Transcript Zdrowie
Zdrowie i światowe trendy w ochronie zdrowia Zdrowie uważane jest za wartość indywidualną i społeczną, postrzeganą przy uwzględnianiu różnych czynników determinujących jego stan w literaturze funkcjonuje wiele definicji zdrowia, a jej wybór zależy od celu i zakresu podejmowanych badań Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2 Różne definicje pojęcia zdrowie Definicja wg Hipokratesa (460-377 p.n.e.) – „ojca medycyny europejskiej”: Zdrowie – dobre samopoczucie, choroba – złe samopoczucie; zależą od równowagi między tym, co nas otacza a nami Zewnętrzna równowaga między człowiekiem a środowiskiem pozwala na stworzenie równowagi wewnętrznej Definicja ta funkcjonowała do połowy XVII w., tj. do powstania filozofii kartezjanskiej Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 3 Różne definicje pojęcia zdrowie Definicja wg Kartezjusza (1596 – 1650) – twórcy „mechanistycznego widzenia świata i człowieka”: organizm człowieka to wielka, skomplikowana, precyzyjna maszyna biologiczna; stan choroby rodzi konieczność naprawienia uszkodzonej części Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 4 Upowszechnienie teorii Kartezjusza Efekty: rozwój nauk ścisłych postęp techniczny w medycynie stworzenie podstaw naukowych, medycznych i biomedycznych do określenia pojęcia zdrowia uwzględnienie czynników społecznych jako jednego z warunków zdrowia Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 5 Różne definicje pojęcia zdrowie WHO (1946 r.): „Zdrowie – to kompletny, fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan, a nie tylko brak choroby lub kalectwa” WHO (1984 r.): „Zdrowie to obszar, w którym jednostka lub grupa jest zdolna – z jednej strony - spełniać swoje aspiracje i zaspokajać potrzeby, a z drugiej – zmienić otoczenie lub radzić sobie z otaczającym środowiskiem” Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 6 Definicje zdrowia Wskazują na wielowymiarowy charakter zdrowia, podkreślając wzajemnie zależne od siebie aspekty fizyczne, psychologiczne i społeczne Ujęcie dynamiczne: zdrowie należy traktować jako proces, przystosowujący organizm do konkretnych warunków biogeograficznych i społeczno-bytowych, pozwalające człowiekowi na optymalne funkcjonowanie przez maksymalnie długi czas Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 7 Różne definicje pojęcia zdrowie Zdrowie to zdolność do normalnego funkcjonowania organizmu, mając na względzie wszystkie jego organy i funkcje Zdrowie to zdolność do adaptacji w zmieniającym się środowisku Zdrowie to pewien potencjał fizyczny i psychiczny, dający możliwość rozwijania aktywności Zdrowie to wyraz równowagi i harmonii możliwości fizycznych, psychicznych i społecznych człowieka Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 8 „Globalna koncepcja zdrowia” Wg M. Lalonda (1974) – stan zdrowia kształtują 4 płaszczyzny: 1) biologia człowieka (cechy wrodzone, dojrzewanie, starzenie się) 2) środowisko człowieka (socjalne, fizyczne i psychiczne) 3) styl życia (wzorce konsumpcji, czynniki ryzyka) 4) system organizacji i opieki zdrowotnej Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 9 Koncepcje pomiaru zdrowia Tradycyjne mierniki – pozytywne i negatywne Mierniki matematyczne – poszukujące funkcji zmiennych charakteryzujących bezpośrednio nieobserwowalny stan zdrowia (np. przeciętne trwanie życia) Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 10 Zdrowie społeczeństwa - mierniki Podstawowe znaczenie przy ocenie zdrowotności społeczeństwa mają mierniki: pozytywne negatywne Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 11 Mierniki pozytywne Odnoszą się do cech mierzalnych, charakteryzujących każdego człowieka i dotyczą następujących cech; 1) budowy fizycznej ciała (porównanie z normą, ustaloną w wyniku badań epidemiologicznych) 2) czynności ciała – pomiar w dużych populacjach umożliwia ocenę występowania częstości banalnych schorzeń 3) składu tkanek i płynów ustrojowych pozwalających na określenie częstości występowania określonych ryzyk chorobowych Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 12 Mierniki negatywne Ich zastosowanie pozwala na ocenę częstości występowania chorób i ich następstw Występują w postaci: - współczynników natężenia - współczynników struktury - współczynników dynamiki Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 13 Współczynniki natężenia Wyrażone są jako iloraz liczby zdarzeń jednostkowych i liczby osób narażonych na oddziaływanie niekorzystnych zdarzeń Należą do nich: - współczynniki zachorowalności (zapadalności) - współczynniki chorobowości - współczynniki umieralności Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 14 Współczynniki zachorowalności i chorobowości Stosowane są dla określenia rozpowszechniania chorób w danej populacji Istotne jest jednoznaczne zdefiniowanie jednostki statystycznej: osoby chore lub zdarzenia chorobowe Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 15 Współczynniki zachorowalności (zapadalności) Wykorzystuje się najczęściej do oceny rozpowszechniania chorób o szybkim przebiegu, tzw. chorób ostrych oraz oceny epidemiologicznej w zakresie chorób przewlekłych Wartość współczynnika określa liczbę nowych zachorowań, które wystąpiły w danym czasie w stosunku do liczby osób narażonych na ryzyko zachorowania Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 16 Współczynniki chorobowości Stosowane są do oceny rozpowszechniania chorób w populacji Wyrażają liczbę osób, które były chore w danym czasie lub liczbę przypadków zachorowań w stosunku do liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania Wyróżniamy: współczynniki chorobowości punktowej (dla bardzo krótkiego okresu) i okresowej (dla dłuższego okresu, do oceny rozpowszechniania chorób przewlekłych) Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 17 Współczynniki umieralności Gwarantują pomiar zgonów Rozróżniamy: - współczynnik umieralności ogólnej – liczba zgonów w danej populacji w stosunku do przeciętnej liczby populacji narażonej na ryzyko zgonu - szczegółowe współczynniki umieralności – obliczane wg wieku, płci lub przyczyny - wskaźniki umieralności proporcjonalnej – wyrażają liczę zgonów z określonej przyczyny w stosunku do ogólnej liczby zgonów - wskaźnik śmiertelności – odzwierciedlający ciężkość schorzenia powodującego zgon; wyrażający stosunek liczby zgonów z powodu danej choroby do liczby chorych na tę chorobę Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 18 Współczynnik umieralności niemowląt (WHO) liczba zgonów niemowląt w danym okresie odniesiona do liczby urodzeń żywych w tym okresie podstawowy miernik stanu zdrowia populacji, bowiem na umieralność niemowląt wpływają czynniki demograficzne, medyczne, środowiskowe, społeczno-ekonomiczne oraz jakość i dostępność opieki zdrowotnej Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 19 Syntetyczne mierniki stanu zdrowia To obiektywne mierniki stanu zdrowia, które powinny łączyć w sobie wiele różnych aspektów (poza zdrowotnymi) i mieć szerokie zastosowanie Podstawowy miernik stanu zdrowia – przeciętne dalsze trwanie życia od urodzenia Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 20 Syntetyczne mierniki stanu zdrowia (2) Wywodzące się z analizy jakości życia: - DALE (Disability Adjusted Life Expectancy) – dalsze przewidywane życie bez ułomności (w zdrowiu) - QALYs (Quality Adjusted Life Years) – jakość dodatkowych lat życia Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 21 Podstawowe wskaźniki kondycji zdrowotnej społeczeństwa – przykładowe poziomy w wybranych krajach Średnia długość życia (mężczyźni / kobiety) Zgony niemowląt na 1 000 żywych urodzeń Zachorowalność na gruźlicę/ AIDS na 100 000 mieszkańców Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 22 Średnia długość życia Mężczyźni Mężczyźni Kobiety Kobiety 1998 - 1999 2001 - 2002 1998 - 1999 2001 - 2002 Francja 74,7 74,8 82,2 79,5 Niemcy 74,5 75,6 80,5 81,3 Polska 68,8 Rosja 59,9 58,8 72,4 71,9 Szwecja 77,1 77,7 81,9 82,1 USA 73,6 73,9 79,2 79,5 Kraje 70,4 2007 – 71,0 77,5 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 78,8 2007 – 79,7 23 Średnia długość życia w Polsce „nadumieralność” mężczyzn w stosunku do kobiet – efekt: krótsza długość ich życia różnice w długości życia mieszkańców miast i wsi (różne tendencje dla K i M) zróżnicowanie regionalne (woj. łódzkie i Śląsk a podkarpackie) Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 24 Zgony niemowląt na 1 000 urodzeń 20 18 16 14 Francja 12 Niemcy Polska 10 Rosja 8 Szwecja 6 USA 4 2 0 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2002 2004 25 Zachorowalność na gruźlicę w 2004 r Kraj Liczba nowych zachorowań na 100 000 ludności Szwecja 4,3 USA 4,7 Niemcy 8,2 Francja 12,0 Polska 29,0 Chiny 101,0 Rosja 115,0 Rumunia 146,0 Indie 168,0 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 26 Umieralność z powodu określonych przyczyn Standaryzowane wskaźniki zgonów: - z wszystkich przyczyn - z powodu chorób układu krążenia - z powodu nowotworów */ Zgony z powodu nowotworów złośliwych: - całkowita liczba zgonów - liczba zgonu osób poniżej 70 roku życia - % umierających poniżej 70 roku życia Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 27 Mierniki oceny opieki zdrowotnej (aspekt medyczny) Liczba osób przypadających na 1 lekarza lub liczba lekarzy/ stomatologów na 100 000 mieszkańców Liczba łóżek szpitalnych na 10 000 mieszkańców i średni czas hospitalizacji Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 28 Liczba mieszkańców przypadających na 1 lekarza 500 450 400 Francja Niemcy 350 Polska Rosja 300 Szwecja USA 250 200 150 1985 1990 1995 2000 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2005 29 Trendy w lecznictwie zamkniętym Łóżka szpitalne na 100 tys. ludności Średni czas hospitalizacji w dniach Kraj Rok Francja 1995 89 6 (1997) 2004 78 b.d. 1995 97 13 2003 87 11 1995 41 5 2001 36 5 1995 55 11 2003 49 8 1994 119 17 1998 119 14 1995 24 15 1998 23 b.d. Niemcy USA Polska Rosja Chiny Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 30 Łóżka szpitalne na 10 000 ludności 160 140 120 Francja 100 Niemcy Polska 80 Rosja Szwecja 60 USA 40 20 0 1985 1990 1995 2000 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2005 31 Średni czas hospitalizacji 1 pacjenta 20 18 16 14 Francja 12 Niemcy Polska 10 Rosja 8 Szwecja 6 USA 4 2 0 1985 1990 1995 2000 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2005 32 Światowe trendy w zakresie kondycji zdrowotnej społeczeństw Rosnąca przeciętna długość życia, spadek umieralności noworodków, zmniejszenie przyrostu naturalnego – starzenie się społeczeństw Spadek zachorowalności na większość chorób zakaźnych, w tym gruźlicę Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 33 Mierniki opieki zdrowotnej (aspekt ekonomiczny) Wysokość nakładów na opiekę zdrowotną: - wyrażonych w USD, wg PPP - liczonych jako % PKB Udział nakładów prywatnych w wydatkach na ochronę zdrowia (%) Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 34 Wydatki na ochronę zdrowia, na 1 osobę, w USD, wg PPP w latach 1998 - 2004 7000 6000 5000 Niemcy Francja 4000 Polska Rosja 3000 Szwecja USA 2000 1000 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2004 2005 35 Wydatki na ochronę zdrowia jako % PKB w latach 1998 - 2004 Kraj 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Francja 9,3 9,3 9,3 9,4 9,7 10,1 10,0 Niemcy 10,6 10,6 10,6 10,8 10,9 11,1 10,9 Polska 6,0 5,9 5,7 6,0 6,6 6,5 6,4 Rosja 6,4 5,6 5,8 5,7 5,9 5,6 5,3 Szwecja 8,3 8,4 8,4 8,8 9,2 9,4 9,5 13,1 13,1 13,3 14,0 14,7 15,2 15,3 USA Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 36 Wydatki na ochronę zdrowia jako % PKB w latach 1998 - 2004 18 16 14 Francja 12 Niemcy 10 Polska Rosja 8 Szwecja 6 USA 4 2 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2004 2005 37 Wydatki na ochronę zdrowia jako % PKB w latach 1970 - 2004 18 16 14 Francja 12 Niemcy 10 Polska 8 Rosja Szwecja 6 USA 4 2 0 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2000 2005 38 Wydatki prywatne jako % wydatków na ochronę zdrowia Kraj 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Francja 24,0 24,0 24,2 24,1 23,9 23,7 23,5 Niemcy 21,4 21,5 21,4 21,6 21,4 21,8 21,9 Polska 34,6 28,9 30,0 28,1 28,8 30,1 30,0 Rosja 42,0 42,2 43,9 41,2 40,6 41,0 40,2 Szwecja 14,2 14,3 15,1 15,1 14,9 14,8 14,6 USA 55,7 56,2 56,0 55,2 55,2 55,4 55,3 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 39 Wydatki prywatne jako % wydatków na ochronę zdrowia 60 50 Francja 40 Niemcy Polska 30 Rosja Szwecja 20 USA 10 0 1998 1999 2000 2001 2002 Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW 2003 2004 40