POLITYKA SPOŁECZNA

Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

POLITYKA SPOŁECZNA – program

1. Przedmiot, zakres i cele polityki społecznej 2. Rozwój gospodarczy a problemy polityki społecznej 3. Doktryny społeczno-ekonomiczne, systemy ekonomiczne i modele polityki społecznej 4. Problemy społeczno-ekonomiczne w obszarach: - warunki bytu gospodarstw domowych ubóstwo patologie społeczne - praca - bezrobocie zabezpieczenie społeczne - ochrona zdrowia - polityka mieszkaniowa - edukacja 2

doc. dr Zofia Skrzypczak

POLITYKA SPOŁECZNA

Literatura:

  

Polityka społeczna pod red. A. Kurzynkowskiego, SGH Warszawa K. Podoski, W. Turnowiecki – Polityka społeczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego J. Orczyk – Polityka społeczna. Uwarunkowania i cele, Wydawnictwo AE Poznań

doc. dr Zofia Skrzypczak

3

Polityka społeczna - definicja



Polityka społeczna – naukowa teoria oraz określenie metodologii i metod badawczych, zajmujących się zagadnieniem potrzeb materialnych i duchowych człowieka oraz grup społecznych na określonym etapie rozwojowym państw, z uwzględnieniem także geofizycznych i kulturowych uwarunkowań



Polityka społeczna stanowi jedną z nauk społecznych –

ma ścisły związek z ekonomią, socjologią, psychologia, demografią, filozofią, prawem…..

4

doc. dr Zofia Skrzypczak

Przedmiot polityki społecznej

 

„...system idei oraz działań zmierzających do polepszenia całokształtu warunków życiowych ludności...” (wg E. Rosset) “…część polityki społeczno-gospodarczej (...) w dziedzinie kształtowania warunków życia społeczeństwa, stosunków międzyludzkich oraz przemian struktury społecznej. Działalność ta zmierza do optymalnego zaspokajania potrzeb ludności (...) uwzględniającego współzależność między postępem społecznym a wzrostem gospodarczym” (wg A. Rajkiewicza) 5

doc. dr Zofia Skrzypczak

Zakres przedmiotowy polityki społecznej

  

potrzeby związane ze sferą bytu –

mieszkanie, pomoc materialna w wypadku zdarzeń losowych, niezdolność do pracy wyżywienie,

potrzeby sfery pozamaterialnej –

ochrona zdrowia, edukacja, usługi i działalność kulturalna

potrzeby psychospołeczne –

aktywność społeczna, satysfakcja z pracy, uznanie, poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego.

6

doc. dr Zofia Skrzypczak

Na zakres przedmiotowy polityki społecznej wpływa:

   

sytuacja demograficzna środowisko pracy i miejsce zamieszkania dochody z pracy i świadczeń społecznych umiędzynarodowienie zagadnień polityki społecznej

doc. dr Zofia Skrzypczak

7

Geneza polityki społecznej (1)

 

Średniowiecze: działania z zakresu pomocy społecznej, realizowane przez Kościół Katolicki i przez gminy w państwach protestanckich, a wyrażające się udzielaniem pomocy ubogim i organizowaniu szpitali Wiek XIX: gospodarka kapitalistyczna – upośledzenia robotników; polityka społeczna państwa – m.in. łagodzenie skutków rewolucji przemysłowej, przeciwdziałanie szerzeniu się epidemii, przestępczości;

robotnicy

–

organizacja związków zawodowych, powstanie międzynarodowych organizacji robotników;

państwo –

akty prawne: skracanie czasu pracy, ochrona pracy kobiet i młodocianych, rozwój służby zdrowia i ubezpieczeń społecznych, organizacja robót publicznych doc. dr Zofia Skrzypczak

8

Geneza polityki społecznej (2)

 

Po I wojnie światowej: dalszy postęp zwłaszcza w dziedzinie ochrony pracy, ubezpieczeń i walki z bezrobociem (rola Międzynarodowej Organizacji Pracy) powstanie systemu polityki społecznej – tworzą się wzory ustaw i instytucji, uznawane i naśladowane w wielu krajach, podejmuje się prace harmonizujące politykę społeczną i politykę gospodarczą



poszerzanie się wpływu państwa na sferę socjalną – koncepcje „państwa dobrobytu” (np. Szwecja), „społecznej gospodarki rynkowej” (np. Republika Federalna Niemiec), państwa socjalistyczne (nadopiekuńczość państwa);

doc. dr Zofia Skrzypczak

9

Geneza polityki społecznej (3)

Po II wojnie światowej - wyraźna intensyfikacja działań z zakresu polityki społecznej:



dążenie do objęcia świadczeniami wszystkich warstw ludności, zwłaszcza warstw średnich, a nie tylko robotników czy najbardziej potrzebujących pomocy

    

dostosowanie wysokości emerytur, rent i innych świadczeń socjalnych, a także płac do wzrostu kosztów utrzymania lub wzrostu płac realnych rozbudowa służb socjalnych dążenie do harmonizacji i ujednolicenia zasad polityki społecznej w skali regionalnej i globalnej wzrost roli związków zawodowych w kształtowaniu polityki społecznej wzrost udziału wydatków na cele socjalne w budżetach państw



rozszerzenie form pomocy materialnej dla bezrobotnych (przy braku skutecznych środków zwalczania bezrobocia)

doc. dr Zofia Skrzypczak

10

Geneza polityki społecznej (4)

 

Lata 70-te i 80-te – zahamowanie rozwoju polityki społecznej:

konieczność ograniczania rosnących wydatków społecznych, bowiem świadczenia społeczne przekraczają realne możliwości poszczególnych państw 11

doc. dr Zofia Skrzypczak

Przedmiot polityki społecznej

   

praca (BHP, ergonomia, wyzwolenie z alienacji) dobrobyt (poziom życia, zdrowie, środowisko) kultura (upowszechnianie kultury, aktywności, wzorców życia, edukacji) ład społeczny (demokracja, wolność, rozwój, wpływ na pozostałe sfery) 12

doc. dr Zofia Skrzypczak

Cele polityki społecznej

*/ wg T. Marshalla:

a) eliminacja ubóstwa b) maksymalizacja dobrobytu c) osiąganie równości */ wg J. Szczepańskiego: a) przezwyciężanie niedostatku b) szukanie sprawiedliwości w społeczeństwie c) zapewnienie warunków życia we względnym dobrobycie wszystkim obywatelom

doc. dr Zofia Skrzypczak

13

Podstawowe dziedziny polityki społecznej – polityka:

        

ludnościowa i rodzinna w dziedzinie zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy mieszkaniowa ochrony zdrowia oświatowa kulturalna zabezpieczenia społecznego i opieki społecznej ochrony środowiska naturalnego prewencji i zwalczania zjawisk patologii społecznych

doc. dr Zofia Skrzypczak

14

Instrumenty polityki społecznej

  

regulacje

(zakazy całkowite i warunkowe np. koncesje, licencje oraz nakazy)

ekonomiczne

(subsydia, dotacje, zasiłki, preferencje kredytowe, zwolnienia i ulgi podatkowe oraz podatki, opłaty, cła i kary finansowe)

informacje

(zachęty oraz ostrzeżenia)

doc. dr Zofia Skrzypczak

15

Podmioty polityki społecznej

1) 2) 3)

Państwo samorząd organizacje pozarządowe

doc. dr Zofia Skrzypczak

16

Zasady polityki społecznej (1)

1) 2)

zasada przezorności – bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny

zasada samopomocy

– przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi

doc. dr Zofia Skrzypczak

17

Zasady polityki społecznej (2)

3) zasada solidarności społecznej – przenoszenie konsekwencji ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo, wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw 4) zasada pomocniczości (subsydiarności) – przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia

doc. dr Zofia Skrzypczak

18

Zasady polityki społecznej (3)

5) zasada partycypacji (uczestnictwa) – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, by mieli prawo do bycia członkiem grup społecznych i zbiorowości oraz do aktywnego w nich działania 6) zasada samorządności – stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka 19

doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (4)

7) zasada dobra wspólnego - przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli 8) zasada wielosektorowości – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa

doc. dr Zofia Skrzypczak

20