Transcript W poszukiwaniu uwarunkowań planów edukacyjnych

W poszukiwaniu uwarunkowań planów edukacyjnych
młodzieży gimnazjalnej (na przykładzie Podkarpacia)
dr Wojciech Broszkiewicz
Instytut Socjologii
UR
Makrospołeczne uwarunkowania
aspiracji edukacyjnych młodzieży
Społeczeństwo
informacyjne
(Tadao Umesao,
Yoneji Masuda)
Społeczeństwo
wiedzy
(ekonomia wiedzy
Fritz Machlup)
Społeczeństwo
postkapitalistyczne
(Peter F. Drucker)
Późna nowoczesność
(Ulrich Beck, Anthony Giddens)
Gospodarka oparta o
technologie „ultrastyku”
(John Naisbitt)
– specjalistyczna wiedza
techniczna
Różnorodność ścieżek
edukacyjnych
i wzory kulturowe
– dążenie do wiedzy
Hierarchia wartości
(P. F. Drucker)
– wiedza jako podstawowy
kapitał
Społeczeństwo ryzyka
(Ulrich Beck)
– w tym ryzyko związane z wyborem ścieżki edukacyjnej
2
Zagadnienia centralne
Kulura prefiguratywna,
(Margaret Mead)
– tzw. zagadkowe dzieci
Kapitał kulturowy
(Pierre Bourdieu)
– w tym etos wiedzy
i wykształcenia
Nowoczesna osobowość
(Alex Inkeles)
Homo hubris
(Józef Kozielecki)
– w tym duże aspiracje,
samodoskonalenie,
otwartość na zmiany.
3
Mikrospołeczne uwarunkowania
aspiracji edukacyjnych młodzieży
Kapitał kulturowy rodziców jako zasób.
Kapitałem jest bowiem ten zasób, który można uruchomić (wykorzystać) tak,
że przyniesie on zysk w postaci zwiększenia szans,
osiągnięcia celu lub korzyści.
(Anna Giza-Poleszczuk, Mirosława Marody, Andrzej Rychard).
Kapitał kulturowy rodziców
– kompetencje kulturowe,
– aktywność kulturowa,
– style wychowawcze,
– aspiracje.
4
Edukacja według szczebli kształcenia w roku szkolnym 2008/09
Źródło: Mały rocznik statystyczny 2009, GUS, Warszawa 2009, s. 225.
5
Zasadnicze pytania badawcze
1) Jakie są aspiracje edukacyjne młodzieży gimnazjalnej?
2) Jakie są uwarunkowania aspiracji edukacyjnych młodzieży gimnazjalnej
na poziomie mikrospołecznym?
6
Wykres 1
Planowany przez gimnazjalistów poziom wykształcenia
(N=1002)
zawodowe
5%
średnie
21%
wyższe
74%
Źródło: badania własne.
7
Wykres 2
Spodziewane konsekwencje zdobycia wyższego wykształcenia
(N=1002, Dane w %)
rozwój intelektualny
46.3
wysokie zarobki
46.1
zdobycie interesującego zawodu
45.7
niezależność, samodzielność
42.5
łatwiejsze życie
30.1
samodoskonalenie
28.8
możliwość uniknięcia bezrobocia
17.5
możliwość pracy na swoim
14.2
możliwość pracy za granicą
14.0
możliwość wykonywania lekkiej pracy
udział we władzy
9.0
5.4
Źródło: badania własne.
8
Wykres 3.
Wyniki w nauce a plany edukacyjne młodzieży gimnazjalnej
(N=1002)
100%
90%
80%
35.8
70%
78.2
60%
94.4
50%
40%
wyższe
średnie
45.1
zawodowe
30%
20%
10%
19.1
19
2.7
0%
niska śr. oc. (2,00-3,32)
N=204
przeciętna śr. oc. (3,334,66) N=546
5.2
0.4
wysoka śr. oc. (4,67-6,00)
N=252
Źródło: badania własne. p.<0,001; Gamma=0,749.
9
Wykres 4.
Kapitał kulturowy rodziców a plany edukacyjne młodzieży
(N=1002)
100%
90%
80%
70%
59.2
72.4
60%
wyższe
87.5
50%
średnie
40%
zawodowe
30%
27.6
20%
10%
23
13.2
0%
niski k.k.r N=152
4.6
przeciętny k.k.r N=634
9.7
2.8
wysoki k.k.r N=216
Źródło: badania własne. p.<0,001; Gamma=0,402.
10
Wykres 5.
Plany edukacyjne badanej młodzieży gimnazjalnej według płci
(N=1002, Dane w %)
90
81.7
80
65.1
70
60
50
40
26.7
30
15.4
20
10
8.3
2.9
0
średnie
zawodowe
chłopak N=484
wyższe
dziewczyna N=518
Źródło: badania własne. p.<0,001; Współczynnik kontyngencji C=0,190.
11
Wykres 6.
Plany edukacyjne badanej młodzieży gimnazjalnej według miejsca zamieszkania
(N=1002)
100%
90%
80%
70%
68.4
60%
72.4
81
wyższe
50%
średnie
40%
zawodowe
30%
20%
23.7
22.5
10%
0%
7.8
5.1
wsie N=358
małe miasta N=333
15.8
3.2
średnie miasta N=311
Źródło: badania własne. p.<0,001; Gamma=0,211.
12
Wykres 7.
Plany edukacyjne badanej młodzieży gimnazjalnej według oceny sytuacji ekonomicznej rodziny
(N=1002)
100%
90%
80%
70%
56.8
68.4
60%
76.2
wyższe
50%
średnie
40%
zawodowe
30%
29.7
23.1
20%
10%
13.5
0%
zła syt. ekon. N=37
8.5
przeciętna syt. ekon. N=234
19.7
4.1
dobra syt. ekon. N=731
Źródło: badania własne. p. <0,01; Gamma=0,233.
13
Wnioski
1.
Młodzież gimnazjalna przeważnie ma wysokie aspiracje edukacyjne,
tj. planuje zdobyć wyższe wykształcenie.
Nie można też wykluczyć,
iż część spośród znacznego odsetka osób planujących poprzestać
na osiągnięciu średniego wykształcenia w chwili przeprowadzenia
badań nie była jeszcze zdecydowana co do wyboru swojej ścieżki
edukacyjnej i pozostawia sobie możliwość
podjęcia decyzji w późniejszym terminie.
Niewielki odsetek osób planujących ukończyć jedynie szkoły
zawodowe może wiązać się z aktualnym brakiem atrakcyjnej oferty
na tym poziomie edukacji.
14
Wnioski
2.
Młodzież gimnazjalna przeważnie wiąże wyższe wykształcenie
z rozwojem intelektualnym, co według niej nie stoi w sprzeczności
z dużymi oczekiwaniami finansowymi i interesującym zawodem.
Tak więc młodzi ludzie przyjmują jako coś stosunkowo oczywistego,
że wiedza może być kapitałem,
tj. za wysokie kwalifikacje należy się wysoka płaca.
O dużej świadomości specyfiki współczesnego rynku pracy świadczy
fakt, iż zdobycie wyższego wykształcenia jest traktowane przez młode
osoby jako wyzwanie, które nie gwarantuje pracy, a tym bardziej pracy
„lekkiej, łatwej i przyjemnej”.
15
Wnioski
3.
Młodzież gimnazjalna przeważnie potrafi ocenić swoje możliwości
w zakresie kształcenia się.
Pozytywnym zjawiskiem są też przypadki, gdy aspiracje edukacyjne
wydają się być nieco większe niż aktualne zasoby.
Lepszą strategią jest bowiem wyznaczanie sobie nieco trudniejszych
celów w przy skromniejszym potencjale, niż zbyt łatwych posiadając
dużo większe możliwości.
16
Wnioski
4.
Kapitał kulturowy rodziców różnicuje badaną młodzież pod względem
aspiracji edukacyjnych w na tyle istotny sposób,
że dostrzegalna jest potrzeba kompensacji młodym ludziom
niższego poziomu kapitału kulturowego rodziców,
niwelowania negatywnych skutków nierównego startu,
co jest (było i będzie)
głównym zadaniem szkoły
i co jest pewnym novum – nowoczesnych mediów.
Wykazana zależność jest wyraźna, ale nie na tyle silna,
żeby można było stwierdzić, iż młodzież z rodzin o niższym poziomie
kapitału kulturowego rodziców stoi na straconych pozycjach.
17
Wnioski
5.
Pomiędzy dziewczętami i chłopcami występuje duże podobieństwo
pod względem aspiracji edukacyjnych.
Jednakże dostrzegalne jest to, że gimnazjalistki przejawiają nieco
większe dążenia w omawianym zakresie niż chłopcy.
Przypuszczalnie to już na tym poziomie edukacji
można doszukiwać się źródeł
coraz bardziej widocznego zróżnicowania struktury wykształcenia
na korzyść kobiet.
18
Wnioski
6.
Miejsce zamieszkania oraz sytuacja ekonomiczna rodziny
również w istotny sposób różnicują plany edukacyjne młodzieży.
Jednakże zestawienie sił związków i prześledzenie korelacji
pomiędzy analizowanymi zmiennymi
pozwala sądzić, iż te „twarde” zmienne statusowe
oddziałują na młodzież poprzez kapitał kulturowy rodziców,
który w omawianym kontekście wyrasta na kwestię centralną.
19
Wnioski
7.
Młodzież gimnazjalna
jest bardzo świadoma swoich możliwości i celów.
Nie można tego zaprzepaścić.
Młodzi ludzie zasługują na poważne traktowanie,
w tym na ofertę edukacyjną na odpowiednio wysokim poziomie.
20
dr Wojciech Broszkiewicz