Transcript Yaratıcı Düşünce

BİREYSEL - KURUMSAL
YARATICI DÜŞÜNCE
Prof. Dr. İsmail Üstel
“İnovasyon” Deyince…

“Fayda”ya dönüşen “yaratıcı
yenilikçilik”

Ticarî fayda

Sosyal fayda
İnovasyon
(“Fayda”lı Yenilikçilik)

Yaratıcı düşüncenin;
* pazarlanabilir bir ürüne
(mala / hizmete)
* sosyal katma değer sağlayan
bir kavrama
dönüştürülmesidir.
İnovasyon “Özneleri”
Örnekleri
Ürün (mal / hizmet)
 Süreç
 Yönetim stili
 Örgütsel yapılanma
 …………………….

İnovasyon Hammaddesi:
“Yaratıcı” Yaklaşım

Çekiniz

Erkek

Balıkesir

Adana
“Yaratıcı Düşünce”
Ne Demektir?
Kalıpların ötesine geçebilmektir.
 Alışılmışın dışına çıkabilmektir.
 Yaşama “taze” açıdan bakabilmektir.
 Kavramları keşfedilmemiş biçimde
ilişkilendirmektir.
 Esas olarak, kullanım değeri taşıyan
özgün yaklaşımlar sergileyebilmektir.
 Akıcı ve esnek düşünebilmektir.

Yaratıcı Düşünce Süreci

Hazırlık Dönemi

Kuluçka Evresi

“Evreka” Basamağı

Rafinasyon Aşaması
Yaratıcı Düşünce “Cevheri”

Toplumlarda “dahi”lerin görülme sıklığı
ortalama 2 / 1.000.000 düzeyindedir.

Gerekli “kültür iklimi” sağlanmayacak
olursa, büyük olasılıkla bu potansiyel
gerçeğe dönüşemeyecektir.
Yaratıcı Düşünce Cevheri
Dahilerle mi Sınırlıdır?

Kesinlikle hayır!..

Özel tasarlanmış uygulamalı
eğitimlerle (+ özgüven eğitimleriyle),
“sıradan” insanların da “sıra dışı”
düşünebilmeleri sağlanmaktadır.
Yaratıcı Bireylerin
Karakteristik Özellikleri - I

İstek enerjisi

Sıra dışı zekâ

Tükenmeyen merak

Sürekli tetiktelik

Gerçekçi özgüven
Yaratıcı Bireylerin
Karakteristik Özellikleri - II
•Açık fikirlilik

Deneyci yaklaşım

İyimserlik

Pes etmemek

Yaratıcılıktan keyif almak
Yaratıcı Düşünce
İş Dünyasında Ne İşe Yarar?
Dış müşteri memnuniyeti / sadakati
 İç müşteri memnuniyeti / sadakati
 Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü
 Ürün / süreç / pazar geliştirme
 .............................................................

“Çevik Yaratıcılık” Becerisi
Karar çevikliği
 Hedefleme çevikliği
 Süreçleme çevikliği
 İlişki çevikliği
 Talep analizinde çeviklik
 Rekabet analizinde çeviklik
 Yedek planlamada çeviklik

Yaratıcı Düşüncenin
Kültürel Altyapısı

Kurumun değerleri ve ilkeleri,
yaratıcı düşünceyi desteklemelidir.

Yaratıcı düşüncenin önündeki
engeller tanımlanmalı ve ortadan
kaldırılmalıdır.
Yaratıcı Kurum Kültürü’nün
Temelleri

Lider-yöneticilik anlayışı

“Öğrenen örgüt” dinamikleri

Yaratıcılık-odaklı süreçler

Yeterli kaynak ayrılması
İşin Püf Noktası:
Yaratıcılık AR-Ge’si
Karayolu dinlenme tesisinde veteriner
bulundurulması
 Benzin istasyonunda tansiyon ölçümü
 Ankesör yüksekliği ayarlanabilen
telefon
 Asansör kabininin tavanında
promosyon
 Stres düzeyine duyarlı hız limitörü
 Yastık mönüsü

Müşteri Odaklı
Yaratıcı Düşünce
Tetiklenmesi
Yüzme havuzunda kayıp düşen
çocuk
 Kokteylde kırılan kadeh
 Yolcunun üzerine dökülen içecek
 Telefonu tuşlamada zorlanan dede
 Açık büfede yiyeceklere uzanırken
kravatı lekelenen müşteri

Ürün Geliştirmede
Sıra Dışı Girişimler

Tornavida

Kol saati

Plaj şemsiyesi

Şişe kapağı
Yaratıcı Ürün Konseptleri

“Emzirme yiyeceği”

“Meteorolojik giysi”

“Check-up klozeti”

“Stres eldiveni”
Yaratıcı Düşünce Odaklı
Anahtar Sözcükler

SCAMPER

TRIZ
TRIZ
“Yaratıcı Problem Çözme Teorisi”
(Rusça karşılığının baş harfleri)
 Genrich Altshuller - 1946
 200.000 patent analizi
 40 temel ilke
 “çelişki matrisi”: 39 x 39

SCAMPER
Substitute
 Combine
 Adapt, Alter
 Modify, Minify, Magnify
 Put to other uses
 Eliminate
 Rearrange, Reverse

SCAMPER - Substitute

İkame Etmek - Yerine Koymak

Başkalaştırmak

Örnek : “Vejetaryen Lahmacun”
SCAMPER - Combine

Birleştirmek - Biraraya Getirmek

Bütünleştirmek

Örnek : “Konuşan Çocuk Kitabı”
SCAMPER - Adapt, Alter

Esinlenmek - Uyarlamak

Farklı Tasarlamak

Örnek : “Engelli Tuvaleti”
SCAMPER Modify, Minify, Magnify

Değiştirmek - Farklı Kılmak

Büyütmek - Çoğaltmak

Küçültmek - Azaltmak

Örnek : “Bekleme Süresini
Kısaltmak”
SCAMPER - Put To Other Uses

Başka Amaçlarla Kullanmak

Diğerinin Yerine Geçirmek

Örnek : “Şambriyel’in ‘Yüzme Simidi’
Olarak Kullanımı”
SCAMPER - Eliminate

Sistemden Uzaklaştırmak

Devre Dışı Bırakmak

Örnek : “ ‘Kablosuz’ İnternet”
SCAMPER Rearrange , Reverse

Gözden Geçirmek - Sorgulamak

Yeniden Düzenlemek

Farklı Biçimde Sıralamak

Örnek : “ ‘Ödeme - Yemek Yeme’
Sıralamasını Değiştirmek”
“SCAMPER” Unsurları
İçiçe Geçebilir - I

Örneğin; “Self Servis Sistemi” :
* “E” midir? (garson, ‘devre dışı’)
* “R” midir? (hizmet sunumu,
‘yeniden düzenleniyor’)
“SCAMPER” Unsurları
İçiçe Geçebilir - II

Örneğin; “Bir Yüzeyi Cetvel
Kurşun Kalem” :
* “C” midir? (kalem ve cetvel,
‘biraraya getiriliyor’)
* “P” midir? (kalem, ‘başka amaçla
da’ kullanılabiliyor)
“Çoğul Yaratıcılık”
Yaklaşımları

Beyin Fırtınası

Nominal Grup Tekniği
Beyin Fırtınası

“Alışılmışın dışına çıkan”
düşüncelerin de gündeme geldiği
bir ortak akıl çalışmasıdır.

1950’li yıllarda ABD’de reklamcılık
sektöründe ortaya çıkmıştır.
Beyin Fırtınası’nın Gerekçesi

Yenilikçi (kalıp ötesi, sıra dışı,
buluşçu) düşüncelerin
eleştirilmesinin önlenmesi.

Dahası, bu tür (alışılmışın esiri
olmayan) bakış açısının
yüreklendirilmesi.
Beyin Fırtınası’nın Ana Fikri

Düşüncelerin / önerilerin:
a) “Dile getirilmesi”
ve
 b) “Değerlendirilmesi”

aşamalarının birbirinden
ayrılmasıdır.
Beyin Fırtınası Kuralları-I

Özne konu, çok geniş ya da çok dar
kapsamlı olmamalıdır.

Çözümlerden önce kaynak nedenler
üzerinde durulmalıdır.

Tüm katılımcıların aktif katkısı esastır.

Bütün katılımcılar eşit söz hakkına
sahiptir.
Beyin Fırtınası Kuralları-II

Biçimsel olmayan bir psiko-sosyal
iklim kurgulanmalıdır.

Hiyerarşinin vurgulanmasından özenle
kaçınılmalıdır.

Her katılımcı her seferinde yalnızca
bir tek düşünce dile getirir.

Görüşler, anahtar sözcükler biçiminde
Beyin Fırtınası Kuralları-III

Yasaklamak, yasaktır. Sözlü müdahale
bir yana, beden diliyle dahi
baskılama/dışlama/ küçümseme söz
konusu olmamalıdır.

Düşüncelerin kullanım değeri değil,
toplam sayısı üzerinde durulmalıdır.

Seans -“dozunda mizah” yoluylaeğlenceli kılınmalıdır.
Beyin Fırtınası Kuralları-IV

Kolaylaştırıcı, ilk yavaşlamada pes
etmemeli; takımı tekrar
coşkulandırmalıdır.

Bütün düşünceler ve tüm katılımcılar
eşit biçimde takdir edilmelidir
(ayrımcılık yapılmamalıdır).

En abuk-sabuk düşüncelere bile
hoşgörüyle yaklaşılmalıdır.
Beyin Fırtınası Kuralları-V

Tüm düşünceler kayda geçilmelidir.

Seans süresince hiçbir düşünce
tartışmaya açılmamalıdır.

Karşılaştırmalı değerlendirme, ayrı
bir aşama olarak ele alınmalıdır.
Beyin Fırtınası Verimliliği

Yöntemin karakteristik özelliklerinden
biri, katılımcıların dile getirdikleri
düşüncelerin diğer katılımcıları
“tetiklemesi”dir.

Böylece, herkes herkesten
esinlenmektedir.

5-12 kişilik bir takım, 15-20 dakikada
yüzlerce yaratıcı-yenilikçi düşünce
türetebilmektedir.
Gölgemi Kaybettim,
Hükümsüzdür
Gölgeniz birdenbire görünmez oldu.
Bu durum, birçok nedenden
kaynaklanabilir:
Gölgeniz kamuflaj elbisesi giymiştir
Bugün gölgenizin izin günüdür
Borcunuzdan dolayı gölgenize haciz
gelmiştir
.................................................................
Dolma Kalem
AR-GE Çalışmaları
İnsanın avucunu ısıtma / serinletme
 Yazı alanını aydınlatma
 Mürekkebi görünmez kılma
 Harflerin kullanım sıklığını analiz
 İlham düzeyini ölçme


....................................................................
“Çay Askısı”na
Buluşçu Yaklaşım
Bisküvi - kek çekmecesi
 Maç skoru düzeneği
 Para bozma aparatı
 Tansiyon ölçme aleti
 Mikro bulaşık makinası
 ...............................................................

Yeni Bir Atletizm Dalı:
Seç-tat-lon
800 metreyi aşağıdaki seçenekler
çerçevesinde koşabilirsiniz:
Alışılagelmiş biçimde
 10 adet engelli, 15 saniye silinerek
 Kaygan zeminde, 75 metre önden
başlayarak
 150 metresi gözler bağlı olarak,
3. ödülü garantili

Önce Öncelikleri
Önceliklemek
Problem: Düşmekte olan bir sepetli balondan
atılacak olanları sıralamak
Sepette bulunanlar:
Bilgisayar, su bidonu, 35 yaşında işsiz bir genç,
kum torbaları, iki köpek, makinalı tüfek,
motosiklet, 70 yaşında bir iş adamı, ilk yardım
kutusu, uydu telefon sistemi, cephane sandığı,
balon havasını ısıtma düzeneği, keskin nişancı,
yiyecek dolu sırt çantaları, çevreyi tanıyan rehber
Nominal Grup Tekniği (NGT)

Yalnızca düşünce oluşturma değil;
bunun yanısıra, konsensus geliştirme
yöntemidir.

Düşünce oluşturma aşaması, “sessiz
beyin fırtınası” biçiminde gerçekleşir.

1960’larda gündeme gelmiştir.
NGT / Basamaklı Yaklaşım-I
Katılımcılara bir konu / sorun verilir.
Buna ilişkin düşüncelerini -örneğin, 10
dakikalık sürede- anahtar sözcükler
biçiminde yazmaları istenir.
(Bu aşamada, katılımcılar arası
etkileşme söz konusu değildir).
 Tüm görüşlerden hareketle bir çarşaf
liste oluşturulur.
(bu liste, “anonim” olarak
hazırlanabilir).


NGT / Basamaklı Yaklaşım-II

Liste tamamlanıncaya kadar, hiçbir
görüş tartışmaya açılmaz.

Gerekirse, birbirine yakın görüşlerin
gruplanması (kümeleme) yoluna
gidilebilir.

Liste tamamlanınca, görüşlerin /
kümelerin üzerinden tek tek geçilerek,
artıları-eksileri tartışmaya açılır.
NGT / Basamaklı Yaklaşım-III

Oylama yapılarak, grubun ortak
görüşü olarak çerçevelenen
öncelikli unsurlar belirlenir.
(Oylama; açık / kapalı; tek turlu /
çok turlu; serbest / kotalı biçimde
yapılabilir.)
Atölye
Çalışması
Pazar Segmentasyonuna
Kalıp Ötesi Yaklaşım

Turizm sektöründe:
Bedensel engelliler
Evcil hayvanı ile seyahat edenler
Solaklar
.........................................................
Segment-Odaklı
Yenilikçi Perspektif

Restoranda 3-8 yaş grubunun can
sıkıntısı nasıl aşılabilir?

Otobüs yolculuğu 1-10 yaş grubu
çocuklar ve anne-babaları için nasıl
daha cazip kılınabilir?
Yaratıcılık Penceresinden
Ürün Konumlama
Su geçiren şemsiye
 Köpüksüz bira
 Dikiş makinası simülatörü
 Deniz sabit bisikleti
 Tek kullanımlık koltuk takımı

Bir Reklam Ortamı:
Otobüs Kapalı Devre Yayını
Genel açılımlı yaklaşım:
...............................
Odaklanmış yaklaşımı:
Sınav dönemi
Yaz mevsimi
Vergi takvimi
Müşteri Mutluluğu Kaldıraçı:
Sürpriz (beklenti ötesi) Kalite
> %100

Amaç, müşteri beklentilerini
oranında karşılamaktır.

Bunun ön koşulu, “yaratıcı-yenilikçi
düşünce”dir.
Yaratıcı Yaklaşım,
Satışla Bitmez, Başlar!

Bir hipermarket kasasındayız.
Bay/an A’nın sepetinde şu ürünler
de var:
a) Köpek maması
b) Bebek bezi
c) Üçlü priz

Bu müşterinin e-postasına hangi
mesajları gönderebiliriz?
Satış Sonrası Hizmet:
Yaratıcılık Manevra Alanı
Sektör
Segment
Otomotiv
Yalnız yaşayan
kadınlar
Kitap
Üniversite öğrencileri
Kurumsal
Yaratıcılık
“Kurumsal Yaratıcılık”
Deyince
Herkesin gönüllü ve sürekli katılımı
yüreklendirilmelidir.
 Kullanım değeri ne olursa olsun, her
katılımcıya olumlu geri bildirimde
bulunulmalıdır.
 Gerçekten yaratıcı-yenilikçi önerileri
öne çıkaracak mekanizmalar
oluşturulmalıdır.

“Yaratıcılık Koçluğu” Desteği
‘Cevher’i işleyen yaklaşım
 Yapıcı ve kalıcı iz bırakan eleştiri
 Farkındalık sağlayan sorular
 Yüreklendiren davranışlar
 Coşku besleyen girişimler
 Kişiyi güçlendiren ilişkiler
 Sabırlı, sağduyulu, serinkanlı etkileşim

Öneri Sistemleri’nin
Yaratıcılık Açısından Anlamı

Bu sistemler, yaratıcılık anlamında
“mucize çözümler” sağlamaz.

Gerçek yaratıcı öneri oranı
% 2-3 ile sınırlıdır.

En büyük katkısı, yaratıcılık
kavramının kurum kültürüne
yerleşmesini kolaylaştırmasıdır.
Yaratıcılık-Eksenli
Kurum İçi Halkla İlişkiler-I

Yaratıcılık konulu “intrasempozyum”
(kurum-içi sempozyum)
düzenlenmesi

Yaratıcı düşünce yarışmaları
yapılması

Sanal ortamda “e-beyin fırtınası”
seansları sürdürülmesi
Yaratıcılık-Eksenli
Kurum İçi Halkla İlişkiler-II

“Yaratıcı düşünce klübü” kurulması

Yaratıcılığın geliştirilmesi konusunda
kalite çemberi çalışması yapılması

Biçimsel olmayan etkileşme ortamları
da tasarlanması (ör. “ilham perisi
molası”)
Teşekkür ederim
Prof. Dr. İsmail ÜSTEL