğinde ciltten ve karaciğerden geçilerek,
iğne yardımıyla safra yollarına girilir. Amaç karaciğer,
safra yolu, pankreas ve onikiparmak barsağı kökenli
tümörler nedeni ile tıkanmış ve genişlemiş olan safra
yollarının safra akımının devamını sağlamak amacı ile
açılması veya bypass edilmesidir. Bu nedenle safra
yollarının açılması amacı ile tıkanma bölgesindeki safra
yoluna metal boru şeklindeki stent denilen araç
konularak safra kanalının açılması ve safra akımının
devamlılığı sağlanır (internal drenaj). Eğer bu işlem
başarılamazsa safra akımının devamlılığı vücut dışındaki
bir torbaya safra kanalına kateter yerleştirilerek
gerçekleştirilir (eksternal drenaj). Böylece hastanın
genişlemiş safra yollarından kaynaklanan ağrısı, sarılığı
ve kaşıntısı azalmış olur ve tedavi için zaman kazanılır.
Biliyer drenaj
•
•
•
•
•
Supin
Lokal sterilite, lokal anestezi
± IV antibiyotik
US, floroskopi
Acustik set (21 G iğne, 0.018 wire, plastik dilatör,
•
•
•
•
0.035 guide wire
8/10/12 F dilatör
8/10/12 F biliyer drenaj kateteri
Drenaj torbası
metalik taşıyıcı, plastik kılıf)
Girişimsel işlemler - Ablasyon
işlemleri
• İstenmeyen dokuları ortadan kaldırmak
amacıyla uygulanan işlemlerdir.
Görüntüleme eşliğinde kist veya tümör
içine ilaç verilmesi veya radyofrekans
dalgaları uygulanması sonucu zaman
içinde bu bölgedeki hedeflenen hücreler
ölecek ve normal vücut dokusu ile yer
değiştireceklerdir. Karaciğer, prostat ve
troid tümörlerinin tedavisinde sıklıkla
kullanılmaktadır.