Ders7_Esansiyel yağ asitleri - Prof. Dr. Suat Erdoğan | 2015
Download
Report
Transcript Ders7_Esansiyel yağ asitleri - Prof. Dr. Suat Erdoğan | 2015
Dr. Suat ERDOĞAN
Sunum planı
Esansiyel yağ asitleri nelerdir?
Yetmezliğinde gelişen sorunlar
Esansiyel yağ asitleri
Organizmada sentezlenemeyen ve diyetle alınması
zorunlu yağ asitlerine esansiyel (zorunlu) yağ asidi adı
verilir. Metil (CH3) grubundan sonraki ilk çift bağa
kadar olan yapı organizmada üretilemez.
İnsanlar için esansiyel yağ asitleri:
Linoleik (ω-6)
Linolenik (ω-3)
Araşidonik asitler
Esansiyel yağ asidi: omega-6 (ω-6)
(linoleik asit)
H H H H H
H
H H H H H H H O
H-C--C--C--C-- C--C =C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H H H H H H H H H H H H H H H H
omega ucu
alfa ucu
İlk çift bağ omega uçtaki 6. karbon atomunda bulunur
Omega-6 yağ asidi
Bitkisel yağlarda bulunur
Günde yalnızca ~ 1 yemek kaşığı kadar gereklidir
Araşidonik asit omega-6 yağ asidinden üretilebilir
Eikosanoidlere metabolize edilir
Esansiyel yağ asidi- Omega-3 (ω-3)
(linolenik asit)
H H H H H H H H H H H H H H H HH O
H-C--C--C=C--C--C =C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H
omega uç
H
H
H H H H H H H
alfa uç
İlk çift bağ omega uçtaki 3. karbon atomunda bulunur
Omega-3 yağ asidi
Balık yağında bol bulunur
Kanola ve soya yağında da vardır
Günlük alınması gereken miktar haftada ~2 balık
yenilmesi ile sağlanabilir.
Besinsel ω-3 kaynakları
Omega-3 kaynakları hayvansal ve bitkisel olmak üzere
ikiye ayrılır.
Hayvansal omega-3 kaynakları aktif metabolit olarak
eikozapentaneoik asit (EPA) ve dokozapentaneoik asit
(DHEA) içerirler.
Bitkisel olanlarda aktif metabolitler değil, alfa-linolenik
asit (ALA)’dir. ALA’nın %10-15’i insan vücudunda
bulunan enzimler aracılığı ile aktif metabolitlere (EPA ve
DHEA) dönüşür.
Bebekler ve kronik hastalarda bu dönüşüm daha azdır.
EPA ve DHEA
Omega-3 yağ asitlerinin
kaynağını ALA oluşturur.
ALA, 18 karbonlu olup, 3 adet çift
bağ içerir; ilk çift bağı, metil
grubuna en yakın 3. karbondadır
(C18:3: w-6).
Alfa-linolenik asit insan
vücudunda bulunan desatüraz ve
elongazlar ile eikozapentaneoik
asit (EPA) (C20:5: w-3) ve
dokozapentaneoik asit (DHEA)
(C22:6: w-3) gibi metabolitlere
dönüşür.
Erişkinlerde günlük omega-3
gereksinimi (Institute of Medicine)
Kadınlar günde 1,100 mg
Hamile kadınlar 1,400 mg
Emzirenlerde en az 1,300 mg
Erkekler günde en az 1,600 mg
Omega-3’ten en zengin hayvansal ürün besin balık
yağlarıdır.
Özgür dolaşıp beslenen hayvanların et, süt ve yumurtaları
da omega-3’ten zengindirler.
Çiftlik balıkları yosunla değil suni yemlerle beslendikleri
için omega-3 içerikleri oldukça düşüktür.
Özgür dolaşan tavuklar çok miktarda ot ve böcek yerler. Bu
nedenle et ve yumurtalarındaki omega-6/omega-3 oranı
yaklaşık 1/1’dir.
Otlakta otlayan hayvanların et ve sütlerindeki omega-3 oranı
da benzer şekildedir.
Kapalı yerlerde tutulan çiftlik tavuklarında ve hayvanlarında
(özel bir beslenme rejimi uygulanmamışsa) bu oran aşırı
yükselir (20/1 -50/1).
Balıkların omega-3 içerikleri de farklıdır. En çok
omega-3 içeren balıklar soğuk su ya da derin dip
balıklarıdır.
Omega-3’ler balıkların soğuğa dayanıklılıklarını
artırırlar.
Uskumru, ringa, tuna, somon, sardalye gibi soğuk su
(dip) balıkları yağlı olup, omega-3’ten zengindir.
Balıklar omega-3 yağ asitlerini algler ve planktonlardan
sentezlerler.
Yağsız balıklarda çok az omega-3 vardır.
Haftada iki–üç öğün yağlı balık yiyerek günde 0.5-1 g
kadar omega-3 alabilirsiniz.
Esansiyel (zorunlu) yağ asitleri
Diyette mutlaka bulunmalıdır.
Vücutta üretilemezler
Bağışıklık fonksiyonları (immun sistem), görme, hücre
membranı yapısı ve hormon benzeri moleküllerin sentezi
için gereklidir.
Yetmezliklerinde:
Deride kaşınma
İshal (diyare)
Enfeksiyonlar
Büyümede gerileme
Yara iyileşmesinde güçlük ve
Anemi gelişir
Esansiyel yağ asidi yetersizlikleri
Esansiyel (zorunlu) yağ
asitleri yetmezliği
dermatitis ile sonuçlanır.
Klinik belirtileri, deride
kuruluk, bebekler ve
çocuklarda büyümede
gerileme, enfeksiyonlara
duyarlılık ve yara
iyileşmesinde gecikmedir.
Esansiyel yağ asidi yetmezliğinde gelişen
semptomlar
Saçlarda kuruma, zayıflık ve kepeklenme
Yumuşak ve kırılgan tırnaklar
Gözde kuruma (kuru göz)
Ağız ve gırtlakta kuruma
Menstürial kramp
Doymuş ve doymamış yağ asidi düzeyleri
Yağ
Doymuş Yağ Asidi
%
Doymamış
Doymamış
Tek Çift Bağ Taşıyan Çok Çift Bağ Taşıyan
Yağ Asidi
Yağ Asidi
%
%
Kuyruk Yağı
Tereyağ
Zeytinyağı
Mısırözü Yağı
57
66
14
16
38
30
77
32
5
4
9
52
Soya Yağı
Ayçiçek Yağı
Palmiye Yağı
Balıkyağı
16
13
50
29
22
21
39
48
62
66
11
23