Transcript Konspekt 2 - Katedra Historii Nauk Medycznych w Poznaniu

Grecko-rzymska i arabska farmacja.
Powstanie aptek
Historia farmacji – część 2
dr hab. Anita Magowska
Katedra i Zakład Historii Nauk Medycznych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
Podstawowa literatura
• R. Rembieliński, B. Kuźnicka: Historia farmacji.
Warszawa 1987.
• W. Szumowski: Historia medycyny filozoficznie
ujęta. Kęty 2008.
• W. Roeske: Polskie apteki. Wrocław 1991.
• A. Drygas: Narodziny leku, w: Historia
medycyny, pod red. T. Brzezińskiego,
Warszawa 1995, s. 124-167.
Wyodrębnienie farmacji
• Jako lekoznawstwa dokonało się w starożytnej
Grecji
• Jako zawodu dokonało się we wczesnym
średniowieczu, pod wpływem Arabów
Medycyna grecko-rzymska
• Okres medycyny mistycznej (do V w. p.n.e.)
• Okres początków nauk przyrodniczych i
medycyny racjonalnej (od V do III w. p.n.e.)
• Okres medycyny aleksandryjskiej (III - II w.
p.n.e.)
• Okres rzymski (I w. p.n.e. - II w. n.e.)
Okres medycyny mistycznej
•
•
•
•
•
•
•
•
Mity jako element kosmologii
Asklepios, Hygeia i Panakeia
Medycyna i farmacja a symbolika węża
Kapłani-lekarze
Świątynie i wota
Sny i wróżbiarstwo
Pierwsi lekarze świeccy
Terminy: Kline, iatros
Okres początków nauk przyrodniczych i
medycyny racjonalnej
• Początki filozofii przyrody
• Ogień, woda, ziemia, powietrze jako składniki
materii
• Dusza i ciało według Platona i Arystotelesa
• Pierwsze szkoły lekarskie
• Różne zawody medyczne (m.in.: akuszerki,
litotomiści, myropole, farmakopole,
rhizotomowie)
• Pitagorejczycy
• Pierwotne znaczenie apotheke
Hipokrates
• Szkoła w Kos
• „Corpus Hippocraticum”
• Patologia humoralna (krew, żółć, flegma,
czarna żółć)
• Wpływ Hipokratesa na praktykę lekarską
• Dietetyka
• Przysięga lekarska
• Arteterapia, muzykoterapia
Okres medycyny aleksandryjskiej
• Aleksandria i Antiochia wielonarodowymi
metropoliami i ośrodkami naukowymi
• Szkoła empiryków (obserwacje i
doświadczenia są ważniejsze niż spekulacje
filozofów)
• Działalność Herofilosa i Erasistratosa
• Początki fizjologii i toksykologii
Okres rzymski
• Etruskowie – cywilizacja bez lekarzy
• Rozwój higieny publicznej
• Asklepiades z Bitynii i szkoła metodyków
(znaczenie szybkiej interwencji lekarza)
• Wpływ medycyny greckiej
• Encyklopedyści
• Dioskurydes jako autor „De materia medica”
• Pliniusz Starszy jako autor „Historia naturalis”
• Celsus jako autor „De medicina”
Okres rzymski
•
•
•
•
Galen – twórca receptury aptecznej
Od postaci leku zależy jego działanie na organizm
Wprowadził fizyczne metody wytwarzania leków
Farmakologia Galena: diuretica, purgativa,
vomica, antidiarrhoica, narcotica
• Jako pierwszy zastosował synergizm
• Lista środków zastępczych
Chrześcijaństwo a medycyna i farmacja
• W IV w. Konstantyn Wielki ogłosił
chrześcijaństwo religią państwową
• Początek medycyny i farmacji klasztornej
• Przyklasztorne szpitaliki, apteki i ogrody roślin
leczniczych
• Zwyczajowe nazwy roślin leczniczych
• Leczniczo-opiekuńcza działalność zakonów
• Najazdy Hunów i Wandali w V i VI w.
Transfer medycyny greckiej do kultury
arabskiej
• V w.: chrześcijanie wygnani z Syrii do Persji, gdzie
lekarze chrześcijańscy założyli szkoły, w których
tłumaczono na perski dzieła medycyny greckiej
• VII w.: Arabowie opanowali Persję
• Główne ośrodki medycyny arabskiej: Bagdad,
Kordoba
• Dzieła medyczne w języku syryjskim i perskim
tłumaczono na arabski
• W IX w. powstała Bagdadzka Szkoła Lekarska
(wybitni przedstawiciele: Avicenna, Rhazes)
Farmacja arabska
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Środki łagodnie działające
Powlekanie pigułek
Corrigentia
Syropy
Destylacja
Wody aromatyczne
Zagęszczone soki owocowe
Kamfora, goździki, imbir, cynamon, gałka muszkatołowa
Pierwsze arabskie apteki w VIII w. w Kordobie i
Bagdadzie
Rozdział zawodu lekarza i aptekarza w
XIII w.
• Wojny krzyżowe chrześcijan z Arabami
• Powstanie około IX w. szkoły w Salerno
• XIII w.: szkoła w Salerno podniesiona do godności
uniwersytetu
• Znaczenie szkoły w Salerno (nowoczesne
kształcenie, „Antidotarium Nicolai Salernitani”)
• Konstytucje Fryderyka II, władcy Obojga Sycylii,
wprowadzają rozdział zawodów lekarza i
aptekarza
• Obowiązek składania przysięgi przez aptekarzy,
zachowywania cenników, wykonywania leków na
swój koszt, kontrola aptek przez lekarzy
Powstanie officina sanitatis w
średniowieczu
• Pierwsze polskie apteki: Śląsk, XIII w.
• Rodzaje aptek w I Rzeczypospolitej:
– Apteki klasztorne (niektóre przekształciły się w
apteki szpitalne)
– Miejskie kramy z ziołami, które ewoluowały w
apteki
– Apteki królewskie i książęce
Charakterystyka dawnych aptek
•
•
•
•
Asortyment leków
Asortyment innych towarów
Lokalizacja
Godła
Aptekarze w I Rzeczypospolitej
• Do końca XVIII w. kształcenie cechowe (puer –
uczeń, socius – towarzysz sztuki aptekarskiej,
pharmacopola, apothecarius – aptekarz)
• Działalność cechów jako najstarszych
organizacji aptekarzy
• Aptekarze królewscy
• Aptekarze w patrycjacie miejskim
• Pierwsze farmakopee miejskie i wojskowe