Transcript Kultura
Kultura • Kultura jest tym, co odróżnia ludzi od zwierząt • Pierwsze kultury - przemysły • Erupcja kultury/kultur lokalnych w okresie górnego paleolitu • Rewolucja neolityczna • Starożytne znaczenie słowa „kultura” – cultura oznaczała uprawę roli • Cyceron i cultura animi • Kultura w ujęciu niemieckiego filozofa Johanna Herdera • Przełom antypozytywistyczny w socjologii – nowe ujęcie kultury Kultura – wstępne informacje • Kultura to jedno z podstawowych pojęć funkcjonujących w socjologii • Kulturę badają także inne nauki społeczne: antropologia, kulturoznawstwo, etnografia Kultura – wstępne informacje • Antropologia to nauka której głównym celem jest badanie kulturowej różnorodności świata ludzi • Kultura w ujęciu atrybutywnym i dystrybutywnym • Pojęcia służące badaniu zjawisk kulturowych: ewolucja, dyfuzja, akulturacja, synkretyzm kulturowy Kultura - definicje • Wartościujące i niewartościujące rozumienie kultury – relatywizm kulturowy • Pierwsza definicja kultury, autorstwa Edwarda B. Tylora: – kultura, względnie cywilizacja, wzięta w najszerszym sensie etnograficznym jest złożoną całością zawierającą wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaj oraz wszystkie inne zdolności i przyzwyczajenia nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa” (1871). Kultura - definicje • Wielość i różnorodność definicji kultury – analiza Kluckhohna i Kroebera • Najważniejsze cechy kultury, ujmowane w większości definicji • Definiowanie kultury – od ujęć esencjalnych po ideacyjne Cechy kultury • Jak więc rozumieć i definiować kulturę, skoro sami badacze nie potrafią porozumieć się co do istoty i funkcji kultury? • Natura a kultura • Cechy kultury: – – – – – wyuczona wieloaspektowa zmienna zorganizowana występują w niej prawidłowości (co umożliwia badanie kultury) – Jest biologicznie, psychicznie, historycznie i społecznie uwarunkowana Zastanów się… • Relatywizm kulturowy wynika z atrybutywnego czy z dystrybutywnego ujęcia kultury? • W jakim okresie w dziejach ludzkości miała miejsce „erupcja” kultur lokalnych? • Jaką cechę kultury uznaje się za podstawową: – Jest wyuczona – Jest zorganizowana – Czy to, że podlega prawidłowościom? Wzory kultury • Ogólny opis cech charakteryzujących kulturę jako zjawisko należy uzupełnić o opis i analizę czynników, które kulturę tworzą • Jednym z takich czynników są wzory – wzorce myślenia, odczuwania, reagowania, działania itd.. – Wzory idealne i realne – Wzory jawne i ukryte Pytania kontrolne Do elementów składowych kultury w definicji Tylora należą: a)wierzenia; b)popędy; c)sztuka; d)prawo; Prawidłowa odpowiedź a, c, d Elementy kultury • Kolejne czynniki tworzące kulturę to: – Wartości (hierarchia wartości, wartości uznawane, odczuwane, realizowane) – Oraz normy społeczne (formalne i nieformalne) – Obie te kategorie tworzą tzw. ład aksjonormatywny Ład aksjonormatywny • Ład aksjonormatywny może mieć powszechnym uniwersalny charakter (jak system religijny), może mieć także wymiar „lokalny” –społeczności mogą tworzyć swoje łady aksjonormatywne • Ład aksjonormatywny a „wzory kultury” • Wartości – materialne – instrumentalne – autoteliczne Różnice między kulturami • Społeczności proste, są mało liczne, a ich kultury są stosunkowo jednolite. W pewnym stopniu ułatwia to badanie • Współczesne społeczeństwa europejskie czy amerykańskie są bardziej złożone, zarówno pod względem liczebności, jak i złożoności kultury. zróżnicowane wewnętrznie. Poszczególne sfery kultury oddzielają się od siebie i autonomizują się. • Sposobem badania kultury jest wyodrębnienie z całości kultury poszczególnych dziedzin • Podział zaproponowany przez Antoninę Kłoskowską: – kultura bytu – kultura społeczna – kultura symboliczna • Kultura symboliczna jest tworzona na bazie potrzeb ludzkich, wykraczających poza podstawowe potrzeby konieczne do przeżycia, tzw. potrzeby integracyjnoekspresyjne • Kultura symboliczna obejmuje: – symbole – język – sztukę Zastanów się… • Czy ceremonie ślubne to jawny czy ukryty wzór kulturowy? • Co składa się na ład aksjonormatywny? • Sztuka stanowi domenę: – Kultury symbolicznej – Czy kultury materialnej? Pytania kontrolne Wyróżniamy wartości: a) materialne; b) instrumentalne; c) autoteliczne; d) finansowe; Prawidłowa odpowiedź a, b, c • Badacze społeczni wyróżniają także inne dziedziny kultury: – np. ze względu na czas, okres występowania określonych typów kultury • np kultura późnego średniowiecza, kultury indiańskie Wielkich Równin w XIX wieku – lub ze względu na wyodrębniony dla celów eksplanacyjnych typ kultury • Kultura materialna, kultura wyższa czy kultura ludowa Kultura a jednostka • Kultura jest tworem społeczności, zaś jednostki – członkowie tychże społeczności – podporządkowują się kulturowym normom i wzorcom • Dzięki temu społeczność jest spójna i zintegrowana • Także jednostki, poprzez głoszone idee, postawy oraz podejmowane działania wpływają na kulturę Kultura a jednostka • Relacja pomiędzy kulturą a osobowością • Antropologiczne badania nad wpływem kultury - psychokulturalizm • Koncepcja „osobowości podstawowej” Abrama Kardinera • Ralph Linton – pojęcie „osobowości modalnej” i „osobowości statusowej” Socjalizacja • Uczenie się kultury: procesy enkulturacji i socjalizacji (pierwotnej i wtórnej) • Środowiska i instytucje wychowującosocjalizujące: – – – – – rodzina grupa rówieśnicza otoczenie sąsiedzkie/środowisko lokalne szkoła kultura masowa Kultura masowa • Kultura masowa – dominująca forma kultury • Kultura masowa – produkt rewolucji przemysłowej • kulturę masowa wyróżnia: stechnicyzowanie przekazu, standaryzacja treści, homogenizacja, zmiany w procesie twórczym, masowy odbiorca • Krytyka kultury masowej Zróżnicowanie społeczne i zróżnicowanie kulturowe • różnorodność stylów życia • grupy imigrantów – odmienne kulturowo grupy etniczne, narodowe lub rasowe • Reakcja na kulturę dominującą i kulturę masową – kultura alternatywna, subkultury, nowe ruchy społeczne i religijne Uczestnictwo w kulturze • Uczestnictwo w kulturze: zakłada posiadanie podstawowych kompetencji kulturowych, pozwalających na rozumienie wzorów kulturowych oraz działających ludzi • Badania nad uczestnictwem w kulturze często ograniczają się do mierzenia częstości chodzenia do teatru i kina, czytania książek i gazet, zwiedzania wystaw, itp.. Zastanów się… Jaka jest relacja pomiędzy jednostką, człowiekiem a kulturą, której jest członkiem? Czy człowiek tylko odtwarza kulturę, czy także ją tworzy? • Czy „osobowość podstawowa” Kardinera oznacza, że wszyscy członkowie polskiego społeczeństwa są tacy sami? • Wymień środowiska wychowująco-socjalizujące. Pytania z lekcji • Wymień cechy kultury • Jaka jest relacja pomiędzy kulturą a jednostką ludzką? • Wyjaśnij procesy, dzięki którym jednostka staje się członkiem kultury. • Wyjaśnij pojęcie kultury masowej.