Slide 1

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 2

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 3

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 4

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 5

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 6

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 7

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 8

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 9

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 10

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 11

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 12

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 13

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 14

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 15

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 16

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 17

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 18

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 19

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 20

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 21

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 22

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 23

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 24

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 25

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 26

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 27

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 28

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 29

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 30

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 31

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 32

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 33

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 34

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 35

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 36

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 37

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 38

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 39

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 40

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 41

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay


Slide 42

HƯỚNG DẪN NUÔI DƯỠNG
VÀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
Khoa SƠ SINH,

BS CKII Võ thị khánh Nguyệt

Trẻ sơ sinh mới chào đời hầu hết các cha mẹ lần đầu
tiên còn nhiều bỡ ngỡ khi đón một thành viên mới tý
hon của gia đình, một công dân nhỏ nhất trong xã hội .
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh đòi hỏi cha mẹ
phải có những kiến thức cơ bản nhất, nếu không quan
tâm thì đôi khi dễ dàng bỏ qua.

Khi Xã hội càng phát triển cuộc sống được nâng cao thì
trẻ em càng được quan tâm nhiều hơn .

Trẻ sơ sinh ( 28-30 ngày )
MỘT GIAI ĐOẠN RẤT QUAN TRỌNG TRONG NHỮNG NGÀY
THÁNG ĐẦU ĐỜI, Cho nên ĐÒI HỎI cha mẹ phải có SỰ ĐẦU
TƯ NUÔI DƯỠNG & CHĂM SÓC HẾT SỨC CHU ĐÁO,
ĐỂ TRẺ CÓ MỘT TƯ CHẤT VỮNG VÀNG,
Và SẲN SÀNG CHO NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
VƯỢT BẬT VỀ SAU thật Tốt

NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
• Nguyên tắc bú mẹ
1.Bú càng sớm càng tốt , Bú nhiều sữa càng ra
nhiều ,bú thường xuyên bú theo nhu cầu trẻ muốn .
2.Mẹ gần con càng sớm càng tốt
3.Ngậm bắt vú đúng, tư thế bú đúng
4.Không hạn chế thời gian bú
5.Bú hết một bên vú  bên kia
6.Nói “không” với bình sữa & núm vú giả
7.Bà mẹ cần trợ giúp về mọi mặt (S/Kh&T/Thần)

Mục đích của việc bú mẹ sớm
Thiết lập mối quan hệ giữa mẹ và con:
Lợi ích tâm sinh lý: Tăng mối liên hệ mẫu tử

Trẻ được bú sữa non, loại sữa giàu dinh dưỡng rất thích hợp cho bộ máy tiêu
hóa trong những ngày đầu của trẻ
Tính ưu việt của sữa mẹ :
MD, KT , Vitamine….Giàu các dưỡng chất bảo vệ Ít nguy cơ nhiễm khuẩn
đường ruột ,Cho bú thường xuyên theo nhu cầu của trẻ,
Nếu trẻ ngủ quên 2-3giờ nên đánh thức trẻ dậy cho bú đề phòng mất cữ bú
trẻ sẽ bị sụt cân nhất là trẻ đẻ non .


Tránh quá cứng nhắc  bé đói vì thiếu sữa mẹ/ những ngày đầu

Mục đích của việc bú mẹ sớm

Phát triển mối quan hệ gần gũi
yêu thương, gắn bó tình cảm mẹ con.
• Giúp cho bà mẹ chậm có thai.

• Bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ, giảm
nguy cơ chảy máu sau sinh
giảm ung thư vú ,
buồng trứng.
• Thuận lợi, ít tốn kém.

Mẹ không kiêng
khem sau khi
sanh : nằm lửa, …

Mẹ không nên
dùng hoặc ăn
các chất kích
thích khi cho
con bú

Mẹ dinh dưỡng đầy đủ các chất
dinh dưỡng để cho con bú

Sữa non:
• Là Sữa mẹ trong 3 ngày đầu

• Giàu kháng thể giàu dinh dưỡng Giàu chất
bảo vệ bé chống bệnh tật
• Giàu khoáng chất, nhiều vitamin tan trong
dầu,các chất điện giải hơn sữa trưởng thành
• Hàm lượng cao Na, K & Cl

• Giúp gia tăng sự vượt trội của vi khuẩn có lợi
đường ruột

Sữa trung gian ( chuyển tiếp)
Là sữa mẹ từ ngày thứ 4 cho tới ngày thứ 10
Thành phần sữa trung gian thay đổi chuyển từ
sữa non tới sữa trưởng thành

Sữa trưởng thành ( sữa vĩnh viễn )
•
•
•
•
•
•
•

Là sữa mẹ từ ngày thứ 10 trở đi
E=58 - 72 kcal/100 ml.
Protein thấp: 0.9-1.2 g/100 ml
60 whey: 40 casein
Giàu cystine & taurine
Giàu tryptophan
Áp lực lọc cầu thận thấp RSL

• Chất bột đường : 7.0g/100 ml.
• Chất béo : 3.8g/100ml giàu
• EFA chủ yếu là LA
• Các chất khoáng có độ khả dụng sinh học
cao :
- Sắt
50%
- Kẽm
39%
- Can-xi 75%
• Phốt-pho thấp

Một lần nữa…
Thức ăn tuyệt vời nhất cho trẻ…Chính là SỮA MẸ

Mẹ cần:
cơ thể khỏe mạnh
tinh thần thư giãn
cảm giác hạnh phúc khi cho con bú
Sự phối hợp: rất quan trọng giữa:
bố - mẹ
 gia đình
nhân viên y tế

Tổ chức YT Thế giới :có lời khuyên
“ Bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6
tháng đầu, bú mẹ một phần đến 12
tháng, và có thể tiếp tục cho tới 2
tuổi hoặc hơn nữa “

Cách cho bú đúng
Tư thế bú đúng:
 Mẹ: tư thế thư giãn, thoải mái, có chỗ tựa
vững vàng, nâng đỡ toàn bộ thân trẻ



Con: đầu và thân thẳng hàng, mặt hướng
về vú mẹ, bụng áp sát bụng mẹ

Ngậm bắt vú thế
nào là đúng ?

Muốn bú có hiệu quả :
Cung hàm của trẻ
phải ngậm quá các túi
sữa

Nếu ngậm cạn thì
cung hàm khép lại làm
cho sữa từ túi sữa
không ra được

Nhận biết bé bú hiệu quả

–
–
–

Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ,
nghe được tiếng nuốt
Tự động bỏ vú khi no
Thời gian bú # 15-30 phút

Ngậm bắt vú đúng:
Cằm chạm vú mẹ
Miệng há rộng
Môi dưới trề ra
Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới

Nhận biết bé bú đủ
–
–

–
–
–

Ít nhất 8 - 12 cử
bú/ ngày đêm
Không uống thêm
dịch gì khác
Sau bú ngủ
ngon 2-4 giờ
Nước tiểu vàng
nhạt / trắng trong
Tăng cân tốt

Khi Mẹ bị viêm, cương tức tuyến vú
– Vú căng nề, cảm giác nặng ± đau/ vú:

ngày thứ 2 – 6
cải thiện trong vòng 2-3 tuần đầu nếu bú mẹ tốt
– Nguyên nhân:  máu tới vú, chuẩn bị cho sự tạo
sữa ± sự ứ sữa do bú chưa hiệu quả/ chưa cho bú
– Giải quyết:
Massage nhẹ nhàng
Chườm ấm xen kẽ chườm mát
± Vắt bỏ sữa thừa sau mồi lần bú

–

Mẹ đi làm sớm
Chuẩn bị tâm lý cho bé Cho bú bù/ đêm, khắc phục
stress & áp lực công việc
SỮA MẸ : trữ được # 8 ngày/ 0-40C / ngăn lạnh
Nếu có thêm sữa công thức đúng cách, đúng lượng
cho uống bằng muỗng, ly nhỏ
Trẻ bị trào ngược thực quản dạ dày: ống sonde ,
sữa dùng đặc biệt rành riêng cho trẻ bị H/C này.

uống bằng muỗng, ly nhỏ

Nhắc lại : Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng cho
dinh dưỡng trẻ từ 0 tới 6 tháng tuổi mà
không thể có 1 loại sữa nào có thể sánh
bằng.

CHĂM SÓC SƠ SINH
Người phụ nữ lần đầu hay lần thứ hai làm mẹ cũng
đều bỡ ngỡ, hồi hộp khi chăm sóc con vì mỗi trẻ
sinh ra chúng đều không giống nhau :
Chăm sóc mắt,Chăm sóc tai, Chăm sóc mũi, Chăm
sóc miệng , Chăm sóc rốn ,Tư thế bế trẻ và ngủ tốt
cho bé , chăm sóc hàng ngày …

CHĂM SÓC SƠ SINH
• Cách bế bé:

• Yêu cầu:
– Luôn nâng đỡ đầu bé
– Ôm sát bé khi nhấc lên / để xuống

• Thao tác nhấc lên:
– Tay đặt dưới đầu cổ, tay đặt dưới
mông
– Nâng đầu cổ lên trước, từ từ nhấc
bé lên, kéo sát vào người bạn

• Cách bồng bế: tư thế thoải mái và tự nhiên nhất:
nghĩ rằng nếu ôm chặt thì con sẽ đau mà ôm lỏng
thì con rơi mất.
Bác sĩ nhi KHUYÊN mẹ nên mạnh dạn ôm chặt con
vào lòng .( Tùy mỗi thời điểm ngủ, bú , sau bú …)
– Tư thế 1 (trên vai)
– Tư thế 2 (trên cánh tay, hướng về mặt bạn)
– Tư thế 3 (trên cánh tay, quay mặt xuống)

Tắm bé
10 giờ – 11 giờ sáng, hoặc 3 giờ – 4 giờ chiều

Tắm trong bao nhiêu lâu?
Lúc đói ?
Tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần, toàn
thân?
Chuẩn bị dụng cụ tắm ?
Acid lactic và Lactoserum như Lactacyd BB để
giúp da bé cân bằng độ pH
( Cetaphile,Saforelle? Sữa tắm?)

Tắm bé
– Chuẩn bị:
• 1 chậu nước ấm # 36- 370C
• 2 khăn lông lớn, tã, áo, nón, bao tay, vớ
• Tăm bông vô khuẩn, gòn vô trùng, NaCl 9 ‰
– Tiến hành:
• Gội đầu, xả sạch  rửa mặt
• Làm ướt thân bé, thoa xà phòng  xả nước
• Lau khôchăm sóc mắt, mũi, tai, miệng và rốn
• Mặc tã quấn ấm

HƯỚNG DẪN CÁCH GIỮ ẤM
• Nằm phòng ấm ~ 250C, tránh gió lùa.
• ( sơ sinh non tháng khoảng 30-330C tùy )
• ( sơ sinh đủ tháng khác sơ sinh non tháng về
phòng nhiệt độ )
• Đầy đủ ánh sáng.
• Giữ ấm trẻ: Mặc áo, đội mũ, mang vớ, găng
tay, đắp chăn vừa vặn.
• Thay tã ngay khi ướt.

Chăm sóc da
• Xoay trở tư thế bé , Tư thế nằm nghiêng ?
• Phơi nắng sớm mỗi ngày( tắm nắng Vitamine D)
• Hạn chế dùng tả giấy

• Thay tả sớm khi bé tiêu tiểu
• Không bôi phấn rôm, dầu, trâu thần ,

Chăm sóc rốn
• Rốn thoáng là điều kiện tối ưu để

lành rốn,tránh nhiễm trùng .
•

1/ Rốn tươi: 1-2 ngày đầu Đắp gạc mỏng che rốn
2/ Rốn khô: sau 48 giờ Tháo kẹp rốn

CS bằng Betadin , Povidin ….. CS sau tắm và khi rốn bẩn,
tay phải sạch Rửa bằng NaCl 9‰/xà phòng/alcool 700

 lau khô bằng gòn sạch  để thoáng rốn, quấn tã dưới
rốn Để rốn hở. Gấp tã dưới rốn.
Rốn hôi, có mủ, đỏ da quanh rốn, tiết dịch kéo dài sau rụng
 khám ngay

Khi bé khóc
•

Đói, khát, tiêu tiểu ướt, không thoải mái, sợ,
thiếu tiếp xúc, đau, stress,…là những NN
thường gặp  cần bình tĩnh, loại trừ NN

•

Dành thời gian tiếp xúc với bé: da áp da, trò
chuyện, bế, vỗ dành âu yếm vuốt ve bé

•

Báo NVYT ngay nếu không thể làm bé nín

Vàng da sơ sinh

• Nguyên nhân vàng da và cách giải quyết .
• Vàng nhiều  “ Vàng da nhân “ ảnh hưởng não
• Cần quan sát mỗi ngày, áng sáng đủ, so sánh, ấn da
 phát hiện sớm vàng da nhiều tái khám kịp thời.
• Vàng mặt , ngực , bụng, tay chân ….
• Phơi nắng không phải để điều trị vàng da!

Ọc sữa
•

Thức ăn trào ra không gắng sức.

•

Cần:
–

Bú mẹ ưu tiên, pha sữa đúng, tránh nuốt hơi
nhiều, tránh cho bú quá no, quá nhanh, tăng
dần lượng sữa mỗi cữ, cho ợ hơi, nằm đầu
cao 30-450 , nghiêng 1 bên.

–

Ọc đột ngột hoặc ọc nhiều khám ngay

Sặc sữa
 Hít sữa vào đường thở  khó thở, tím tái đột
ngột. Sữa từ dạ dầy (ọc sữa), hoặc từ miệng
(đang bú)
 Xử trí: Nắm 2 chân dốc đầu xuống thấp, vỗ
mạnh vào lưng vài cái  tống thức ăn từ
đường thở ra ngoàihút sạch mũi miệng
Đưa ngay vào CSYT gần nhất

Dự phòng:
Bú an toàn: nâng đầu cao, bú
chậm, kiểm soát tốt dòng sữa không
để chảy nhanh và nhiều quá.
Tránh ọc sữa

Sốt
•
•
•

Nhiệt độ trẻ thay đổi : 36,5 0C – 37,5 0C
( Khi ủ ấm , trời lạnh…. Thay đổi ..)
Nhiệt độ  37,80C (đo hậu môn trong 1
phút)
 cần khám ngay

Rối loạn đi tiêu


Thay đổi số lần đi cầu đơn thuần



Trẻ bú mẹ tiêu lỏng hơn bú sữa bình

 không có ý nghĩa bệnh lý
Tiêu 5 đến 7 lần đôi khi bình thường


Nếu kèm: khát nhiều/ bú kém/ ói nhiều
lần/ phân có đàm máu/ lỏng toàn nước/
phân vón cứng khám ngay