Transcript ภาคเกษตรกรรมกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก - LCS-RNet

ภาคเกษตรกรรมกับการเปลีย่ นแปลงภูมิอากาศ…. :
โอกาส & ความท้ าทาย
รัชนี สนกนก
สำนักงำนเศรษฐกิจกำรเกษตร
หัวข้อนำเสนอ
1. การเปลีย่ นแปลงสภาพภูมิอากาศและภาคเกษตร
1.1 ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศต่ อภาคเกษตร
2.2 การปล่ อยก๊ าซเรื อนกระจกจากภาคเกษตร
2. ท้ าทายภายใต้ การเปลี่ยนแปลง
2.1
2.2
2.3
2.4
ความเสื่อมโทรมและความไม่ แน่ นอนของทรั พยากรทางการเกษตร
ความมั่นคงทางอาหาร
ความยืดหยุ่นในการปรั บตัวของภาคเกษตรต่ อการเปลี่ยนแปลง
ผลกระทบของนโยบายการลดการปล่ อยก๊ าซเรื อนกระจกต่ อภาคเกษตร
2.5 ผลจากอนุสัญญาว่ าด้ วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
3. โอกาส และความท้ าทายในการจัดการ
4. แนวทางการพัฒนาภาคเกษตร
1. การเปลีย่ นแปลงภูมิอากาศและภาคเกษตร
• เป็ นภาคทีไ่ ด้ รับผลกระทบโดยตรงจากการเปลีย่ นแปลง
ภูมอิ ากาศ
• เป็ นภาคทีม่ สี ่ วนร่ วมในการปล่ อยก๊ าซเรือนกระจก
• เป็ นแหล่ งทีม่ ศี ักยภาพในการกักเก็บและดูดซับก๊ าซเรือน
กระจก
3
1.1 ความเสี ยหายจากภัยธรรมชาติของภาคเกษตร
พืน้ ที่เกษตรเสี ยหายจากภัยแล้ ง นา้ ท่ วมระยะ 20 ปี ที่ผ่านมา
30
25
20
15
10
5
0
2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550
พื้นที่เกษตรภัยแล้ง(ล้ำนไร่ )
ที่มำ: กรมป้ องกันและบรรเทำสำธำรณภัย
พื้นที่เกษตรน้ ำท่วม(ล้ำนไร่ )
1.1 ความเสี ยหายจากภัยธรรมชาติของภาคเกษตร(ต่ อ)
ความเสี ยหายจากภัยแล้ งนา้ ท่ วมระยะ 20 ปี ที่ผ่านมา
15,000
30.0%
25.0%
20.0%
15.0%
10.0%
5.0%
0.0%
10,000
5,000
0
2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550
มูลค่ำเสี ยหำย (ล้ำนบำท)
% พื้นที่เสี ยหำยต่อพื้นที่เกษตร
% มูลค่ำเสี ยหำยต่อGDP เกษตร
ที่มำ: กรมป้ องกันและบรรเทำสำธำรณภัย สำนักงำนคณะกรรมกำรพัฒนำกำรเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชำติ สำนักงำนเศรษฐกิจกำรเกษตร
1.1 ความเสี ยหายจากภัยธรรมชาติของภาคเกษตร (ต่ อ)
พืน้ ที่เสี ยหายภาคเกษตรจากภัยธรรมชาติ (ล้ านไร่ )
10
อื่นๆ
2.029
5
2.384
1.007
6.604
3.350
2.239
2.216
4.630
ศัตรู พืช
6.238
ฝนทิ้งช่วง
อุทกภัย
0
2548
ภัยแล้ง
2549
2550
2551
ที่มา: รำยงำนควำมเสี ยหำยและกำรให้ควำมช่วยเหลือเกษตรกรจำกภัยธรรมชำติ, กรมส่งเสริ มกำรเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
1.2 คาดการณ์ ผลกระทบความเสี ยหายภาคเกษตร
คาดการณ์ ผลกระทบต่ อข้ าว มันสาปะหลัง อ้ อย ข้ าวโพด
(เกริ ก ปั้ นเหน่งเพ็ชร และคณะ, 2552)
◦ ผลผลิตต่อไร่ เพิม่ ขึน้ : อ้อย (6.25%) ข้ำวนำน้ ำฝน (8.7%)
◦ ผลผลิตต่อไร่ ลดลง: ข้ำวชลประทำน (15.16%) มันสำปะหลัง (43.9%)
◦ จำนวนพืน้ ที่วกิ ฤติที่เร่ งแก้ปัญหำ
 ข้ำว: 2 ล้ำนไร่ จำก 45.7 ล้ำนไร่ นำน้ ำฝน
 อ้อย: 1.2 ล้ำนไร่ จำก 12.7 ล้ำนไร่
 มันสำปะหลัง : 4.27 ล้ำนไร่ จำก 11.6 ล้ำนไร่
 ข้ำวโพด: 0.37 ล้ำนไร่ จำก 10.9 ล้ำนไร่

1.3 การปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากภาคเกษตร
ปริมาณการปล่ อยก๊ าซเรือนกระจก จาแนกตามแหล่ งปล่ อยปี 2543
เกษตร
22%
พลังงำน
67%
อื่นๆ
11%
กระบวนกำร
อุตสำหกรรม
7%
ของเสี ย
4%
ที่มำ: สำนักงำนนโยบำยและแผนทรัพยำกรธรรมชำติและสิ่ งแวดล้อม
หมำยเหตุ: ตัวเลขอย่ำงไม่เป็ นทำงกำร ปี 2543 ปริ มำณปล่อย ไม่รวม LULUCF 236.98 ล้ำนตัน
2. ประเด็นท้ าทาย
2.1 ความไม่ แน่ นอนและความเสื่อมโทรมของทรั พยากรทางการเกษตร
2,000
ปริมาณนา้ ฝน (มม.)
1,500
1,000
500
2522
2524
2526
2528
2530
2532
2534
2536
2538
2540
2542
2544
2546
2548
2550
0
2.1 ความไม่ แน่ นอนและความเสื่อมโทรมของทรั พยากรการเกษตร(ต่ อ)
สั ดส่ วนพืน้ ทีเ่ กษตรในเขต
ชลประทาน
สั ดส่ วนพืน้ ทีใ่ นเขตชลประทาน และพืน้
ทีด่ นิ เสื่ อมโทรม
50
40
30
20
Thailand
10
Viet Nam
0
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
ที่มำ: FAO
% of severe degraded land
100
80
60
40
20
0
KR
TH VN
BGD PK
NP
JP
Egypt
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
% of irrigated land
ที่มำ: FAO
หมำยเหตุ: ตำมวิธีกำรวัดของกรมพัฒนำที่ดิน ประเทศไทยไม่มีดิน
เสื่ อมสภำพอย่ำงรุ นแรง มีแต่ดินเสื่ อมสภำพปำนกลำงประมำณ 16.6 ล้ำนไร่
2.1 ความไม่ แน่ นอนและความเสื่อมโทรมของทรั พยากรการเกษตร (ต่ อ)
สั ดส่ วนรายจ่ ายภาครัฐในภาคเกษตร สิ่ งแวดล้ อม และสั งคม 2533 - 2552
14.00%
12.00%
10.00%
8.00%
6.00%
4.00%
2.00%
0.00%
8.91%
4.99%
Env/Gov
0.22%
Soc/Gov
2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2551
ที่มำ: สำนักงำนเศรษฐกิจกำรคลัง
AG/Gov
2. ประเด็นท้ าทาย (ต่ อ)
ปริมาณการผลิตและการบริโภคข้ าวของไทย
ปริมาณการผลิตและการบริโภคข้ าวของโลก
พันตัน
700
25,000
600
20,000
15,000
5,000
ปริ มำณกำรผลิต
ที่มำ: สำนักงำนเศรษฐกิจกำรเกษตร
2542
2530
100
2551
200
กำรใช้ในประเทศ
2548
10,000
2545
300
2539
400
2536
500
2533
ล้านตัน
2.2 ความมั่นคงทางอาหาร (ต่ อ)

50
40
30
20
10
0
ความมั่นคงทางอาหาร (ความมั่นคงรายได้ )
Percent
AG/LF, 38.99
AG/GDP, 11.64
2002
2003
ที่มำ: NESDB , BOT
2004
2005
2006
2007
2008
2.3 ความยืดหยุ่นในการปรับตัว
ความสามารถในการปรับตัวของเกษตรกรที่ปรับเปลี่ยนการ
เพาะปลูก เมื่อผลตอบแทนเปลี่ยนแปลง ซึง่ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าว
อาจจะเกิดจากโลกร้ อน หรื อไม่ก็ได้
2.4. ผลกระทบของมาตรการลดการปล่ อยก๊าซเรื อนกระจก
ปริมาณการปล่ อยต่ อผลผลิต
การปล่ อยก๊ าซเรือนกระจกจากนาข้ าวของผู้ผลิตข้ าวรายใหญ่
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
0.00
LAO
TH
BGD
0
200
PKT
IND
400
PHL
JP
600
VN
IDN
CH
USA
800
1000
ปริมาณการปล่ อยต่ อไร่
ที่ : นว จ ข้อ ู UNFCCC, FAO
ห ยเห ุ: ข้อ ู ี 2537 ย เว้นญี่ ุ่ นแ ะสห ัฐอเ
ข้อ ู ี 2551 วข้อ ู ี 2533
1200
2.4. ผลกระทบของมาตรการลดการปล่ อยก๊าซเรื อนกระจก (ต่ อ)
มาตรการลดการปล่ อยก๊ าซเรือนกระจกภาคเกษตร
(สรุ ปจำก Blandford, D. and Josling, T., 2009)
◦ กำหนด Performance Standards
◦ ให้แรงจูงใจในกำรทำ Best-Practice Measures
◦ ให้เงินสนับสนุนในกำรผลิตและกำรใช้พลังงำนจำกแหล่งที่ลดกำรปล่อยก๊ำซ
เรื อนกระจก
◦ ภำษีคำร์บอน
◦ Cap and Trade
◦ กำรสนับสนุนในกำรทำวิจยั ที่จะลดกำรปล่อยก๊ำซเรื อนกระจกภำคเกษตร
2.5 ผลจากอนุสัญญาว่ าด้ วยการเปลีย่ นแปลงสภาพภูมิอากาศ
UNFCCC ยังไม่มีกำรกำหนดเป้ ำหมำยกำรลดกำรปล่อยก๊ำซ
จำกภำคเกษตร แต่มีกำรประเมินศักยภำพในกำรลดกำรปล่อย
ทำงเทคนิคและเชิงเศรษฐกิจแล้ว
 ประเทศภำคีผลักดันให้เกิดควำมร่ วมมือทำงด้ำนวิจยั
วิทยำศำสตร์ เทคโนโลยีในกำรลดกำรปล่อย เป็ นไปได้วำ่ เมื่อ
ได้เทคนิคที่เห็นพ้องว่ำเหมำะสมแล้ว ในอนำคตก็อำจจะ
นำไปสู่กำร(บังคับ) ประยุกต์ใช้เทคโนโลยีเหล่ำนั้น โดยกำร
กำหนดมำตรฐำนต่ำงๆ
 แต่ในเรื่ องกำรค้ำสิ นค้ำเกษตร กำรปล่อยก๊ำซเรื อนกระจกเข้ำมำ
เป็ นบริ บทสำคัญในกำรค้ำแล้ว

3. โอกาส
เกษตรยัง่ ยืน : LCS
3.1 เป็ นแรวจงู ใจ(ภาคบังคับ) ให้ ปรั บระบบการผลิต /การตลาด
- เกษตรปลอดภัย / GAP/ เกษตรอินทรี ย์
- ลดการใช้ ป๋ ุยเคมี / ใช้ ป๋ ุยอินทรี ย์
- ปรั บระบบการจัดการน้า / การใช้ พลังงานทดแทน
- การจัดการวัสดุเหลือใช้ /ไถกลบตอซัง/มูลสัคว์
- การปลกู ไม้ ยนื ต้ น/ไม้ โตเร็ ว/เกษตรผสมผสาน/วนเกษตร
ฯลฯ
3.2 ตลาดสินค้ าทีม่ ีฉลากคาร์ บอนฟตุ ปรินต์ /ตลาดคาร์ บอน
3.3 เงินลงทุนใหม่
3.2 ตลาดสินค้ าทีม่ ีฉลากคาร์ บอนฟตุ ปริ้ นต์

ตัวอย่ำงสิ นค้ำที่มีฉลำกคำร์บอนฟุตปริ้ นต์ในประเทศไทย
◦ ไก่ยำ่ งเทอริ ยำกิ ซีพี ขนำดบรรจุ 110 กรัม (302 กรัม)
◦ เนื้อไก่สด ซีพี ขนำดบรรจุ 1,000 กรัม (2.90 กิโลกรัม)
◦ เส้นหมี่ก่ ึงสำเร็ จรู ปน้ ำใส มำม่ำ ขนำดบรรจุ 55 กรัม (375 กรัม)
◦ น้ ำสับปะรดเข้มข้น ทิปโก้ ขนำด 200 ลิตร (583 กิโลกรัม)
◦ ข้ำวหอมมะลิ 100 % หงส์ทอง ขนำดบรรจุ 5 กิโลกรัม (2.29 กิโลกรัม)
◦ แกงเขียวหวำนทูน่ำ ตรำซีเล็ค ขนำด 185 กรัม (521 กรัม)
ที่มำ: องค์กำรบริ หำรจัดกำรก๊ำซเรื อนกระจก
3.3 เงินลงทุนใหม่ ในภาคเกษตร

Schmidbubber et al (2009): ประมำณควำมต้องกำรเงินลงทุน
ในประเทศกำลังพัฒนำเพื่อจัดกำรปัญหำโลกร้อน จนถึงปี 2050
จะมีประมำณ 9.2 ล้ำนล้ำน เหรี ยญ สรอ. หรื อประมำณ 2.1 แสน
ล้ำนเหรี ยญ สรอ. ต่อปี
4. ความท้ ายทายในการจัดการ
1. ทาอย่ างไรที่จะทาให้ เกิดการตระหนักและการรั บร้ ู
ถึงปัญหาและความสาคัญของปัญหา
2. จะเตรี ยมการอย่ างไรให้ มีความพร้ อมของข้ อมูล
สาหรั บการวิเคราะห์ และตัดสินใจเชิงนโยบาย
3. จะพัฒนาศักยภาพของเกษตรกร / ชุมชน /องค์ กร
เอกชน และรั ฐในการปรั บตัวสร้ างโอกาสให้ กบั ภาค
เกษตร อย่ างไร
4. อาหารพอเพียง มีรายได้ ลดก๊ าซ
แนวทางการพัฒนาภาคเกษตร
•
ความมัน่ คง
ทางอาหาร
เษ
ภูมอิ ากาศ
การเงิน
ความ
ยากจน
เทคโนโลยี
•
ขอบคณ
ุ คะ