Transcript M.Turhan AKAY MP. ŞB. MD. GYTMP FAUNA Ders Notları

GYTMP faunasına ilişkin sistematik bir çalışma yoktur.
Bazı kaynaklarda, burada yedi memeli ve dört büyük av
kuşu, kırk beşin üstünde balık, sahil boyunca ve kıyısal Tuz
Gölü'nde on dört deniz kabuklusu türü ve diğer ilişkili türlerin
olduğu bildirilmekte ise de bu bilgiler genelde yüzeyseldir.
GYTMP Faunası hakkındaki bilgiler kısıtlı sayıda gözlem
ve yöre halkından edinilen duyumlara dayanmaktadır.




Kuşlar
Balıklar
Memeliler
Sürüngenler
Sahip olduğumuz 460 kadar kuş türü ile Avrupa’da kuş varlığı
açısından ikinci sırada gelmekteyiz. “Bunun başta gelen
nedenleri uluslararası ölçekte önem taşıyan çok sayıda sulak
alanlara sahip olmamız ve kuzey güney arasında uzanan önemli
kuş göç yollarından bazılarının ülkemiz üzerinden geçmesidir.
GYTMP’ı ana kuş göç yoları üzerinde bulunmakta;
kıyısal tuz gölü/lagün, görece bakir orman ve maki
alanlarının varlığı ise yerli, göçmen, kış ziyartetçisi ve
transit kuş türleri için uygun yaşam ortamları
sunmaktadır. Akdeniz kıyısının tipik kuşlarından olan
bıyıklı
(Sylvia
cantillans)
ve
maskeli
(S.
melanocephala) ötleğenler makilerde ve kızıl çam
korularında yaşar. Kuyrukkakanlar (Oenante türleri) ve
tarla kuşları kumullarda, tarım alanlarında ve aşınmış
arazide bulunur. Cılıbıtlar (Charadrius türleri) ve diğer
uzun bacaklı kuşların yanı sıra çeşitli su kuşları da Tuz
Gölü'nü ve sahili göç sırasında çiftleşmek ve
dinlenmek için kullanırlar. Çok sayıda yelkovanın yanı
sıra arada sırada bir kaç boz yelkovan (Calonectris
diomedea) da Çanakkale Boğazı boyunca, Ege'den
Akdeniz'e uçarlar. Yarımada, ana kuş göç yollarından
biri üzerinde bulunmaktadır. Sonbahar geçişi sırasında
leylek (Cicconia cicconia), pelikan ve yırtıcıların
gözlenmesi bunun sonucudur.
Yelkouan
Göçmen kuşlar yılda iki defa Kuzey ve Güney yarımküre'leri
arasında göç ederler. Kuzey Yarımküre'de üreyen göçmen kuşlar,
her sonbaharda Güney Yarımküre'ye doğru göç hareketine girişir.
Güney daha sıcak ve besin bakımından daha zengin olduğundan iyi
bir kışlama alanı teşkil eder. İlkbaharın başlamasıyla da güneyden
kuzeye dönüş göçüne başlarlar. İlkbaharda kuzey bölgeleri kuş
akınlarına uğrar.
Türkiye'de de leylekler, kırlangıçlar ve
daha birçokları sonbahar geldiğinde
binlerce kilometreyi aşarak Afrika'ya
göç ederler. Bir yıl önce kışladıkları
yerlerine giderler. İlkbaharda ise,
kuzeye göç ederek kuluçka yuvalarına
dönerler.
Göç sırasında göçmen kuşların bir
kısmı gündüz, bir kısmı ise gece
uçarlar. Bunun yanı sıra yüzerek
göç edenler de vardır. Böceklerle
beslenen küçük kuşlar ve ördeklerin
çoğu gece yol alır. Arı kuşları,
kırlangıç ve kırlangıç benzeri kuşlar
da gündüzleri uçarlar. Sığırcıklar
4000-5000 bireylik gruplar halinde
göç ederler. Kartal ve atmaca gibi
yırtıcı kuşlar yırtıcılar, yalnız ve
topluluklar halinde göçe katılırlar.
Atmaca
Deniz kıyı kırlangıçları hayatlarını sıcak bölgelerde geçirirler. Kuzey
yarımkürede üredikten sonra kışlamak için Temmuz-Eylül arasında
güney yarımküreye göç ederler. Yurdumuzda yaşayan kırlangıçlar
Nisan ayında iklimimize geri dönerler. Leylekler, ülkemize Mart
ayından itibaren gelmeye başlarlar. Ağustos sonunda büyük
topluluklar halinde, Güney Afrika'ya göç ederler. Deniz kırlangıçları,
senede iki defa kuzey kutbunda yumurtladıktan sonra kışı geçirmek
için güney kutbuna uçarlar. Uzun kanatlı yelkovan kuşları, güney
yarımküreye mahsus göçmen kuşlardır. Üreme bölgeleri olan
Avustralya'nın güneyinden göç ederek, Kuzey Pasifiğin kutup
bölgesine gelirler. Gidiş-dönüşü 30.000 km'yi bulan bu göçe 10
milyon civarında kuş katılır. En uzun göç yolunu, deniz kıyı kırlangıçı
(Sterna paradisaea) kateder. Kuluçka bölgesi olan Kuzey Kanada
kıyılarından sonbaharda göçe başlar. Atlantik'i geçerek Batı Afrika
kıyıları boyunca uçarak kışı geçireceği bölgelerine inerler.
Marmara Bölgesi Kuş Göç Yolları
( 1 ) Kızıl Kuyruk
( 2 ) Leylek
( 2 ) AkGerdanlıÖtleğen
( 2 )Kır kırlangıcı
GYTMP’ta Bazı Kuş Türleri
İNGİLİZCE
LATİNCE
AlacaBalıkçıl
Squacco Heron
Ardeolaralloides
KüçükAkbalıkçıl
Little Egret
Earetlagarzelle
TÜRKÇE
KUŞ TÜRLERİ
Kızıl SırtlıÖrümcekKuşu Red-backed Shrike
Laniuscollurio
Kızıl Kuyruk
Black redstart
Phoenicurusochruros
Akgerdanlıötleğen
Whitethroat
Sylvia communis
Yelkouan
shearwater
Puffinusyelkouan
Şahin
Common buzzard
Buteobuteo
Serçe
House sparrow
Passer domesticus
Karabatak
Great cormorant
Phalacrocoraxcarbo
Atmaca
Sparrow hawk
A.Nisus
Kırkırlangıcı
Swallow
Hirundorustica
Leylek
White stork
Ciconiaciconia
Bazı Kuş Türlerimiz
Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu
Karabatak
Alacabalıkçıl
Serçe
Küçükakbalıkçıl
Şahin
Gelibolu
Yarımadası
Tarihi
Milli
Parkımızı çevreleyen Çanakkale Boğazı
hidrolojik yapısından dolayı çok sayıda balık
türü ile kabuklu ve yumuşakçaların
yaşamasına imkan veren önemli bir
bölgedir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde
özellikle lüfer, palamut, kolyoz ve orkinos
gibi ekonomik değeri yüksek balık türleri için
göç yolu teşkil etmesi nedeniyle avcılığı
cazip hale getirmekte ve Türkiye su ürünleri
üretimine önemli katkılar sağlamaktadır.
Ayrıca, bölge özellikle uskumru, lüfer, kolyoz
ve sardalya gibi bazı türlerin yoğunlaştığı
önemli bir balıkçılık alanını oluşturmaktadır
Çipura
Sinarit
Yapılan araştırmalara göre GYTMP’ını
çevreleyen Ege Denizi ve Çanakkale
Boğazında elde edilen Türler barbunya,
çipura,hamsi, istavrit, izmarit, karagöz, kefal,
kolyoz, levrek, lüfer, melanurya, mercan,
mezgit, mırmır, orkinos, palamut, sardalya,
sarpa, tekir, torik, uskumru, kalkan şeklinde
sıralanmaktadır. Çanakkale ili deniz balıkları
üretim verileri incelendiğinde en çok avlanan
türler içerisinde birinci sırada sardalya
gelmektedir.
Balık dışında avcılık yoluyla üretimi
yapılan deniz ürünlerinden istiridye, kum
midyesi, karides gibi ekonomik değeri yüksek
türlerin üretim değerlerinin de yüksek olduğu
görülmektedir. Bölgemizde
deniz ürünleri
üretimi içerisinde yer alan türler ile midye
üretimi karşılaştırıldığında sardalya ve
lüferden sonra üçüncü sırada yer almaktadır.
Sardalya
Lüfer
GYTMP’da Balık Türleri
İNGİLİZCE
LATİNCE
Sinağrit
Dente
Dentexdentex
Melanurya
Melanure
Obladamelanura
Çipura
Sea bream
Sparusauratus
Sardalya
Sardine
Clupeapilchardus
Kupes
Boce
Boopsboops
Dülgerbalığı
John dory
Zeus faber
Yazılı Hani
Learned rock-fish
Sarranellusscriba
BenekliKefal
Gray mullet
Mugilsaliens
İskorpit
Scorpion fish
Scorpaenaporcus
Barbunya
Red mullet
Mullusbarbatus
TÜRKÇE
BALIK TÜRLERİ
İzmarit
Spicaraflexuosa
Iskarmoz
Sparisoma
Lüfer
Pomatamus
Zargana
Belonebelone
Akdeniz fauna bölgesinin bir parçası olan fakat aynı zamanda bu
ana fauna bölgesinden Çanakkale Boğazı ile ayrılan GYTMP, bazıları
Balkanlar'dan ve Avrupa'dan bazıları de güney-batı Asya'dan gelen
hayvan türlerinden oluşan eşsiz bir birleşim sergiler. Yörede
nalburunluyarasaların (Rhinolopus türleri) beş türünün muhtemelen
hepsi, nadir saçaklı yarasa (Myotisnattereri) ve kahverengi
uzunkulaklı yarasa (Plecotusauritus) bulunmaktadır. Bu son tür
Türkiye'de yanızca iki yerde bulunmaktadır; bunlardan biri de GYTMP
içerisindeki tabyalardır.
Kurtlar - Canislupus, tilkiler – Vulpesvulpesve
çakallar Canisaureus, Park'ın uzak köşelerinde az sayılarda hala
yaşamaktadır.
Tilki
Avrupa Sincabı
Kurt
Kır Tavşanı
Kahverengi uzunkulaklıyarasa
Kaya Sansarı
GYTMP’ta Bazı Memeli Türleri
TÜRKÇE
İNGİLİZCE
LATİNCE
Kirpi
Eastern Hedgehog
Erinaceusconcolor
Köstebek
European Mole
Talpaeuropea
KırTavşanı
Brown Hare
Lepuscapensis
AvrupaSincabı
Red Squirrel
Sciurus vulgaris
AdiTarlaFaresi
Vole
Microtusepirocticus
Kör Fare
ComömonMolerat
Spalaxleucodon
Kaya faresi
Rock wood Mouse
Apodemusmystacinus
MakedonyaEvFaresi
Macedonian House Mouse
Musmacedonicus
Uykucu fare
Mouse-like dormouse
Myomimusroachi
Tilki
Red Fox
Vulpesvulpes
Kokarca
Common polecat
Mustelaputoris
Kaya Sansarı
Beech marten
Martesfoina
Porsuk
Badger
Melesmeles
Sürüngenler de yerel faunanın önemli üyeleridir.
Büyük miktarlarda ve yasalara aykırı olarak toplanan
Trakya tosbağaları (Testudohermanni) ve mahmuzlu
tosbağa (T. graeca) yörede yan yana yaşarlar. Park
içerisinde bir kaç kertenkele ve, zehirli bir tür de
dahil, yılan türü olduğu bulunmaktadır.
Park'ta amfibiler ender görülür ve yalnızca ıslak
alanlarda yaşarlar. Tipik temsilcileri siğilli kurbağa
(Bufobufo), gece kurbağası (B. viridis), toprak
kurbağası (Pelobatessyriacus) ve Trakya toprak
kurbağası (P. fuscus) ile ova kurbağasıdır (Rana
ridibunda).
Ayrıca Süleyman Demirel Üniversitesi Öğretim
görevlisi Doç. Dr. Yasin KARATEPE tarafından 2003
yılında Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nın
Lepidoptera türleri üzerine araştırma yapılmış ve 14
familyaya mensup 59 türün varlığı saptanmıştır.
Mahmuzlu Akdeniz
Kaplumbağası (
tosbağa )
Toprak Kurbağası
GYTMP’ta Bazı Sürüngen Türleri
TÜRKÇE
İNGİLİZCE
LATİNCE
İnceparmaklıkeler
Long-toed Gecko
Cyrtopodiankotschyi
Genişparmaklıkeler
Turkish Gecko
Hemidactylusturcicus
Oluklukertenkele
Glass Lizard
Ophisaurusapodus
Çayırkertenkelesi
Meadow Lizard
Lacertapraticola
İriyeşilkertenkele
Greater Green Lizard
Lacertatrilineata
Yeşilkertenkele
Lesser Green Lizard
Lacertaviridis
Duvarkertenkelesi
Wall Lizard
Podarcismuralis
Trakyakertenkelesi
Thracian Lizard
Podarcistaurica
İncekertenkele
Bronze Skink
Ablepharuskitaibelli
Köryılan
Blind Snake
Typlopsvermicularis
Mahmuzluyılan
Sand Boa
Eryxjaculus
Hazer yılanı
Caspian Snake
Colubercaspius
Torosyılanı
Taurus Snake
Colubernajadum
İnceYılanı
Thin Snake
Coluberrubriceps
Uysalyılan
Dwarf Snake
Eirenismodestus
Eskulapyılanı
Aesculepian Snake
Elaphelongissima
Sarı yılan
Four-lined Snake
Elaphequatruorlineata
Evyılanı
House Snake
Elaphesitula
Yarısuculyılan
Grass Snake
Natrixnatrix
Kedigözlüyılan
Cat-eyed Snake
Telescopusfallax
Boynuzluengerek
Horn-nosed Viper
Viperaammodytes
Hazırlayan
M.Turhan AKAY
MP. ŞB. MD.