Transcript Agnieszka Hauer

Kształtowanie kwalifikacji i
kompetencji zawodowych
- w procesie akumulacji kapitału intelektualnego
-w placówkach oświatowych
mgr Agnieszka Hauer
Katedra Mikroekonomii
Wydział Ekonomiczny
Uniwersytet Gdański
Plan prezentacji





Pojęcie i próba definicji kapitału
intelektualnego w placówkach oświatowych
Komponenty kapitału intelektualnego
Metody pomiaru KI w placówkach
oświatowych
Konsekwencje zjawiska overeducation
Kwalifikacje i kompetencje zawodowe jako
główny komponent kapitału ludzkiego
Pojęcie kapitału intelektualnego
Kapitał intelektualny to
informacja i wiedza wykorzystywana przez
szkołę
w celu stworzenia wartości
lub
zasoby wiedzy należące do wybranej
placówki oświatowej.
Jest on zatem podstawowym zasobem niematerialnym szkoły i
powinien być efektem jej funkcjonowania.
Alternatywne ujęcia terminu: kapitału
intelektualny
Kapitał intelektualny zdefiniowany został jako skumulowana
wartość inwestycji w szkolenia pracowników, kompetencje i
przyszłość.
Źródło:K. Sveiby, Intellectual Capital and Knowledge Management, [dostęp: 30.09.2012] < www.sveiby.com/ >
Kapitał intelektualny to suma wiedzy posiadanej przez ludzi
tworzących społeczność oraz praktyczne przekształcanie tej
wiedzy w wartości.
Źródło: Przedsiębiorczość i kapitał intelektualny, red. M. Bratnicki, J. Strużyna , Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej
w Katowicach, Katowice 2001, s. 69
4
Zarządzanie wiedzą a kapitał
intelektualny
Zarządzanie wiedzą to działania mające na celu
wykorzystanie wiedzy dla podniesienia sprawności i
efektywności pracy.
Kapitał intelektualny to ... bogactwo placówki
oświatowej, wpływające na wzrost wartości
organizacji na rynku usług edukacyjnych i powstałe
na skutek procesu akumulacji wiedzy pracowników.
5
Komponenty kapitału intelektualnego
Kapitał
intelektualny
Kapitał
ludzki
Kapitał
organizacyjny
Kapitał
społeczny
Źródło: Przedsiębiorczość i kapitał intelektualny, red. M. Bratnicki, J. Strużyna , Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej
w Katowicach, Katowice 2001, s. 69
Komponenty kapitału intelektualnego
Kapitał ludzki tworzą nauczyciele trwale związani z misją
szkoły, charakteryzujący się umiejętnością współpracy,
kreatywnością postaw i kwalifikacjami.
Kapitał organizacyjny cechuje wartość zarządzania, poziom kwalifikacji
i kompetencji zawodowych oraz innych składników niematerialnych
tworzących „goodwill” organizacji na rynku usług edukacyjnych.
Kapitał społeczny to stosowanie norm i zasad w kontaktach
interpersonalnych oraz zaufanie w placówce oświatowej, w wyniku którego
możliwa staje się realizacja celów organizacji.
7
Pomiar KI w placówkach oświatowych
– karta wyników
Metoda IAM (Intangible Assets Monitor), polega na
identyfikacji elementów aktywów niematerialnych i
wyznaczeniu odpowiednich wskaźników. Pomiar odbywa się
w następujących obszarach: wzrostu, jakości i ilości oraz
odnowy, stabilności i efektywności wykorzystania zasobów.
Uniwersalność metody IAM pozwala zastosować ją nawet w
placówkach oświatowych.
8
Przykład pomiaru aktywów niematerialnych
modelu IAM dla polskich szkół
Wskaźniki
Wzrost
Odnowa
Efektywność
Stabilność
Struktura
wewnętrzna
Struktura
zewnętrzna
Kompetencje
indywidualne
- ilość
olimpijczyków
- wydatki na
informatyzację szkoły
- liczba innowacji
pedagogicznych
nauczycieli
- nabór uczniów w
stosunku do roku
poprzedniego
- liczba nowych
kierunków
- liczba nowo
zatrudnionych
nauczycieli
- liczba uczniów i
liczba nauczycieli
- wykorzystanie na
zajęciach technologii
informacyjnej
- ilość lekcji
koleżeńskich (dzielenie
się wiedzą)
- struktura
wiekowa młodzieży
w rejonie szkoły
- absencja chorobowa
w stosunku do roku
poprzedniego
- rotacja zatrudnienia
wśród nauczycieli
-
Źródło: A. J. Fazlagić, Zarządzanie wiedzą. Szansa na sukces w biznesie , GWSH-H, Gniezno 2006, s. 150
Konsekwencje zjawiska „overeducation”
Zjawisko „niedopasowania” edukacyjnego, występuje
gdy wielkość podaży osób z wyższym
wykształceniem jest wyższa niż wielkość popytu na
ich kwalifikacje.
Konsekwencją zjawiska overeducation jest wypychanie
pracowników o niższym wykształceniu oraz podwyższone
oczekiwania płacowe osób o wyższym wykształceniu.
Kwalifikacje a kompetencje zawodowe
Kwalifikacje są efektem procesu kształcenia, które
wykorzystywane przez absolwentów na rynku pracy.
Kwalifikacje determinują kompetencje zawodowe.
Kompetencja to zespół cech danej osoby które decydują o
efektywnym wykonywaniu zadań i osiąganiu
ponadprzeciętnych wyników.
Kompetencja to umiejętność wykorzystania wiedzy w
praktyce.
Źródło: G. O. Jr. Klemp, The assessment of Occupational Competence, [w:] Report to the National Institute of Educational, Washington 1980,
[za:] T. Oleksyn, Zarządzanie komptencjami. Teoria i praktyka, Oficyna Ekonomiczna, Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych, Kraków 2006
Pomiar komponentów kapitału
intelektualnego struktury zewnętrznej
Struktura zewnętrzna dotyczy odbiorców usługi
edukacyjnej (klientów): uczniów i absolwentów
Dzięki odbiorcom usługi:
•
podnoszą się kompetencje pracowników dydaktycznych,
•
pracownicy motywowani są do podnoszenia swoich
kwalifikacji,
•
placówka oświatowa otrzymuje referencje, uczniowie budują
reputację placówki na rynku usług edukacyjnych,
•
klienci przyczyniają się do wzmocnienia struktury
wewnętrznej.

Pomiar KI przedstawiony został przy wykorzystaniu
danych badań raportu: „Diagnoza potrzeb edukacyjnych w
obszarze szkolnictwa zawodowego a kierunki rozwoju
regionalnego rynku pracy”
Charakterystyka próby badawczej
Raport: „Diagnoza potrzeb edukacyjnych …” był efektem prac
realizowanych w ramach projektu Działania 9.2 Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013
Badaniu poddano 84 zasadnicze szkoły zawodowe i 112
techników województwa warmińsko-mazurskiego
Próbę badawczą uczniów szkół zawodowych stanowiło 20%
populacji ostatnich klas zasadniczych szkół zawodowych i
techników stanowiło to 2000 uczniów (74,6% uczniów
techników i 25,3% uczniów zasadniczych szkól zawodowych)
Próbą reprezentatywną badań pilotażowych dla populacji
absolwentów szkół zawodowych regionu Warmii i Mazur była
grupa 69 osób (91,3% to absolwenci technikum)
Dobór reprezentatywnej próby nauczycieli stanowił 15%
populacji, zatem badaniem objęto 750 nauczycieli szkół
zawodowych
Wywiady przeprowadzono z 50 dyrektorami szkół zawodowych
Czynniki wpływające na poziom kapitału
intelektualnego – preferencje uczniów
Poziom zadowolenia uczniów z wyboru szkoły zawodowej
15%
40%
17%
6%
22%
trudno powiedzieć
zdecydowanie tak
niezbyt zadowolony
zadowolony
niezadowolony
Motywy podjęcia nauki w szkole zawodowej
dużo zajęć praktycznych
wynik egzaminu gimnazjalnego
wpływ doradcy zawodowego
13,3
30,1
10
24,7
6
14,9
możliwość pracy za granicą
18,5
prawdopodobieństwo znalezienia pracy
18,2
opinie i wpływ kolegów
8,2
21,5
brak innych szkół w okolicy
możliwość podjęcia pracy
dogodna lokalizacja szkoły
rozwijanie zdolności kierunkowych
możliwość realizowania zainteresowań
decydujące
10,9
12,4
12,8
14
15,5
21,5
33,7
12,8
22,3
19,6
26,4
21,5
25,1
16,4
13,4
53,1
19,9
40,3
40,7
27,8
10,7
36,7
19
20
24,9
39,2
11,9
31,6
24,3
18,7
13
11,3
21,4
27,1
20,6
27,7
23,2
20,3
23,8
9,8
18,5
20,4
36,3
17,1
7,9
15,9
20,5
32,5
9,6
możliwość pracy w rodzinnej firmie
17,1
25
"moda" na dany zawód
zachęta ze strony rodziców
22,2
6,9 6,3
20,9
14,4
23,1
10,2
8,5
6
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100
%
dosyć ważne trudno powiedzieć mało ważne
bez znaczenia
Ocena poziomu realizacji zajęć w szkole zawodowej
praktyki w przedsiębiorstwach
16,5%
zajęcia pozalekcyjne
informatyka
10,30%
23,3%
9,5%
12,30%
12,50%
zajęcia praktyczne w szkole
14,1%
12,80%
zajęcia z przedsiębiorczości 6,2% 11,90%
24,7%
30%
18,5%
30,7%
14,2%
37,4%
22,3%
36,8%
20%
21,1%
33,6%
26,0%
przedmioty ogólnokształcące 3,9% 11%
25,3%
27,3%
32,7%
32,6%
40%
1
50%
2
3
60%
4
16,1%
21,0%
25,3%
29,8%
zajęcia teoretyczne z przedmiotów zawodowych 4,5% 9,80%
10%
20,6%
29,0%
22,3%
16,30%
25,2%
23,6%
28,1%
14,7%
0%
26,3%
16,30%
zajęcia praktyczne w przedsiębiorstwach
języki obce 6,1%
21,7%
5
70%
15,7%
80%
90%
100%
Ocena przydatności zakresów kształcenia realizowanych w
szkole dokonana przez absolwentów po podjęciu pracy
2,90%
umiejętność organizowania stanowiska pracy
8,70%
37,70%
umiejętności konkurowania na rynku pracy 4,30%10,10%
33,30%
wiedza na temat możliwości dalszego kształcenia 5,80% 7,20%
wiedza informatyczna
praktyczne umiejętności zawodowe
wiedza z zakresu przedsiębiorczości
posługiwanie się językiem obcym
37,30%
20,30%
30,40%
31,90%
37,70%
33,30%
29%
36,20%
40,60%
47,80%
20%
52,20%
30%
40%
1
5,80%
36,20%
33,30%
10%
10,10%
37,70%
wiedza teoretyczna z przedmiotów zawodowych 4,30%11,60%
0%
42%
29,00%
2,90%
27,50%
1,40%
2,90%
8,70%
18,80%
1,40%
11,60%
24,60%
4,30%
13%
wiedza z przedmiotów ogólnokształcących 1,40%
50,70%
50%
2
3
60%
4
5
13%
70%
80%
90%
100%
Opinie uczniów dotyczące twierdzeń:
"Szkoły zawodowe mają coraz większe znaczenie, bo w
Polsce i za granicą potrzebni są dobrzy fachowcy"
4,80%
"Absolw enci szkół zaw odow ych są lepszym i pracow nikam i
niż absolw enci liceów "
3%
7,40%
4%
18,30%
40,40%
42,90%
23,30%
33,80%
tak
raczej tak
22,90%
trudno pow iedzieć
raczej nie
nie
tak
raczej tak
trudno pow iedzieć
raczej nie
nie
Wnioski z badań – preferencje uczniów
Większość badanych uczniów szkół zawodowych (ponad 62%)
potwierdza, iż w szkole zdobywa informacje i wiedzę o tym,
jak założyć własną działalność gospodarczą, jak być
konkurencyjnym na rynku pracy oraz jakie korzyści niesie
kontynuacja kształcenia w szkołach wyższych.
Uczniowie wyraźnie deklarują także, że uzyskują dużą ilość
informacji o możliwościach pogłębiania swojej wiedzy i
rozwijania umiejętności, czy to przez samodoskonalenie się, czy
też udział w zorganizowanych formach doskonalenia
zawodowego.
19
Wnioski z badań – preferencje uczniów
Badani uczniowie wyrażają bardzo pozytywne opinie o
szkołach zawodowych, których ukończenie traktują jako swego
rodzaju „szansę” na „dobrą” przyszłość, w szczególności
poprzez znalezienie pracy.
Uczniowie opowiadają się jednak za kształceniem opartym
głównie na praktyce zawodowej, minimalizującym podstawy
kształcenia ogólnego.
20
Czynniki wpływające na poziom kapitału
intelektualnego – rozwój zawodowy
nauczycieli
Motywy nauczycieli do podjęcia doskonalenia zawodowego
7,3
10,1
rozszerzanie uprawnień zawodowych
6,9
poprawa sytuacji finansowej
23,7
26
14,8
16,4
28,5
4,1
9,3
spełnianie wymogów formalnych nauczycieli
37,9
34
0,5
2,8
nabywanie nowych umiejętności, kompetencji,
31,7
61,3
1,9
3,3
rozwijanie zaineteresowań
47,1
41,6
0
decydujące
dość ważne
10
20
trudno powiedzieć
30
40
mało ważne
50
60
70
Formy doskonalenia zawodowego w szkołach zawodowych wg stopni
awansu zawodowego
studia pedagogiczne z zakresu planowanej działalności dydaktycznej
25%
studia podyplomowe doskonalące umiejętności pedagogiczne
studia podyplomowe niezwiązne z pracą zawodową
19,40%
2,80%
kursy, szkolenia, warsztaty
działania samodoskonalące
28,60%
60,30%
udział w projektach unijnych 19,40%
40,20%
uczestnictwo w projektach badawczych 0
inne 0%
0%
nauczyciel stażysta
nauczyciel kontraktowy
10,60%
83,10%
88,80%
72,30%
42,30%
21,20%
4,80%
41,60%
20,10%
3,70%
5,30%
15,50%
3,30%
3,20%
40%
nauczyciel mianowany
2,70%
7%
63,50%
33,30%
20%
19,80%
5,30%
87,30%
33,30%
nauka języków obcych
7,90%
4,20%
66,70%
27,50%
60%
3%
80%
nauczyciel dyplomowany
100%
Stopień awansu zawodowego nauczycieli a działania w szkołach zawodowych
prowadzenie koła zainteresowań
48,40%
podjęcie współpracy z innymi szkołami
64,40%
16,10%
podjęcie współpracy międzynarodowej
22,40%
9,70%
63,40%
22,70%
8%
54,80%
33,80%
10,50%
12,10%
36%
46,20%
realizacja projektów unijnych
19,40%
działanie w organizacjach pozarządowych
6,50%
9,20%
14%
15,10%
zaangażowanie w działania samorządowe
6,50%
8,60%
13,40%
14,40%
współpraca z przedsiębiorcami
9,70%
pełnienie funkcji organizacyjnych w szkole
6,50%
pełnienie funkcji społecznych
14,90%
29,70%
12,60%
12,90%
inne
10%
20%
nauczyciel kontraktowy
16,40%
24,40%
2,90%
30%
26,20%
18%
19%
6,50%
0%
nauczyciel stażysta
43,70%
40%
50%
nauczyciel mianowany
23%
3,50%
60%
5,20%
70%
80%
90% 100%
nauczyciel dyplomowany
Opinie nauczycieli na temat barier związanych z rozwojem szkolnictwa
zawodowego
styl zarządzania szkołą
29,1
związania organizacyjne różnych typów szkół
29,8
sposoby motywowania nauczycieli
20
wprowadzanie innowacji i doskonalenie pracy szkoły
nie stanowi bariery
10
32,8
33,3
25,9
20 30 40
może stanowić barierę
24,4
48,8
29,5
29,2
0
32,8
21,9
23,9
intelektualny potencjał kadrowy
24,7
33,9
50 60 70 80
stanowi barierę
90 100
Wnioski z badań - nauczyciele
1. Intelektualny potencjał kadrowy został oceniony w
wywiadach indywidualnych przez dyrektorów szkół
zawodowych jako dobry i bardzo dobry
2. W szkołach zawodowych pracują profesjonaliści
legitymujący się najwyższymi kwalifikacjami, potwierdzonymi
stopniem awansu zawodowego (44% to nauczyciele
dyplomowani)
25
Wnioski z badań - nauczyciele
Rozwój pracowników szkół zawodowych jest systematycznie
wspierany. Nauczyciele korzystają z różnych form doskonalenia
zawodowego, chociaż najczęściej są to krótkie formy
kształcenia (80% respondentów)
Jedynym mankamentem jest fakt, że ponad połowa badanych
nauczycieli prowadzi zajęcia opierając się wyłącznie na
minimach programowych, średnio co 3. nauczyciel modyfikuje
programy a co 2. nauczyciel tworzy własne programy autorskie
Źródło: Raport pod redakcją M. Maciejewskiej Określenie możliwości kształcenia zawodowego w regionie warmińskomazurskim. Analiza instytucjonalna. Diagnoza potrzeb edukacyjnych szkolnictwa zawodowego a kierunki rozwoju
regionalnego rynku pracy. Projekt realizowany w ramach Działania 9.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata
2007-2013, Pracownia wydawnicza ElSet, Olsztyn 2011
26
Nie wszystko, co się da policzyć,
rzeczywiście się liczy.
Nie wszystko, co się liczy, można policzyć.
Albert Einstein
Dziękuję za uwagę!
28