Transcript Proces kategoryzacji społecznej

KONFLIKTY W
ORGANIZACJI
WYKŁAD I
PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY
KONFLIKTÓW –
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
Umysłowy model
rzeczywistości


Ludzie konstruują w umysłach obraz, model
rzeczywistości, w tym rzeczywistości
społecznej.
Dane do tego modelu pochodzą zarówno z
doświadczenia własnego oraz obserwacji
różnego rodzaju obiektów, jak też z przekazu
społecznego i kulturowego.
Struktury wiedzy o świecie
społecznym



Schematy poznawcze – mentalna organizacja uprzednich
doświadczeń z pewnym bodźcem (zdarzeniem, osobą lub
obiektem); inaczej – struktura poznawcza reprezentująca
wiedzę na temat danego bodźca, jego atrybutów i
związków pomiędzy tymi atrybutami.
 Cechą uniwersalną schematów jest ich prototypowość
(schemat wykładowcy, domu, partii politycznej).
Skrypty – umysłowa reprezentacja pewnych zdarzeń,
działań lub ich ciągów; charakteryzują się czasową
organizacją, chronologią (skrypt egzaminu, rajdu
górskiego, niedzielnego obiadu rodzinnego).
Teorie potoczne (nienaukowe) – dotyczą bądź ogólnych
przekonań o ludziach, bądź poszczególnych wymiarów i
własności (teorie inteligencji, agresji, sprawiedliwości).
Funkcjonowanie wiedzy o
świecie społecznym



Błędy nadużycia schematu (błędne odpamiętywanie
zdarzeń i faktów, które nie miały miejsca, ale były związane
z aktywizowanym schematem)
Regulacja zachowań: dwa zasadnicze warunki dotyczące
schematów: konieczność wykształcenia schematu oraz
jego aktualnej aktywizacji.
Np., aby skrypt (rodzaj schematu najsilniej i bezpośrednio
wpływający na zachowania) został zrealizowany musi być
dostatecznie wykształcony w umyśle, musi zostać
zaktywizowany w danej sytuacji, a człowiek musi wejść w
skrypt jako jeden z jego aktorów (przykład aktywizacji
skryptu „podrywanie”).
Funkcjonowanie wiedzy o
świecie społecznym



Podstawowa funkcja schematów, to ułatwianie
przetwarzania docierających informacji, tj.
ułatwianie rozumienia i zapamiętywania zdarzeń
oraz formułowania sądów.
Reguła akomodacji (lekkomyślny vs odważny
żeglarz)
Selektywność pamięci (zapamiętywanie
szczegółów z opowieści o studencie –
manipulacja kierunkiem studiów); zapamiętywane
lepiej są informacje zgodne, ale i sprzeczne z
aktywizowanym schematem.
Proces kategoryzacji
społecznej




Ograniczenie umysłu ludzkiego w ilości
przetwarzanych informacji (m.in. ograniczenia pamięci
krótkotrwałej: magiczna liczba George’a Millera + - 7);
Kategoryzacja jako nieodłączny i konieczny aspekt
ludzkiego poznawania.
Proces kategoryzacji polega na stopniowym
poznawaniu pewnych bodźców, które następnie
łączymy w grupy, wspólne kategorie na podstawie
podobieństwa atrybutów lub funkcji.
Stopniowo, w trakcie rozwoju indywidualnego proces
kategoryzacji automatyzuje się i pozwala odciążyć
uwagę i inne zasobu poznawcze potrzebne do
wykonywania ważnych zadań lub radzenia sobie z
całkiem nowymi bodźcami.
Proces kategoryzacji
społecznej





Podstawowa kategoryzacja społeczna:
in-group / out-group
swoi / obcy
podobni do mnie / różni ode mnie
a w konsekwencji:
dobrzy / źli…
Paradygmat minimalnej grupy/minimalnej różnicy w badaniach
Henry’ego Tajfela.
Konsekwencje kategoryzacji in-out group: faworyzacja grupy
własnej i dyskryminacja grupy obcej.
Chociaż społeczna kategoryzacja może być oparta właściwie o
dowolne kryterium (cechę, atrybut), jednak najczęściej używamy
kategorii najszybszych, najłatwiej spostrzeganych, czyli…
Są to tzw. kategorie podstawowe lub pierwotne; pojawiają się
automatycznie, bezwysiłkowo, nieświadomie w umyśle
obserwatora.
Stereotypy




Stereotyp, to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób
wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę
określającą ich społeczną tożsamość.
Twórca pojęcia (zaczerpniętego z poligrafii, oznaczającego
pierwotnie kopię pierwotnej formy drukarskiej do druku
wypukłego), Walter Lippman w 1922 r. pisał:
„Przejmujemy to, co zdefiniowała już za nas kultura i zwykle
spostrzegamy to, co przejęliśmy w formie stereotypów
ukształtowanych przez tę kulturę”.
Podobnie, jak kategoryzację, stereotypizację współcześnie
uznaje się za naturalny proces psychologiczny,
nieświadczący o niedostatkach moralnych lub poznawczych
osób posiadających stereotypy.
Pokrewne i powiązane ze stereotypami pojęcia to: uprzedzenie
(negatywne, emocjonalne ustosunkowanie do innej grupy) oraz
dyskryminacja (wrogie działania wobec grupy innej/obcej.
Stereotypy - geneza




Teoria rzeczywistego konfliktu interesów pomiędzy grupami
(nie wyjaśnia uprzedzeń wobec grup, z którymi się nie rywalizuje
w rzeczywistości, a nawet z którymi nie ma kontaktu).
Teoria przeniesienia agresji (gniew i frustracja wobec grupy
zbyt abstrakcyjnej, nieznanej lub zbyt silnej).
Efekt jednorodności grupy obcej – ignorancja nt. Grupy obcej
oraz odmienny sposób kodowania informacji: o członkach grupy
obcej, jako informacji o grupie, a o członkach grupy własnej, jako
informacji o poszczególnych osobach (Hildegarda i Kunegunda
vs Zosia i Krysia).
Potrzeba ludzi do przynależenia do cenionych grup społecznych
(ważne dla samooceny) – teoria tożsamości społecznej.
Stereotypy – modyfikacja i
kontrola



Hipoteza kontaktu G. Allporta (konieczne warunki:
współpraca i współzależność, a nie rywalizacja; równy
status społeczny stron; wielokrotność i zaangażowanie
w kontakt; wsparcie instytucjonalne). Przykład projektu
„klasy – układanki” E. Aronsona
Rekategoryzacja: tworzenie innych „nas” i innych
(zredukowanych) „onych”.
Świadoma kontrola – intencjonalne
powstrzymywanie wpływu stereotypów na nasze myśli
i zachowania.
Implikacje dla rozwiązywania
konfliktów
Teoretyczna i empiryczna wiedza z obszaru psychologii
społecznej pokazuje pewne możliwości redukowania liczby i
intensywności konfliktów oraz ich skutecznego
rozwiązywania:
 Używając opisów poszczególnych osób lub grup –
pamiętaj, że niemal zawsze równocześnie dokonujesz ich
oceny. Na ogół wyrażenie oceny spotyka się z
zaprzeczeniem (o ile nie jest wystarczająco korzystna),
bądź usprawiedliwianiem się.
 Oceniając w kategoriach moralnych – pamiętaj, że jesteś
surowszym sędzią, o ile to możliwe skupiaj się zatem na
cechach sprawnościowych.
 Pamiętaj o błędach tendencyjnego testowania hipotez.
 Staraj się tworzyć jak najszersze, niestereotypowe „my”,
oparte o kategorie sytuacyjne, zadaniowe, funkcjonalne.