Transcript Örnek Soru

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİNE
GİRİŞ
DAVRANIŞ
UYARICI
DÜRTÜ
GÜDÜ
MOTİV
DAVRANIŞ
• Organizmanın çevreyle girmiş olduğu
yaşantı sonucunda
ortaya çıkan
Öğrenme
nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir.
Davranış
• Gözlenebilir olan veya olmayan, insanın her
türlü etkinliğine davranış denilmektedir.
3





Çıkmış Soru:
Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin en uygun
tanımıdır?
A. Bireyin içinde yaşadığı kültürün değerlerini kazanma
süreci
B. Bireyin çevresiyle etkileşiminde meydana gelen değişme
C. Yeni ve kalıcı bilgilerin edinilmesi için yararlanılan
yöntem

D. Yaşantılarla meydana gelen nispeten kalıcı izli
davranış değişikliği

E. İstenilen davranış değişikliğini oluşturmak amacıyla
bireyin gösterdiği bilinçli çaba
4
DAVRANIŞ
Türüne göre
Kazanılmasına göre
1. Bilişsel
1. Doğuştan gelen
2. Duyuşsal
2. Geçici
3. Psikomotor
3. Sonradan kazanılan
5








Örnek Soru:
Gözlenebilen veya ölçülebilen tepki ve hareketlerin tümüne
davranış denir.
Bu durumda aşağıda verilenlerden hangisi davranış
değildir?
A) Kurbağaların toprağın altına girmesi
B) Taşların yuvarlanması
C) Ördeklerin annelerini takip etmesi
D) Çocuğun dans etmesi
E) Köpekbalıklarının insanlara saldırması
6
Algılama
Dikkat etme
BİLİŞSEL
DAVRANIŞLAR
Kavrama
Düşünme
7
Kaygı
Mutlu olma
DUYUŞSAL
DAVRANIŞLAR
Korku
Heyecan
8
Koşma
Yemek yapma
PSİKOMOTOR
DAVRANIŞLAR
Atlama
Zıplama
9
10
Refleks: Doğuştan getirilen belirli bir uyarıcıya bağlı
olarak sergilenen basit, hızlı ve tutarlı tepkilerdir.
İçgüdü: Bir canlı türünün tüm üyelerinde doğal olarak
(doğuştan) bulunan davranışlardır.
*Doğuştan gelirler.
*Bir türün tümünde görülür.
*Karmaşıktır.
Homeostatik davranışlar:
11
Refleks
İçgüdü
Doğuştandır
Doğuştandır
Uyarıcısı bellidir.
Uyarıcısı belli
değildir.
Basit tepkilerdir.
Karmaşıktır.
Başka türlerde de
görülebilir.
Türe özgüdür.
Ertelenebilir ancak
engellenemez.
Ertelenemez ve
engellenemez
12
Örnek soru:
I. Kuşların uçması
II. İpek böceğinin koza yapması
III. Korkutulan kedinin kaçması
IV. İsmi söylenen kedinin koşup gelmesi
V. Ördek yavrularının annelerini takip etmesi
2. Yukarıdakilerden hangileri içgüdüsel davranışa
örnektir?
A)1,11,111
B) B) II, III, IV
C)C) I, III, IV
D)D) l, II.V
E)E) III, IV, V
13
Duyum: Duyum, organizmanın iç veya dış uyaranlara karşı duyarlılığını
ifade eder.
Algı: Duyumlar vasıtasıyla alınan verilerin yorumlanıp anlamlı hale
getirilmesi sürecidir.
Dikkat: Psikofizik enerjinin belirli bir noktaya odaklanmasıdır.
Bellek: Öğrenilenlerin, elde edilen bilgilerin kodlandığı depolandığı geri
çağrıldığı ve kalıcılığının etkilendiği yapıdır.
14
Performans: Yapılan tüm davranışlar bireyin
performansını oluşturur. (Bireyin gözlenen
davranışları onun performansıdır.
Karşılık: Organizmanın tepkisine çevrenin gösterdiği
davranıştır.
Bir davranış çevreden olumlu karşılık (pekiştirme),
olumsuz karşılık (ceza) yada karşılıksız
(görmezden gelme) yanıtlar alabilir.
15
Öğrenmeyle İlgili Önemli Noktalar
1. Öğrenmede bir davranış değişikliği söz konusudur. Bu değişiklik
olumlu veya olumsuz olabilir.
2. Öğrenme yaşantı sonucu ortaya çıkar. Bireyin kendi yaşantısı,
etkinlikleri veya tepkileri sonucu meydana gelir.
4. Tüm davranış değişiklikleri öğrenme sayılmaz.
a. Bir davranış değişikliğinin öğrenme sayılabilmesi için belli
bir süre sergilenmesi (sürekliliğinin olması) gerekir.
b. Davranışta meydana gelen değişiklik hastalık, ilaç,
yorgunluk vb. etkenlerle ortaya çıkmış olmamalıdır. Geçici bir faktörün
etkisiyle gözlenen davranışlar (mesela sarhoş birinin kendine özgü
hareketleri) öğrenilmiş değildirler.
16
4. İçgüdüsel davranışlar ve refleksler öğrenme sayılmazlar.
5. Öğrenme gerçekleşmiş ise, öğrenilen davranışının başka
durumlarda kullanılmak üzere transfer edilmesi mümkündür.
6. Öğrenmenin kendisini doğrudan gözlemlemek mümkün değildir.
Gözlenebilen performanstır.
17
Çıkmış Soru:
Bir davranışın öğrenilmiş davranış olarak
nitelendirilebilmesi için
I. Alkol ve ilaç gibi bir etkene bağlı olarak ortaya çıkma
II. Bireyde belirli bir yaşantıdan sonra görülme
III. Nispeten kalıcı olma
IV. Bedensel bir değişikliğe bağlı olmadan ortaya çıkma
özelliklerinden hangisi olması gerekir?
A.III
B.II.
C.I,II,III
D.II,III ve IV
E.I ve IV
KPSS- 2002
18
Örnek soru:
I. Kuşların göç etmesi
II. Üflenen gözün kapanması
III. Yeni doğan bebeğin eline verilenleri tutması
IV. Müzik eşliğinde dans etmek
3.Öğrenme psikolojisi ile ilgili olarak yukarıdaki
davranışların karşılığı olan kavramlar hangi seçenekte
doğru sırada verilmiştir?
A)Öğrenme, refleks, içgüdü, öğrenme
B)İçgüdü, refleks, refleks, öğrenme
C)Refleks, refleks, içgüdü, öğrenme
D)İçgüdü, refleks, öğrenme, refleks
E) Öğrenme, refleks, içgüdü, öğrenme
19
Örnek Soru:
Öğrenme, davranışlarda meydana gelen değişmedir.
Bu durumda aşağıdakilerden hangisinde öğrenme olayı tam
olarak gerçekleşmemiştir?
A) Başarısız olan birinin başka bir alana yönelmesi
B) Tavşanın fal kağıdını seçip vermesi
C) Kireç sökücü kullanmayan ev hanımının faydalarını görünce
kireç sökücü kullanmaya başlaması
D) 1 yıl kursa giden öğrencinin hiçbir problemi çözememesi
E) Yağmur yağınca şemsiyeyi açmak
20
Öğrenen ile
ilgili faktörler
ÖĞRENMEYİ
ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
Öğrenme
Yöntemleriyle İlgili
Faktörler
Öğrenileceklerle
İlgili Faktörler
Yaş ve olgunlaşma
Zeka
Türe Özgü Hazıroluş
Genel uyarılmışlık hali ve kaygı
Fizyolojik Durum
Transfer
Güdülenme
Dikkat (Alışma ve duyarsızlaşmaya karşı)
Ket vurma
Öğrenme Zamanı
Konunun yapısı
Katılım Düzeyi (öğrenci aktivitesi)
Geri Bildirim
Kavramsal gruplandırma niteliği
Çağrışım potansiyeli (anlamsal çağrışım)
Öğrenilecek olanların algısal olarak ayırt
edilebilirliği.
Telaffuz edilebilirlik
21
ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN ETMENLER
1- Öğrenenle İlgili Faktörler
Olgunlaşma: Herhangi bir alanda öğrenmenin
oluşabilmesi için organizmanın o alanla ilgili
belirli bir olgunlaşmaya gelmesi gerekir.
Örneğin bir çocuğun konuşmayı öğrenebilmesi
için konuşmayla ilgili organların (dil, ses telleri,
yumuşak damak) yeterli düzeyde olgunlaşması ve
yine belli düzeyde zihinsel olgunluğa erişmiş
olmalıdır.
Örnek Soru:
Ayşe 6 yaşındadır. 1 yaşındaki kardeşine boyama yaptırmaya
çalışınca annesi "O daha küçük boya yapamaz, senin gibi büyüdüğü
zaman yapabilir." cevabını vermiştir.
Yukarıdaki örnekte aşağıdaki kavramlardan hangisinin
önemine işaret edilmektedir?
A)Büyüme
B) İçgüdü
C)Olgunlaşma
D) Öğrenme
E) Refleks
23
Türe özgü hazır oluş
Öğrenecek olan organizmanın istenilen
davranışı göstermek için gerekli biyolojik
donanıma sahip olması anlamına gelir.
Örneğin bir ayıya göbek atmayla ilgili
figürler öğretilebilirsiniz ama konuşmayı
öğretemezsiniz.
• Örnek Soru:
• 4 yaşındaki Mine "Bu kedi sürekli bizimle birlikte yaşıyor.
Kediler, neden bizim gibi konuşamıyor?" dediğinde annesi
"Kediler konuşamaz, buna karşın sen de onlar gibi karanlıkta
göremezsin." cevabını vermiştir.
• Bu durumu en iyi bir biçimde açıklayan kavram
hangisidir?
• A) Olgunlaşma
• B) İçgüdü
• C) Türe özgü hazır oluş
• D) Bireysel farklılıklar
• E) Algısal ayırt edilebilirlik
25
Genel Uyarılmışlık Hali ve Kaygı
(Genel heyecansal durum)
Genel uyarılmışlık hali bireyin çevreden gelen
uyarıcıları fark etme derecesidir. Öğrenmede
uyarılmışlık halinin düşük ya da yüksek olması
zorlanmalara neden olur, o yüzden öğrenmenin iyi bir
şekilde gerçekleşmesi için uyarılmışlık düzeyi orta
seviyede olmalıdır.
Örneğin baygınlık yada uykulu halde uyarılmışlık düzeyi
düşük, panik halinde uyarılmışlık hali yüksektir.
Örnek Soru:
Bir sınav esnasında heyecandan bildiklerini hatırlayamayan
öğrenci, öğrenenle ilgili etmenlerin hangisinden etkileniyordur?
A)Yaş
B) Güdülenme
C)Zeka
D)Fizyolojik durum
E)Genel uyarılmışlık hali
27
Güdü ve Güdülenme
Güdü: Organizmanın hareketini başlatan, yönlendiren ve
sürdüren güçtür (Demirel, Bacanlı).
Güdülenme: Bir amaca ulaşmak için eylemde bulunma isteğidir
(Seifert, Başaran).
Güdüler;
a- Birincil, fizyolojik olanlar (açlık, susuzluk, cinsellik, uyku
gibi)
b- İkincil, sosyal olanlar (İlgi, sevgi, başarma, kabul edilme
gibi).
Güdülenme;
a- İçsel güdülenme: Merak, ilgi, öğrenme isteği gibi
durumların iç kaynaklı olması.
b- Dışsal güdülenme: İsteğin dışarıdan bir kaynağa bağlı
olması. Örn: Öğretmenini mutlu etmek için ders çalışma.
Yaş
Yaş öğrenmeyi kolaylaştırıcı yada zorlaştırıcı bir
unsurdur. 5 yaşındakinin dil öğrenmesiyle 60
yaşındakinin dil öğrenmesi gibi.
Zeka
Problemleri çözmek ve çevreye uyum yapabilmek
için bilgiyi kullanma ve kazanma yeterliliğidir.
Zihinsel açıdan yeterli düzeye ulaşmayanlar,
belli bir yaşa ulaşsalar bile, istenilen öğrenmeyi
gerçekleştiremez.
• 1. İki Etmenli Zeka Kuramı (Spearman)
Zeka, genel yetenek ve bu yeteneğe bağlı özel
yeteneklerden oluşur.
• 2. Çoklu Etmen Kuramları (Thorndike, Guilford)
Thorndike zekayı, sözcükleri anlama, sayılarla akıl
yürütme, kavrama, ilişkileri görsel algılama gücü
olarak ele almıştır.
Guilford zekayı, zihinsel işlemler, içerik ve ürün olmak
üzere üç boyuta ve boyutları oluşturan özelliklere
göre açıklamıştır.
30
1. İşlemler
* Tanıma
*Bellek
*Iraksak düşünme
*Yakınsak düşünme
*Karar verme
2. Ürünler
*Birimler
*Sınıflar
*İlişkiler
*sistemler
*Dönüşümler
*Uygulamalar
3. İçerik
*Sembolik
*Anlamsal
*Davranışsal
*İşitsel
*Görsel
31
Sternberg’s Triarchic Theory
• Emphasizes how 3 types of abilities work together to
create intelligent behavior
Triarchic Theory
Analytical
Compare,
Evaluate &
Analyze
Creative
Practical
Insights,
Dealing with
Synthesis,
Everyday tasks
Adapting in unique
Relating to world
situations
• 3. Üçlü zeka /başarılı zeka (Sternberg)
• Sternberg’e göre başarılı zekâyı oluşturan üç
temel beceriler grubu vardır. Bunlar analitik,
yaratıcı ve uygulamalı becerilerdir. Başarılı
zekâ düzeyine sahip olan kişiler bu üç beceriyi
dengeli bir şekilde yaşamlarına uygularlar.
33
• 4. Piaget’e göre zeka:
Piaget’e göre zeka, çevreye uyum sağlama
yeteneğidir. Zihin dengeleme eğilimindedir.
5. Duygusal zeka kuramı: (Goleman)
Goleman’a (1995) göre duygusal zeka; kişinin
kendisini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen
yoluna devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek
tatmini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme,
sıkıntıların düşünmeyi engellemesine izin
vermeme, kendini başkasının yerine koyabilme ve
umut besleme yetenekleridir.
34
• Goleman ‘zihinsel zeka’ (IQ) ve ‘duygusal zeka’nın (EQ)
birbirinden ayrı ya da birbirine karşıt değil birbirini
tamamlayan ve güçlendiren kavramlar olduğunu
belirtmektedir:
• “Yüksek IQ sizi işe aldırır ancak sizi terfi ettiren EQ’dur.”
(N.Gibbs)
• Goleman’a Göre Duygusal Zekanın Boyutları:
• 1) Özbilinç: Kendini tanıma
• 2) Duyguları İdare Edebilmek: Kendini yatıştırabilme
• 3) Kişinin Kendini Motive Edebilmesi: Duyguları bir
amaç doğrultusunda toplayabilme
• 4) Empati: Başkalarının duygularını anlayabilme
• 5) Sosyal Beceriler: Başkalarının duygularını idare etme
becerisi
35
• 6. Çoklu Zeka Kuramı (Gardner):
36
Eski Yaşantılar (Transfer- Aktarma)
Bireyin daha önce öğrendiği bilgiler yeni
öğreneceklerini kolaylaştırabilir ya da
zorlaştırır.
Olumlu Aktarma (transfer)
Önceden öğrenilen bilgi ya da becerilerin,
sonraki öğrenmeleri kolaylaştırmasıdır.
Olumsuz Aktarma (transfer)
Önceki öğrenmelerin, sonraki öğrenmeleri
zorlaştırmasıdır.
Olumlu (pozitif) Transfer
İleriyi Kolaylaştırma (İleriyi Destekleme)
Önceki öğrenmenin sonraki öğrenmeyi kolaylaştırmasıdır.
Örneğin bisiklet süren bireyin motosiklet sürmeyi
kolayca öğrenmesi
Geriyi Kolaylaştırma (Geriyi Destekleme)
Sonraki öğrenmenin, önceki öğrenmeyi pekiştirmesi ya da
daha etkili yapması.
Örneğin önceden masa tenisi oynayan biri sonradan tenis
oynamaya başlamıştır. Tenis oynamaya başladıktan sonra
kişi masa tenisini daha iyi oynamaya başlaması bu duruma
örnektir.
Ket Vurma
İleriye Ket (engelleme) Vurma
Önceki öğrenmenin yeni öğrenmeyi karıştırması ve
zorlaşmasıdır.
Örneğin bir tiyatrocunun önceki oyunun sözlerinden
dolayı yeni oyunun sözlerini unutması
Geriye Ket (engelleme) Vurma
Yeni öğrenmenin önceki öğrenmeyi karıştırması ya da
zorlaştırmasıdır.
Örneğin yeni öğrendiği telefon numaralarından dolayı
önceden bildiği numaraları unutmak
II. Öğrenilen İle İlgili (Öğrenme Malzemesi)
Faktörler:
Algısal Ayırt Edilebilirlik:
Algısal ayırt edilebilirlik öğrenme malzemesinin çevredeki
uyarıcılardan ayırt edilebilmesidir. Bir yönüyle
diğerlerinden farklı olan bilgi daha kolay öğrenilecektir.
Örneğin: BİR SAYFADA YER ALAN RENKLİ VE BÜYÜK
HARFLE YAZILMIŞ METİN, siyah ve küçük yazılmış
metinden ayırt edilebilir.
Anlamsal Çağrışım
Öğrenilen konular bireyin zihninde çeşitli çağrışımlar
oluşturmalıdır. Anlamlı bir şekilde öğrenilen bilgi
anlamsız (anlamlandırılamayan) bilgiden daha kolay
öğrenilir ve hatırlanır. Öğrenilen bilgi öğrencinin
zihnindeki diğer bilgilerle bağlantılı olursa öğrenme daha
etkili olur ve birbirine benzeyen uyarıcılar daha kolay
öğrenilir. Ele alınan konular kazanılmış bilgi birikimiyle
ilgili olmalıdır.
Anlamsal çağrışımda zihin, kavram veya olayların ;
-Benzerlik ya da zıtlıklarına
-Ardışıklığına (basitten zora doğru ilerleme)
göre kodlama yaparak daha etkili öğrenmektedir.
Kavramsal Gruplama (Kavram Haritası):
İyi organize edilmiş gruplar halindeki bilgiler daha kolay
öğrenilir. Kavram haritaları, bilginin zihinde somut ve
görsel bir şekilde düzenlenmesini ve öğrenilmesini sağlar.
Böylece kavramlar arasındaki ilişkiler şematize edilerek
ve ilişkiler somutlaştırılarak anlamlı öğrenmeyi sağlar.
Örneğin araçların benzinle çalışanı motorinle çalışanı;
benzinle çalışan araçların motosiklet, otomobil vb olduğu.
Motorinle çalışanların traktör, otomobil, otobüs, kamyon
şeklinde şematize edilmesi gibi.
III. Öğrenme Yöntemi ile İlgili Faktörler
Öğrenmeye ayrılan zaman
Zaman dikkate alındığında, öğrenme yöntemlerini
aralıklı çalışma veya toplu çalışma şeklinde
sınıflandırmak mümkündür. Kalıcı öğrenmenin
hedeflendiği durumlarda aralıklı çalışmak daha iyi sonuç
verir.
Konunu yapısı:
Öğrenilen konunun yapısına göre öğrenme yöntemleri,
parçalara bölerek çalışma ve bütün halinde çalışma
olarak ikiye ayrılabilir. Hangisinin daha yararlı olduğu ele
alınan konuya göre değişmektedir.
Geri bildirim (Dönüt)
İyi bir öğrenmenin gerçekleşebilmesi için öğrenenin,
öğrenip öğrenmediğini veya ne kadar öğrendiği ile ilgili
olarak bilgilendirilmesi gerekir. Böylece öğrenci
performansından haberdar edilir. Öğrenci, yaptığı
öğrenmenin yeterli olup olmadığını güdülenme ortadan
kalkmadan öğrenmelidir, bu yüzden geri bildirim anında
yapılmalıdır.
Öğrenci aktivitesi (katılım)
En etkili öğrenme, tüm duyu organlarının öğrenme
sürecinde aktif olduğu, yaparak- yaşayarak öğrenme
durumudur.