Transcript Etik Kültürün Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü

ETİK KÜLTÜRÜN GELİŞTİRİLMESİNDE
EĞİTİMİN ROLÜ
ETİK EĞİTİMİ POLİTİKALARI
Prof. Dr. İnayet Aydın
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi
Etik, insan tutum ve davranışlarının iyikötü ya da doğru-yanlış yönden
değerlendirilmesidir.
Doğru
İyi
Prof.Dr. İnayet Aydın
Yanlış
Kötü
EĞİTİM
• Eğitim, bireylerde
istendik davranış
değişiklikleri
meydana getirme
sürecidir ve
eğitimin kendisi
etik bir çabadır.
• Ailede etik
eğitimi
• Okulda etik
eğitimi
• Üniversitede
etik eğitimi
• İş yaşamında
etik eğitimi
ETİK EĞİTİMİ AİLEDE BAŞLAR
• İyi bir rol modeli olmak için
davranışlarına dikkat etmek
• İyi karakterli kişileri çocuklara
anlatmak.
• Karakter eğitimi konusunda
yararlı kitap ve filmleri
kullanmak.
• Çocuklara kayırma ya da
torpil yapmamak
• Sözünde durmak ve
anlaşmalara sadık kalmak
• Disiplini bir ceza olarak
değil , bir düzeltme,
olgunlaştırma ve eğitim
stratejisi olarak görmek.
• Çocuğa zaman zaman
uygun hatırlatmalar
yapmak
OKULDA ETİK EĞİTİMİ
Etik, bir eğitim konusu mudur ?
• Etik eğitiminde, üç hareket göze çarpmaktadır.
• Değerlerin netleşmesi ve kendine saygı
geliştirme gibi etkileyici yaklaşımlar;
• Etik karar verme
• Karakter eğitimi (Johnson, 1999).
KARAKTERİN ALTI DİREĞİ
Güvenilirlik :
• Dürüst ol, aldatma, çalma, inanılır ol,
söylediğini yap, doğru şeyi yapmaya teşvik et,
iyi bir ün kazanmaya çalış, ailene,
arkadaşlarına ve ülkene sadakat göster
Saygı:
• Başkalarına saygılı davran, farklılıklara hoşgörü
göster, iyi davranışlar sergile, kötü dil
kullanma, başkalarının duygularını göz önüne
al, hiç kimseyi incitme, vurma ve tehdit etme,
öfkeni yönet, anlaşmazlıkları barışçı yollarla
çöz.
Sorumluluk: :
• Senden bekleneni yap, elinden gelenin en
iyisini yapmaya çalış, kendini kontrol et, öz
disiplinini sağla, eyleme geçmeden önce
düşün ve davranışının sonuçlarını göz önüne
al, seçimlerinde hesap vermeyi alışkanlık
haline getir.
Adalet:
• Kurallara uygun davran, geri ver ve paylaş, açık
fikirli ol, başkalarının ne dediğini dinle,
başkalarının aleyhine kendine üstünlük
sağlama, başkalarını suçlama.
İlgi ve duyarlılık:
• Nazik ol, sevgi dolu ve duyarlı davran,
minnettarlığını ifade et, başkalarını bağışla,
gerektiğinde başkalarına yardım et.
Yurttaşlık:
• Toplumunu daha iyi bir yere getirmek için
üstüne düşeni yap, işbirliği sağla, toplum
sorunları ile ilgilen, bilgili ol, iyi bir komşu ol,
yasa ve kurallara uy, yetkililere saygı göster,
çevreyi koru
Karakter eğitimi yaklaşımları
1. Amigoluk yaklaşımı:
• Amigoluk yaklaşımı, çok renkli posterler, bayraklar,
ilan tahtalarında her ay bir değer ya da erdemin ön
plana çıkarılmasıdır.
• Böylece sürekli iyimserlik içeren düşüncelerin ortaya
çıkarılması yoluyla öğrencilerde doğruyu ve iyiyi
yapmaya karşı bir bağlılık geliştirilmesi hedeflenir.
2. Övgü ve ödül yaklaşımı:
Övgü ve ödül yaklaşımı, Skinner’in “olumlu
pekiştireç” kavramını esas alır. Öğrencileri iyi
şeyler yaparken yakalamayı amaçlar ve onları
bu iyi davranışlarından dolayı övmeyi,
ayrıcalıklı kılmayı ve ödüllendirme yöntemini
kullanır.
3. Tanımla ve doldur yaklaşımı:
• Bu yaklaşımda öğrencilerden bir değerler
listesini ezberlemeleri ve her birini
tanımlamaları istenir. Öğretmen sınıfta
“Çocuklar dürüstlük ne anlama gelmektedir ?”
gibi sorular sorarak küçük sınavlar yapar.
Burada öğrencilerin iyiyi yapma kapasitelerinin
geliştirilmesi asıldır.
4.Formalitelere uymaya zorlama:
• Bu tür karakter eğitimi yaklaşımında okul,
öğrencilerin özel kural ve davranış
standartlarına katı ve aynı biçimde uymaları
üzerinde odaklaşır.
ÜNİVERSİTE DE MESLEK ETİĞİ
EĞİTİMİ
Etik eğitimi gençlerin şu nitelikleri
kazanmalarına yardım eder
• Yapılacak doğru şeyin farkına varmak
• Doğru şeyi yapmaya söz vermek ve sözüne
bağlı kalmak
• Doğru şeyi yapmaya yeterli hale gelmek
MESLEK ETİĞİ DERSİNİN ÖĞRETMEN
ADAYLARINA ETKİSİ
•
•
•
•
Ders: Meslek Etiği
Öğretim Üyesi: Prof.Dr.İnayet Aydın
Süre: 14 Hafta
Amaç: Lisans öğrencilerinin etik-ahlak, etik sistemleri,
etik davranışın ussallaştırılması, etik karar verme,
meslek etiği, örgütsel etik, eğitim etiği, etik eğitimi,
çeşitli alanlarda etik ilkeler ve etik kodlar gibi konuları
inceleyerek etik konusunda bir farkındalık ve etik bilinç
geliştirmelerine yardımcı olmak.
• Yöntem: Sunum, Örnek olay, Rol Oynama, Drama,
Yaratıcı Grup çalışmaları, Medya Tarama, Araştırma.
• İçerik:
HAFTALAR KONU
1
Tanışma /Ders Planı
Etik Kavramına Giriş
2
Etik _Ahlak Ayrımı, Meslek Kavramı ve Özellikleri
Kavram Sunumları
Saygı
Adalet
4
Etik Kod, Etik değer, İlke, Kural Standart Kavramları ve Kamu Yararı
Meslek Etiğindeki İşlevleri
Etik Karar verme- Etik Gerekçelendirme
Etik Sistemleri: Faydacılık, Kural Etiği
İyiniyet
5
Etik Sistemleri/ Toplumsal Sözleşme Etiği, Vicdan Etiği
Nezaket
6
Çeşitli Mesleklerde Etik İlkeler/
Çıkar Çatışması
7
Kamu Yönetiminde etik
Yolsuzluk
8
Öğretmenlik meslek Etiği
Hediye/bahşiş
9
Eğitim Yönetiminde Etik
Hoşgörü
10
Eğitim ve Öğretim Etiği
Sadakat
11
Öğrenci – veli Hak ve Sorumlulukları
Özerklik
12
Eğitim Denetiminde Etik
Vicdan
13
Araştırma ve yayın Etiği
Kamu Hizmeti
14
DEĞERLENDİRME
3
BULGULAR
• Araştırmaya 76 Öğrenci katılmış ve kendilerine
30 bilgi sorusu, 10 örnek durum sorusu,
Çalışma etiği tutumları ölçeği (20 soru) ve bir
örnek olaydan oluşan soru formu dersin ilk ve
son günü uygulanmış ve sonuçlar aşağıda
verilmiştir.
Meslek Etiği Dersinin Öğrencilerin Bilgi Düzeyine Etkisi
Lisans öğrencilerinin meslek etiği dersi aldıktan sonra etik konusundaki bilgi
düzeylerinde anlamlı bir artış olduğu belirlenmiştir [t(75)=9.26; p>.05]. Öğrencilerin
meslek etiği dersi öncesinde meslek etiğine ilişkin bilgi düzeylerinin ortalaması
=17.89 iken, meslek etiği dersi sonrasında =24.19’a yükselmiştir.
Meslek Etiği Dersinin Öğrencilerin Etik Değerlendirmesine
Etkisi
Öntest 30.28
Sontest 34.99
Katımcıların kamu görevlilerinin uymaları gereken etik ilkelere ilişkin
farkındalığı artırmada manidar bir etkiye sahip olduğu söylenebilir [t(75)=7.26;
p<.05].
Meslek Etiği Dersinin Öğrencilerin Çalışma Etiği Tutumlarına
Etkisi
N
Püritanizm
Hedonizm
S
öntest
76
61,19
8.15
sontest
76
65,47
7.83
öntest
76
52,00
8.50
sontest
76
52,90
10.32
sd
t
p
71
5.30
.00
71
.88
.37
Lisans öğrencilerinin meslek etiği dersi öncesinde ve sonrasında puritanizme ilişkin görüşleri anlamlı biçimde farklılaşmaktadır
[t(71)=5.30; p<.05].
Öğrencilerin ön-test ve sontest sonuçlarına göre püritan ve hedonist
eğilimlerine ilişkin bulgular
• Öntest sonuçlarına göre 65 kişi (%88) püritan çalışma etiği
anlayışına sahip iken, dokuz katılımcı (%12) hedonist çalışma etiği
eğilimi göstermiştir.
• Sontestte çalışma etiği ile ilgili ifadelere cevap veren katılımcı sayısı
72’dir. Son test sonuçlarına göre, 68 katılımcı (%94) püritan çalışma
etiği, dört katılımcı (%6) ise hedonist çalışma etiği eğilimi
göstermiştir.
ABD’de bir lise müdürünün her yıl okulun açılışında öğretmenlerine
gönderdiği bir mektup:
"Bir toplama kampından sağ kurtulabilen insanlardan biriyim. Gözlerim,
hiçbir insanın görmemesi gerekenleri gördü; iyi eğitilmiş mühendislerin inşa
ettiği gaz odaları, iyi yetiştirilmiş doktorların zehirlediği çocuklar, işini iyi
bilen hemşirelerin öldürdüğü bebekler, lise ve üniversite mezunu
insanların vurduğu, yaktığı kadın ve çocuklar.
Eğitimden bu nedenle kuşku duyuyorum. Sizlerden isteğim şudur:
Öğrencilerinizin insan olması için çaba harcayın. Çabalarınız, bilgili
canavarlar, becerikli psikopatlar üretmesin. Okuma, yazma, matematik,
çocuklarınızın daha fazla insan olmasına yardımcı olursa, yalnızca o zaman
önem taşır."
İŞYERİNDE MESLEK ETİĞİ EĞİTİMİ
• “Meslek etiği “ belli bir çalışma zamanında
bireylerin iş ile ilgili hak ve sorumlulukları
çerçevesinde düşünce ve eylemlerine kılavuzluk
eden inanç, değer ve ilkeleridir.
• Miller ve Coady (1989) inanılırlık ve güvenilir olma,
öğrenmeye gönüllülük, eylemlerinden sorumlu
olma ve işbirliği içinde çalışmaya gönüllü olma
ilkelerini, iş etiğinin temeli olarak görür.
HİZMET İÇİ EĞİTİM
• Hizmet içi eğitim, özel ve
tüzel
kişilere
ait
işyerlerinde
belirli
bir
maaş ya
da ücret
karşılığında işe alınmış ve
çalışmakta
olan
işgörenlerin görevleri ile
ilgili bilgi,beceri
ve
tutumları
kazanmalarını
sağlamak üzere yapılan
eğitimdir.
İKİ YAKLAŞIM
• Etik eğitimi ile normları öğretilebilirsiniz ancak
normlara uygun davranılmasını sağlayamazsınız.
• Bireylerin etik dışı yollara başvurmalarının önemli
etkenlerinden biri de bilgisizliktir. O halde iyi
düzenlenmiş eğitim çalışmaları ile bireylerin etik
değerler ve ilkeler konusunda bilgilendirilmesi ve
bunları uygulaması sağlanabilir
• Etik eğitiminin amacı, insanları, ahlak üzerinde
kendi kendine yargılama yapabilecek duruma
getirmek olmalıdır. Her insan kendi kararlarını,
kendi özgür düşüncesi ile verebilmelidir.
•
Carol Lewis, etik eğitimin “ itaat etiği” ve “
doğruluk etiği” boyutlarında ele almıştır.
•
İtaat etiği, çalışanların bağlılığını sağlamak
için onlara kurumun kurallarının ve yasal
statüsünün öğretilmesini içerir.Diğer bir
deyişle vurgulanan temel öge “ neyin
yapılması” gerektiğidir.
•
“Doğruluk etiği”, Çalışanların örnek alabilecekleri
davranışları ve “neyi yapmaları” gerektiği konusunda karar
verebilecekleri ahlaki muhakeme süreci ve etik standart ve
değerler üzerinde durur.
•
Bu yaklaşım dışsal cezalandırma ve kontrol yerine, içsel, olumlu
ve gönüllü çabalara dayalıdır . Doğruluk etiğinin öğretiminde
kullanılan yöntem, itaat etiğinde kullanılan yöntemlerle aynıdır
( Ekins, 1994, s. 65).
MESLEK ETİĞİ EĞİTİMİNDE
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER
•
•
•
•
•
•
•
Anlatım
Örnek olay incelemesi
Sokratik diyalog
Eleştirel düşünme
Grup tartışmaları
Birebir danışmanlık
Rol oynama
MESLEK ETİĞİ EĞİTİMİNDE
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER
• Problem çözme
• Takım kurma
• Misafir konuşmacı çağırma
Etik kültür Yaratmada Altı Basamak
• Etik kültürü; bir
kurumda çalışan
kişilerin davranışlarını
yönlendiren etik
normlar, kalıplar,
inançlar, tutumlar ve
davranışların
oluşturduğu bir
bütündür.
1. Uygulanabilir etik davranış
kuralları oluşturmak.
Kuruluşlar etik ilkelerini belirlemeli ve
tüm mekan ve ortamlarına bu ilkeleri
ilan etmelidirler.
43
Etik Kuralların İşlevi
Kural kitabı
Ne bekleniyor?
Yol Gösterici Levha
(Yönlendirme)
Ayna
(Davranışını görme)
Büyüteç
(Eylemden önce dikkatle düşünme)
Kalkan
(Etik dışı taleplerden korunma)
Duman Dedektörü
(Erken Uyarı)
Yaptırım ve uyma
2. 0ryantasyon eğitimi ve sürekli eğitim
uygulamak
Etik eğitimleri bir Kuruluşun eğitim
birimlerinin temel işlevlerinden
biri olmalıdır
52
3.Düzenli ve sürekli iletişim
Etik davranış kurumlar içinde sürekli
konuşulan ve paylaşılan bir konu
olmalıdır. Etik konular ile ilgili toplantılar,
duyurular ve etkinlikler ile etik farkındalık
artırılmalıdır.
53
4. Etik şikayet hattı kurulması
• Kurum ve kuruluşlar, alanları ile ilgili etik
dışı durumların bildirileceği
mekanizmalar kurmalı ve bu şikayetlerin
takipçisi olmalıdır.
54
5. Uygulama ve eyleme geçme
• Etik eylem planları yapılmalı ve eyleme
geçilmelidir. Kurum içinde ya da dışında etik
stratejisi ve eylem planları uygulanmalıdır.
55
6. Etik kültürü yaşatan üyeleri
ödüllendirmek.
• Sivil toplum kuruluşlarında etik davranışlar
konusunda öncülük eden, sosyal öğrenmede
modellik yapan kişiler ödüllendirilmelidir.
Doğruyu yapmak ve doğru olmak
pekiştirilmelidir.
Doğru şeyi yapmak için yanlış zaman yoktur. H. Jackson Brown Jr.
Dinlediğiniz için
teşekkürler
58