Burimi i kapitalit •Çdo aktivitet i projektit kërkon rrethxhirimin e mjeteve të nevojshme financiare për furnizimin e të gjithë faktorëve të të nevojshëm në afarizmin e projektit dhe pagesën çdo ditore të obligimeve që arrijnë.

•Sa ka nevojë kapital fillestarë, do të dimë pasi që të kemi analizuar projektidenë. •Më së shpeshti menaxhmenti i projektit nuk do të detyrohet të siguroj tërë shumën e investimeve në para, nga se ai disponon me një pasuri të caktuar vetjake në formë jofinanciare për investime në projekt.

Burimet vetjake a)Tokë, qe mund të jetë investim shumë i rëndësishëm në projektin e ardhshëm(si oborrë ekonomik, apo si destinacion i kulturave bujqësore) b)Ndertesë, e cila me pak apo më shumë investime mund t’i përshtatet projektit të ardhshem c)Pajisje c)Material, si investim në projektin e tij të ardhshem d)Para • Të gjitha këto vlera/investime mund të jenë burime vetjake në projektit dhe si të tilla duhet vlerësuar drejtë sikur edhe të gjitha investimet tjera.

Burimet tjera • Parat e nevojshme(të huazuara nga bankat/kreditoret apo përsona të tjerë). • Çdo herë duhet patur kujdes qe të vlerësohet drejtë përshtatshmeria e kushteve të kredive • Sigurimi i krediteve kerkon siguri të caktuar/kolateral. • Mjetet e nevojshme për investime mund të sigurohen edhe përmes ortakut(me te duhet ti definoni me shkrim kushtet).

Projektimi i planit kohorë të financimit të investimeve 8 9 10 11 12 13 N

I+II I

7 N 1 2 3 4 5 6

II

Nr.r .

Paragrafet e përhershme të mjeteve qarkulluese Mjetet kryesore

Pasuria jomateriale Objektet nderitmore Makinat dhe pajisjet Veglat e punës, mjetet Inventari,gjërat shtepijake Të mbjellurat shumëvjeçare Kopeja themelore Mjetet tjera kryesore

Mjetet qarkulluese –gjithsei

Lënda e parë Matriali Të hyrat e para nga malli Pagesat e përgjithsh Sherbimet e jashtme Tatimi në vlerat shtuese Mjetet tjera qarkulluese

Mjetet e përgjithsh. të nevojshme Plani i ivestimeve

Muaji 1 Muaji 2 Muaji 3 Muaji 4 Muaji n Gjithsej

Këshillat lidhur me burimet e kapitalit për nxitjen e projektit 1.Më së miri është të filloni projektin posa t’i keni parat tuaja të nevojshme, që të mos i jipni askujt llogari 2.Nëse nuk keni para tuaja mundohuni tu largoheni huave/kredive me afat të shkurtë e kamata të larta, nga se ka projekte aq profitabile, që do të mund ti përballoj kushtet e tashme të kreditimit në Kosovë.

3.Nëse është fjala për ndonjë projekt me interes shoqërorë (lokal, rajonal, etj) shikoni mundësit çka mund të ju ndihmoj shteti.

4.Shiqoni mundësinë e investimeve të përbashkëta me ndonjë partner në vend apo jashtë vendit.

5.Bisedoni me furnizuesit e mjeteve kryesore, të repromaterialeve apo edhe me ekzekutuesit e punëve ndërtimore për mundësinë eventuale të kreditimit të mallit ose formës tjetër të bashkëpunimit në projekt 6.Mos përjashtoni tërësisht mundësinë e kreditimit te blerësve tuaj potencial të produkteve tuaja. 7.Nëse nga kjo që u përmend asgjë nuk u shkon për dore, mundohuni ta realizoni një hua nga shokët apo miqët, por mos llogaritni personalisht, pasi që shumë në këtë mënyrë janë djegë 8. Nëse nuk arrini sukses në njërën nga format e sipërcekura ju këshillojm: që në asnjë mënyrë të mos tërhiqeni nga ideja.

Projektimi i burimit të mjeteve të projektit Nr.R.

Burimi I mjeteve dhe I kapitalit I.

1 2 3 4.

5 6 7 n..

II.

8 9 10 11 n..

I+II Burimet vetanake - gjithësej

Parat – të pgatshme Toka Hapësirat punuese Instalimet dhe pajisjet Inventari dhe sendet e shtëpisë Plantacioni, kopetë, etj Mjetet e transportit Mjetet tjera personale

Burimet e jashtme – gjithësej

Shitja e aksioneve Huat bankare Kredit e furnitoreve Kredit e blersave Burimet tjera te kapitalit

Gjithsej mjetet e nevojshme – kapitali

Shuma(€) % Struktura % 100,0 100,0 100,0

Projektimi i planit kohorë të financimit sipas burimit të mjeteve 10 11

N II

8 9 I 1 2 7 N 3 4 5 6

Nr.r

Burimi i mjeteve kapitalit Mjetet Personale

Paraja e gatshme Toka Hapësira e punës Makinat dhe pajisjet Inventari dhe gjërat e shtepisë Plantacioni, kopetë etj Mjetet e transportit Mjetet tjra personale

Burimet e jashtme

Shitja e disa pjesëve Huat bankare Kredia furnizuese Kredit e blerësve

Burimet tjera të Kapitalit Financimi sipas muajve

Mujaji1 Muaji 2 Muaji 3 Mujai 4 Mujai n..

Gjithsej

Tabela: Projektimi i harmonizimit të investimeve dhe i burimeve (konstruksioni i financimit) Nr.

R.

Depozitimi i burimeve dhe i Mjeteve I.

1, 2.

II.

III. IV.

V.

VI Mjetet e perhershme/Kryesore

Pasuria Materiale Pasuria Jomateriale

Mjetet qarkulluese MJETET GJITHSEJ(I+II) Burimet vetanake Burimet e jashtme GJITHSEJ(IV+V)

Mujaji 1

Financimi sipas muajve

Mujaji 2 Mujaji 3 Mujaji n Gjithsej

Huat dhe kreditë • Nëse i keni të gjitha parat për realizimin e projektit tuaj të planifikuar, përpos mjeteve keni kursye edhe kohën për gjetjen e huadhënsve(gjatë hartimit të projektit do të keni një situatë shumë më të lehtë).

• Në të kundërtën, kur pjesërisht ose të gjitha mjetet financiare sigurohen nga burimet e jashtme, obligimet duhet paraqitur në mënyrë tabelare(amortizimin e kredisë) për vitet e eksploatimit të projektit.

Kushtet kreditore të bankave • Bankat/financuesit tjerë, zakonisht i kanë kushtet e veçanta të kreditimit dhe kësaj pjese duhet kushtuar një vëmendje e veçantë si: a)Afati dhe periudha e pagesës b)Afati dhe periudha e fillimit (greis periudha) c)Lloji dhe stuktura e hipotekës ç)Lartësia e kamatës së rregullt d)Mënyra e llogaritjes dhe afatet e rregullta të kamatës dh)Lartësia e përqindjes të kamatës interkalare e)Mënyra e llogaritjës dhe afatet e pagesës të kamatës interkalare ë)Lartësia e përqindjes dhe mënyra e llogaritjës të kamatës ndëshkuese

Kushtet kreditore të bankave(1) • Bankat tona zakonisht i ikin kreditimit të mjeteve qarkulluese me afat të gjatë, çka do të thot se nuk janë të gatshme që pjesën ma të madhe ta paguajn në xhirollogarinë e huamarrësit, sepse siç theksojn nuk kanë mundësi të përciellin shfrytëzimin e tyre me destinacion, dhe më me deshirë parat (që janë të mbuluara me peng 100%) i paguajn në bazë të faturave për furnizimin e mjeteve kryesore.

Mënyra e pagesës së kredisë • Në praktikë zakonisht ballafaqohemi me dy mundësi të pagesës së kredisë: a)Pagesa me anuitete të barabarta vjetore, gjysëmvjetore ose tremujor(në fillim apo në fund të periudhës).

b)Pagesat me anuitete të zvogëluara vjetore, gjysëmvjetore ose tremujore(në fillim apo në fund të periudhës).

Mënyra e llogaritjes së kamatës • Në praktikë zakonisht ndeshemi me dy mundësi edhe atë: a)Llogaritja dekurzive(kamata llogaritet në vlerën fillestare të kryegjësë në fund të periudhës së pagesës).

b)Llogaritja anticipative (kamata llogaritet në vlerën përfundimtare të kryegjës në fillim të periudhës së pagesës).

Periudha kohore e llogaritjes së kamatës • Në praktikë zakonisht ndeshim dy mundësi: 1)Llogaritja e thjesht(kamata llogaritet për çdo periudhë të ardhme në vlerën fillestare të kapitalit) 2)Logaritja e kamatës së përbër(kamata llogaritet në vlerën paraprake të kryegjës i rritur për kamatën(i) apo e ashtuqujtura kamata mbi kamatë).

Pyetjet në të cilat duhet dhënë përgjigje kredimarrësi a)A është shuma e huas e limituar, apo sipas nevojave reale të projektit? Përgjegja : Bankat tona në të shumtën e rasteve i kanë të limituara. b)Sa është kërkua pjesëmarrja e mjeteve vetanake në shumën e përgjithëshme të investimeve në projekt?

Përgjegja: Bankat tona kan përvojë të larmishme, dhe nganjëherë kërkojnë më tepër se 50% bashkpjesëmarrje.

c)A jan bankat (dhe sa janë) të përgadituna të investojn në financimin e mjeteve qarkulluese? Përgjegja: Bankat tona në parim nuk lejojnë ma tepër se 20% për investime në mjete qarkulluese nga shuma e përgjithshme.

Pyetjet në të cilat duhet dhënë përgjigje kredimarrësi(1) c) Sa është periudha e lejimit të kredislë?

Përgjegja:

Bankat tona e kanë të limituar periudhën e pagesës në mes 3 5, duke përfshirë këtu periudhë 3 apo 6 mujore të pritjes(Greis-periudha).

d)A paguhet huaja me anuitet të njejta apo rënse?

Përgjegja: Përgjegja

Bankat tona më së shumti praktikojnë llogaritjen sipas pagesës me anuitete rënëse.

dh)A paguhet huaja sipas anuiteteve vjetore, gjysmëvjetore apo tremujore ose mujore?

Përgjegja

: Bankat tona më së tepërmi i praktikojn pagesat mujore, nganjëherë tremujore e rrallë gjysmë viti, dhe shumë rrallë vjetore.

e)Sa është lartësia e kamatës së rregullt ?

: Bazuar në tregun tonë financiar, mbizotëron një anarki e plotë, dhe për huatë mundeni me pagua kamata vjetore midis 12 deri në 20 %, krejt varet prej qëllimit të huas. f)A i llogariten kamatat e rregullta dhe i paguani anuitetet në fillim apo në fund të periudhës?

Përgjigja

: Bankat tona praktikojn edhe njenin edhe tjetrin rast.

Pyetjet në të cilat duhet dhënë përgjigje kredimarrësi(2) h)Çfarë garancioni kërkojnë bankat tona për sigurimin e kthimit të huasë ? Përgjigja:Bankat tona masë shpeshti kërkojnë hipoteka me garancion të patundëshme, e cila duhet të jetë me vlerë dy apo tri herë më e madhe se huaja.

i)Sa është lartësia e kamates interkalare dhe si llogaritetj?

Përgjegja: Kur huaja nuk shfrytëzohet përnjëhere kamata interkalare paguhet vetëm në pjesën e shfrytzuar të huas. j)Sa është lartësia dhe si paguhet provizioni në shërbimet bankare?

Përgjegja: Bankat tona zakonisht i pagujnë këo provizione në fillimi të shfrytëzimit të huas.

Pyetjet në të cilat duhet dhënë përgjigje kredimarrësi(3) k)Sa është lartësia dhe si llogariten denimet dha kamatat në rast të mos respektimit të kthimit?

Pergjegja

: Denimet dhe kamatat paguhen për parregullësit e shfrytëzimit të huave të lejuara dhe mos respektimin e afateve të kthimit.

l)Sa janë shpenzimet bankiare për huat nga financuesit tjerë?

Përgjegja

: Marrësit e kredive duhet të ofrojnë hipotekë bankare shumë të lartë, madje edhe kambialet e bankave të tjera, të cilat llogarisin deri në 4% kamatë, për ofrimin e sigurisë.

Modelet e mundshme të projeksionit të pagesës së huasë.

• Në material janë dhënë dy tabelaË 1.Plani i amortizimit të huas me anuitete të barabarta 2.Plani i amortizimit të huas me anuitete rënës(zvogëluara Baza e pagesës së huasë është: • Shuma e huasë 25.000 € • Afati i pagesës është 7 vite, duke përfshir një vit pritje(Gresi • Pagesa në fund e periudhës tremujore, me anuitet të barabarta • Niveli i kamatës/interesit vjetor është 8%, .

• Përqindja e kamatës vjetore është 8%.

• Pagesa në 24 anuitete rënëse.

• (në shëmbujt tuaj simuloni kushtet e pagesës)