Transcript 17.ยาสามัญประจำบ้าน

ความรู้ ทัศนคติและพฤติกรรมในการใช้ยาชุดของ
ประชาชนที่มารับบริ การที่หอผูป้ ่ วยนอก แผนกอายุ
รกรรมโรงพยาบาลพุทธชินราช
จัดทาโดย
นสพ กิตติภา สรัสสมิต 42460055
นสพ. สายฝน บรรณจิตร์ 42460709
นสพ. อัจฉริ ยา โกสัยสุ ก 42460857
หลักการและเหตุผล
ประชาชนส่ วนใหญ่เมื่อมีปัญหาด้านสุ ขภาพยังคงเลือกการ
รักษาด้วยวิธีซ้ือยามาใช้เอง ซึ่งอาจจะมีการใช้ยาอย่างไม่เหมาะสม
“ ยาชุด ” ซึ่งเป็ นปัญหาหนึ่งของการใช้ยา เนื่องจากสะดวก
รวดเร็ ว มีจาหน่ายทัว่ ไป จึงเป็ นที่นิยมใช้ แต่ประชาชนมักไม่ทราบ
ถึงอันตรายที่อาจเกิดขึ้น ดังนั้น คณะผูว้ ิจยั จึงต้องการศึกษาถึง
ความรู ้ ทัศนคติ และพฤติกรรมในการใช้ยาชุดของประชาชน
วัตถุประสงค์
 เพื่อศึกษาความรู ้ ทัศนคติ และพฤติกรรมในการใช้ยาชุดของ
ประชาชน
 เพื่อศึกษาจานวนประชาชนที่ใช้ยาชุด และพฤติกรรมการใช้ยาชุด
คาถามการวิจยั
คำถำมหลัก : ความรู ้ ทัศนคติ และพฤติกรรมในการใช้ยาชุดของ
ประชาชนที่มารับบริ การที่หอผูป้ ่ วยนอก แผนกอายุรกรรม
โรงพยาบาลพุทธชินราชเป็ นอย่างไร
คำถำมรอง : มีประชาชนที่มารับบริ การที่หอผูป้ ่ วยนอก แผนก
อายุรกรรม โรงพยาบาลพุทธชินราชใช้ยาชุดมากน้อยแค่ไหน และมี
พฤติกรรมการใช้อย่างไร
ทบทวนวรรณกรรม
 อาจารย์ ทิพาพร กาญจนราช จากโครงการพัฒนาการใช้ยาและ
ระบบการให้บริ การสาธารณสุ ข โครงการย่อยภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือระยะที่ 1 : สถานการณ์บริ การเภสัชกรรม
ชุมชน ปัญหาการใช้ยาของจังหวัดขอนแก่นและจังหวัดอุดรธานี
โดยพบว่าประชาชนส่ วนใหญ่ท้ งั สองจังหวัดมีพฤติกรรมการใช้ยา
เป็ นไปในทางที่พึงประสงค์ และมีขอ้ แตกต่างที่พบในสองจังหวัด
คือประชาชนในจังหวัดอุดรธานีส่วนใหญ่ซ้ือยาจากร้านอื่นที่ไม่ใช่
ร้านขายยา และพบว่ามีการซื้อยาที่ไม่ใช่ยาสามัญประจาบ้านจาก
ทบทวนวรรณกรรม
ร้านขายของชาหรื อร้านอื่นที่ไม่ใช่ร้านขายยา เช่น ยาธาตุน้ าขาว ยา
ชุด และยาลูกกลอนแผนโบราณ เป็ นต้น
 คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี เมื่อเดือนกรกฎาคม
2540 ถึงมิถุนายน 2541 วิจยั เรื่ อง “ ผลกระทบทางคลินิกจาก
การใช้สารที่มี Steroids ปะปนโดยไม่มีขอ้ บ่งชี้ทางการแพทย์ ”
พบว่า
1) อุบตั ิการณ์ของผูป้ ่ วยที่เข้ารับการรักษาในหอผูป้ ่ วยอายุรกรรม
ของโรงพยาบาล เนื่องจากการใช้ยาที่มี Steroids ปะปนโดยไม่มี
ข้อบ่งชี้ทางการแทย์ เท่ากับ 20 / 3,478 รายหรื อ 575 /
ทบทวนวรรณกรรม
2 ) โรค / อาการหรื อสาเหตุที่ทาให้ผปู ้ ่ วยได้รับยาหรื อใช้ยาที่มี
Steroids ปะปนมากที่สุด คือ อาการปวดเมื่อย ( 80 % )
รองลงมาคือ ใช้เพื่อรักษาอาการหอบเหนื่อย เพื่อบารุ งร่ างกาย รักษา
ความดันโลหิ ตสูง ริ ดสี ดวงทวาร เท้าเปื่ อย ตามลาดับ
3 ) ปัญหาทางคลินิกที่พบบ่อยเนื่องมาจากการใช้ยาที่มี Steroids
ปะปนโดยไม่มีขอ้ บ่งชี้ทางการแพทย์ คือ รู ปร่ างหน้าตาเปลี่ยนไป
( 76.10 % ) รองลงมาคือ กล้ามเนื้ออ่อนแรง ( 52.17 % )
ภาวะพร่ องฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตเฉียบพลัน ( 26.09 % )
ภาวะพร่ อง
ทบทวนวรรณกรรม
ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตเรื้ อรัง ( 19.57 % ) กระดูกพรุ น
(10.87 % ) เบาหวาน ( 6.82 %) การติดเชื้อพยาธิอย่าง
รุ นแรง ( 2.17 % )
4 ) ผูป้ ่ วยส่ วนใหญ่ได้รับยาที่มี Steroids ปะปนจากร้านขายยาแผน
ปัจจุบนั ( 35 % ) รองลงมาคือได้รับจากวัด ( 11 % ) คลินิก
ของเจ้าหน้าที่อนามัย ( 7 % ) และจากที่อื่นๆ เช่น ร้านค้าทัว่ ไป
แผงลอยคลินิกแพทย์แผนโบราณ ยาชุด ยาลูกกลอน ยาจีน ยาแผน
โบราณ เป็ นต้น
กรอบแนวคิดการวิจยั
Host
Agent
- เพศ อายุ อาชีพ รายได้
การศึกษา ความเชื่อ ค่านิยม
- ราคาไม่แพง สะดวก
รวดเร็ ว
การตัดสิ นใจใช้ยาชุด
Environment
-หาซื้ อง่าย
ผลที่คาดว่าจะได้รับ
 เพื่อทราบถึงความรู ้ ทัศนคติ และพฤติกรรมในการใช้ยาชุดของ
ประชาชน
 ใช้เป็ นข้อมูลในการรณรงค์การใช้ยาให้ถูกต้อง
ระเบียบวิธีการวิจยั
 รู ปแบบกำรวิจัย : Cross sectional descriptive study
 ประชำกรเป้ำหมำย ( target population )
Inclusion criteria : ประชาชนที่มารับบริ การที่หอผูป้ ่ วยนอก แผนก
อายุรกรรม โรงพยาบาลพุทธชินราชที่มีอายุต้ งั แต่ 15 ปี ขึ้นไป
Exclusion criteria : 1. ผูท้ ี่วิกลจริ ต หรื อไม่รู้สึกตัว
2. ผูไ้ ม่สมัครใจที่จะกรอก
แบบสอบถาม
3. ผูท้ ี่มีอายุต่ากว่า 15 ปี
ระเบียบวิธีการวิจยั
 คำนิยำม
ยำชุ ด หมายถึง ยาตัง้ แตสองต
ารับหรือ
่
สองขนานขึ้นไป นามาบรรจุในถุงหรื อซองเดียวกันโดยรับประทาน
คราวเดียวกัน หรื อต่างคราวเดียวกันก็ได้
 Sample size
จากสูตร population proportion n = Z 2 * P * ( 1 - P )
d2
n = 96.04 ซึ่งในการวิจยั ครั้งนี้ใช้ประชากร 100 คน
ระเบียบวิธีการวิจยั
 อคติในกำรวิจัย
1 ) กลุ่มตัวอย่างศึกษาเป็ นประชากรที่มกั พบการใช้ยาชุดอยูแ่ ล้ว
2 ) ประชากรที่ตอบแบบสอบถามอาจไม่เข้าใจในคาถาม
แก้ไขโดย คณะผูว้ ิจยั เป็ นผูถ้ ามคาถาม และกรอกแบบสอบถามเอง
3 ) ประชากรอาจไม่กล้าเปิ ดเผยความจริ ง เพราะเกรงใจผูว้ ิจยั
แก้ไขโดย คณะผูว้ ิจยั จะเข้าไปทาความคุน้ เคยก่อนทาแบบสอบถาม
ระเบียบวิธีการวิจยั
4 ) คณะผูว้ ิจยั อาจเข้าใจคาถามไม่ตรงกัน
แก้ไขโดย ประชุมนัดหมายเพื่อทาความเข้าใจให้ตรงกันก่อน
ปฏิบตั ิงาน
 เครื่องมือในกำรวิจัย : แบบสอบถาม
 ตัวแปรในกำรวิจัย
ตัวแปรต้น : เพศ อายุ อาชีพ รายได้ การศึกษา ค่านิยม ความรู ้
ตัวแปรตาม : การตัดสิ นใจในการใช้ยาชุด
ระเบียบวิธีการวิจยั
 กำรคำนวณทำงสถิติิ :การแจกแจงความถี่ และ เปอร์เซ็นต์
 ระยะเวลำกำรวิจัย : 4 สัปดาห์
ข้อพิจารณาทางจริ ยธรรม
 คณะผูว้ ิจยั จะไม่เปิ ดเผยข้อมูลส่ วนตัวต่อสาธารณชน
แผนภูมิวงกลมแสดงสัดส่ วนของผู้ท่ไี ม่ ใช้ ยาชุด
เคยใช้ และกาลังใช้ ยาชุด
16%
45%
39%
ไม่ใช้ ยาชุด
เคยใช้
กาลังใช้ อยู่
แผนภูมิแสดงการใช้ ยาชุดในอายุต่าง ๆ
60
45
39
จานวน(คน)
40
20 7 4
1
0
15 - 29
109
5
30 - 44
1518
4
45 - 59
อายุ(ปี )
13
86
60 ปีขึ้นไป
16
รวม
ไม่ใช้ ยาชุด
เคยใช้
กาลังใช้ อยู่
12
าตร
ี
สงู ก
วา่ ป
ริญ
ญ
ระดับการศึกษา
21 11
1
าตร
ี
1
45
ปริญ
ญ
44
มธั ย
มป
ลาย
ปวส
. /อ
นปุ
ริญ
ญา
มธั ย
มต
้น
ึกษ
า
1 1
ประ
ถม
ศ
ไม่ไ
10
4
22
ด้เร
ียน
จานวนคน(เปอร์ เซ็นต์ )
25
20
15
10
5
0
แผนภูมิเปรียบเทียบการใช้ ยาชุดในแต่ ละระดับการศึกษา
23
21
ไม่ใช้ ยาชุด
เคยใช้
กาลังใช้ อยู่
รับร
อาชีพ
/ไม
่ประ
บ้า
น
12 12
8
1 1
อนื่
ๆ
2
กอบ
อาช
พี
งาน
2
3
ว ่า ง
งาน
1
2
4
ทา
4
5
/นัก
ศ ึก
ษา
6
นัก
เรีย
น
กจิ
8
ลกู จ
้ าง
รัฐว
ิสาห
รม
8
รับจ
้ าง/
าชก
า ร/
รกร
14
12
10
8
6
4
2
0
เกษ
ต
ค้า
ขาย
จานวนคน(เปอร์ เซ็นต์ )
แผนภูมิเปรียบเทียบการใช้ ยาชุดในแต่ ละอาชีพ
11
8
1
111
ไม่ใช้ ยาชุด
เคยใช้
กาลังใช้ อยู่
20
จานวนคน
15
10
5
แผนภูมิเปรียบเทียบการใช้ ยาชุดในแต่ ละช่ วงรายได้
15
12
8
3
11
6
3
5 6
9
8
4
6
2
2
2,001 -
5,001 -
>10,000
5,000
10,000
0
ไม่มีรายได้
<= 2,000
รายได้ ต่อเดือน
ไม่ใช้ ยาชุด
เคยใช้
กาลังใช้ อยู่
แผนภมู แิ สดงการใช้ ยาชุดในแต่ ละภมู ลิ าเนา
25
20
15
22
20
16
13
7
10
6
5
7 7
0
ไม่ใช้ยาชุด
เคยใช้
กาลังใช้อยู่
2
อ.เมือง
ต่างอาเภอ
ต่างจังหวัด
22.22
20.00
17.78
ให้ห
าย
เอ
ง
สอ
.
ผอ่
น+
รอ
พกั
ทางเลือก
ไป
.
รพ
ไป
ไป
าม
าก
ินเอ
คล
นิ กิ
6.67
ง
30.00
25.00
20.00
15.00
10.00
5.00
0.00
ซือ้
ย
ร้ อยละ
กราฟแสดงวิธีปฏิบตั ิตัวเมื่อเจ็บป่ วยเล็กน้ อยในผู้ท่ไี ม่ เคยใช้ ยาชุดมา
31.11
ก่
อ
น
35.00
แผนภูมิแสดงลักษณะของยาชุ ดในผู้ท่ ไี ม่
เคยใช้ ยาชุ ดมาก่ อน
30
-มีต ั้งแต่ 3-5 เม็ด คละสีอยู่ในถุงพลาสติกเล็กๆ
-ยาที่ซื้อได้ต ามร้านขายยาหมอตี๋
ร้ อยละ
20
-รักษาได้หลายโรค
-แก้อาการปวดเมื่อย
10
-บำรุงร่างกาย
-รักษาความดันโลหิต สูง
0
-อื่นๆ(เช่น แก้ไข้, บำรุงประสาทเป็นต้น)
1
แผนภูมแิ สดงสถานที่ท่ ีพบยาชุดในผู้ป่วยที่
ไม่เคยใช้ ยาชุด
บ้ าน
20%
ร้ านขายของชา
ร้ านขายยา
10%
มีคนมาเร่ขาย
ร้ านขายยาแผนปั จจุบนั
ร้ านขายยาแผนโบราณ
0%
1
ร้ านค้ าทั่วไป
อืน่ ๆ
แผนภูมแิ สดงความถี่ในการใช้ ยาชุดในผู้
ป่ วยที่เคยใช้ ยาชุด หรื อกาลังใช้ ยาชุด
80.00
60.00
1. กินทุกครั้งที่มีอาการ
2. กินยาสม่ำเสมอทุกวัน
ร้ อยละ 40.00
3. กินยาเมื่อต้องการอยากกิน
20.00
4. นานๆจะกินซักครั้ง
0.00
5. อื่นๆ
1
แผนภูมแิ สดงเหตุผลที่เลือกใช้ ยาชุดในผู้
ที่เคยใช้ ยาชุด และผู้ท่ ีกาลังใช้ ยาชุด
30.00
ร้ อยละ
1. รักษาได้หลายโรค
2. รักษาอาการป่วยได้
20.00
3. ราคาไม่แ พงมาก
4. เสียเวลาซื้อไม่นาน
10.00
5. หาซื้อได้ง่าย
0.00
6. เห็นคนอื่นใช้กันเลยลองใช้บ้าง
1
7. ถูกชักชวนให้ลอง
8. อื่นๆ
แผนภูมแ
ิ สดงโรคหรื ออาการที่ทาให้ ใช้
ยาชุด
60.00
ร้ อยละ
1. แก้อ าการปวดเมื่อ ย
40.00
2. รักษาอาการหอบเหนื่อ ย
3. บำรุงร่างกาย
20.00
4. บำรุงประสาท
5. แก้อ ักเสบ
0.00
1
6. ไข้หวัด
แผนภูมแิ สดงสถานที่ท่ ีซือ้ ยาชุ ด
ร้ อยละ
30.00
1. ร้านขายของชำ
20.00
3.มีค นเร่มาขาย
10.00
5. ร้านขายยาแผนโบราณ
2. ร้านขายยา
4.ร้านขายยาแผนปัจจุบัน
6.คลินิกของเจ้าหน้าที่อนามัย
7.ร้านค้าทั่วไป
0.00
1
8. แผงลอย
9. อื่นๆ
แผนภูมิแสดงทัศ นคติถงึ ผลเสียในการใช้
ยาชุดไปนานๆที่มีต่อร่ างกายของผู้ท่เี คย
ใช้ ยาชุดและผู้ท่ก
ี าลังใช้ ยาชุด
60.00
40.00
1.ไม่รู้
ร้ อยละ
2. ไม่แน่ใจ
20.00
3. ไม่เกิด
4. เกิด
0.00
1
แผนภูมแิ สดงความรู้ ความเข้ า ใจถึงผลเสีย ของการใช้ ย าชุ ด
ที่มตี ่ อร่ างกายในผู้ท่เี คยใช้ ย าชุ ด และกาลังใช้ ย าชุ ด
40.00
ร้ อยละ 20.00
1. รูปร่างหน้าตาเปลี่ยนไป
2. กล้ามเนื้ออ่อนแรง
0.00
1
3. เป็นโรคกระเพาะอาหาร
4. กระดูกพรุน
แผนภูมแิ สดงเหตุผลในการเลิกใช้ ยาชุด
1. รักษาอาการป่วยไม่ได้
40
2. เกิดผลข้างเคียงต่อร่างกาย
3. แถวบ้านไม่ม ีที่ขายยาชุด
ร้ อยละ 20
4. แพทย์แนะนำให้เลิกใช้ยาชุด
5. ทราบภายหลังว่าเป็นยา
ทีไ่ ม่ดตี อ่ สุขภาพ
6. อื่นๆ
0
1
สรุ ปงานวิจยั
 ประชาชนที่มารับบริ การหอผูป้ ่ วยนอก แผนกอายุรกรรม
โรงพยาบาลพุทธชินราชมีจานวนไม่นอ้ ยที่รู้จกั ยาชุด ซึ่งทั้งกลุ่มที่ไม่
ใช้ยาและใช้ยามักได้รับการถูกชักชวนจากเพื่อนบ้าน เจ้าของร้าน
ขายยาว่ารักษาอาการปวดเมื่อย ไข้หวัด แก้อกั เสบได้ นัน่ แสดงว่า
ยังคงมีการใช้ยาชุดกันอยู่ ทั้งๆที่มีการรณรงค์หา้ มใช้ยาชุด
 กลุ่มประชากรที่ไม่ใช้ยาชุด มีความคิดเห็นว่าการใช้ยาชุดจะส่ งผล
เสี ยต่อร่ างกายเมื่อใช้ไปนานๆ และเป็ นยาที่ไม่ได้มาตรฐาน
สรุ ปการวิจยั
 กลุ่มที่ใช้ยาชุดให้ความเห็นว่า ยาชุดเป็ นยาที่รักษาอาการเจ็บป่ วย
เล็กน้อยได้โดยไม่ตอ้ งพบแพทย์ ราคาถูก สะดวก รวดเร็ ว หาซื้อได้
ง่ายตามร้านขายยาทัว่ ไป ทาให้เป็ นที่น่าสังเกตว่ายังมีการซื้อขายยา
ชุดกันอย่างแพร่ หลาย ทั้งๆที่มีกฎบัญญัติหา้ มซื้อขายยาอยู่
ข้อเสนอแนะ
 ควรศึกษาวิจยั ในชุมชน หรื อประชากรทัว่ ไป โดยอาจหา
ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยต่างๆที่มีผลต่อการใช้ยาชุดด้วย
 ควรศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้ยาชุดในสังคมไทยว่าเป็ นปั ญหาที่
รุ นแรงหรื อไม่ มากน้อยแค่ไหน
 ศึกษาเพิม่ เติมเกี่ยวกับฤทธิ์ ของยาชุด และผลข้างเคียงจากการใช้ยา
ดังกล่าว โดยเฉพาะอย่างยิง่ ยาชุดที่รักษาอาการปวดเมื่อย แก้ไข้หวัด
 ทางหน่วยงานอาจรณรงค์ตรวจสอบแหล่งจาหน่ายยาชุดให้มากขึ้น
กว่าเดิม
เอกสารอ้างอิง
 โรงพยาบาลพุทธชินราช,รายงานประจาปี 2544 ,2545 : 28 - 29
 พวงรัตน์ ทวีรัตน์, วิธีการวิจยั ทางพฤติกรรมศาสตร์ และ
สังคมศาสตร์ , 2540
 http://province.moph.go.th/chiangmai/educate/small_std_12.htm
 http://user.school.net.th/~hasannap/yashot.html
 http://rdi.kku.ac.th/journal1-45#6
 http://www.thainhf.org/view.phop3?topicID=>1
ขอบคุณค่ะ