نمونه برداری از آلاینده های هوای محیط کار
Download
Report
Transcript نمونه برداری از آلاینده های هوای محیط کار
نمونه برداري از آالينده هاي
هواي محيط كار
تعاريف و استراتژي نمونه برداري
در شناسايي و تعيين مقدار مواد س ّمي در محيط كار و محيط زيست مرحله اي وجود دارد
كه به آن نمونه برداري گفته مي شود .مرحله نمونه برداري از اهميت ويژه اي برخوردار است،
زيرا بر مبناي آن آزمايشهاي الزم انجام مي گيرد و نتايجي كه بدست مي آيد مورد استفاده قرار
خواهند گرفت.
بررسي از هواي محيط كار و نمونه برداري از آن در بهداشت حرفه اي به دالئلي گوناگون
انجام مي شود كه مي توان آنها را به ترتيب زير خالصه كرد:
Detection
-1جست و جوي مواد س ّمي در محيط كار
Identification
-2تشخيص نوع ماده يا مواد س ّمي
Determination
-3تعيين مقدار ماده س ّمي
-4فراهم نمودن اطالعات دراز مدّت براي بررسي هاي همه گير شناختي
-5فراهم نمودن اطالعاتي كه بر اساس آنها بتوان در باره وجود يا عدم وجودمشكالت
بهداشتي در محيط كار داوري كرد..
-6تعيين ميزان مواجهه كارگران با آالينده هاي هواي محيط كار در پاسخ به شكايت
هاي آنان.
-7ارزشيابي اثر دستگاههاي كنترل نصب شده به منظور كاهش مواجهه كارگران با
عوامل شيميايي زيان آور.
-8تعيين اثر يا تعديل فرآيند كار.
Risk Assessment
-9ارزيابي خطر
نخستين گام در ارزيابي محيط كار در يك صنعت ،بررسي مقدماتي
( )Preliminary surveyيا ارزشيابي كيفي()Qualitative evaluation
كارگاههاي آن است.
آشنايي با روش كار ،فرآيند توليد و شناسايي عوامل زيان آور شيميايي محيط كار
باعث مي شود كه در بازديد مقدماتي ،نمونه برداري از تعدادي از كارگاهها كه به
طور آشكار خطري براي كارگران ايجاد نمي كنند ،حذف گردند و به اين ترتيب
مقدار كار كاهش يافته و زمان كمتري براي نمونه برداري از هواي كارگاهها
صرف شود.
نكاتي كه در بررسي مقدماتي بايد در نظر گرفته شوند:
-1بهسازي عمومي
Sanitation facility
-2مواد اوليه مصرفي ،مواد توليد شده ،مواد فرعي و بينابيني
Source of contamination
-3سرچشمه آلودگي هواي محيط كار
-4اقدامهاي كنترلي و وسايل حفاظتي مورد استفاده در محيط كار
Control measures in workplace
دومين گام در بررسي محيط كار ارزشيابي ك ّمي است .تنها از طريق نمونه برداري و
تعيين مقدار ك ّمي آالينده مي توان به ميزان واقعي آن در هواي محيط كار پي برد و از نتايج
بدست آمده جهت كنترل عوامل شيميايي محيط كار بهره جست .چگونگي عمل در برنامة نمونه
برداري به هدف و وسعت آن بستگي دارد .هدف هاي اختصاصي در نمونه برداري از عوامل
شيميايي محيط كار ممكن است شامل يك يا چند مورد از موارد زير باشد:
-
ارائه طرحهاي كنترل
تهيه اطالعاتي در زمينه توزيع زماني تراكم آالينده در حين فرايندهاي صنعتي.
تهيه اطالعاتي جهت برقراري ارتباط ميان بيماريهاي حرفه اي و آالينده ها.
ارزشيابي روشهاي كنترل طراحي شده.
لزوم رعايت آيين نامه و مقررات بهداشتي با توجه به نتايج نمونه برداري.
هدف هاي يادشده را مي توان در دو مورد كلي خالصه نمود:
نمونه برداري به منظور نظارت و مراقبتهاي مهندسي از نظر بهداشت حرفه اي و ارائهطرحهاي كنترل.
-نمونه برداري جهت تحقيقات بهداشتي با هدفهاي همه گير شناختي.
استراتژي نمونه برداري و تعيين مقدار ميزان مواجهة كارگران توصيه شده توسطNIOSH
كلية كاركناني را كه ممكن است در
معرض غلظتي مساوي يا بزرگتر از
سطح اقدام باشند را شناسايي و ميزان
مواجهه آنها را اندازه گيري كنيد.
مواجهه يا
مواجهه هاي
كاركناني كه در
حداكثر خطر قرار
دارند اندازه
گيري كنيد
بله
آيا
هيچ مستخدمي در
مواجهه با مواد
شيميايي در غلظتي
بيشتر يا مساوي با
سطح اقدام قرار
دارد؟
بله
آيا
مادة شيميايي
به داخل هواي
محيط كار تخليه
مي شود؟
شرو
ع
خير
مواجهه يا مواجهه ها بيشتريا
مساوي سطح اقدام ) (ALاست
مواجهه يا مواجهه ها كمتر يا
مساوي سطح اقدام ) (ALاست
حداقل مواجهه ها را در
هر دوماه اندازگيري كنيد
مواجهة كاركنان در دو اندازه
گيري پي در پي كمتر از سطح
اقدام است
بله
متوقف كنيد
آيا فرآيند
توليد در آينده
تغيير مي كند؟ خير
مواجهه ها بزرگتر يا مساوي PEL
است
خير
خير
به كلية كاركنان اطالع دهيد,
كنترل هاي الزم را بر قرار
نمائيد ,حداقل هر ماه ميزان
مواجهه را اندازه گيري كنيد.
بله
سازمان NIOSHتعيين مواجهة كاركنان و استراتژي اندازه گيري را
توصيه مي كند .با اينحال براي بدست آوردن مشروح اقدامات و
نيازمندي هاي الزم بايد در خصوص استاندارد بهداشتي هر مادة خاص
مشورت هاي الزم انجام پذيرد.
AL = Action Levelيا سطح اقدام عبارتست از نصف استاندارد
( PELحد مواجهة قابل قبول) كه توسط سازمان كار آمريكا تهيه
مي گردد و مقدار آن از استانداردي به استاندارد ديگر متفاوت است .با
اينحال برخي نيز آنرا حدود نيمي از ساير استانداردهايي نظير
REL NIOSHمي دانند.
PEL = Permisible Exposure Limit
تعريف نمونة هوا و استراتژي نمونه برداري
تعريف:
نمونة هوا عبارت است از مقداري از هواي يك محل كه
تراكم آالينده موجود در آن برابر ميانگين تراكم آالينده در مجموع
هوايي باشد كه نمونه از آن انتخاب شده است .نمونه برداري از
هوا و تجزيه نمونه گرفته شده اساس مبارزه با آلودگي هوا و
بهبود كيفيت هواي محيط كار دانسته مي شود.
استراتژي نمونه برداري
-1هدف از نمونه برداري -2 :ترتيب نمونه برداري:
پيش از اقدام به نمونه برداري ،مواردي را مي بايست مورد توجه قرار داد.
اين موارد عبارتند از:
-1بايد قبل از نمونه برداري هدف و منظوركامالا مشخص و واضح
باشد.
-2پيش از مشخص شدن هدف ،گام بعدي ارزشيابي كاركنان ،بودجه
و محدوديت هاي زماني است .با كاركنان و بودجة محدود نبايد
يك نمونه برداري پيچيده راطرح ريزي كرد .همچنين ,اگر نتيجة
بازرسي مي بايد در زماني كوتاه آماده شود ،بازهم تهية وسايل
مفصل و پيچيده بي حاصل است .ترتيب نمونه برداري با توجه به
دقت و درستي نمونه برداري و روش آزمايشگاهي صورت مي گيرد.
استراتژي نمونه برداري
-3محل نمونه برداري:
براي نمونه برداري از هواي محيط كار و تعيين ميزان تماس كارگران
با مواد آلوده كننده و همچنين وضع انتشار آلودگي در محيط
كارگاهها سه محل نمونه برداري توصيه مي شود.
الف -نزديكترين نقطه به كارگر :در اين مورد ،محل ورود هوا
به دستگاه نمونه برداري بايد هم سطح و
نزديكترين
نقطه به مجراي تنفسي ()Respiratory zone
كارگران
باشد .اين نوع نمونه برداري در مواردي كه كارگر
كاري مشخص را انجام مي دهد و در طول زمان كار
در يك نقطة ثابت قرار دارد ،آسان است.
بسياري
استراتژي نمونه برداري
محل نمونه برداري (ادامه)
در
اگر تعويض محل كار دو يا سه بار انجام گيرد ،محل دستگاه
نمونه برداري به همراه كارگر بايد تغيير داده شود .ا ّما
مورد كارگراني كه به هيچ وجه ثابت نبوده وبطور مرتّب تغيير
جا مي دهند مي بايست از دستگاه نمونه برداري فردي
( )Personal samplerاستفاده كرد و آن را بر روي
بدن
كارگر بسته و بدون مزاحمتي براي او در تمام مدت كار از
هوائي كه تنفّس مي كند ،نمونه برداري كرد.
استراتژي نمونه برداري
محل نمونه برداري (ادامه)
ب -نمونه برداري از هواي كارگاه :با نمونه برداري از
قسمتهاي گوناگون كارگاه ميزان آلودگي كلي محاسبه
مي شود .اگرچنانچه اين نمونه برداري در فواصل معين
زماني گرفته شود ،مي توان منحني تغييرات انتشار آالينده
را در محل كار رسم كرد و از روي منحني ،زماني را كه
آلودگي از حداكثر تراكم مجاز بيشتر مي شود ،تعيين
نمود و در نتيجه در آن زمان معين ،بيشترين
اقدامهاي
كنترل محيط شامل تهوية عمومي و موضعي و استفاده
از
وسائل حفاظت فردي مانند ماسك انجام گرفته ودر موارد
بسيار شديد كارگران محيط كار خود را ترك كنند.
استراتژي نمونه برداري
-4مدت نمونه برداري:
طول مدّت نمونه برداري برحسب مقدار آاليندة موجود در هوا تغيير مي كند.
اصل اين است كه نمونة گرفته شده حاوي مقداري مناسب از آالينده بوده
و براي تجزية شيميائي دقيق كافي باشد .زمان الزم
براي نمونه برداري به عوامل زير بستگي دارد:
حساسيت روش آزمايش كه نمونة هوا با آن تجزيه مي شود. تراكم تقريبي آالينده. حد آستانة مجاز (.)TLVحجم هواي نمونه برداري شده در واحد زمان(دبي).با توجه به عوامل يادشده،حداقل زمان الزم براي نمونه برداري از فرمول
زير بدست مي آيد:
M .R.T 10s
TLV F
استراتژي نمونه برداري
-4مدت نمونه برداري (ادامه)
در اين فرمول:
= MRTحداقل زمان نمونه برداري برحسب دقيقه
= Sحساسيت روش آزمايش برحسب ميليگرم
= Fدبي برحسب ليتر بردقيقه
= TLVحد آستانة مجاز برحسب ميليگرم بر متر مكعب
در صورتي كه در نمونه برداري از صافي هاي كاغذي استفاده شود،
حداقل زمان نمونه برداري به صورت زير محاسبه مي شود:
وزن صافي × 10
= MRT
TLV × F
استراتژي نمونه برداري
-5حجم نمونه:
حجم هواي نمونه برداري شده از چند ليتر(هنگاميكه تراكم آالينده زياد باشد) تا
چندين مترمكعب(هنگامي كه تراكم آالينده كم باشد) تغيير مي كند .ميزان حجم
هواي نمونه برداري شده به عوامل
زير بستگي دارد:
حساسيت روش آزمايش. حدآستانة مجاز آالينده(.)TLV تراكم تقريبي آالينده در هوا. -6تعداد نمونه:
تعداد نمونه براي تعيين ميزان تماس كارگران با آلودگيهاي هواي محيط كار
معموالا به تراكم آالينده بستگي دارد .اگر تراكم آالينده زياد باشديك نمونه كافي
است و اگر نزديك به حد آستانة مجاز است دست كم سه تا پنج نمونه نياز است تا
معلوم شود براي يك كار خاص و يك چرخه عمليات صنعتي معين ،كارگر تا چه حد
با آالينده در تماس است.
استراتژي نمونه برداري
-6تعداد نمونه (ادامه)
براي تعيين ميزان تأثير روشهاي كنترل آالينده ها ،دو نمونه كافي است،
يك نمونه هنگامي كه دستگاه كنترل كار مي كند و ديگري وقتي كه
دستگاه كنترل خاموش است .به هر حال ،دهها نمونه الزم است تا دقيقا ا
معلوم شود كه كارگري كه در طول روز كارهاي متفاوتي انجام مي دهد
به طور متوسط در معرض چه نوع آلودگي و به چه ميزان از آن قرار دارد.
به طور كلي ،قانون خاصي براي تعيين تعداد دقيق نمونه وضع نشده و اين
امر يك عمل كامالا تجربي است.
استراتژي نمونه برداري
-7از محيط كار چه كسي بايد نمونه برداري كرد؟
الف) در مجاورت كارگراني كه فعاليت آنها سبب مي گردد كه
خود را در معرض آلودگي قرار دهند.
ب) منطقه تنفسي كارگراني كه فعاليت آنها به طور غير مستقيم
سبب توليد آلودگي مي شود.
ج( در مجاورت كارگراني كه نسبت به نفوذ آلودگي به محل
كار آنها شك و ترديد وجود دارد.
استراتژي نمونه برداري
-8نمونه برداري بايد در چه محلي از فعاليت هاي شغلي انجام شود؟
پاسخ به اين پرسش به اطالعات مورد نياز و نيز فرآيندهاي مورد مطالعه
بستگي دارد .بعنوان مثال ،اگر فرآيند در نوبتهاي گوناگون تداوم دارد،
معموالا الزم است كه در طول هر نوبت نمونه هوا جمع آوري شود ،زيرا
تراكم مواد شيميايي ممكن است براي هر نوبت كامالا متفاوت باشد.
همچنين ،مناسب است كه در طول ماههاي تابستان و زمستان نمونه هاي
جداگانه اي تهيه شود.
استراتژي نمونه برداري
-9انتخاب وسيله نمونه برداري:
انتخاب وسيله نمونه برداري به عوامل زير بستگي دارد:
• قابل حمل بودن و آساني استفاده.
•كارآيي وسيله.
• قابليت اعتماد وسيله تحت شرايط گوناگون كار.
• روش تجزية شيميايي.
• نوع اطالعات مورد نياز.
• دردسترس بودن وسيله.
• سابقة شخصي كارشناس بهداشت حرفه اي براساس تجربه هاي پيشين.