Transcript PowerPoint Sunusu - Eğitim Bilimine Giriş

EĞİTİMİN TARİHİ
TEMELLERİ
ve
TÜRK EĞİTİM TARİHİ
TARİH NEDİR ?
•Tarih, milletlerin
birikimlerini ve yer
ve zaman göstererek
inceleyen bilimdir.
Eğitimin geçmişini incelemek
eğitim tarihinin işidir.
TAŞTAKİ TÜRKLER
• EĞİTİM AÇISINDAN TARİH BİLGİSİNİN ÖNEMİ
1. Ulusal tarih bilgisi ediniriz
2. İnsanlık tarih bilgisi ediniriz
3. Tarih bilinci kazanırız
4. Sosyokültürel değişim sürecini
kavrarız
5. Tarihsel düşünme yeteneği kazanırız
Eğitimde Temel Tarihsel Dönemler
1) Antik ( Antik ) Çağda Eğitim
2) Orta Çağda Eğitim
3) Rönesans ve Aydınlanma Dönemi’nde
Eğitim
4) İslam Dünaysında Eğitim
5) Türklerde Eğitim
ANTİK ÇAĞ’DA TEMEL
UYGARLIKLAR
• MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI
• UZAKDOĞU-ÇİN ve HİNT UYGARLIĞI
• ANTİK YUNAN VE ROMA UYGARLIKLARI
ESKİ UYGARLIKLAR
• SÜMERLER ( MÖ 3000)
• PERS – HİTİT- FENİKE
UYGARLIKLARI
• İSRAİL UYGARLIĞI
•
•
•
•
MISIR UYGARLIĞI ( MÖ 3400 – 525 )
ÇİN VE HİNDİSTAN UYGARLIĞI
YUNAN UYGARLIĞI
ROMA UYGARLIĞI
SÜMERLER ( MÖ 3000)
SÜMERLER ( MÖ 3000)
• Tarihte bilinen ilk yerleşik toplumdur. Yazıyı,
yılın 365 gün olduğunu, mevsimleri bulan, kent
devletlerini
kuran, tekerleği,
geometri ve
matematiği, hukuku, mitoloji ve edebiyatı,
sözlüğü bulup yapan ve kullanan bir halktır.
• İlk okuma ve ders kitaplarını hazırladılar.
• Uygarlık ve tarih Sümer’le başlar dense yeridir
• Öğretmenin geçiminden öğrenciler sorumluydu.
Her öğrenci öğretmene belli bir miktar para
verirdi.
PERS – HİTİT- FENİKE UYGARLIKLARI
PERSLERDE ( ESKİ İRAN ) EĞİTİM
•
•
•
•
PERSLER;
Bugünkü İran medeniyetinin temelini oluşturur.
İlk posta teşkilatını kurdular.
Eski İran'da (M.Ö 900-360) eğitim laiklik ve ulusal birlik
üzerine kurulmuştur.
• Baba çocuğunu istediği gibi yetiştirebilirdi.
• Okul kralın sarayının yanındadır ve adı "Genel Eğitim
Evi"dir.
• Çocuklar adil, iradeli, savaşçı, ölçülü ve büyüklerine
saygılı olmalı, açlığa, soğuğa, acıya dayanmalı, ok, kılıç
kullanmalı, iyi ata binmeyiydi. Öğrenciler Genel Eğitim
Evi'nde bunları kazanırlardı.
• İran eğitim sisteminde beden eğitimi dersi çok
önemliydi.
HİTİTLER
• MÖ. 2000 yılında Anadolu’ya Kafkasya
üzerinden göç ederek 1500 yıl boyunca
hakimiyetlerini sürdüler.
• İlk yerleşim yerleri Çorum Hattuşaş'dır
• Anadolu'nun yerli sanatıyla birleştiler.
Boyutları büyümüş anıtsal eserler ortaya
çıkarttılar.
• Mabetler, saraylar, sosyal yapılar, kaya
kabartmaları yaptılar.
• Hititçe, bugüne kadar bilinen en eski HintAvrupa dilidir
• Farklı yazılar kullandılar.. Resmî diplomatik
yazışmaları ve saray arşivleri Âsur (Akad)
çivi yazısıyla yazılırken kayalardaki
kabartmalar ve yazıtlar için Hiyeroglif yazı
kullandılar.
• Tarihte ilk yazılı antlaşma olan Kadeş
Antlaşması ( MÖ 1296 ) Hititler ve
Mısırlılar arasında imzalandı
• Hititlerin etkileyici başkenti Hattuşa ile
diğer kentleri Alacahöyük ve Şapinuva,
Çorum ili sınırlarımız içinde kalıyor.
ALACAHÖYÜK
FENİKELİLER
FENİKELİLER
• İlk çağda denizcilik alanında en ileri olan kavim
Fenikeliler’dir.
Akdeniz’de
büyük
koloniler
kurdular. Bu kolonilerin en önemlileri Kartaca,
Sidon ve Tir’dir.
• Önce Mısır etkisinde ve daha sonra Asur, Babil,
Pers
ve
Makedonyalı
İskender’in
etkisinde
yaşamışlardır.
• Fenikeliler tarihte ilk alfabeyi buldular. Bu alfabe
22
harfli
idi.
Günümüzde
kullanılan
Latin
Alfabesi’ninin temelini bu alfabe oluşturur
MISIR UYGARLIĞI
( MÖ 3400 – 525 )
MISIR UYGARLIĞI
( MÖ 3400 – 525 )
• Hiyeroglif yazıyı ( resim yazısı ) bulmuşlardır
• Devlet idaresinde yazışmalara önem verilmiştir
• Cam, papirüs ve ilk takvimi ( 365 gün- miladi) onlar
bulmuşlardır.
• Çocuklar beş yaşında okula başlıyorlar ve on iki yıl
okuyorlardı.
• Okullar ilk, orta ve yüksek olarak üçe ayrılmıştı.
• Devlet dairesine memur yetiştirmek temele alınmıştır.
• Okullar yatılı ve gündüzlü olabiliyordu.
• Okuma-yazma, matematik, astronomi, heykelcilik,
müzik ve beden eğitimi dersleri vardı.
• Öğretmen Tanrı kadar saygı gören ulu bir kişidir.
İSRAİLDE EĞİTİM
İSRAİLDE EĞİTİM
• Eski
Yahudi/toplumunda
erdemli
insanlar
yetiştirmek çok önemliydi.
• Aile, kavim en önde yer alırdı.
• Beden ve ruhen iyi insan yetiştirmek okulun ve
öğretmenin göreviydi.
• Dini her Yahudi tam olarak bilmek ve uygulamak
zorundaydı.
• Cinsiyete göre bir eğitim vardı.
• Yurttaşlık bilgisi ve tarih her Yahudi'nin almak ve
okumak zorunda olduğu derslerdendi.
• Dersler "kıssadan hisse çıkarma" temeline göre
işlenirdi.
• Öğretmen mutlak otoriteydi. Kutsal bir varlık
sayılırdı.
ÇİN'DE EĞİTİM ( MÖ 2500)
ÇİN'DE EĞİTİM ( MÖ 2500)
• Eğîtim sistemi geleneklere, aileye ve topluma
Bağlı insan yetiştirmek üzere kurulmuştur.
• İlk, orta ve yüksek okul var.
• Çin'de üç büyük düşünür yetişmiştir. Bunlar
Laç-Tzu (Taoizm) , Diğer ikinci büyük düşünür
Konfüçyüs ve Çin'de yetişen diğer bir eğitimci
Cu-Hsi'dir
• Bugünkü çince yazının temeli 3000 yıl önce
atıldı
• Ruhun ve bedenin terbiyesinde müzik ve
dinsel törenler önemliydi
• Pusula,
barut,kağıt,
matbaa
Çin’de
bulunmuştur
• Öğretmen kutsal bir varlıktı
HİNT UYGARLIĞI
( MÖ 7000- 1700)
HİNT UYGARLIĞI ( MÖ 7000- 1700)
• Hindistan'da kast sistemi vardır. Eğitim her sınıf için ayrı
ayrı düzenlenmiştir. Brahman (din adamı), kşatriya (asker),
vaysiya (esnaf), südra (işçi), parya (köle) olmak üzere beş
kast bulunmaktadır. Bir kasttan diğerine kesinlikle
geçilmez" temel ilkedir.
• Eğitimi etkileyen İki dini görüş vardır. Brahmanizm, ev
Budizm. Brahmanizm ve Budizm'de öğretmen kutsal
sayılmıştır.
• Özellikle budizm ile birlikte eğitimde de yenileşmeler
olmuştur
• Okuma-yazma işinde öğrenciler önce kum üzerine sözcükleri
yazar ve okurlardı. Sonra bunları iyice öğrendikten sonra
yapraklara yazarlardı (Binbaşıoğlu 1982).
• Hindistan eğitim geleneği islam dünyasını da etkilemiştir
ESKİ YUNAN ( GREK)
MEDENİYETİ
• Grek dünyasında eğitim genelde akla, iyiye ve
erdeme dayalıdır.
• Hür vatandaşlar eğitilir. Köleler ve köylü işçi,
zanaatkar takımının eğitimi söz konusu değildir.
• Karakter, estetik ve beden eğitimi savunulur.
Karakter eğitiminde ortak yaşam, sevgi ve saygı,
devlet ve devlet kurumlarına bağlılık temele
alınmıştır.
• Estetik eğitimde ise, ruhun eğitimi söz konusudur.
Bunun için müzik önemlidir.
• Beden
eğitiminde
vücudun
güçlenmesi
için
beslenme, güreşme, koşma, ok, mızrak, disk
atma,. ata binme, kılıç kullanma etkinliklerine yer
verilmiştir.
ESKİ YUNAN ( GREK)
MEDENİYETİ
• Genelde eğitim bedenen ve ruhen güzel insan
yetiştirmeyi (kalokagathie) amaçlamaktadır.
• Okul sistemleri ilkokullar, ortaokullar, Liseler, ve
yüksek okullar (akademi) olarak kurulmuştur.
• İlk" kez resimli ders kitapları M.Ö. 331-323
döneminde yazıldı.
• Ayrıca felsefe temel ders olarak ele alınıyordu.
Yoğun bir felsefe ve mantık eğitimi veriliyordu.
• Öğretmen
(pedagog)
önceleri
seçkinlerin
çocuklarım eğitmek için okuma-yazma bilen üstün
özeliklere sahip köleler arasından seçiliyordu.
Öğretmenler saygın kişilerdi. Grek okul sisteminde
dayak vardı. Öğretmenin maaşını öğrenciler
ödüyorlardı.
ROMA UYGARLIĞI
• M.Ö. 8 ile M.S. 5. yüzyıllar arasında varlığını
sürdürmüş olan ve merkezi Roma kenti olan
uygarlık.
• Kavimler Göçü sonucu, 395 yılında Roma
İmparatoru
I.
Theodosius,
Roma
Uygarlığı’nı iki oğlu arasında Doğu Roma
(Bizans) ve Batı Roma olmak üzere
paylaştırdı.
ROMA UYGARLIĞI
• Doğu Roma İmparatorluğu, eski Yunan ve Orta
Doğu geleneklerinin kaynaşmasıyla ortaya
çıkmıştır.
• Burada yaşayan halk; ticaret, kentleşme ve
ekonomi
alanlarında
önemli
gelişmeler
gösterdi.
• Doğu Roma İmparatorluğu’nun en belirgin
kültürel özelliği, Hıristiyanlığın bu devlet
sınırları içinde gelişmiş olmasıdır.
• ORTA ÇAĞDA AVRUPADA EĞİTİM
• Avrupa Antik Çağ’dan sonra, düşünsel anlamda karanlık bir Orta
Çağ yaşamıştır.
• Akılcılığın yerini skolâstik düşünce, dogmatizm ve metafizik
düşünceler almıştır.
• Batı dünyasında kayda değer bir bilimsel ve sanatsal çalışmadan
söz etmek güçtür.
• Her şeyde dini öğretiler referans alınmıştır.
•
Orta çağın ikinci yarısından sonra (XIII ve XIV.
Yüzyıllardan sonra) üniversitelerin yaniden kurulmaya
başlanmasıyla
önemli
bir
gelişme
sağlanmıştır.
Üniversiteler, kiliselere bağlı olmanın yanında özel kanunları
ve mahkemeleri vardı.
İSLAM DÜNYASINDA EĞİTİM
İSLAM DÜNYASINDA EĞİTİM
• İslam dünyasının en parlak zamanı 8. ve 12.
yüzyıllar arasındaki dönemdir.
• Arap Uygarlığı ; Avrupa, Hindistan ve Türk
Uygarlıkları ile temasa geçmiştir.
• Matematik, kimya ve tıp alanlarında önemli
katkılarda da bulunulmuştur.
• Matematik alanında, Hintlilerden alınan sayı
sistemine, “0” (sıfır) rakamı eklenmiştir.
TÜRKLERDE
EĞİTİM
TÜRKLERİN MÜSLÜMAN
OLMALARINDAN ÖNCEKİ
DÖNEMLERDE
EĞİTİMLERİNİN
TEMEL ÖZELLİKLERİ
Türk toplumlarının eğitim anlayış ve uygulamaları,
yaşama biçimlerinin etkisiyle şekillenmiştir.
• Türkler tarihi hafızlarından kaynaklanan bilgileri yazıyı
kullanmadan önce taşlara kazımıştır. Bu gelenek yazının
oluşmasına kaynaklık ettiği gibi zamanla yazıyla da beraber
devam etmiştir ( taştaki türkler ) .
 Töre önemli bir rol oynamaktadır.
Bu dönemde örgün eğitim kurumlarının varlığından
söz edilse bile bu kurumlar hakkında kesin bir
delil yoktur ( Sönmez, 2004)
 Eserlerde öğretici amaç vardır.
 Alp insan tipine önem verilmiştir.
 Köklü bir bilim sevgisi mevcuttur.
 Mesleki eğitim önemli bir yer tutar.
Büyük bir çocuk sevgisi var olup, cinsiyet farkı
yoktur..
TAŞTAKİ TÜRKLER
SERVET SOMUNCUOĞLU
TAŞTAKİ TÜRKLER
TAŞTAKİ TÜRKLER
HUNLAR ( M.Ö 1000 - M.S 50)
HUNLAR ( M.Ö 1000 - M.S 50)
• Hunlar, sürü besleyen atlı kabilelerden meydana gelmiş
göçebe bir toplumdur.
• Savaşçılık ( Çin seddi onlardan dolayı yapılmıştır) ,
yöneticilik, bazı el sanatları (mesleki eğitim) ile dini
inanışlar ve çocuk yetiştirmeye ilişkin değerler
(
Çocuğa ad koymak bile kahramanlık sonucunda
gerçekleşirdi) eğitimin biçimini oluşturur.
• Hunlar’ın eğitimini yaşayış biçimleri şekillendirmiştir.
• Din, bir eğitim aracıydı, onlarda halk dini ve devlet dini
diye iki din vardı.
GÖKTÜRKLER (M.S 552- 745)
GÖKTÜRKLER (M.S 552- 745)
• Göktürklerde
eğitim,
Hunlar’ınkine
benzemektedir.
• Eğitim töre içinde töre kanalıyla verilmektedir.
• 38 harfli gelişmiş bir alfabeye sahip olmaları bazı
yazılı eserler bırakmalarını sağlamıştır.
( Bu
eserlerin en önemlisi; Orhun Anıtlarıdır M.S. 732)
• Göktürklerde,
sözlü
töre
bilgisi,
yazı
ile
genişletilmiş ,bilgiler artmış ve yaygınlaşmıştır.
• Göktürklerde de alp insan tipine büyük önem
verilmiştir.
ORHUN ANITLARI
ORHUN ANITLARI
• Orhun Anıtları, 732’de dikilen Kültegin, 735’te
dikilen Bilge Kaan ve yine o yıllarda dikilen
Tonyukuk anıtlarından oluşur.
• Bu anıtlarda 6000 kadar kelime vardır.Türkçenin
bilinen ilk yazılı belgeleridir.
• Orhun Anıtları, ilk
olarak 1893’te Danımarkalı
bilgin Thomas tarafından okunmuştur.
• Anıtlarda,
Türk
hükümdarlarına
bazı öğütlere yer
verilir.
Ayrıca,
Türklerin geçmişte
yaşadığı felaketlere
dikkat çekilip ders
alınması öğütlenir.
UYGURLAR ( M. S 745- 840)
UYGURLAR ( M. S 745- 840)
1. Uygurlar kentli
toplumdur. Maniheizm dinini
benimsemişlerdir.
2. Önceki devletlerden farklı olarak diğer toplumlara
da açılmışlardır.
3. Kütüphaneler dolusu sayısız eser vermişlerdir.
4. Ünü dışarıya taşan bürokrat yetiştirmişlerdir ve
başka ülkelere göndermişlerdir.
5. Örgün eğitim kurumları yaygınlaşmış, bilgiye
büyük önem verilmiştir.
6. Kitapları çoğaltarak
bilim dünyasına önemli
hizmetler yapmışlardır.
İSLAMİYETİN KABÜLÜNDEN
SONRAKİ EĞİTİMİN TEMEL
ÖZELLİKLERİ
İSLAMİYETİN KABÜLÜNDEN SONRAKİ
EĞİTİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
• Türk toplumlarında ilk kez medrese denen eğitim
kurumları ortaya çıkmıştır.
• İslam düşünür ve eğitimcilerinden etkilenilmiş aynı
zamanda bu alanda eserler verilmiştir.
• Türk toplumlarının ahlak anlayışı islamiyetle
birlikte değişmiş, bu da eğitimlerine yansımıştır.
• İslamiyetin kabulü gazi ve veli insan tipini ortaya
çıkarmış buda çok sayıda eserlerin meydana
gelmesini sağlamıştır.
• İslama göre bilim yücedir. Bu durum Türkler’ede
yansımış ve bilime önem verilmiştir.
• Arapça ve Farsça aydınlar üzerinde etkili olmuştur.
KARAHANLILAR ( 840- 1212)
KARAHANLILAR ( 840- 1212)
• Eğitimin temel Özellikleri;
• Müslüman olmaları ve yerleşik düzene geçmeleri
eğitimlerini şekillendirmiştir.
• Devlet adamları eğitim – öğretim ve bilimin
gelişmesine önem vermişlerdir.
• Ülkenin her tarafına medreseler kurulmuştur.
• Farabi, İbn-i Sina, Biruni gibi dünya eğitim ve bilim
tarihinde önemli yer tutan bilim adamları yetişmiştir.
• Eğitim bilimine ait ilk görüşlerde başta Farabi olmak
üzere
bu
dönemin
alimleri
tarafından
ileri
sürülmüştür.
• Bu dönmede yetişmiş ve Dünya eğitim ve bilim
tarihini
etkileyen önemli şahsiyetlerden bazıları
şunlardır
FARABİ ( 870- 950)
FARABİ ( 870- 950)
• Kendisine Arito’dan sonra Muallim-i
sani (ikinci öğretmen) denir. Yüzden
fazla eser yazmıştır.
Konuları; Felsefe, Mantık, Ahlak,
Psikoloji, Metot, Fizik, Kimya,
Astronomi, Geometri, Siyaset,
Sosyoloji, Askerlik, Din, Dil, Edebiyat)
Eğitime İlişkin Görüşleri
Şunlardır;
  İlk kez doğrudan eğitim bilimine ilişkin görüşler ileri sürdü
 Eğitimin amacı, mutluluğu bulmak ve bireyi topluma yararlı hale
getirmektir.
  Üç tür eğitimci vardır; aile reisi, öğretmen ve devlet başkanı
 Yöntem konusunda kolaydan- zora, basitten karmaşığa gidilmeli.
  Bir şey öğretilmeden diğerine geçilmemeli
  Disiplin ne sert , ne de yumuşak olmalı, ılımlı bir yol izlenmelidir.
 Tartışma yönteminin eğitime sokulmasını söylemiştir.
  Eğitim ve öğretim bir birinden ayrılmalıdır.
 İnsan mutlu olması için felsefe öğrenmelidir.
 Çocuklar sorumluluk duygusuna sahip olarak yetiştirilmelidir.
İBN-İ SİNA ( 980- 1037)
İBN-İ SİNA ( 980- 1037)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hangi görüşte olursa olsun her çocuk eğitilmelidir.
Meslek eğitimine önem verilmelidir.
Karma eğitimi savunmuştur.
Öğretmen, çocuğu her yönüyle tanımalıdır.
Çocuğun zevk ve ilgileri meslek eğitiminde göz
önünde tutulmalıdır.
Oyun, çocuk eğitiminde önemlidir.
Deney, gözlem ve araştırma yöntemini öne
sürmüştür.
Çocuk üstündeki baskı olumsuz sonuçlar doğurur.
Kendisine Aristo ve Farabi’den sonra muallim-i salis
(öğretmen) denir.
BİRUNİ (973- 1048)
• Bir bilim adamıdır.
• Bilimsel yöntemden yanadır. Ona göre
araştırma, gözlem ve deneye dayanmalıdır.
• Duyduklarımız gördüklerimizden farklı
olabilir.
• Öğrenmede taklit ve ezberciliğe yer yoktur.
• İnsan kendi aleyhine dahi olsa doğruluktan
ayrılmamalıdır.
BALASAGUNLU
YUSUF HAS HACİP ( 1018- 1070)
BALASAGUNLU
YUSUF HAS HACİP
( 1018- 1070)
•
•
•
•
•
•
•
•
Bilgi çocuğa küçük yaşta öğretilirse, kalıcı olur.
Anne ve babalar çocuklarıyla direk ilgilenmelidir.
Eğitimde kız ve erkek ayrımı olmamalıdır.
Çocuk,
bilgin
ve
edepli
öğretmen
elinde
yetiştirilmelidir.
Öğrenme hayat boyu devam etmelidir.
Çocuğun ilgisine göre eğitim verilmelidir.
İşbaşında eğitimi savunmuştur.
Tecrübeli bir devlet adamıdır. Eserinde daha çok
devlet adamlarına yönelik tavsiyeler vardır.
•KAŞGARLI MAHMUT
• Araplara Türkçe öğretmek için Divan’ü Lügat-it
Türk (1072-1074) adıyla bir eser yazmıştır.
• Türkçe’nin üstün bir dil olduğuna inanır.
• Türkler için yeni bir hedef- ufuk belirlemiştir.
• Aile içinde çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi
üzerinde durur.
• Çocuk oyunları hakkında eserde geniş bilgiler
mevcuttur.
• Dil öğretimi konusunda başarılı bir yöntem
izlemiştir.
AHMET YESEVİ ( 1103?- 1166)
AHMET YESEVİ ( 1103?- 1166)
• İlk Türk tarikatını kurmuştur.
• Divan-i Hikmet adlı eseri ile etkileri geniş yörelerde
yüzyıllarca sürmüştür. ( halen dahi sürmektedir)
• Yunus Emre’yi önemli ölçüde etkilemiştir.
• İnsanlara hizmet ve iyilikte bulunma temel
düşüncesidir.
• Sevgi ve mutluluğa dayalı bir hayat görüşünü
benimsemiştir.
• Gelecek için bilim öğrenmek gerekir.
• Anadolu’nun vatan tutulmasında önemli katkıları
olmuştur.
SELÇUKLULAR EĞİTİM
SELÇUKLULAR EĞİTİM
• Başta Tuğrul ve Çağrı Beyler olmak üzere Alparslan ve
Nizamülmülk Selçuklu devlet yöneticileri, bilginlere ve
sanatkarlara büyük önem verdiler. Nitekim örgün eğitim
kurumsallaşması 1040 yılında Tuğrul Bey’in Nişabur’da
yaptırdığı medreseyle başladı. Sonra 1067’de Nizamülmülk
tarafından Bağdat’ta Nizamiye medreseleri kuruldu. Bu
dönemde Bağdat’ta medreselerde okuyan öğrenci sayısı
6000 idi. Eğitim dili Arapça olmakla beraber Türkçe’ye de
yer verilirdi. Medreselerde öğretim sınıf geçme esasına
dayanırdı. Müderris denen
medrese hocaları seçkin
kimselerdi
ve
ölünceye
kadar
görevde
kalırlardı.
Selçuklular medreselerin yanında küttap denen ilkokul
düzeyinde de okullar açmışlardır.
• Selçuklularda yaygın eğitim kurumu
olan Ahilik önemli bir yaygın eğitim
ve meslek kuruluşuydu.
• ( Ahi; Arapça kardeş demektir)
Ahilik halk arasında yaygınlaşmış,
dini ve ahlaki değer kazanmıştır.
• Ahi
Evran
tarafından
kurulan
Ahiliğin en önemli temel felsefesi
“kamil insan” yetiştirmekti.
Bu
kurum
varlığını
cumhuriyet
dönemine kadar devam ettirmiştir.
Selçuklu Eğitim Sisteminin
Temel Özellikleri;
1. Selçuklu devlet adamları eğitime ve bilimin
gelişmesine büyük önem vermişleridir
2. Medreseler gelişmiş, ülkenin her tarafına
yayılmıştır
3. Ahilik gibi bir yaygın eğitim kurumu kurulmuş
ve gelişmiştir
4. Atabeglik gibi şehzadelerin yetişmesi için bir
uygulama ortaya çıkmıştır
5. Selçukluların ilk dönemlerinde eski değerler ön
planda iken, daha sonra bunlar zayıflamaya
unutulmaya yüz tutmuştur.
6. Selçuklularda alp, gazi, veli insan tipleri beraber
yaşar.
Selçuklular döneminde yaşamış
büyük Türk alimleri
• GAZALİ (1059- 1111)
• MEVLANA CELALEDDİN RUMİ
(1207- 1273)
• YUNUS EMRE (……- 1321)
• BURHANED-DİN ZERNUCİ (….1223)
GAZALİ (1059- 1111)
•
•
•
•
•
•
•
•
• 2.3.1 GAZALİ (1059- 1111)
Tus şehrinde doğdu. Felsefe dersleri aldı. Nizamiyede
müderrislik yaptı. Eserlerinde çocukların eğitimleri üzerinde
önemle durur. Ona göre;
Anne ve baba çocuklarına en iyi şekilde bakmakla yükümlüdür.
Çocuklar gördüklerini taklit eder.
Çocuğa iyi davranış kazandırılmalı, aydınlatılmalı, kötü
arkadaşlardan sakınınmalıdır.
Çocukta ruh yüceliği, alçak gönüllülük ve ciddiyet olmalıdır.
Çocuklar küçük yaşta eğitilmelidir. Her şeyin iyisini ve doğrusunu
öğrenmelidir.
Çocuk bir cehverdir ve iyi öğretmende okumalıdır. Öğretmen,
onlara rehberlik etmelidir.
Çocuklara kavrayabileceği şeyler öğretmelidir.
2.3.2 MEVLANA CELALEDDİN RUMİ (1207- 1273)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
2.3.2 MEVLANA CELALEDDİN RUMİ (1207- 1273)
1207’de Belh şehrinde doğmuştur.Mevlana bir mutasavvıfdır.
Ona göre insan, kendi özünü bilmeli ve olgun olmalıdır.
Maslov’un kendini gerçekleştirme düşüncesi onda zaten mevcuttu.
Kalp temizliğinden kaynaklanan değerleri sunmuş ve milyonlarca insanın
kalbinde taht kurmuştur.
Mevlana eğitimin gücüne ve çevrenin etkisine inanır.
Ona göre insan eğitilebilen bir varlıktır. Hayvanların bile eğitimle
yetenekleri gelişir.
Çocuklar eğitilirken hemen tenkit edilmemeli, bilakis teşvik edilmelidir.
Tekrar iyi bir öğretme şeklidir.
Esas olan insanların kendilerini bilmeleridir.
Alimlik insanın özünde olan bir hünerdir. Alimlik, ipek ya da abadan bir giysi
ile kazanılmaz.
Görünüş değil, gönül esastır.
Kendisinden sonra ortaya koyduğu görüşlerin etkisiyle “Mevlevilik” tarikatı
kurulmuştur.
• 2.3.3. YUNUS EMRE (……- 1321)
• Mevlananın izinden yürümüş, ancak eserlerini Farsça
yerine Türkçe yazmıştır. Türk insanı onu bir gönül eri
olarak kendine mal etmiş bağrına basmıştır.
• Ona göre Mevlana mana aleminin sultanıdır.
• Diyar diyar dolaşarak, insanın kendi özünü bilmeleri
gerektiğini anlatmış ve hoşgörü üzerinde durmuştur
• Nefis terbiyesini özellikle ele aldı. İnsanlara gönül
kırmamayı öğretti.
• Herkese aynı gözle baktı.
• İyilik ve güzellikte hep birlikte yarışmamız gerektiğini
söyledi.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
2.3.4 BURHANED-DİN ZERNUCİ (….- 1223)
Türkistan’da doğdu. Önemli bilim adamlarındandır.
Eserleri batı dillerine çevrilmiş ve çokça okutulmuştur.
Eğitim ve öğretim konusunda ilk eser veren Türk bilginidir.
Eğitim ve öğretim faaliyetlerini sistemleştirmiş, metot ve
teknikler üzerinde durmuştur.
Eserinde, soru- cevap, tekrar, ezber, problem çözme yöntemi
ve münazara üzerinde durur.
Ona göre bilime saygı duyulmalı, çok çalışılmalıdır.
Öğrenci öğrenebileceği kadar ders almalı, kolaydan zora doğru
bir yol izlenilmelidir.
İnsan her yaşta öğrenebilir ve öğrenmelidir.
OSMANLI EĞİTİM SİSTEMİ
• OSMANLILARDA EĞİTİMİN GENEL
ÖZELLİKLERİ ŞUNLARDIR
• 1.
Medreseler çok güçlü yaygın eğitimi kurumu
haline gelmiş ve toplumu derinden etkilemiştir.
• 2.
Azınlık çocuklarının üst düzeyde yönetici
yetiştirdikleri Enderun adında önemli bir örgün eğitim
kurumu ortaya çıkmıştır
• 3.
İlköğretim 18. yy ortalarına kadar çok basit bir
düzeyde kalmıştır
• 4.
Osmanlıların son dönemlerine kadar , ilkokul
üstü örgün eğitim kurumlarında yalnızca erkekler
okumuştur
• 5. Eğitim ve öğretimin temel amacı dinidir
• 6. Yöntem daha çok ezbercidir
• 7. Tanzimat dönemine kadar eğitim her düzeyde
ücretsizdir
• 8.
•
•
•
•
•
•
Tanzimat dönemine kadar eğitim her düzeyde
ücretsizdir
9. Azınlık ve yabancılara eğitim hakkı tanınmıştır
10. Osmanlıca denen bir dil geliştirilmiştir
11.
Yaygın eğitim daha çok din adamları
tarafından yapılmıştır
12.
Eğitimde yenileşmelere askeri okullardan
başlanmıştır
13.
Medreseler 1776’dan itibaren , kendisi dışında
açılan askeri okullarda kısmen, sivil okullarda daha
geniş ölçüde etkisini sürdürmüştür
14. Eğitim daha çok vakıflar tarafından
yürütülmüştür
Osmanlıdaki Temel Eğitim Kurumları
•
•
•
•
•
•
•
•
Sıbyan Mektepleri
Medreseler
Enderun Mektebi
Acemioğlan Kışlaları
Rüşdiyeler
İdadiler
Sultaniler
Darülfünun
• Sıbyan Mektepleri
• İlköğretim seviyesinde 6-12 yaş çocuklarının devam ettiği 3-4
yıl süren okullardır.
• Okulların
kuruluşu ve yürütülmesi vakıflar tarafından
yapılırdı.
• Din derslerinin dışında, matematik ve okuma yazma da
okutuluyordu.
• En küçük yerleşim birimlerine kadar yaygınlaşmıştı. 1860
yılında sayıları 12000 civarındaydı.
• Camilere bitişik olarak yapılıyordu.
• Medreseler
• Kendi içinde ilk, orta ve yüksek öğretim şeklinde
örgütlenen bu okullarda islami ilimlerin yanında, pozitif
ilimler de okutulmuştur.
• Osmanlı devletinde ilk medrese 1330 yılında İznik’te
Orhan Bey tarafından yaptırılmıştır.
• Medrese altın yıllarını Osmanlının yükseliş döneminde
yaşamıştır. Bunların en ünlüleri Fatih ve Kanuni
medreseleridir. Pek çok ilim adamı, kadı, din görevlisi,
devlet
memuru,
müderris
ve
şeyhülislam
bu
medreselerden yetişmiştir.
•
16. yy ‘dan sonra bozulma medreselerde de
başlamıştır.
Avrupa’da yapılan atılımlar burada
yapılamamış ve gün geçtikçe zayıflamışlardır.
• Enderun Mektebi
• Kuruluş amacı genellikle Hırıstıyan tebaadan alınan
yetenekli
çocukları devlet adamı ve asker yapma amacı gütmektedir.
• İlk kuruluşu Fatih zamanına dayanmaktadır. Bu okullar, Osmanlılık
düşüncesini ayakta kamasına katkıda bulunmuştur.
•
Okul altı odadan oluşmaktaydı. Her oda / sınıf- bölüm değişik
işlere elaman yetiştirmek üzere oluşturulmuştu.
• Programda dini ve edebiyatın yanında, matematik, tarih, beden
eğitimi dersleriyle birlikte kültür ve sanat faaliyetleri de
yapılmaktaydı.
•
Bu okullardan, 1850’ye kadar 79 sadrazam, 3 şeyhülislam, 36
kaptan-i derya , yanında pek çok bürokrat, yazar, hattat, nakkaş ve
şair yetişmiştir. Okul 1922 ‘ye kadar varlığını sürdürmüştür.
• d) Acemioğlan Kışlaları
•
Yeniçeri yetiştirilmek üzere kurulan
bir
meslek okulu gibiydi .
• Bu okula devşirme usulü öğrenci alınırdı.
• Devşirilen çocuklar Türk ailelerin yanına verilir,
burada Müslümanlığı ve diğer örf ve adetleri
öğrenirlerdi. Bundan sonra acemioğlan kışlalarına
verilirdi.
• Bu okullarda, okuma- yazma, din bilgisi öğretilir,
askeri talim ve spor yapılırdı.
• e) İdadiler
• Orta öğretimde ikinci kademe olarak eğitimöğretim veren mekteplerdir.
• 1869 Maarifi Umumiye nizamnamesine göre
1000
haneden
fazla
yerlere
idadi
kurulacaktır,idadilerin bütün masrafları vilayet
maarif idadisi sandığından karşılanacaktır,
• İdadilerin süresi üç yıldı bu okullar daha sonra
orta okullara dönüştürüldü
• f) Sultaniler
• İdadiler seviyesinde Fransızca ve Türkçe ile
eğitim ve öğretim yapan bir mekteptir.
• 1 Eylül 1868 tarihinde Galatasaray Sultanisinin
açılışıyla maarifimize giren bu Fransız modeli
mektepler hazırlık devresiyle birlikte 9 yıllık bir
süreyi kapsamaktadır.
• Bu mektebin açılışı sultan Abdülaziz’in 1867 Paris
ziyaretine dayanır.
• g) Daru’l Fünun
• Avrupa üniversitelerini taklit etmek amacıyla İlk
kez 1869 da açılan darül funun bu tarihten sonra
birkaç kez kapanıp açılmış 1908 tarihine
gelindiğinde İstanbul darülfünunu olarak adı
değiştirilmiş ve yeniden teşkilatlandırılmıştır.
• 1912 de şubeler fakülteye çevirilmiş ve I.Dünya
savaşında Almanya’dan fen edebiyat ve hukuk
alanında 20 profesör çağırılarak üniversitelerin
kadroları güçlendirilmeye çalışılmıştır.
• 2.4.2 OSMANLILARDA
DÖNEM DÖNEM
EĞİTİMİN TEMEL
ÖZELLİKLERİ
– Kuruluştan İlk Yenileşme hareketlerine Kadar ( 1299- 1776)
• Fatih dönemine kadar Osmanlı uleması genellikle Şam, Mısır,
İran,
Maveraünnehir medreselerinde yetişmiş ancak bu
dönemden sonra bu ihtiyaç ülke içinde giderilebilmiştir.
• Fatih döneminde kısmen bilimsel ve felsefi düşünüş
Osmanlılara girmiş ancak daha sonra bundan uzaklaşılmıştır.
• Önceleri aktif ve gazi insan tipi gözde iken, duraklamanın
başlamasıyla orta ve pasif insan tipi ortaya çıkmıştır.
• Bir yaygın eğitim kurumu olan kahvehaneler bu dönemde ortaya
çıkmıştır
• Matbaa bu dönemin sonlarına doğru alınmıştır
• B. Eğitimde İlk Yenileşme Hareketleri Dönemi (
1776- 1839)
• Eğitimde yenileşeme askeri okullar açılarak
başlamıştır. Buralarda yabancı öğretmenlere de yer
verilmiştir.
• 1826’da yeniçeri ocağı kaldırılmıştır
• İlköğretim zorunluluğu ilk olarak bu dönemde
getirilmiştir
• Batı ile ilişkiler artmış, 1830’larda batıya öğrenci
gönderilmiştir
• İlk Türkçe gazete bu dönemde çıkmıştır
• C.Tanzimat Dönemi (1839-1876)
• Eğitim alanında değişik yenileşmelere gidilmiştir
• Eğitimin geliştirilmesi devleti felaketten kurtaracak
bir yol olarak görülmüştür
• Eğitimciler ve yazarlar, ailenin ve devletin eğitim
görevlerini çocuklara ve topluma olan sorumlulukları
açısından ele almaya başlamışlardır
• Eğitim, bir bilim olarak görülmeye ve eğitim bilimi
kitapları yazılmaya başlanmıştır
• Eğitim ve sınıf ortamının düzenlenmesine, yeni ders araç ve
gereçlerinin kullanılmasına, genel ve özel yeni öğretim
yöntemlerinin denenmesine gidilmiştir
• Örgün eğitim alanında İstanbul ve taşrada büyük çabalar
gösterilmiş, bazıları günümüzde de etkinliğini sürdüren bir
çok okul kurmuştur
• İlköğretime hiç el atılmadan orta ve yüksek öğretimde
düzenlemelere gidilmiştir
• Eğitimde yenileşmeler bir avuç aydın tarafından
başlatılmıştır
• Azınlık ve yabancı okullar çok büyük gelişmeler
göstermiştir
• Mesleki ve teknik eğitimin temelleri atılmıştır
• İlk kez öğretmen yetiştiren meslek okulları açılmıştır
• İlk kez kızlar için orta dereceli okullar açılmıştır
• Öğrenci ve öğretmenlerin kılık kıyafetleri belirlenip
düzenlenmiştir
• Disiplin aracı olarak falaka resmen kaldırılmıştır
• Halk eğitiminin önemi daha iyi anlaşılmıştır
• 1. Meşrutiyet Dönemi ( 1876- 1878)
• Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan Kanuni Esasi’ye
eğitimle ilgili önemli maddeler girmiştir
• Savaş nedeniyle eğitime ilişkin çalışmalar yapılamamıştır
• Mutlakiyet Dönemi ( 1878- 1908)
• Birçok meslek ve sanat okulu açılmıştır
• İlk kez sağır, dilsiz ve körler için okul açılmıştır
• Programlardan hayata dönük ve bazı başka dersler
çıkartılmış , din ve ahlak derslerinin saatleri artırılmıştır
• Maarif Nezareti ilk kez ülke çapında bir takım istatistikler
yayınlamaya başlamıştır
•
•
•
•
•
•
•
İkinci Meşrutiyet Dönemi ( 1908- 1918)
Yayın özgürlüğü başlamıştır
Özellikle Balkan Savaşları’ndan sonra eğitimin kıymeti artmıştır
Kızlar için ilk kez bir yüksek öğretim açılmıştır
Okul öncesi eğitime yönelik ciddi adımlar atılmıştır
Öğretmenler ilk kez mesleki örgütler kurmuşlardır
Programlara, sosyal, siyasal muhtevalı, hayata dönük bazı dersler
konulmuştur
• Eğitim, bilim olarak işlenmeye başlanmıştır
• Eğitim bakanlığı ilk kez ülkenin renkli haritasını çıkartmıştır
• Kadınlar devlet dairelerin de çalışmaya başlamışlardır
CUMHURİYET DÖNEMİNDE
EĞİTİMİN TEMEL ÖZELİKLERİ
• 1.Cumhuriyetin ilk yıllarında halkın %10’u okur yazar değildi
• 2.Atatürk bizzat kara tahtanın başına geçerek eğitim hamlesini
başlatmıştır
• 3. Eğitimde sayısal olarak önemli gelişmeler sağlanmıştır
• 4. Eğitim laikleşmiş ve demokratikleşmiştir
• 5.Tarih ve dil konularında milli amaca yönelme olmuştur
• 6. Latin harfleri kabul edilmiştir
• 7. Kadın eğitimine önem verilmiştir
• 8.Eğitimin gelişmesi için zaman zaman batılı eğitimcilerden
yararlanılmıştır
• 9. Pek çok kez
eğitim sorunlarının tartışıldığı şuralar
toplanmıştır
• 10. İstikrarlı bir eğitim politikası izlenememiştir
• Öğretmenlik mesleği laik olduğu yere yükseltilememiştir
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1. Ekiz , Durmuş ( 2006) Eğitim Bilimine Giriş. Lisans Yayıncılık. İst.
2. Sönmez, Veysel. ( 2006) Eğitim Bilimine Giriş. Anı yayıncılık. Ank.
3. Celep, Cevat. Meslek Olarak Öğretmenlik. Anı Yayıncılık.Ankara.2004
4. Gürsel, Musa. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Eğitim Kitabevi. Konya. 2004
5. Terzi, Ali Rıza. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Ümit Ofset Matbaacılık.
6. Küçükahmet, Leyla. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Nobel Yayınları. Ankara. 2004.
7. Sönmez, Veysel. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Anı Yayıncılık. Ankara. 2003
8. Karslı, M. Durdu. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Pegem Yayıncılık. Ankara. 2003
9. Özdemir, Servet. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Nobel Yayıncılık. Ankara. 2003
10. Büyükkaragöz, S. Savaş. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Mikro Yayınları. Konya. 1998
11. Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi
ALBAYRAK, Osman. Eğitim Bilimine Giriş ders Notları. Rize. 2009
MEMDUHOĞLU ve Arkadaşları ( 2009) , Eğitim Bilimine Giriş, Pegema Yayıncılık,
Ankara