Transcript Ders7_Esansiyel yağ asitleri - Prof. Dr. Suat Erdoğan | 2015

Dr. Suat ERDOĞAN
Sunum planı
 Esansiyel yağ asitleri nelerdir?
 Yetmezliğinde gelişen sorunlar
Esansiyel yağ asitleri
 Organizmada sentezlenemeyen ve diyetle alınması
zorunlu yağ asitlerine esansiyel (zorunlu) yağ asidi adı
verilir. Metil (CH3) grubundan sonraki ilk çift bağa
kadar olan yapı organizmada üretilemez.
 İnsanlar için esansiyel yağ asitleri:
 Linoleik (ω-6)
 Linolenik (ω-3)
 Araşidonik asitler
Esansiyel yağ asidi: omega-6 (ω-6)
(linoleik asit)
H H H H H
H
H H H H H H H O
H-C--C--C--C-- C--C =C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H H H H H H H H H H H H H H H H
omega ucu
alfa ucu
İlk çift bağ omega uçtaki 6. karbon atomunda bulunur
Omega-6 yağ asidi
 Bitkisel yağlarda bulunur
 Günde yalnızca ~ 1 yemek kaşığı kadar gereklidir
 Araşidonik asit omega-6 yağ asidinden üretilebilir
 Eikosanoidlere metabolize edilir
Esansiyel yağ asidi- Omega-3 (ω-3)
(linolenik asit)
H H H H H H H H H H H H H H H HH O
H-C--C--C=C--C--C =C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H
omega uç
H
H
H H H H H H H
alfa uç
İlk çift bağ omega uçtaki 3. karbon atomunda bulunur
Omega-3 yağ asidi
 Balık yağında bol bulunur
 Kanola ve soya yağında da vardır
 Günlük alınması gereken miktar haftada ~2 balık
yenilmesi ile sağlanabilir.
Besinsel ω-3 kaynakları
 Omega-3 kaynakları hayvansal ve bitkisel olmak üzere
ikiye ayrılır.
 Hayvansal omega-3 kaynakları aktif metabolit olarak
eikozapentaneoik asit (EPA) ve dokozapentaneoik asit
(DHEA) içerirler.
 Bitkisel olanlarda aktif metabolitler değil, alfa-linolenik
asit (ALA)’dir. ALA’nın %10-15’i insan vücudunda
bulunan enzimler aracılığı ile aktif metabolitlere (EPA ve
DHEA) dönüşür.
 Bebekler ve kronik hastalarda bu dönüşüm daha azdır.
EPA ve DHEA
 Omega-3 yağ asitlerinin
kaynağını ALA oluşturur.
 ALA, 18 karbonlu olup, 3 adet çift
bağ içerir; ilk çift bağı, metil
grubuna en yakın 3. karbondadır
(C18:3: w-6).
 Alfa-linolenik asit insan
vücudunda bulunan desatüraz ve
elongazlar ile eikozapentaneoik
asit (EPA) (C20:5: w-3) ve
dokozapentaneoik asit (DHEA)
(C22:6: w-3) gibi metabolitlere
dönüşür.
Erişkinlerde günlük omega-3
gereksinimi (Institute of Medicine)
 Kadınlar günde 1,100 mg
 Hamile kadınlar 1,400 mg
 Emzirenlerde en az 1,300 mg
 Erkekler günde en az 1,600 mg
 Omega-3’ten en zengin hayvansal ürün besin balık
yağlarıdır.
 Özgür dolaşıp beslenen hayvanların et, süt ve yumurtaları
da omega-3’ten zengindirler.
 Çiftlik balıkları yosunla değil suni yemlerle beslendikleri
için omega-3 içerikleri oldukça düşüktür.
 Özgür dolaşan tavuklar çok miktarda ot ve böcek yerler. Bu
nedenle et ve yumurtalarındaki omega-6/omega-3 oranı
yaklaşık 1/1’dir.
 Otlakta otlayan hayvanların et ve sütlerindeki omega-3 oranı
da benzer şekildedir.
 Kapalı yerlerde tutulan çiftlik tavuklarında ve hayvanlarında
(özel bir beslenme rejimi uygulanmamışsa) bu oran aşırı
yükselir (20/1 -50/1).
 Balıkların omega-3 içerikleri de farklıdır. En çok
omega-3 içeren balıklar soğuk su ya da derin dip
balıklarıdır.
 Omega-3’ler balıkların soğuğa dayanıklılıklarını
artırırlar.
 Uskumru, ringa, tuna, somon, sardalye gibi soğuk su
(dip) balıkları yağlı olup, omega-3’ten zengindir.
 Balıklar omega-3 yağ asitlerini algler ve planktonlardan
sentezlerler.
 Yağsız balıklarda çok az omega-3 vardır.
 Haftada iki–üç öğün yağlı balık yiyerek günde 0.5-1 g
kadar omega-3 alabilirsiniz.
Esansiyel (zorunlu) yağ asitleri
 Diyette mutlaka bulunmalıdır.
 Vücutta üretilemezler
 Bağışıklık fonksiyonları (immun sistem), görme, hücre
membranı yapısı ve hormon benzeri moleküllerin sentezi
için gereklidir.
 Yetmezliklerinde:
 Deride kaşınma
 İshal (diyare)
 Enfeksiyonlar
 Büyümede gerileme
 Yara iyileşmesinde güçlük ve
 Anemi gelişir
Esansiyel yağ asidi yetersizlikleri
 Esansiyel (zorunlu) yağ
asitleri yetmezliği
dermatitis ile sonuçlanır.
 Klinik belirtileri, deride
kuruluk, bebekler ve
çocuklarda büyümede
gerileme, enfeksiyonlara
duyarlılık ve yara
iyileşmesinde gecikmedir.
Esansiyel yağ asidi yetmezliğinde gelişen
semptomlar
 Saçlarda kuruma, zayıflık ve kepeklenme
 Yumuşak ve kırılgan tırnaklar
 Gözde kuruma (kuru göz)
 Ağız ve gırtlakta kuruma
 Menstürial kramp
Doymuş ve doymamış yağ asidi düzeyleri
Yağ
Doymuş Yağ Asidi
%
Doymamış
Doymamış
Tek Çift Bağ Taşıyan Çok Çift Bağ Taşıyan
Yağ Asidi
Yağ Asidi
%
%
Kuyruk Yağı
Tereyağ
Zeytinyağı
Mısırözü Yağı
57
66
14
16
38
30
77
32
5
4
9
52
Soya Yağı
Ayçiçek Yağı
Palmiye Yağı
Balıkyağı
16
13
50
29
22
21
39
48
62
66
11
23