Transcript دومين همايش ملي ارتقاء امنيت غذائي اقشار آسيب پذير

‫دومين همايش ملي ارتقاء امنيت غذائي اقشار اسيب پذير‬
‫نقش تعاون در تامين امنيت غذاي اقشار اسيب پذير‬
‫( با نگاهي موردي به توانمند سازي اقشار اسيب پذير تعاونيهاي صيادي)‬
‫البرز محمدي‬
‫مهر ماه ‪1391‬‬
‫فهرست عناوين‬
‫‪ ‬مقدمه‬
‫‪ ‬كشاورزي و امنيت غذاي ي در ايران‬
‫‪ ‬اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬استنادات قانوني حمايت از اقشار اسيب پذير در قالب تعاوني‬
‫‪ ‬قانون سياستهاي كلي اصل ‪ 44‬با رويكرد تعاوني حمايت از اقشار اسيب پذير‬
‫‪ ‬مزاياي بخش تعاون‬
‫‪ ‬نمونه هاي موفق از اقدامات انجام شده‬
‫‪ ‬نگاهي به وضعيت تعاونيهاي صيادي‬
‫‪ ‬مشكالت تعاونيهاي صيادي‬
‫‪ ‬وضع موجود‬
‫‪ ‬نگاه به اينده‬
‫‪ ‬برنامه توسعه و توانمند سازي تعاونيهاي صيادي‬
‫فهرست عناوين‬
‫‪ ‬تبيين وضع موجود(نقاط قوت)‬
‫‪ ‬تبيين وضع موجود(نقاط ضعف)‬
‫‪ ‬تبيين وضع موجود(فرصتها)‬
‫‪ ‬تبيين وضع موجود(تهديدها)‬
‫‪ ‬چالشها و تنگناهاي اساسي‬
‫‪ ‬راهبردها و رويكردها‬
‫‪ ‬هدف كالن‬
‫‪ ‬اهداف اختصاصي‬
‫‪ ‬اهداف كمي‬
‫‪ ‬سياستها و خط مشي هاي اجراي ي‬
‫‪ ‬برنامه ها و اقدامات اجراي ي‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و كمبود منابع‪ ،‬تامين و بهبود امنيت غذائي يكي از دغدغههاي اصلي و مهم‬
‫كشورها در اهداف توسعه اقتصادي مي باشد‪ .‬سازمان فاوئ طی گزارشی اعالم کرد که برای تامین غذای جمعیت ‪۹‬‬
‫میلیارد نفری جهان در سال ‪ ،۲۰۵۰‬باید دو برابر میزان کنونی تولید کرد و برای رسیدن به این هدف باید موانعی‬
‫مانند محدودیت زمینهای کشاورزی‪ ،‬کمبود اب‪ ،‬قیمت باالی انرژی‪ ،‬افت سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات‬
‫کشاورزی و افزایش ضایعات غذای ی را در نظر داشت‪ .‬سازمان فاوئ با توجه به چشم انداز امنیت غذای ی قرن ‪۲۱‬‬
‫جهان مربوط به کمبود مواد غذای ی‪ ،‬تولید مواد غذای ی را در قرن حاضر با مشکالتی پیش بینی نمودهاست‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬تقريبا ً‪ ۸۵۴‬ميليون نفر از جمعيت دنيا از سوء تغذيه به سر مي برند‪ ،‬تنها با سرمايه گذاري در كشاورزي همراه با‬
‫حمايت اموزشي و بهداشتي مي توان ديوار گرسنگي را فرود اورد‪ .‬دبير كل پنجاه و يكمين نشست سازمان ملل متحد‬
‫نيازهاي اوليه جامعه بشري را تغذيه‪ ،‬بهداشت‪ ،‬اب‪ ،‬اموزش‪ ،‬اشتغال و مسكن برشمرده كه مستلزم تالش جامعه‬
‫جهاني جهت دسترسي اسان كليه اقشار جامعه به عوامل فوق ميباشد‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬از ای ن رو رقاب ت ب ر س ر زم ینه ای کش اورزی و من ابع اب‪ ،‬قیم ت ب االی ان رژی و تغیی رات اب و ه وای ی همگ ی نش ان‬
‫میدهد که باید با منابع کمتر‪ ،‬غذای بیشتری برای مردم سرتاس ر جه ان تولی د ش ود‪ .‬رش د پای دار در بخ ش کش اورزی‪،‬‬
‫عاملی حیاتی برای تغذیه جهان در دهههای اتی است‪.‬‬
‫‪ ‬كاهش اث رات ناش ي از كمب ود م واد غ ذائي ب ر اقش ار اس يب پ ذير جامع ه و توانمندس ازي ان ان جه ت ت امين من ابع م ورد‬
‫نياز خود و ديگران از طريق بخش اقتصادي تعاوني مقولهاي است كه در اينجا به ان پرداخته مي شود‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬در ايران‪ ،‬بعد از انقالب اسالمي‪ ،‬فاوئ بيش از ‪۹۰‬پروژه به مبلغ تقريبي ‪۲۴‬ميليون و ‪ ۳۰۰‬هزار دالر به اج را‬
‫در اورده است كه در زمينه ه اي گون اگون مانن د امني ت زيس تي‪ ،‬تغذي ه‪ ،‬س المت و كيفي ت غ ذا‪ ،‬اقتص اد و‬
‫امار‪ ،‬ابياري و ذخائر ابي‪ ،‬ماهيگيري و ابزيان و همچنين توليدات و بهداشت دام‪ ،‬با هدف باال بردن س ح‬
‫تغذيه ارتقاء توليدات كشاورزي‪ ،‬بهبود زندگي جمعيت روستاي ي و توانمندسازي بوده اند‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬در اجالس جهانی غذا در سال ‪ ۱۹۹۶‬میالدی‪ ،‬سران كشورها و دولت های سراسر دنیا متعهد گردیدند كه به منظور‬
‫تشریك مساعی در هدف كاهش به نصف تعداد گرسنگان تا سال ‪ ،۲۰۱۵‬سرمایه گذاری بخش دولتی و خصوصی را‬
‫در كشاورزی ارتقاء دهند‪.‬‬
‫‪ ‬هدف اول توسعه هزاره نیز بر كاهش گرسنگی و فقر به نصف تا سال ‪ ۲۰۱۵‬تاكید دارد‪ .‬این تعهدی بود كه رهبران‬
‫كشورها در اجالس جهانی سال ‪ ۲۰۰۵‬در مقر سازمان ملل متحد در نیویورك‪ ،‬ان را تكرار نمودند‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬ی ك راه مه م اف زایش س رمایه گ ذاری در كش اورزی‪ ،‬ان گون ه ك ه دك ت ر دی وف م دیر ك ل ف اوئ پیش نهاد ك رده ‪ ،‬از طری ق‬
‫بهبود مشاركت های زودبازده میان بخشهای دولتی و خصوصی می باشد‪.‬این امر مسئولیت اولیه را به عهده دولته ا‬
‫می گ ذارد ت ا ش رایط سیاس ی اجتم اعی پای دار ب ه وج ود اورن د‪ ،‬چارچوبه ای حق وقی جهتدسترس ی ب ه اب و زم ین را‬
‫پایه گذاری كنن د‪ ،‬رتب ه بن دی و اس تانداردها را اعم ال نماین د‪ ،‬فت ای بهت ر ب رای س رمایه گ ذاری خصوص ی را ب ه وج ود‬
‫اورده و زیربنای روستای ی الزم همچون جاده ها‪ ،‬برق و ارتباط ات را ف راهم اورن د‪ .‬درارزی ابی ف اوئ‪ ،‬اگ ر كش ورها ب ه ای ن‬
‫ش رایط دس ت یابن د‪ ،‬من افع سرش ار ب رای كش اورزی و خانواره ای فقی ر روس تای ی محق ق میگ ردد ك ه خ ود ب ه امنی ت‬
‫غذای ی می انجامد‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬در این محلب نیز میخواهیم بپردازیم به همکاری دولت و بخش خصوصی در ساماندهی قشر اسیبپذیر جامعه‬
‫صیادی برای توانمندسازی این افراد که در نقاط مرزی و ساحلی با خانوار خویش به زندگی و امرار معاش پرداختند‪.‬‬
‫به یک تجربه خوب در کشور ایران که توانسته از طریق بخش اقتصادی مردم محور انان را ضمن ساماندهی به‬
‫توانمندسازی برای محلوبیت در تامین مایحتاج و زندگی روزمره خود برساند‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬در اين مقوله نگاهي به وضعيت اقشار اسيبپذير تعاونيهاي صيادي و نحوه ساماندهي اين جامعه در قالب‬
‫شرک تهاي تعاوني پرداخته و از دريچه ي توانمندسازي‪ ،‬تحليلي بر وضعيت زندگي و نوع شغل و درامد و مشکالت‬
‫اين افراد از طريق اسيبشناسي (جدول ‪ )SWOT‬و ارايه راهکارهاي مناسب با هدف ارتقاء تامين معاش خانوار‬
‫براي توسعه و تعالي زندگي افراد و خانوار اسيب پذيرجامعه صيادي که در استانهاي مرزي و ساحلي کشور به زندگي‬
‫مي پردازند‪ ،‬خواهيم داشت‪.‬‬
‫كشاورزي و امنيت غذاي ي در ايران‬
‫‪ ‬کوچک بودن مالکيت ها و قحعات بهره برداري زمينهاي كشاورزي ‪،‬گستردگي فعاليتهاي کشاورزي در سراسر‬
‫کشور‪ ،‬سياستهاي محدود کننده‪ ،‬دخالت گسترده دولت در اين بخش‪ ،‬سح نازل سواد و مهارتهاي‬
‫کشاورزي‪ ،‬ضعف بنيه مالي اک ثر کشاورزان و بي بهره بودن انها از سرمايه کافي براي سرمايه گذاري‪ ،‬انتقال و خروج‬
‫سرمايه از بخش‪ ،‬توسعه نيافتن صنايع مربوط به توليد برخي از نهادهها و ماشيناالت کشاورزي مورد نياز بخش‪،‬‬
‫ضعف خدمات عمومي در زمينه توسعه زير ساختهاي کشاورزي و ارائه خدمات ترويجي و اموزشي و ضعف نظام‬
‫تحقيقاتي از جمله عواملي است که موجب پايين بودن کاراي ي تخصيص منابع در اين بخش مي گردد‪.‬‬
‫كشاورزي و امنيت غذاي ي در ايران‬
‫‪ ‬برخي سياستها از قبيل پايين نگهداشتن قيمت محصوالت اساسي کشاورزي‪ ،‬پرداخت يارانه براي نهاده هاي‬
‫مصرفي‪ ،‬محدوديت تامين بودجه براي خريدهاي تتميني‪ ،‬كمبود منابع صندوق بيمه محصوالت كشاورزي و‬
‫تعيين قيمت هاي تثبيتي براي برخي از محصوالت کشاورزي موجب گرديده که بخش کشاورزي نتواند از طريق‬
‫کسب قيمت واقعي محصوالت اساسي کشاورزي‪ ،‬سرمايه الزم را براي توسعه فعاليتهاي کشاورزي بدست اورد‪.‬‬
‫كشاورزي و امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬اولین مؤلفه مؤثر بر مفهوم امنیت غذای ی‪ ،‬غذای سالم است‪ .‬غذای سالم و به عبارت بهتر تغذیه سالم‪ ،‬یکی از‬
‫مهمترین و شاید اساسیترین راه دستیابی به سالمت جسم و روان است‪ .‬بدین لحاظ متخصصان تغذیه توصیه‬
‫میکنند که با اتخاذ عادات غذای ی سالم‪ ،‬عالوه بر تامین نیاز بدن به انرژی‪ ،‬حتیاالمکان خود را از اثرات عوامل‬
‫بیماریزا حفظ کنیم‪ .‬به عبارتی این که چه میخوریم‪ ،‬چگونه و چه مقدار میخوریم‪ ،‬بر سالمت جسم و روان ما‬
‫تاثیر بسزای ی دارد‪ .‬امروزه ارتباط سوءتغذیه با بیماریهای مختلف ً‬
‫کامال اثبات شده و نگرانی جوامع امروز‪ ،‬نه‬
‫ً‬
‫معموال با عادات غذای ی نامناسب مرتبط هستند‪.‬‬
‫بیماریهای واگیر و عفونی بلکه بیماریهای غیرواگیر است که‬
‫مفهوم امنیت غذای ی‬
‫‪ ‬در بیان کلی امنيت غذاي ي به مفهوم وجود امکان دسترسي همه مردم‪ ،‬در تمام اوقات به غذاي كافي است که‬
‫بتوانند زندگي سالمی داشته باشند‪ .‬این‪ ،‬تعريف جامعي است كه در سح بينالمللي هم پذيرفته شده است‪.‬‬
‫‪ ‬امنیت غذای ی بر سه عنصر موجود بودن غذا‪ ،‬دسترسي به غذا و پايداري در دريافت غذا تاكيد دارد‪ .‬ايجاد و حفظ‬
‫امنيت غذاي ي‪ ،‬امروزه حتي بيش از مفهوم كلي امنيت در جامعه بينالمللي پذيرفته شده است‪.‬‬
‫امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬نتايج سمپوزيوم امنيت غذاي ي که در مهرماه ‪ 1374‬در کشور کانادا تشکيل گرديد‪ ،‬دخالت دولت را در تامين امنيت غذاي ي و‬
‫بويژه در بخش کشاورزي تاييد و در حول پنج محور زير خالصه نموده است‪:‬‬
‫‪ 1‬بازار نميتواند مساله امنيت غذاي ي را حل نمايد‪ .‬در اين زمينه بايد حمايتهاي الزم اعمال شود‪.‬‬
‫‪ 2‬دولت در زمينه ايجاد و استمرار تامين غذا بايد نقشي موثر ايفا نمايد‪.‬‬
‫‪ 3‬قبل از توجه به تجارت خارجي و اقدام به وارد کردن مواد غذاي ي‪ ،‬بايد کليه امکانات داخلي براي توليد غذا بکار گرفته شود‪.‬‬
‫‪ 4‬بايد در تشکيل و توسعه سازمانهاي اجتماعي بر اساس مشارکت فعال محلي با روحيهاي غير متمرکز تسريع کرد‪.‬‬
‫‪ 5‬گرچه يارانههاي اضافي بايد حذف شود اما حذف کمکهاي بخش کشاورزي جايز نيست‪( .‬شبکه اطالع رساني گندم ايران)‬
‫اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬امنيت غذاي ي و توسعه پايدار‬
‫امنيت غذاي ي بر سه عنصر موجود بودن غذا‪ ،‬دسترسي به غذا و پايداري در دريافت غذا تاكيد دارد‪ .‬در قرن حاضر‪،‬‬
‫سنجش دستيابي به توسعه پايدار‪ ،‬براساس ميزان بهرهگيري شاخص زندگي بهتر و سالمتر ارزيابي ميشود که به‬
‫نوبه خود امنيت غذاي ي يکي از اساسيترين شاخصها مي باشد‪.‬‬
‫اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬امنيت غذاي ي و سالمت‬
‫تقبل افزايش هزينههاي تامين امنيت غذاي ي‪ ،‬به مفهوم سرمايهگذاري براي ارتقاي بهرهوري نيروي انساني و كاهش‬
‫هزينههاي بهداشتي درماني است كه از اين جهت اين گونه هزينهها را نميتوان در شمار هزينههاي سربار و قابل‬
‫اجتناب تلقي كرد‪.‬افزايش سرمايهگذاري براي ايجاد و پايداري امنيت غذاي ي به همراه ارائه و تبيين الگوي مصرف و‬
‫تغذيه صحي ‪ ،‬سبب ميشود كه راندمان اين سرمايهگذاريها افزايش يافته و امنيت خاطر جامعه فراهم گردد‪.‬‬
‫اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬امنيت غذاي ي و توان اقتصادي كشور‬
‫در ايران ساالنه بين ‪ 17‬تا ‪ 20‬درصد توليدات کشاورزي و حدود ‪ 30‬در صد از مواد غذاي ي از بين رفته و به ضايعات‬
‫تبديل ميشود‪ .‬اين ميزان‪ ،‬غذاي ‪ 15‬ميليون نفر به ارزش بيش از‪ 10‬ميليارد دالر ميباشد‪ ،‬در حالي که مي توان‬
‫اين ميزان ضايعات را به کمک صنايع تبديلي و بستهبندي به حداقل رسانده و گرسنگي و فقر غذاي ي را به طور نسبي‬
‫ريشه کن كرد‪.‬‬
‫اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬توليدصنعت غذا در ايران‬
‫توليدات محصوالت کشاورزي در ابتداي انقالب اسالمي در حدود ‪ 25‬ميليون تن بوده است که هم اکنون با تالش‬
‫هاي فراوان اين رقم به ‪ 100‬ميليون تن رسيده است‪ .‬ارزش صنايع تبديلي و ساير صنايع پايين دستي بخش‬
‫كشاورزي حداقل برابر ‪ 10‬ميليارد در سال مي باشد‪ .‬ظرفيت فعلي توليد صنعت غذا در ايران حدود ‪ 20‬ميليون تن‬
‫مي باشد‪ .‬ضايعات كشاورزي در ايران حدود ‪ 25‬درصد درامد نفتي هر سال است‪.‬‬
‫اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪100 ‬میلیون تن تولیدات کشاورزی ایران در حالی است که ظرفیت فعلی صنعت غذا در حدود ‪ 20‬میلیون تن‬
‫بوده که به نسبت جمعیت حال حاضر بسیار اندک است‪ .‬این ظرفیت مربوط به ‪ 9‬هزار واحد صنایع غذای ی است‬
‫که از حدود ‪ 80‬هزار واحد صنعتی در کشور به تولید غذای مردم میپردازند‪.‬‬
‫‪ ‬الزم به ذکر است که حدود ‪1400‬واحد این مجموعه ی ‪9‬هزارتای ی صنایع غذای ی کشور به صنعت کنسرو و نیمه‬
‫کنسرو تعلق دارد‪.‬‬
‫اهميت امنيت غذاي ي‬
‫‪ ‬مشکالت ضایعات کشاورزی از زمان کاشت شروع شده و حتی پس از پروسس نیز ادامه دارد که این امر باعث می‬
‫شود که برای بهبود وضعیت نیاز به اجرای اعمال بنیادین به شدت احساس شود‪.‬‬
‫‪ ‬این میزان ضایعات که هر ساله در بخش کشاورزی به وجود می اید معادل ‪ 25‬درصد درامد نفتی هر سال کشوری‬
‫نفت محور همچون ایران است‪.‬‬
‫تعریف تعاون‬
‫‪ ‬تع اون از واژه «ع ون» ب ه معن ي ي اريكردن و از ب اب تفاع ل ب ه معن ي همي اري نم ودن و مس اعدت ك ردن هم ديگر ام ده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در زبان فارسي كلمه «تعاون» را معادل واژه ‪Cooperation‬بكار بردهان د‪ .‬تع اون ب ه معن ي ك اركردن گروه ي از‬
‫افراد براي انجام يك هدف مشترك است‪ .‬با اين تعريف مي توان پ ي ب رد ك ه تع اون يك ي از جنب ههاي زن دگي اجتم اعي‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬با توجه به تعاريف فوق و ساير تعريفهاي ي كه از تعاون ارائه شده است‪ ،‬مالحظه ميشود که همكاري يا ك ار ك ردن‬
‫با هم يا كار مشترك را ويژگي اساسي تعاون دانسته اند‪ ،‬ولي صرف با هم كار كردن و يا انجام كار مش ترك را نميت وان‬
‫«تعاون» ناميد‪ .‬مفهوم تعاون باالتر از كار مشترك ميباشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫عوامل تجلی تعاون‬
‫‪ ‬از اين رو عوامل زير براي تجلي «تعاون» ضرورت دارند‪:‬‬
‫‪ 1 ‬وجود تعدادي از افراد به نحوي كه تشكيل يك گروه اجتماعي را بدهند‪( .‬داراي روابط و كنش هاي متقاب ل اجتم اعي‬
‫باشند)‬
‫‪ 2 ‬وجود نياز مشترك و محسوس‬
‫‪ 3 ‬اشتراك مساعي در جهت رفع نياز مشترك به صورت ارادي و داوطلبانه‬
‫عوامل تجلی تعاون‬
‫‪ ‬ع الوه ب ر س ه عام ل ف وق ك ه معم ً‬
‫وال در ه ر ك ار گروه ي و در ه ر فعالي ت اجتم اعي و اقتص ادي وج ود دارد‪ ،‬عام ل ي ا‬
‫عواملي ديگر را بايداضافه كرد كه متتمن مفاهيم رفاه‪ ،‬توسعه‪ ،‬عدالت اجتماعي‪ ،‬تعالي ارزشهاي اخالق ي‪ ،‬جل وگيري‬
‫از سودجوي ي مفرط و ممانعت از استثمار ديگران و ‪ ...‬نيز ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬با توجه به محالب بيان شده ميتوان گ فت که تعاوني انجم ن ارادي و داوطلبان هاي از اف رادي ميباش د ك ه س ازماني را ب ا‬
‫نظ ارت دموكراتي ك و ب ه منظ ور ت امين ك اال و خ دمات م ورد نيازش ان پدي د مياورن د و م انع از س ود ب ردن كس ي ب ه زي ان‬
‫ديگري ميگردند‪ .‬در اين سازمان افراد مش اركت منص فانهاي در ت امين س رمايه و پ ذيرش س ود و زي ان حاص له از فعالي ت‬
‫مشترك خود دارند‪.‬‬
‫مبنای اندیشه تعاون‬
‫‪ ‬تعاون بر انديشههاي بنيادي بشر همچون عدالت‪ ،‬دموكراسي‪ ،‬مساوات‪ ،‬انصاف‪ ،‬صداقت و برابري استوار است‪.‬‬
‫واژه انساني و زيباي تعاون در مفهوم عام به معناي همكاري‪ ،‬مساعدت‪ ،‬ياريگري‪ ،‬رعايت منافع جمعي و‬
‫دستگيري از ديگران اشاره دارد‪.‬‬
‫تعاون در جهان‬
‫‪ ‬سازمان ملل در سال ‪ 1994‬طي تحقيقي پيرامون تاثيرتعاونيها در اقتصاد جهان به اين نتيج ه رس يد ك ه زن دگي ح دود‬
‫ً‬
‫ياتقريبا نيمي از جمعيت ان روز جهان‪ ،‬از طريق فعاليت تعاونيها تامين گرديده است‪.‬در ح دود ‪800‬‬
‫‪ 3‬ميليارد نفر‬
‫ميليون نفر در سراسر جهان اكنون عتو تعاونيها هستند ك ه اي ن رق م درس ال‪ 1960‬م يالدي ح دود ‪ 184‬ميلي ون نف ر‬
‫بود‪ .‬تعاونيها تامين كننده تقريبا ‪100‬ميليون شغل بوده و به ويژه از لحاظ اقتصادي در بسياري از كشورها با ت امين‬
‫موادغذاي ي‪ ،‬مسكن‪ ،‬اعتبارات مالي و حجم وسيعي از خدمات مصرفي‪ ،‬تاثيرات عمدهاي از خود به جا گذاشتهاند‪.‬‬
‫‪ ‬س هم تعاونيه ا در اقتص اد ك الن را ميت وان ب ر حس ب س هام بازاره اي ي ك ه ب ه خ ود اختص ا دادهان د‪ ،‬ب ه وض و‬
‫مشاهده كرد‪.‬‬
‫تعاون در جهان‬
‫‪ ‬در بوركينافاسو‪ ،‬تعاونيهاي كشاورزي بزرگ ترين توليدكنندگان ميوه و س بزيجات در ب ازار داخل ي هس تند و در س احل‬
‫عاج ‪% 77‬توليد پنبه به تعاونيها اختصا دارد‪.‬‬
‫‪ ‬در اروگوئ ه تعاونيه ا ‪ % 90‬ش ير م ورد نيازداخ ل را تولي د و ‪ % 70‬گن دم م ازاد را ص ادر ميكنن د‪ .‬در اي االت متح ده در‬
‫س ال ‪ 1993‬م يالدي ‪ % 33‬محص والت كش اورزي در اختي ار تعاونيه ا ب ود و ب يش از نيم ي از خح وط ب رق روس تاها‬
‫توس ط تعاونيه اي ب رق روس تاي ي ت امين ميگ ردد‪ ،‬ك ه ب رق موردني از ب يش از ‪25‬ميلي ون نف ر در ‪ 460‬ايال ت را ش امل‬
‫ميشود‪ .‬همچنين در ديگر كشورها مانند فيليپين‪،‬كره‪ ،‬چك و برخي از كشورهاي افريقاي ي‪ ،‬تعاونيه ا بع د از دول ت‬
‫در رده دوم بزرگ ترين كارفرمايان قرار داشتهاند ‪.‬‬
‫تاریخچه تعاون در ايران‬
‫‪ ‬سال ‪1314‬را ميتوان اغاز فعاليت تعاونيها در ايران دانست‪ .‬در اين سال دولت به تش كيل نخس تين ش ركت تع اوني‬
‫روستاي ي در منحقه داراباد گرمسار اقدام كرد‪ .‬بعدهاتعاونيهاي مصرف‪ ،‬مسكن‪ ،‬توليدي‪ ،‬اعتبار‪ ،‬ص نعتي‪ ،‬بيم ه و‬
‫اموزش و پرورش و ‪ ...‬شکل گرفتند‪.‬‬
‫‪ ‬مهمترين زمينههاي فعاليت اين تعاونيها صنايع دستي‪ ،‬خدمات‪،‬اموزشي‪ ،‬تحقيقاتي‪ ،‬تولي د ف يلم‪ ،‬ام ور فرهنگ ي و‬
‫ورزش ي و ان واع فعاليته اي تولي دي‪،‬فرش‪ ،‬نس اجي‪ ،‬پوش اك و بافن دگي اس ت‪ .‬ب ه ب اور كارشناس ان بخ ش تع اون از‬
‫چنان استعداد وپتانسيلي برخوردار هستند كه در صورت به ا دادن ب ه انه ا ميت وان ب ه راحت ي ب ه دروازهه اي توس عه و‬
‫جامعه مدني دست يافت‪.‬‬
‫تعاون واقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬شناس ائي و توانمندس ازي اقش ار اس يب پ ذير جامع ه يك ي از اه داف اص لي دولته ا جه ت برق راري ع دالت و ك اهش فق ر‬
‫ميباشد‪ ،‬توجه به اصول و ارزشهاي تعاون و توسعه مشاركت مردم در ام ور اقتص ادي و اجتم اعي يك ي از راهكاره اي‬
‫مناس ب ب راي ت امين رف اه اقتص ادي و اجتم اعي و ك اهش فق ر م ي باش د‪ .‬درخص و اقش ار اس يب پ ذير جامع ه‬
‫تقسيمبنديهاي متفاوتي به شر ذيل ميتوان انجام داد‪:‬‬
‫‪ ‬از نظر توانائي مراقبت و نگهداري از خود و ديگران (زنان باردار‪ ،‬كودكان و سالمندان‪ ،‬معلولين و‪)...‬‬
‫تعاون واقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬از نظ ر مس ئوليتهاي اجتم اعي حكوم ت در حماي ت از اقش ار اس يب دي ده از بحرانه ا و رخ دادها و س وان طبيع ي‬
‫(سيل‪ ،‬زلزله‪ ،‬جنگ‪ ،‬اعتياد‪ ،‬جرم و جنايت و‪)...‬‬
‫‪ ‬از نظر ت امين اش تغال و در ام د ب راي اقش ار ك م در ام د و مح روم از نظ ر س ني‪ ،‬جنس يتي و تحص يلي (زن ان‪ ،‬جوان ان‪،‬‬
‫معل ولين‪ ،‬جانب ازان‪ ،‬زن ان سرپرس ت خ انوار‪ ،‬اقش ار تح ت پوش ش س ازمانهاي حم ايتي همچ ون كميت ه ام داد و‬
‫بهزيستي‪ ،‬خانواده زندانيان‪ ،‬خانواده معتادين به مواد مخدر‪ ،‬فارغ التحصيالن و‪)....‬‬
‫تعاون در ايران‬
‫‪ ‬بخش تع اون ب االخص در گ روه س وم نق ش م وثر و فع الي جه ت توانمندس ازي اف راد جوي اي ك ار و ب ه تب ع ان كس ب در‬
‫امد و كاهش فقر ايفا نموده است‪.‬‬
‫‪ ‬ش رك تهاي تع اوني مص رف ب ا ت امين و توزي ع مايحت اج عم ومي م ردم در زم ان جن گ و در ش رايط تحريمه اي اقتص ادي‬
‫نقش موثري در تحويل ارزان و فوري كاالها به مردم ايفا نمودند‪.‬‬
‫‪ ‬شرك تهاي تعاوني مسكن مهر توانستهاند براي گروه پائين درامدي جامعه مسكن مناسب و ارزان قیمت تهیه و تدارک‬
‫ببینند‪.‬‬
‫تعاون در ايران‬
‫‪ ‬ش رك تهاي تع اوني كش اورزي مه ر در اس تفاده محل وب از من ابع طبيع ي و به ره من دي از دان ش روز كش اورزي و ج ذب‬
‫فارغ التحصيالن بيكار اين رشته نقش موثري در تامين امنيت غذائي كشور ايفا خواهند نمود‪.‬‬
‫‪ ‬شرك تهاي تعاوني خدمات بهداشتي و درم اني نس بت ب ه گس ترش بهداش ت و س المت در من اطق مح روم نق ش مناس ب‬
‫داشتهاند‪.‬‬
‫‪ ‬شرك تهاي تعاوني گروههاي خ ا مانن د زن ان‪ ،‬جوان ان‪ ،‬ف ارغ التحص يالن‪ ،‬اف راد تح ت پوش ش س ازمانهاي حم ايتي و‬
‫‪ ...‬نق ش م وثري در ايج اد اش تغال ب راي اينگون ه اف راد ب ا بهرهمن دي از تس هيالت دولت ي و س هم اورده پ ائينتر ب ر عه ده‬
‫داشتهاند‪.‬‬
‫مزایای فعالیت دربخش تعاون‬
‫‪ ‬شيوه تعاونی همکاری را جانشين رقابت در بازار سرمايه داری می کند‪.‬‬
‫‪ ‬بخش تعاون به اقشار و طبقات پائين جامعه اين فرصت را می دهد که سرمايه دار و سهام دار‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪ ‬تعاونیها باعث توزيع عادالنه درامد ملی می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تعاونی باعث ارتقاء رفاه نسبی جامعه مي شود‪.‬‬
‫مبنای قانونی تعاون در ايران‬
‫‪ ‬در قانون اساسي جمهوري اسالمي ايران اصول ‪ 29،30،31 ،28 ،3 ،2‬و‪ 43‬و‪44‬به ايجاد و دسترسي عادالنه مردم‬
‫به امكانات فوق اشاره شده است ‪.‬‬
‫‪ ‬بند‪ 2‬اصل ‪ 43‬قانون اساسي تامين شرايط و امکانات کار براي همه به منظور رسيدن به اشتغال کامل و ق رار دادن‬
‫وسايل کار در اختيار همه کساني که قادر به کارند ولي وسايل کار ندارن د‪ ،‬در ش کل تع اوني‪ ،‬از راه وام ب دون به ره‬
‫يا هر راه مشروع ديگر که نه به تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروههاي خا منتهي ش ود و ن ه دول ت را ب ه‬
‫صورت يک کارفرماي بزرگ محلق دراورد بر شمرده است‪.‬‬
‫مبنای قانونی تعاون در ايران‬
‫‪ ‬از جمل ه اه داف بخ ش تع اون‪ ،‬ايج اد وت امين ش رايط و امكان ات ك ار ب راي هم ه ب ه منظ ور رس يدن ب ه اش تغال كام ل‪،‬‬
‫قرار دادن وسايل كار در اختيار كساني كه قادر به كارند ولي وسايل كار ندارند‪،‬پيشگيري از تمرك ز و ت دوال ث روت در‬
‫دست افراد وگروههاي خا جهت تحقق عدالت اجتماعي‪ ،‬جل وگيري از كارفرم اي محل ق ش دن دول ت‪ ،‬ق رار گ رفتن‬
‫مديريت و سرمايه و منافع حاصله در اختيار نيروي كار و تشويق بهرهبرداري مستقيم از حاص ل ك ار خ ود‪ ،‬پيش گيري‬
‫از انحصار‪ ،‬احتكار‪ ،‬تورم و اضرار به غير و توسعه و تحكيم مشاركت و تعاون عمومي ب ين هم ه م ردم ميباش د ك ه در‬
‫راستاي توانمند سازي كليه اقشار جامعه و برقراري عدالت اجتماعي و اقتصادي مي باشد‪.‬‬
‫استنادات قانوني حمايت از اقشار اسيب پذير در قالب تعاوني‬
‫‪ ‬ماده ‪124‬قانون برنامه پنجم توسعه دولت به منظور تعالي بخش تعاون و ارتقاء سهم ان به بيست و پنج درصد‬
‫(‪ )%25‬اقتصاد ملي تا پايان برنامه با رويکرد ايجاد اشتغال‪ ،‬گسترش عدالت اجتماعي و توانمندسازي اقشار‬
‫متوسط و کم درامد جامعه‪ ،‬با رعايت تکاليف و اختيارات مقرر در قانون اصال موادي از قانون برنامه چهارم و‬
‫اجراي سياستهاي کلي اصل چهل و چهارم (‪ )44‬قانون اساسي در قالب بودجههاي سنواتي اعحاء تسهيالت بانکي و‬
‫پوشش خحرپذيري (ريسک) تعاونيهاي فراگير ملي با اولويت تعاونيهاي کشاورزي‪ ،‬روستاي ي و عشايري را در نظر‬
‫گرفته است‪.‬‬
‫استنادات قانوني حمايت از اقشار اسيب پذير در قالب تعاوني‬
‫‪ ‬سياستهاي كلي اصل ‪ 44‬قانون اساسي مبني بر تاسيس تعاونیهای فراگير ملی برای تحت پوشش قرار دادن سه دهک اول‬
‫جامعه به منظور فقرزداي ی‪.‬‬
‫‪ ‬كمك بالعوض و پرداخت تسهيالت قرضالحسنه براي تامين تمام يا بخشي از اورده شرك تهاي تعاوني كه اعتاء ان در زمان‬
‫دريافت اين حمايت جزء سه دهك اول درامدي جامعه باشند‪.‬‬
‫‪ ‬كمك به تشكيل شرك تهاي تعاوني سهاميعام و تعاونيهاي فراگيرملي براي فقرزداي ي و ايجاد و گسترش اتحاديه تعاوني‬
‫تخصصي در قانون اصال موادي از قانون برنامه چهارم توسعه‪.‬‬
‫‪ ‬اجراي طر كشاورزي مهر جهت ساماندهي افراد فاقد زمين و كم زمين و فارغ التحصيالن بيكار جهت واگذاري زمين به‬
‫تعاونيهاي متشكله‪.‬‬
‫قانون سياستهاي كلي اصل ‪ 44‬با رويكرد تعاوني حمايت از اقشار اسيب پذير‬
‫‪ ‬در بند (‪ )1‬قسمت (ج) ماده ‪ 9‬اين قانون‪ ،‬کمک بالعوض و پرداخت تسهيالت قرضالحسنه برای تامين تمام يا‬
‫بخشی از اورده شرک تهای تعاونی که اعتاء ان در زمان دريافت اين حمايت جزء سه دهک اول درامدی جامعه‬
‫باشند منظور گرديده است‪.‬‬
‫‪ ‬در قسمت (د) ماده (‪ )9‬کمک به تشکيل شرک تهای تعاونی سهامی عام و تعاونيهای فراگير ملی (‪ %70‬اعتاء جزء‬
‫سه دهک پايين درامدی میباشند) برای فقر زدائی لحاظ شده است‪.‬‬
‫‪ ‬در تبصره (‪ )3‬قسمت (و) ماده مذکور اورده است حمايتهاي فوقالذکر مانع از اختصا ساير حمايتهای مربوط به‬
‫اقشار خا مثل روستائيان‪ ،‬افراد تحت پوشش نهادهای حمايتی‪ ،‬ايثارگران و نظاير ان نخواهد بود‪.‬‬
‫قانون سياستهاي كلي اصل ‪ 44‬با رويكرد تعاوني حمايت از اقشار اسيب پذير‬
‫‪ ‬در بند (الف) ماده ‪ 34‬قانون سياستهای اصل (‪ )44‬در مورد دو دهک پائين درامدی با اولويت روستانشينان و‬
‫عشاير‪ ،‬پنجاه درصد (‪ )%50‬تخفيف در قيمت سهام واگذاری با دوره تقسيط ده ساله مصوب گرديده است‪.‬‬
‫‪ ‬در بند (‪ )2‬ماده ‪ 29‬اختصا سی (‪ )%30‬از درامدهای حاصل از واگذاری به تعاونيهای فراگير ملی بمنظور‬
‫فقرزداي ی شامل تخفيفهای موضوع ماده ‪ 34‬اين قانون ديده شده است‪.‬‬
‫انواع کارکرد تعاونیها برای اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونیه ا نق ش حم ایتی دارن د ه م در زمین ه تولی د و اش تغال و ت امین م واد اولی ه م ورد نی از تولیدکنن دگان و مص رفکنندگان و‬
‫تعاونیها براساس نیاز اف راد و واح دهای تولی دی ش کل میگیرن د و ه دف س ود نیس ت‪ ،‬خ دمت ب ه اعت اء میباش د و تعاونیه ا در‬
‫ت امین اق الم م ورد نی از واج دین ش رایط (مس کن‪ ،‬کااله ای مص رفی و کم ک م الی) نق ش انه ا بینظی ر هس ت و نمون ه حمای ت‬
‫تعاونیه ا را از اف راد ک م درام د ک ه ت وان خان هدار ش دن را نداش تند در قال ب تعاونیه ای مس کن مه ر در دول ت نه م و ده م ش اهد‬
‫بودیم و همین موضوع را ب رای بخ ش کش اورزی بعن وان تعاونیه ای کش اورزی مه ر ب ا عت ویت اف راد جوی ای ک ار و روس تائیان ک م‬
‫زمین و فارغ التحصیالن دانشگاهی داری م و از طرف ی نق ش تعاونیه ا در ت امین امنی ت غ ذای ی م ردم در جن گ ‪ 8‬س اله ع راق علی ه‬
‫ای ران ب ر کس ی پوش یده نیس ت بح وری ک ه علی رغم تع داد ک ثی ر تعاونیه ای تولی دی و خ دماتی نق ش تعاونیه ای مص رف در ذه ن‬
‫مردم متبادر گردیده است‪.‬‬
‫انواع کارکرد تعاونیها برای اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬وزارت تعاون (سابق) سعی نموده با تنظ یم تفاهمنام ه ب ا نهاده ای حم ایتی (کمیت ه ام داد‪ ،‬س ازمان بهزیس تی و ‪ )...‬و‬
‫س ازمان زن دانها نس بت ب ه تش کیل تعاونیه ا ب ا عت ویت دهکه ای پ ایین درام دی اق دام نم وده و تع داد زی ادی از ای ن‬
‫گونه تعاونیها در سراسر کشور تشکیل گردیده و اشتغال برای اف راد تح ت پوش ش نهاده ای حم ایتی ایج اد ک رده و در‬
‫خود ک فای ی و توانمندسازی انها نقش ایفاء نموده است‪.‬‬
‫انواع تعاونیهای حمایتی‬
‫‪ ‬انواع تعاونیهای حمایتی‬
‫‪ ‬تعاونیهای سهام عدالت‬
‫‪ ‬فراگیر ملی (متعارف و سهامی عام)‬
‫‪ ‬تعاونیهای متعارف تشکیل شده در سنوات گذشته با واجدین شرایط تحت پوشش نهادهای حمایتی کمیته امداد در‬
‫سازمان بهزیستی و زنان سرپرست خانوار‬
‫نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونيهاي مصرف وهمیار‪:‬‬
‫‪ ‬این تعاونیها با ساماندهی سیستم توزیع ؛کاهش فاصله عمده فروشی تا خرده فروشی وتکمیل زنجیره تامین سبد‬
‫خانوار توانسته اند عالوه بر کاهش قیمت خرده فروشی مایحتاج اقشار اسیب پذیر بستر الزم جهت اعمال‬
‫حمایتهای قانونی یا تکلیفی از این قشر از مردم را فراهم سازند‬
‫نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونيهاي مسكن مهر‪:‬‬
‫‪ ‬شاید تعاونیهای مسکن مهر را بتوان انقالبی در تامین مسکن اقشار اسیب پذیر و‬
‫نیازمندان واقعی سرپناه در جامعه تلقی نمود این تعاونیها با جمع اوری منابع مالی‬
‫اندک این افراد حمایتهای دولتی را تجمیع نموده و بصورت مستقیم در اختیار جامعه‬
‫هدف مورد نظر دولت قرار می دهد‪.‬‬
‫نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونيهاي كشاورزي مهر‪:‬‬
‫‪ ‬این تعاونیها با هدف قرار دادن ابزار کار(زمین ومنابع مالی) در اختیارافراد متخصص در بخش‬
‫کشاورزی تشکیل وتوانمند سازی فارغ التحصیالن رشته کشاورزی وساکنین مناطق محروم را مورد نظر‬
‫وحمایت قرار می دهند‪ .‬این تعاونیها از یکسو کارافرینی اقشار ضعیف ونیازمند حمایت را مد نظر قرار‬
‫داده واز سوی دیگربا به بهره برداری رساندن طرحهای در دست اجرای انها نقش به سزای ی از تامین‬
‫موادغذای ی جامعه را بعهده خواهند گرفت‪.‬‬
‫مختصری ازنمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونيهاي سهام عدالت‪:‬‬
‫‪ ‬این تعاونیها با هدف تقسیم ثروت عمومی نزد احاد جامعه وبا اولویت اقشار اسیب پذیر جامعه شکل‬
‫گرفته ونقش بسزای ی در توانمندسازی دهک های پایین درامدی جامعه بعهده خواهند داشت‪.‬توزیع‬
‫ثروت وترویج فرهنگ سرمایه گذاری وسهیم شدن در بنگاه های اقتصادی بزرگ کشور در بین اقشار‬
‫اسیب پذیر از پیامدهای مهم این نوع تشکلها بشمار می رود‪.‬‬
‫نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونيهاي فراگير ملي(متعارف و سهامي عام)‪:‬‬
‫‪ ‬این تعاونیها با داشتن حداقل ‪ 70‬درصد عتو قرار گیرنده در سه دهک پایین در‬
‫امدی جامعه توانای ی جلب حمایتهای دولتی وقانونی را به این اقشار را دارند این‬
‫تعاونیها در قالب تعاونیهای متعارف ویا سهامی عام دارند‪.‬‬
‫نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار اسیب پذیر‬
‫‪ ‬تعاونيهاي متعارف تشكيل شده براي اقشار اسيب پذير تحت پوشش نهادهاي حمايتي‪:‬‬
‫‪ ‬این تعاونیها با همکاری وتعامل ملی ومنحقه ای دستگاههای حمایتی واجرای ی مسئول در ساماندهی وحمایت از اقشار اسیب پذیر جهت‬
‫توانمندسازی وانجام حمایت قانونمند وموثر از جامعه هدف مورد نظر ایجاد گردیده ونقش موثری در ایجاد اشتغال وتولید ثروت برای افراد کم در‬
‫امد دارای تخصص دارند‪ .‬به عنوان مثال از نمونه های کاربردی این نوع تعاونیها می توان به وجود بیش از ‪ 360‬گروه همیار تعاونی که با همکاری‬
‫سازمان بهزیستی در سح کشور در زمینه های ی همچون دامداری‪ ،‬پرورش مرغ بومی‪ ،‬پوشاک ‪ ،‬دسته بندی مواد غذای ی ‪ ،‬شیرینی پزی‪ ،‬نانوای ی‬
‫و خدمات پرستاری و غیره به ثبت رسیده اند اشاره نمود که ‪ 145‬گروه دیگر نیز در این زمینه در حال شکل گیری و ثبت تعاونی می باشد از جمله‬
‫حمایتهای ی که از این گروه های همیار در قالب تعاونی صورت می پذیرند نیز می توان به اعحای کمکهای بالعوض‪ ،‬برگزاری دوره های اموزشی‪،‬‬
‫ارائه مشاوره ها و کمکهای فنی و تخصصی و توانمندسازی این تعاونیها از سوی دستگاه های تخصصی ذیربط اشاره نمود‬
‫نگاهي به وضعيت تعاونيهاي صيادي‬
‫‪ ‬جامعه صيادان كشوركه سه دهك پايين درامدي كشور محسوب ميشوند بدليل حتور فيزيكي صياد براي مدت‬
‫طوالني در فصول مختلف بر روي اب دريا‪ ،‬با مشقات و استرسهاي فراواني مواجه بوده و جزء شغلهاي سخت و‬
‫زيان اور تلقي ميگردد‪.‬‬
‫‪ ‬دوری هفتگي از خانواده ضمن اينكه سبب اسيبهای اجتماعی خانوادگی گرديده مويد سختی شغل انان می‬
‫باشد‪.‬عدم پوشش بيمههاي اجتماعي از قبيل درماني‪ ،‬بازنشستگي‪ ،‬ازكارافتادگي با نرخهاي مناسب و منظور ننمودن‬
‫سخت و زيان اور بودن اين شغل در سالهاي گذشته و همچنين عدم پوشش بيمه هاي بازرگاني از جمله بيمه‬
‫وسايل و تجهيزات صيد بر ريسك و نا پايداري و عدم اطمينان اين فعاليت اقتصادي افزوده است‪.‬‬
‫وضع موجود‬
‫‪ ‬مصرف سرانه ابزيان در برخي كشورهاي پيشرفته شيالتي به ‪ 26‬كيلوگرم (اروپاي غربي) و حتي به ‪ 80‬تا ‪ 90‬كيلوگرم در سال‬
‫(ژاپن) رسيده است و مصرف ابزيان در ايران ‪ 5/6-7‬كيلوگرم بوده كه از منابع مستعدي برخوردار است و به ابهاي ازاد‬
‫بينالمللي نيز دسترسي دارد بسيار كم به نظر ميرسد‪.‬‬
‫‪ ‬از مجموع ‪ 630‬تعاوني صيادي با عتويت ‪ 18435‬نفر و سرمايه ثبتي ‪ 27516‬ميليون لاير كه در ‪ 19‬استان كشور به ثبت‬
‫رسيدهاند‪ 419،‬تعاوني با عتويت ‪ 14653‬نفر و سرمايه ثبتي ‪20205‬ميليون لاير فعال و در دست اجرا ميباشند كه در اين‬
‫ميان استان گيالن با (‪ )102‬تعاوني و استانهاي هرمزگان ‪ 97‬و مازندران ‪ 89‬در ردههاي بعدي قرار دارند‪ .‬به دليل اهيمت‬
‫شيالت و ابزيان در اقتصاد منحقهاي ‪ 7‬استان ساحلي كشور و در جهت ساماندهي به وضعيت صيادان در اين استانها‬
‫تعاونيهاي صيادي و تك ثير و پرورش ميگو در اك ثراستانهاي كشور تشكيل و مشغول فعاليت شدهاند‪.‬‬
‫مشكالت تعاونيهاي صيادي‬
‫‪ ‬تخريب منابع درياي ي بدليل استفاده بيرويه و مازاد بر قدرت تجديد شوندگي دريا‪.‬‬
‫‪ ‬صيد غيرمجاز تعدادي از صيادان كه پراونه بهرهبرداري از منابع درياي ي را نداشته و بصورت غيرقانوني اقدام به صيد‬
‫مينمايند‪ ،‬باعث ميشوند تا ضمن اسيب ديدگي ذخائر درياي ي‪ ،‬سهم صيادان مجاز و قانوني از صيد دريا كاهش‬
‫يابد‪.‬‬
‫‪ ‬بازاريابي نامناسب در بخش صيادي باعث شده تا ضمن اينكه مقدار زيادي از صيد بدست امده توسط صيادان از‬
‫كيفيت الزم برخوردار نباشد صيادان نيز از درامد كمتري برخوردار شوند و سح زندگي انان بدليل كمبود درامد به‬
‫شدت نزولي پيدا كند در اين بين واسحههاي ي كه به خريد و فروش در بازار صيد و صيادي اقدام ميكنند بيشترين‬
‫سود ممكن را بدست مياورند‪.‬‬
‫مشكالت تعاونيهاي صيادي‬
‫‪ ‬عدم پذيرش شغل صيادي به عنوان شغل سخت و زيان اور بدليل بار مالي ان و عدم بهره مندي از مزاياي ان‪.‬‬
‫‪ ‬از بين رفتن يا خسارت ديدن قايقها و اسباب ماهيگيري‪.‬‬
‫‪ ‬تخريب محيحي حاصل از الودگي به واسحه تخليه مواد نفتي‪.‬‬
‫‪ ‬صدمه رسيدن به گياهان و جانوران بدليل تخليه فاضالب صنعتي به داخل درياها ‪.‬‬
‫‪ ‬پائين بودن ميزان درامد ناشي از صيد‪.‬‬
‫‪ ‬بازاريابي و فروش نامناسب محصوالت صيد شده ‪.‬‬
‫‪ ‬عدم رعايت قوانين و مقررات بخش تعاوني‬
‫‪ ‬پايين بودن سح سواد اعتاء مديران و بازرسان در تعاونيها و ضعف مديريتي‬
‫مشكالت تعاونيهاي صيادي‬
‫‪ ‬نبود بيمه محمئن براي ماهيگيراني كه متاثر از بالياي طبيعي و انساني و مالي شدهاند‪.‬‬
‫‪ ‬كمبود اسكله وموج شكن مجهز‬
‫‪ ‬كمبود اب اشاميدني و شبكه برق وروشناي ي در محل لنگرگاه‪.‬‬
‫‪ ‬كمبود تعميرگاه موتورقايق ومخزن و پمپ بنزين مصرفي قايقها درساحل‬
‫‪ ‬كمبود سرمايه و همچنين مشكالت دريافت تسهيالت از بانكها‬
‫‪ ‬عدم وجود مديريت و ساختار مناسب براي ايجاد درامد در تعاونيها‬
‫‪ ‬فقر اطالعات اعتاء از حقوق قانوني خود در تعاونيها‬
‫‪ ‬ضعف امور نظارت بر تعاونيها‬
‫نگاه به اينده‬
‫‪ ‬واگذاري مديريت بنادر صيادي بصورت متمركز در بنادر مربوطه‪.‬‬
‫‪ ‬تامين نياز اعتاي بصورت گسترده‪.‬‬
‫‪ ‬راهاندازي شرك تهاي بزرگ مادر تخصصي در زمينههاي بازاريابي‪ ،‬صادرات‪ ،‬سرمايه و سرمايهگذاري محصوالت درياي ي‪.‬‬
‫‪ ‬توسعه پايدار صيادي امنيت و سالمت غذاي ي جمعيت رو به ر شدكشور‪.‬‬
‫‪ ‬بدليل تمرکز زداي ی در واگذاری بنادر صيادی به جامعه تعاونيهای صيادی از امنيت باالي ی نسبت به گذشته برخوردار می‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪ ‬پوشش بيمهای مناسب از لحاظ درمانی بازنشستگی و باال بردن سح درامد صيادان‪.‬‬
‫‪ ‬افزايش امنيت شغلی ‪.‬‬
‫نگاه به اينده‬
‫‪ ‬تامين منابع غذاي ی محلوب برای خانوار‪.‬‬
‫‪ ‬دسترسی اسان با توج ه ب ه راه ان دازی تعاونيه ای مص رف ب رای اي ن قش ر ک ه در نب ود ان ان خ انواده ان ان بتوانن د مايحت اج خ ود را‬
‫تامين نمايند‪.‬‬
‫‪ ‬استقاده از شغل صيادی برای تامين مايحتاج خانواده و افراد جامعه ساحلی‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده دو منظوره از بنادر ص يادی ه م ب رای ام ر تولي د و ه م ب رای گردش گری و ج ذب توريس ت و مس افران داخل ی ب راي ارتق اء‬
‫سح معيشتی صياد اسيب پذير‪.‬‬
‫‪ ‬ارائه مستمراطالعاتي فني و به روز صيادي توسط تعاوني‪.‬‬
‫‪ ‬توجه به صنايع تبديلي و تكميلي مكمل درخصو ارتقاء صنعت بستهبندي بانگاه به بازارهاي هدف‪.‬‬
‫برنامه توسعه و توانمند سازي تعاونيهاي صيادي‬
‫تبيين وضع موجود( نقاط قوت)‬
‫‪ ‬تجربه مفيد جامعه صيادي در امور تعاونيها‪.‬‬
‫‪ ‬نگاه مثبت و حمايتي سازمانهاي ذيربط در بخش صيادي‪.‬‬
‫‪ ‬نقش ارزنده صيادان در توسعه اقتصادي منحقه ساحلي‪.‬‬
‫‪ ‬كاهش بيرويه مهاجرت روستائيان به شهرها وحتور در مناطق ساحلي‪.‬‬
‫‪ ‬جلوگيري از قاچاق و خروج منابع ابزي پروري‪.‬‬
‫‪ ‬كمك به معيشت خانوار هاي روستاي ي ساحلي‪.‬‬
‫‪ ‬كمك به توسعه اقتصادي‪ ،‬اجتماعي وفرهنگي منحقه ساحلي‪.‬‬
‫‪ ‬صيد بر اساس اصول اقتصادي وفني وجلوگيري ازصيد بي رويه ‪.‬‬
‫تبيين وضع موجود ( نقاط ضعف)‬
‫‪ ‬عدم برخورداري از تجهيزات مناسب‪.‬‬
‫‪ ‬عدم ارتباط زنجيره عرضه با تقاضا‪.‬‬
‫‪ ‬عدم تعامل با يكديگر (همگراي ي) بدليل ك ثرت اعتاء وتنوع شيوه هاي صيد‪.‬‬
‫‪ ‬عدم استفاده بهينه از سرمايه انساني‪،‬ضعف مديريت و ساختار سازماني‪.‬‬
‫‪ ‬پايين بودن ميزان سواد ‪ ،‬اطالعات ودانش روزو تكنولوژي مناسب در بخش ‪.‬‬
‫تبيين وضع موجود(فرصتها)‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بهرهمندي از مزاياي بند (‪ )5‬ماده (‪ )9‬قانون اصل ‪44‬‬
‫بهرهمندي از ماده ‪ 29‬قانون اصل ‪44‬‬
‫ارتباط با صنايع دريانوردي‪،‬حمل ونقل زميني و درياي ي‬
‫اجتماع بيش از ‪ 140‬هزار نفر صياد از دهكهاي پائين درامدي ميباشد‪.‬‬
‫تامين حاشيه مسائل امنيتي و سياستي مناطق ساحلي‬
‫انسجام فيمابين توليدكنندگان و ارائه كنندگان خدمات صيادي‬
‫شناخت فرصتهاي شغلي جديد‬
‫بسترسازي براي اجراي قوانين مربوط به واگذاري امور تصديگري شيالت‬
‫افزايش هدفمند ارتباط با صيادان‬
‫تنوع موجودات درياي ي در ابهاي ازاد شمال و جنوب كشور‬
‫وجود امكانات پرورش ماهي در ابهاي داخلي‬
‫تبيين وضع موجود(تهديدها)‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مديريت غيراصولي و خارج از استاندارد‬
‫دوری گاه چند هفتهای از خانواده که سبب اسيبهای اجتماعی خانوادگی و سست شدن عناصر يک خانواده می‬
‫گردد‪.‬‬
‫پائينبودن حاشيه سود اقتصادي براي اعتاء‬
‫كار طاقت فرسا و خستگي ناشي از طوالني بودن ساعات كار‬
‫وجود اتحاديه و تعاونيهاي صيادي موجود‬
‫عدم پوشش بيمه مناسب‬
‫عدم انجام سياستها و برنامه بخش صيادي در بهرهبرداري و عرضه محصوالت ابزي و بازار محصوالت‬
‫عدم استفاده بهينه از منابع‬
‫رقابت ناسالم بين صيادان‬
‫كاهش منابع ابزي‬
‫كمبود اسكله وموج شكن مجهز‬
‫چالشها و تنگناهاي اساسي‬
‫‪ ‬توان مالی نامتناسب اعتا با فعاليتهای اتحاديه ‪.‬‬
‫‪ ‬بازاريابی سنتی و نامناسب و از دست دادن تدريجی بازارهای داخلی و خارجی ‪.‬‬
‫‪ ‬عدم امکان برخورداری از تسهيالت معمول بانکی و دولتی ‪.‬‬
‫‪ ‬پائين بودن بهرهوري بدليل فقدان نيروي انساني ماهر‪.‬‬
‫‪ ‬عدم حتور مديران اتحاديه در كميسيونهاي و شوراي تخصصي‪.‬‬
‫‪ ‬تخريب منابع درياي ي بدليل استفاده بيرويه و مازاد بر قدرت تجديد شوندگي دريا‪.‬‬
‫‪ ‬صيد غيرمجاز‪.‬‬
‫‪ ‬فرسودگي و يا خسارت ديدن قايقها و اسباب ماهيگيري‪ -‬نبود بيمه محمئن براي صيادان‬
‫اصول پايه و مباني نظری برنامه‬
‫‪ ‬اين برنامه بر پايه مفاهيم ومباني نظري درخصو توانمند سازي و اصال الگوي مصرف در اتحاديههاي تعاوني تهيه وتدوين گرديده‬
‫است و مفاهيم مشروحه ذيل بعنوان عناصر اصلي اين برنامه تعريف مي گردد‬
‫‪ ‬توانمندسازي‪ :‬ايجاد مجموعه ظرفيتهاي الزم براي قادر ساختن مجموعه براي ايجاد ارزش افزوده در سازمان ‪ ،‬توام با کاراي ي و‬
‫اثربخشي‪.‬‬
‫‪ ‬اتحاديه تعاوني‪ :‬شخصيتي حقوقي هستند كه با عتويت تعاونيهاي كه موضوع فعاليت انها واحد و براي تامين نيازهاي اعتاء بر‬
‫اساس قانون تعاون تشكيل مي گردد‪.‬‬
‫‪ ‬شرك تهاي تعاوني‪ :‬شرك تهاي كه وفق قانون تعاون با حداقل ‪ 7‬عتو تشكيل مي گردند‬
‫‪ ‬جامعه صيادي‪ :‬افرداي كه در دهكهاي درامدي ابتداي ي جامعه در استانهاي ساحلي كشور به امر صيد و صيادي مي پردازند‬
‫راهبردها و رويكردها‬
‫‪ ‬نوسازي و توسعه فعاليت تعاونيهاي صيادي موجود‪.‬‬
‫‪ ‬ارتقاء سح فعاليتهاي كيفي وكمي تعاونيهاي صيادي‪.‬‬
‫‪ ‬توانمند سازی محيحي اتحاديهها (محيط اجتماعی ‪ ،‬اقتصادي و اداری) با رويکرد غنیسازی و متناسب سازی‬
‫شيوههای اموزشي و اقتصادي بنا به مقتتيات فعاليت‪.‬‬
‫‪ ‬ارتقاء درامد سح زندگي و معيشت جامعه صيادي تحت پوشش تعاونيها ‪.‬‬
‫‪ ‬ارتقاء بهرهوري در تعاونيهاي صيادي‪.‬‬
‫‪ ‬مشاركت مؤثر اتحاديه و شرك تهاي تعاوني در واگذاريهاي بنادر صيادي‪.‬‬
‫‪ ‬ساماندهي بازار محصوالت درياي ي‪.‬‬
‫هدف كالن‬
‫‪ ‬ارتقای هويت اقتصادي و اجتماعي جامعه صيادان عتو تعاونيها (دهكهاي ابتداي ي‬
‫جامعه) در طول برنامه پنجم توسعه اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی کشور‬
‫اهداف اختصاصي‬
‫‪ ‬توسعه فعاليت اتحاديه ها وتعاوني صيادي‪ ،‬تحول روشهاي مديريت صيد و صيادي‪ ،‬استاندارد كردن نهادههاي‬
‫صيادي‪ ،‬واگذاري امور نظارتي به اتحاديه‪ ،‬تقويت فرهنگ اتحاديه محوري در بخش تعاون (احياء و ارتقاء جايگاه‬
‫اتحاديهها به استناد به ماده ‪ 43‬قانون تعاون )‪ ،‬تهيه بانك اطالعاتي جامعه صيادي‪ ،‬مشاركت مؤثر اتحاديه و‬
‫شرك تهاي تعاوني در واگذاريهاي بنادر صيادي‪ ،‬ارايه كمكهاي فني و اعتباري به تعاونيها‪ ،‬ساماندهي بازار خريد و‬
‫فروش ابزيان‪،‬كمك به حتور موثر و منسجم اتحاديهها در مراكز تصميم گير‪ ،‬مديريت بهره برداري بنادر‪ ،‬ايجاد‬
‫تاسيسات بندري)‬
‫اهداف كمي‬
‫‪ ‬ايجاد مراكز بسته بندي و عمل اوري صيادان‪ ،‬افزايش زير ساختهای مديريتي اتحاديهها‪ ،‬بهينهسازي و واگذاري ‪12‬‬
‫بندر صيادي در فاز اوليه‪ ،‬واگذاري ‪ 52‬بندر صيادي طي ‪ 3‬سال اتي‪ ،‬احداث ‪ 5‬بازار طر ماهي و ساير ابزيان در‬
‫بنادر صيادي‪ ،‬ساماندهي توزيع نهادهها‪ ،‬ارتقاء تكنولوژي و توسعه فناوري صيد و صيادي در بنادر‪ ،‬ارتقاي دانش‬
‫فني جامعه صيادي تحت پوشش تعاونيها‪ ،‬افزايش درامدزاي ي تعاونيهاي صيادي‪ ،‬حفظ و ماندگاري شغل صيادي‪.‬‬
‫سياستها و خط مشي هاي اجراي ي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بستر سازی فعاليت بازرگاني واقتصادي اتحاديه با تاکيد بر تامين نياز اعتاء‪.‬‬
‫بهره مندي محلوب از منابع ابزيان‪.‬‬
‫حفظ و توسعه اشتغال و توليد و توانمند سازي صيادان دهكهاي درامدي ايتداي جامعه در قالب تعاونيهاي‬
‫صيادي‪.‬‬
‫اصال الگوي مديريت در اتحاديه ها‪.‬‬
‫توجه به امر اموزش بمنظور ارتقاي دانش فني اعتاي تعاونيهاي عتو اتحاديه‪.‬‬
‫تحول روشهاي مديريت صيد و صيادي‪.‬‬
‫اسقرار نظام برنامه ريزي و نظارت با هدف بهينه سازي و ساماندهي تعاونيها‪.‬‬
‫توسعه فن اوري و تكنولوژي روز در بنادر صيادي‪.‬‬
‫ساماندهي بازار محصوالت شيالتي با هدف تامين نياز مردم‪.‬‬
‫افزايش درامد زاي ي جامعه صيادي كشور‪.‬‬
‫برنامه ها و اقدامات اجراي ي‬
‫رديف‬
‫عنوان برنامه‬
‫شر برنامه‬
‫توانمند سازي‬
‫صيادان‬
‫تقويت و توسعه‬
‫فعاليت تعاونيهاي‬
‫صيادي‬
‫بهينهسازي سيستم‬
‫كمك به ايجاد بازارچه حراج‬
‫توزيع محصوالت‬
‫ابزيان‬
‫توليدي‬
‫كمك به تامين مابه التفاوت‬
‫تقويت توسعه‬
‫اجتماعي صيادان حق بيمه صيادان(‪10‬درصد)‬
‫‪ 310‬تعاوني‬
‫(‪ 21833‬نفر عتو)‬
‫‪1‬سال‬
‫‪43666‬‬
‫به ازاي هر نفر صياد عصو تعاوني‬
‫‪ 2‬ميليون لاير‬
‫‪ 60‬تعاوني‬
‫‪ 2‬سال‬
‫‪36000‬‬
‫به ازاي هر تعاوني ‪ 600‬ميليون‬
‫لاير براي ساخت منابع گردشگري‬
‫‪ 12‬بازارچه‬
‫‪ 1‬سال‬
‫‪6000‬‬
‫به ازاي هر بازارچه ‪ 500‬ميليون‬
‫لاير‬
‫‪21833‬نفر‬
‫‪1‬سال‬
‫‪79254‬‬
‫‪5‬‬
‫حمايت از واگذاري‬
‫بنادر صيادي‬
‫بهسازي بنادر صيادي‬
‫‪16‬‬
‫‪ 2‬سال‬
‫‪16000‬‬
‫‪6‬‬
‫ارتقاي دانش فني‬
‫جامعه صيادي‬
‫ارتقاي دانش فني صيادان‬
‫‪ 40‬دوره اموزشي‬
‫‪ 1‬سال‬
‫‪1000‬‬
‫‪7‬‬
‫كمك به هدف مند‬
‫سازي حاملهاي‬
‫سوخت صيادان‬
‫كمك به تامين هزينه سوخت‬
‫صيادان(ليتري‪200‬لاير)‬
‫‪ 2000‬شناور‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫تامين تسهيالت سرمايه‬
‫درگردش‬
‫دو منظوره نمودن تعاونيهاي‬
‫صيادي (صيادي و‬
‫گردشگري)‬
‫اهداف برنامه‬
‫زمان اجرا‬
‫مبلغ مورد نياز‬
‫(ميليون لاير )‬
‫توضيحات‬
‫‪ 150‬روز كاري‬
‫‪18000‬‬
‫حداقل حقوق *‪ 12*%10‬ماه‬
‫سال*تعداد صيادان‬
‫به ازاي بهسازي و اباد ساز ي و‬
‫اليروبي بندر هاي صيادي واگذار‬
‫شده به تعاونيها ‪ 1000‬ميليون لاير‬
‫به ازاي هر دوره اموزشي ‪25‬‬
‫ميليون لاير‬
‫به ازاي هر فروند شناور ‪ 12‬ساعت‬
‫كار مصرف ‪ 300‬ليتر سوخت‬
‫با تشکر از حوصله شما بزرگواران‬