Transcript Yaralanma Kontrolü Stratejileri-1

Yaralanma Kontrolü
Serpil Uğur Baysal
İstanbul Üniversitesi,
Çocuk Sağlığı Enstitüsü
Wheatley, Pediatrics, 1948
“Kazaların nedenlerine yönelik
olarak daha ciddi bir yaklaşım
benimsemeli,
kazaları
da
hastalıklar gibi araştırmalıyız.”
Hastalık Yükü ( Disease
Burden)- 1
Aşağıdaki ve pek çok benzer başlık anne,
baba, sağlık çalışanları ve basın tarafından
her gün dile getirilmektedir: Üç küçük
çocuk evde yanarak can verdi ! İki erkek
çocuk düşerek öldü !
Hastalık Yükü ( Disease
Burden)- 2
Günümüzde menenjit, hiperbilirübinemi,
dehidrasyon gibi önemli hastalıklar
nedeniyle başarı ile tedavi edilen
çocuklardan birinin bir kaza sonucu ölümü
ya da ağır yaralanması durumunda düş
kırıklığı yaşanır.
Hastalık Yükü-3
“Yaşamın ilk yılı dışında, kazalar
çocukluk çağında ölüme yol açan en
büyük nedendir.”
Robert J Haggerty, N Engl J Med
1959; 260:1322.
Toplum Sağlığının Göstergesi
“Yaralanma olgusu toplum sağlığının
göstergelerinden biridir.
Yaralanmaların sık olduğu yerlerde ciddi
toplumsal sorunlar mevcuttur.
Toplum sağlığını yaralanmalarla ve
yaralanmalarda ortaya çıkan değişikliklerle
ölçeriz.”
Dr. Barbara Barlow
Yaralanma Kontrolü-1
Acil Birime o hafta içinde ciddi yaralanma
nedeniyle üç çocuk getirilir.
İlk vaka: 4 yaş, yangında ağır duman
inhalasyonu, intübasyon
İkinci vaka: 18 aylık, sıcak su ile
haşlanma
Üçüncü vaka: 9 yaş, motorlu taşıt
kazası
Yaralanma Kontrolü-2
Üçüncü vaka: 9 yaş, derin komada, sol
pupil fikse ve dilate. BT’de epidural
hematom, opere edilir.
Araç içinde kemer kullanmıyor!
Yaralanma Kontrolü-3
Hekim sorar:
Çocukluk çağı yaralanmalarının
kontrolünde hekimlerin ve hemşirelerin
rolleri nedir?
Klinikte uygulanabilecek önleme stratejileri
var mıdır?
Yaralanma Kontrolü-4
Yaralanmalar önlenebilir mi?
Neden kaza değil de yaralanma?
Yaralanmalar Önlenebilir !
Klinik temelli yaralanma kontrolü
programları nelerdir?
1-19 yaş grubunda ölüme yol açan başlıca
neden!
Bireysel düzeyde odaklanan , birincil
bakımda (muayenehane, klinikler)
Akut bakımda (acil birim, hastane)
sunulan yaralanmayı önleme stratejilerinin
etkinliği nedir?
Senaryodan çıkan klinik
sorular-1:
1) Klinikte uygulanan yaralanmayı önleme
girişimleri çocuklarda (toplum) güvenli
davranışları( sonuç) iyileştirmede etkin
midir?(tedavi)
2)Klinikte uygulanan bu girişimler
çocukluk çağı yaralanmalarının sıklığını
ve/ya ağırlığını azaltmada( sonuç,
toplum) etkin midir?( tedavi)
Senaryodan çıkan klinik
sorular-2:
3) Klinikte uygulanan bu girişimler
yalnız özgün bazı çocukluk çağı
yaralanmaları için mi etkindir?
Senaryonun Çözümü-1
Klinikte sunulan bireysel düzeyde
girişimlerin bazı güvenlik uygulamalarını
artırmada başarılı olabileceği
gösterilmiştir:
Motorlu taşıtlarda güvenlik koltuğu ve
kemer kullanımı
Duman alarmı bulundurulması
Banyo suyu sıcaklığının güvenli sınırlarda
olması
Senaryonun Çözümü-2
Bu bilgi hekimlerle paylaşılır. Hekim,
ailelerle klinikte görüşme sırasında
yaralanma kontrolü danışmanlığının uygun
ve etkin olabileceği konusunda
cesaretlenmiştir.
Ayrıca, o hafta acilde görülen
yaralanmaların sıklığını ve ağırlığını
azaltmak için klinikte danışmanlığı
sağlamak için güdülenmiştir.
(Oyuncak)Silahlar
Üç yaşında kız çocuk acil birime sağ
gözünde yaralanma ile getirildi. Çocuğun
10 yaşındaki erkek kardeşi evde bulunan
oyuncak silahını rastgele ateşlemiş, hızla
fırlayan cisim, kız kardeşinin sağ gözüne
rastlamıştı.
Yabancı cisim cerrahi yöntemle çıkarıldı,
ancak yaralanmanın sonucunda kız
çocuğun sağ gözünde görme engeli
gelişti.
????
Sorular?????
Çocukluk çağında yaralanmalar ne kadar
yaygındır?
Yaralanma kontrolü için farklı yöntemler
nelerdir?
Bu özgün yaralanma nasıl önlenebilirdi?
????
Sorular?????
Ülkede hangi yaralanma kontrolü
programı/programları geliştirilmiştir?
Etkin yaralanma kontrolü danışmanlığının
sağlanması için bazı genel ilkeler nelerdir?
Vakanın Çözümü-1
Yaralanmayı etkileyen öğeler:
 Silahların satışı, oyuncak olarak
pazarlanması
 Silahların tasarımı
 Toplumda çocuklar için mevcut yaratıcı
aktiviteler
 Acil oftalmoloji hizmetlerinin varlığı
Vakanın Çözümü-2
Hekimlerin çocuklara ve anne-babalarına
yaralanma kontrolünü öğretme fırsatları
vardır !
Hekimlerin, çocukların yaralanma risklerini
etkileyen düzenlemeleri, yasaları
oluşturan, ürünleri imal eden bireyleri ve
kuruluşları etkileme fırsatları vardır !
Gereksinimler-1
Sistematik bir tarama, güvenlik
uygulamalarını iyileştirmek için
klinikte bireysel düzeyde girişimlerin
etkinliğini değerlendiren çok sayıda
randomize kontrollü çalışma
olduğunu ortaya koymaktadır.
Gereksinimler-2
Bazı noktalar için kanıta gereksinim vardır:
Motorsiklet, yaya, suda boğulma, alkolle
ilişkili yaralanmalar ya da ateşli silahlarla
yaralanmaları önlemek için düzenlenmiş
klinik girişimleri değerlendiren çalışma
yoktur.
Gereksinimler-3
Yaralanma oluştuğunda klinik
girişimlerin etkilerini
değerlendiren çalışmalar.
Gereksinimler-4
Hastane bakım masraflarına göre ,
etkinliği maliyetine değer olarak
uygulandığında hastaneye yatış
oranlarında orta derecede azalma
oluşturan girişimler çok değerli olur.
Gereksinimler-5
Farklı hedef topluluklarda danışmanlığın
etkinliğini yeterli kılacak stratejiler
üzerinde araştırmalar:
Yaralanmış çocukların anne-babaları
Okul çağı çocuklarının aileleri
Gereksinimler-6
Toplumsal, yasal, teknik ve
düzenlemelerle ilgili çalışmalarda
klinik girişimlerin en iyi nasıl
uygulanacağı hakkında araştırmalar.
Çocukların Geleceği:
ÇOCUKLUK ÇAĞININ
İSTEMSİZ
YARALANMALARI
Yaralanma Kontrolü
Yaralanma Kontrolü Stratejileri-1
Primer
 Sekonder
 Tersiyer

Yaralanma Kontrolü
Stratejileri-2
Birincil
 Amaç: Yaralanma riskini azaltmak,
ortadan kaldırmak.
Örnekler:
Çocukların açamayacağı kapaklar
Hız limitleri
Yüzme havuzu güvenliği
Yaralanma Kontrolü
Stratejileri-3
İkincil
Amaç: Etken ile karşılaşıldığında
yaralanmayı azaltır/ ortadan kaldırır.
Örnekler:
Bisiklet kaskları
Güvenlik kemerleri
Yaralanma Kontrolü
Stratejileri-4
Üçüncül
 Amaç: Yaralanmanın ağırlığını azaltmak
Örnekler:
Nitelikli ilk yanıt sistemleri
Acil tıbbi tedavi
Esenlendirme
Yaralanma Kontrolü
Stratejileri-5
1) Pasif
2) Aktif
Yaralanma Kontrolü
Stratejileri-6
Aktif
Amaç: Yaralanan birey ile etkileşim
Örnek: Güvenlik kemerinin
bağlanması
Yaralanma Kontrolü
Stratejileri-7
Pasif
Amaç: Ürün tasarımında değişiklikler,
çevresel/ yasal değişiklikler
Aktif girişimlerden daha etkindir!
Çünkü insan davranışından
bağımsızdır.
Yaralanma Üçgeni
E
Çocuk
Etken
Ç
e
vr
e
Haddon Matrisi (Haddon
Matrix)
Olgudan önce,
Olgu sırasında,
Olgudan sonra:
Birey, etken, çevre ile ilgili etkenlerin
analizini yapar.
Örnekler: Motorlu taşıt, bisiklet
yaralanmaları
3E ve 4E Stratejileri
Eğitim ( Education)
Teknoloji ( Engineering)
Kuralların oluşturulması ve uygulanması
( Enforcement)
Parasal kaynaklar ( Economics)
Crit Care Med 2002; 30: 385-392.
Yaralanma Sonuçlarının
Ölçütleri-1
Ölüm
Hastanede yatırılarak bakım
Acil serviste tedavi
Tüm tıbbi tedaviler
Fizik çevrenin ve davranışların doğrudan
gözlemlenmesi
Yaralanma Sonuçlarının
Ölçütleri-2
Toplumsal politikanın ya da yaralanmalar
ve önlenmelerine ilişkin uygulamaların
izlenmesi
Davranışların değerlendirilmesi
Bilgi, tutum, inançlar ya da eğilimlerin
ölçümü
Birinci Basamak İçin
Öneriler-1
Etkin danışmanlık zaman almaz.
Anne-babaların rutin danışmanlığa
uyumları iyidir.
Hemşire ile yüz yüze etkileşim önemli
bir öğedir.
Birinci Basamak İçin
Öneriler-2 *
Mesajların zaman içinde güçlendirilmesi
danışmanlığın etkinliğini artırır.
Tek tek girişimler komplike ve çoklu
girişimlerden daha etkin olabilir.
Güvenlik araçlarının maliyetini azaltacak
önlemler kompliyansı( uyumu)
iyileştirebilir.
*Feldman W.Evidence -Based
Pediatrics, 2OOO
SONUÇLAR
1) Yaralanmaların
önlenemeyeceği düşüncesi
yaralanma kontrolünde en
büyük engeli oluşturmaktadır.
SONUÇLAR
2) Yaralanmalar bilinen ve
ayırt edilebilen risk etkenleri
ile öngörülebilir ve
önlenebilirler.
SONUÇLAR
3) Yaralanmaların
önlenmesi fiziksel, sosyal
çevrenin güvenli kılınması
ve sürekli eğitimle
sağlanacaktır.
SONUÇLAR
4) Yaralanma kontrolü
konusunda önceden
bilgilenmiş/bilgilendirilmiş
olma riski anlamlı ölçüde
düşürmektedir.
SONUÇLAR
5) Hekimler ve hemşireler
yaralanma kontrolü
konusunda bireysel
danışmanlığa zaman
ayırmamaktadırlar !
SONUÇLAR
6) Sağlık kuruluşlarında
yaralanma kontrolü ile ilgili
temel eğitim ve danışmanlık
korunmayı sağlayan en
önemli etkendir.
SONUÇLAR
7) Yalnız hekimler değil,
hemşireler de yaralanma
kontrolü ile ilgili
danışmanlığa zaman
ayırmalıdırlar !
SONUÇLAR
KAZAYA UĞRAMAMAK,
YARALANMAMAK HER
ÇOCUĞUN HAKKIDIR !