Transcript Periferal Venöz Kateterler

İNTRAVENÖZ SIVI
TEDAVİSİ (İVST)
Gülbanu ZENCİR
2013-2014
Çeşitli miktarlarda İV
sıvının
 ven içine verilmesi
AVANTAJLARI
 Sıvı ya da ilacın;
 etki edeceği alana, metabolize olmadan
(kimyasal bir değişikliğe uğramadan)
ulaşabilmesi
 etkisinin azaltılması ya da artırılması
işleminin kısa sürede yapılabilmesi
 İlaçların;
 tahriş etkisinin daha az olması
 etkisinin hemen başlaması
İVST’NİN AMACI
1. Damar yolunun açık tutulması
2. Sıvı ve elektrolit dengesizliğinin giderilmesi
3. Sürekli ya da aralıklı ilaç uygulama
4. Hastanın beslenmesi
5. Kan basıncının normal düzeylerde
tutulması
İVST’NİN AMACI
6. MSS için kan glikoz düzeyinin
korunması
7. Radyoopak maddelerle yapılacak
işlemlerde böbrek işlevlerini korumak
amacıyla sıvı yüklemesi yapılması
 İzotonik solüsyonlar
 Hipotonik solüsyonlar
 Hipertonik solüsyonlar
Toplam elektrolit içeriği
≥ 310 mEq/L
≈ Serum
osmoloritesine
 Osmolaritesi 240-340
mOsm/lt
İZOTONİK
SOLÜSYONLAR
Ekstrasellüler sıvıyı
volüm olarak arttırırlar
ekstrasellüler sıvı
volüm açığını
karşılamak üzere
kullanılırlar
Ör: uzun süreli kusmada
ortaya çıkan sıvı volüm
açığı
İZOTONİK
SOLÜSYONLAR
% 0.9 NaCl = Normal Salin(NS)
%0.9 Salin = Fizyolojik(SF)





Na; 154 mEq/lt
Cl; 154 mEq/lt
308 mOsm/lt (izotonik)
pH: 4 - 5
Serbest su sağlamaz, kalori vermez
Nerelerde Kullanılır ?
 İV hacim genişletilmesinde
 Hücre dışı sıvı kayıplarının
karşılanmasında
 Kan ürünleri ile birlikte kullanılan tek
solüsyondur
 278 mOsm/lt
 50 gr/lt Glikoz
 170 kalori/L sağlar
 Herhangi bir elektrolit
içermez
%5 DEKSTROZ
SUDAKİ
ÇÖZELTİSİ
 Böbreklerden maddelerin
atılımı için gerekli olan
serbest suyu sağlar
%5 DEKSTROZ
SUDAKİ
Nerelerde Kullanılır?
 Su kayıplarının
karşılanması
 Hipernatremi
tedavisinde kullanılır
ÇÖZELTİSİ
 309 mOsm/lt (izotonik)
 50 gr/lt Glikoz
 pH: 6.5-7.0
 100cc/lt serbest su sağlar
 6gr NaCl:103mEq Na ve Cl
0.3gr KCl: 4mEq K ve Cl
0.2 gr Kalsiyum klorür: 6mEq Ca
ve Cl
3.1ger Sodyum laktat: 47.2 mg
Na ve laktat
Laktatlı Ringer
(LR)
=
Ringerli Laktat
Fazla miktarda Cl - Mg
içermesi ve HCO3
içermemesi dışında
plazmanın bileşimi ile
aynıdır
 İV sıvı hacminin
genişletilmesinde ve sıvı
kayıplarının
karşılanmasında kullanılır
Laktatlı Ringer
(LR)
=
Ringerli Laktat
> İntrasellüler sıvı
Osmolariteleri 340
mOsm/lt’den fazla
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
Ekstrasellüler sıvıya verildiklerinde,
ekstrasellüler sıvının osmoloritesini arttırır
(Yoğunlukları eritrositlerden daha yüksektir)
osmolarite artışını karşılamak amacıyla
su hücre içinden çıkarak ekstrasellüler
sıvıya geçer
Hücrelerde büzülme meydana gelir
Üriner outputu ↑
ve
ödemi ↓
amacıyla kullanılırlar
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
HİPERTONİK SOLÜSYONLAR
%10 Dekstroz Sudaki Çözeltisi
%3 - %5 Salin (SF)
% 0.45 NaCl içinde %5 Dextroz
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
 566 mOsm/lt
 100 gr/lt Glikoz
 340 kalori/L sağlar
 Yalnızca serbest suyu
sağlar
Elektrolit içermez
%10
Dekstroz
Sudaki
Çözeltisi
1026 mOsm/lt
Semptomatik hiponatremi
tedavisinde kullanılır
Yavaş ve çok dikkatli verilmesi
gerekir çünkü tehlikeli İV hacim
artışına ve pulmoner ödeme
neden olabilir
%3 - %5
Salin
 432 mOsm/lt
 50 gr/lt Glikoz
 170 kalori/L sağlar
Na, Cl içeren serbest su sağlar
Günlük diğer elektrolit
kayıpları karşılanmamasına
rağmen devam solüsyonu
olarak kullanılır
% 0.45 NaCl
içinde %5
Dextroz
Osmolariteleri 240
mOsm/lt’den daha
azdır
HİPOTONİK
SOLÜSYONLAR
Ekstrasellüler sıvıya verildiklerinde,
ekstrasellüler sıvının osmoloritesini
azaltarak ekstrasellüler sıvının
hücre içine geçmesini sağlarlar
Böylece hücreler fazla sıvıyı absorbe
ederek şişerler
Diyalize giren hastalarda olduğu gibi
hücrenin dehidrate kaldığı
durumlarda kullanılır
HİPOTONİK
SOLÜSYONLAR
 77 mEq/lt Na
 77 mEq/lt Cl
 154 mOsm/lt (hipotonik)
 pH: 4-5
 Na ve Cl içeren 450 cc/lt
serbest su sağlar
% 0.45 NaCl
 Hipotonik sıvı kayıplarının
karşılanmasında kullanılır
 Kalori vermez
 Günlük diğer elektrolit
kayıpları karşılanmamasına
rağmen devam solüsyonu olarak
kullanılır
% 0.45 NaCl
ARAÇLAR
 İğne/kanül/kateter
 Turnike
 Eldiven
 Pansuman malzemesi
 İV sıvı şişe/torbası
 Sıvı seti
 Volüm kontrol araçları
 İnfüzyon pompası
 Periferal kateter
 Santral kateter
 Kan ve tedavi bileşenleri ile
kimyasal olarak reaksiyona
girmemeli
 Esnek yapıda olmalı
 Trombüs oluşumuna izin vermemeli
 Radyoopak maddeden yapılmalı
İĞNE/
KANÜL/
KATETER
Kısa dönem kullanım içindir
Plastikten yapılmadır
Periferal
Venöz
Yüksek flebit riskinden
dolayı 72-96 saatte bir
değiştirilmelidir
Kateterler
Kateter seçiminde:
kateter çapı (G-gauge)
boyu(mm)
G-gauge; renklerle ve numaralarla
ifade edilir
G-gauge değeri ↑ kateter çapı
küçülür
Kateter uzunluğu: En yaygın
kullanılan numara 12-24 gauge
Periferal
Venöz
Kateterler
Periferal Kateter / Branül
İ.V.Kanül: Genel Özellikleri
Gauge
Color
Code
Catheter
O.D.mm
Catheter
Length
mm
Water
Flow Rate
(ml/min)
14 G
Orange
2.10
45
240
16 G
Grey
1,74
45
180
17 G
White
1.40
45
125
18 G
Green
1.20
45
80
20 G
Pink
1.11
32
54
22 G
Blue
0.80
25
31
24 G
Yellow
0.60
19
13
26 G
Dark Blue
0.60
19
13
Kimlere Takılır?
 Çocuk hastalara
 Venin küçük olduğu
 Ven girişinin zor olduğu
- Cerrahi tedavi yapılmamış
- Hastanın KVS yönden stabil
olan
20-24 Gauge
Kimlere Takılır?
14-20 Gauge
 Erişkin hasta
 Cerrahi tedavi alan hasta
 Görülebilen ve palpe edilebilen ven
 Hastada resusitasyon ihtimalinin
yüksek olması
Periferal Venöz
Kateterler
Ne zaman kullanılmamalı?
 Uzun süreli tedavilerde
 Tahriş edici özelliği olan ilaçların
uygulanmasında
 Parenteral beslenmede
Periferal Venöz
Kateterler
Ne zaman kullanılmamalı?
 ph’sı 5’in altında ve 9’un üzerinde,
ozmolaritesi 600 mOsm/L’nin üzerindeki
sıvıların uygulanmasında
 Giriş yerini koruyamayacak hastalarda
kullanılmamalıdır
Orta-hat (midline)
Periferal Venöz
Kateterler
 Periferal venlere yerleştirilir
 Periferal venöz kateterlere göre daha
uzundur (7,6-20,3 cm)
 Uzun süreli tedavilerde (1-4 hafta)
Ne zaman kullanılmamalı?
1 aydan daha uzun süre kullanılmamalıdır
Tahriş edici özelliği olan sıvıların
uygulanmasında kullanılmamalıdır
Orta-hat (midline)
Periferal Venöz
Kateterler
Santral Venöz Kateterler
Vene yerleştirilen kateterin ucunun
toraksta olduğu kateterlerdir
Farklı çeşitleri vardır
Periferal yerleştirilen santral venöz
kateterler
Santral yerleştirilen santral venöz
kateterler
Santral Venöz
Kateterler
Ne zaman kullanılır?
 Uzun süreli İV sıvı tedavisinde
 Tahriş edici özellikte olup periferik venlere
zarar veren ilaçların uygulanmasında
 Santral venöz basıncın(CVP) ölçülmesi
gerektiği durumlarda
 Periferal venöz yolun bulunamadığı
durumlarda
Periferik santral venöz kateterler
Sefalik, bazilik, brakiyal venlerden yerleştirilir
Nerelerde kullanılır?
6 aydan daha kısa süre durumlarda
Uzun süreli analjezik tedavisi
Kemoterapi, TPN, kan transfüzyonu
durumlarında kullanılır
Santral Venöz
Kateterler
Periferik santral venöz kateterler
Ne zaman kullanılmamalı?
 Çok uzun süreli durumlarda
 Sürekli kullanım durumlarında
 Diyaliz uygulanan bireylerde
Santral venöz kateterler
 İnternal juguler venler
 Eksternal juguler venler
 Subklavyen venlere
3 tip :
 Tünelsiz
 Deri tünelli
 Taşınabilir port
Santral Venöz
Kateterler
Santral Venöz
Kateterler
Tünelsiz Santral venöz kateterler
 Resüsitasyon
 Santral venöz basınç(CVP) takibi
2 haftadan uzun kullanılmamalı
(silikon, çelik, teflon, titanyum, poliüretan,
polietilen, polivinil klorürden imal edilir)
Deri Tünelli Santral venöz kateterler
 Uzun süreli venöz yol kullanımında
 TPN
 Kan transfüzyonu
 Sık kan örneği alma
 Periferik yollar kontrendike olduğunda
Santral Venöz
Kateterler
Taşınabilir portlar
Santral Venöz
Kateterler
 Uzun süreli venöz yol kullanımı olup
damara giriş sıklığının az olduğu
durumlarda
 Damara girişin sık olduğu durumlarda
hastada ağrıya neden olabilir
Turnike
Solüsyonlar
 İV solüsyon;
500-1000 ml (şişe)
50-3000 m (plastik)
 En yaygın kullanılanları; 50 ml, 100 ml, 250
ml, 500 ml, 1000 ml
 Sıvıların üzerinde ml cinsinden ölçekler
vardır
 Şişelerin ağzında lastik tıpa ve bunun
üzerinde koruyucu metal kapak bulunur
Sıvı hastaya takılmadan önce; kontrol
edilmelidir
 Kullanım tarihleri
 İçinde bulundukları şişe veya torbada
zedelenme olup olmadığı
 İçinde yabancı maddenin varlığı
 Kontaminasyon
 Renk değişimi
Partikül oluşumu
Serum Seti
Serum Seti;
Solüsyon şişesi ile hastanın damarına
yerleştirilen kateter arasında bağlantıyı sağlar
 Steril, disposable (tek kullanımlık)
 Üzerinde sıvının akış hızını düzenlemek için
bir makara ya da klips bulunur
 İstenilen durumlarda infüzyon pompalarına
bağlanabilir
 İki ucunda koruyucu kınlar bulunur
Şişeye takılan kısmında;
şişenin içindeki hava ile set içindeki havanın yer
değiştirmesine olanak sağlayan
havalandırma düzeneği var
Şeffaf ve ışığı geçirmeme gibi özelliklerine
göre farklı şekilleri bulunur
Şeffaf olması; gönderilen sıvı miktarının
ayarlanmasında ve setin içinde hava
kabarcıkları olup olmadığının
gözlenmesinde önemlidir
İnfüzyon şişe ve torbaları için
Hava girişli delme ucu
Kapaklı havayolu filtresi
(15 μm sıvı filtresi)
20 damla = 1 ml
Yumuşak damla odası
Hortum uzunluğu: 150 cm
Roller damla ayarlayıcı
Enjeksiyon portu (lateks içermez)
Luer konnektör
21 G hipodermik iğne
Yerçekimi ilkesiyle çalışır
AKIŞ KONTROL
ARAÇLARI
 Elle (manuel) kontrol
 Elektronik kontrol
Elektronik
kontrol
İnfüzyon pompaları
Damla hızı pompaları
Volmetrik pompalar
Hasta kontrollü analjezi pompaları-PCA
Ambulator pompalar
Sürekli infüzyon
Çok programlı
Hasta kontrollü analjezi pompaları-PCA
Enjektörlü pompalar
Enjektörlü infüzyon pompası
Enjektör kullanıcılar
Anestezik pompalar
Hasta kontrollü analjezi pompaları-
PCA
Yerçekimi ile çalışanlar
Damla hızı kontrollü
Volmetrik kontrollü
Elektronik
kontrol
Enjektörlü infüzyon
pompası
Volumetrik
infüzyon pompası
Ambulator
enjektör pompası
PCA
PANSUMAN
MALZEMESİ
DİĞER ARAÇLAR
•
•
•
•
•
3 yollu musluk
3 yollu musluk (basınca dayalı)
Stoper
İnstoper
Bağlantı setleri
• 3 yollu musluk
• Basınca dayanıklı (83 bar 1200 PSI)
• 180° döner
• Akış yönünü gösteren oklar
• Şeffaf gövde
• Bir döner male ve iki female luer
lock konnektör
Ek doz uygulamaları için
Enjeksiyon portu -lateks
içermezKontaminasyonu önler
Hijyenik kullanım
Female luer konnektörler
Luer lock
için
Renk: Sarı
Kontaminasyonu önler
Hijyenik kullanım
Luer lock
Renk: Mavi
VEN SEÇİMİ
• İnspeksiyon - palpasyon
• Hastanın genel durumu
• Ven anatomisini bilme
El ve kollardaki yüzeyel venler değerlendirilmeli
 inspeksiyon ve palpasyonla
İdeal İV giriş yeri kolun distalinde yer
almalı
Her bir uygulamada proksimale doğru
gidilmeli
Enfekte yaralı, inflamasyonlu venler tercih
edilmemeli
 Ayak ve bacak venleri tromboflebit ve
emboli riskinden dolayı mümkün olduğunca
tercih edilmemeli
 Ven seçiminde her iki kol iyice
değerlendirilmeli
Dolgun ve kıvrımsız venler tercih edilmeli
Hastanın dominant olmayan ekstremite
tercih edilmeli
Çapı geniş
Yüzeyel
Dirsek ekleminde
olması dezavantaj
Uzun süreli
uygulamalarda
kolun sabitlenmesi
gerekir
Antekübital ven
Acil durumlarda
Karotis nabzının
hissedilemediği
durumlarda
Ponksiyon yapanın
deneyiminin az
olduğu durumlarda
tercih edilir
Çapı geniş
Yüzeyel
Eksternal juguler ven
İnternal juguler ven
Santral venöz
kateterler için
tercih edilir
Subklaviyen ven
 Çapı geniş
 Baş
hareketlerinden
etkilenmez
(bilinçli ve boyun
yaralanması olan
hastalarda tercih
edilir)
Çapı geniş
Hızlı, kolay giriş sağlar
Uzun süreli
uygulamalar, santral
venöz uygulamalar için
uygun değil
Eklemde yer alması,
hastanın yatmasını ve alt
ekstremitesinin
desteklenmesini
gerektirir
Femoral ven
Bazilik ven
Çapı küçük
Vene giriş kolay
Kısa süreli
uygulamalar için
Sefalik Ven
 Vene giriş kolay
 Kısa süreli
uygulamalar için
 El bileğine yakın
olduğu için
komplikasyon
riski fazla
Medyan kubital ven
Vene giriş kolay
Dirsek ekleminde
yer alması uzun
kullanımda
dezavantaj
Aksillar ven
Bebek ve
çocuklarda
kullanılır
Yetişkinlerde
kullanılmaz
Komplikasyon
riski yüksek
Dorso digital ve metakarapal venler
İnspeksiyon ve
palpasyonu kolay
Kolay ulaşılabilir
Çapları küçük
El hareketlerini
kısıtlar
Yenidoğanlarda
kullanılır
Umblikal venler
İNFÜZYON AKIŞ HIZININ
HESAPLANMASI
VE
KAYIT EDİLMESİ
damla/dakika
ml/dk
Belirli miktarda solüsyonun ne kadar sürede
hastaya gideceği
Formül:
Akış Hızı (damla/dk)= hacim x damla faktörü
akış süresi (dk)
Akış Hızı (ml/st)= dk damla sayısı x 60 dk
damla faktörü(20)
1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde
hastaya gönderilecek. Dakikada kaç damla, saatte
kaç ml verilmelidir? (Damla faktörü = 20)
Akış Hızı (damla/dk)= hacim x damla faktörü
akış süresi (dk)
Akış Hızı (damla/dk)= (1000 ml x 20) / 240 (dk)
Akış Hızı (damla/dk)=83 damla/dk
1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde
hastaya gönderilecek. Dakikada kaç damla, saatte
kaç ml verilmelidir? (Damla faktörü = 20)
Akış Hızı (damla/dk)= dk. damla sayısı x 60
damla faktörü
Akış Hızı (ml/st)= (83 x 60)/20
Akış Hızı (ml/st)= 250 ml/st
 İV sıvı akış hızı set üzerindeki klemp
veya infüzyon pompası ile
düzenlenir
 İV sıvı üzerine, (içine eklenmiş ilaç,
elektrolit varsa) etiket yapıştırılır
 Sıvı ve içine eklenenler sıvı izlem
formuna kaydedilir
 Saatlik izlenir
Sıvı hızı nasıl
 Kaydedilir
ayarlanır ?
İntravenöz Sıvı Seti
ve Kateterin Değiştirilmesi
Lipid, kan ve kan ürünleri dışındaki sıvıların
infüze edildiği setler 72-96 saatte bir
değiştirilmelidir
Acil durumlarda takılan kateterler 48 saatte
bir değiştirilmelidir
İntravenöz Sıvı Seti
ve Kateterin Değiştirilmesi
Lipid, kan ve kan ürünlerinin infüze edildiği
setler 24 saatte bir değiştirilmelidir
Enfeksiyon ve sterilizasyonun bozulduğu
şüphesi durumlarında ise setler hemen
değiştirilmelidir
Vene giriş yerindeki;
 pansumanlar ve kateter değiştirildiğinde
 pansuman ıslandığında
 gevşediğinde
 kirlendiğinde
 kateter giriş yeri kontrol edilmek istendiğinde
değiştirilmelidir
İntravenöz Sıvı Tedavisi
Komplikasyonları
1. Lokal komplikasyonlar
2. Sistemik
komplikasyonlar
Lokal Komplikasyonlar
Vene giriş yerinde veya yakınında oluşan
komplikasyonlar
 Hematom
 Tromboz ve tromboflebit
 Trombotik olmayan tıkanma
 İnfiltrasyon ve ekstravazasyon
 Lokal enfeksiyon
 Venöz spazm
 Sinir zedelenmesi
Sistemik komplikasyonlar
Vene giriş yerinden uzakta olup yaşamsal
tehlike oluşturan komplikasyonlardır
 Septisemi
 Aşırı sıvı, elektrolit, glikoz yüklenmesi ve
akciğer ödemi
 Hava embolisi
 Kateter embolisi
 Anaflaksi
Hematom (Lokal Komplikasyon)
Hematom (ekimoz); damar dışındaki dokulara
kanın infiltre olması
Vene giriş tekniği ile ilgilidir
Nedenleri
Giriş sırasında venin zarar görmesi
Damar içindeki kateter/iğne çekilirken bası
uygulanması
Önceki vene giriş uygulaması sırasında
turnikenin sıkı bağlanması
Hematom (Lokal Komplikasyon)
Önlemek için:
 Turnike vene girmeden hemen önce
bağlanmalı
 Yaşlı ve çocuklarda ince kateterler
kullanılmalı
 Venden çıkarken bası uygulanmalı
 Vene giriş sırasında özenli davranılmalı,
travmadan kaçınılmalı
Hematom tanısı nasıl konur?
 Kateter giriş bölgesindeki deride renk
değişikliği, ödem
 Kateterin ilerletilememesi
Hematom olursa NE Yapalım?
Kayıt ve rapor etme
Bölgeyi sık aralıklarla kontrol etme
Distal bölgelerde nabız kontrolü
 Tromboz, pıhtı oluşması
 Tromboflebit, tromboz ile
birlikte vende inflamasyon
olması
Tromboz
ve
Tromboflebit
İnfüzyon;
 miktarının fazla olması
 süresinin fazla olması
 Antekübital bölgeye kateter
yerleştirilmesi
Flebit
Riskinin
Arttığı
Durumlar
Tromboz-tromboflebit gelişirse NELER OLUR?
 İnfüzyon hızında beklenmeyen
yavaşlama, durma
 Ekstremitede ödem
 Ekstremitede 1°’den fazla sıcaklık
artışı
 İnfüzyon bölgesinde ağrı, yanma
Tromboz-tromboflebit gelişirse NELER OLUR?
 Vene giriş yerinde kızarma
 Ekstremitede zonklayıcı ağrı, siyanoz,
solukluk
 Arter nabızlarında zayıflama
 Heparin/salinle yıkama
yapılmaması
 Hipertonik solüsyon kullanımı
 Asitli solüsyon kullanımı
 Alt ekstremitede venlerinin
kullanımı
 İnaktivite-immobilizasyon
Tromboztromboflebit
RISKINI
ARTTıRAN
DURUMLA
R
NELERDIR
?
 Uygulanacak sıvıya uygun ven
seçimi
 Zorunlu olmadıkça alt
ekstremite venleri ve
fleksiyon alanları
kullanılmamalı
 Uygun aralıklarla yıkama
(heparin/salin) yapma
Tromboztromboflebiti
önlemek için
HEMŞIRE
NELER
YAPMALı?
 Hekime haber ver
 İnfüzyon tedavisini sonlandır
 Kateteri çıkart
 Bölgeden kültür al
geliştiğinde
 Sıcak uygulama yap
ne yapalım?
Gerektiğinde antibiyotik,
antikoagülan, antiinflamatuar
ajanlar uygulanmalı
 Tıkanıklık durumunda
tıkanıklığı gidermek için
yıkama yapılmamalı
geliştiğinde
ne yapalım?
Nedenleri:
 Kateterin yanlış pozisyonda
olması
 Bükülme / kıvrılma
 Taşınabilir portlarda iğnenin
yanlış pozisyonda olması
Trombotik
olmayan
tıkanma
Nedenleri:
Superior vena cava sendromu
(vena cavaya bası sonucu dolaşımın
bozulması ile görülen bulgular)
 Pinch-off sendromu
(Kateterin birinci kosta ile klavikula ve
subklavius kası ile kostoklaviküler bağ
arasında sıkışmasına bağlı olarak gelişen
sendrom)
 İlacın çökelmesi
Trombotik
olmayan
tıkanma
Önlemek için:
 Yıkama yapma
 iki ayrı ilaç uygulaması arasında
 kan ürünleri uygulaması öncesi ve
sonrası
 kan örneği aldıktan sonra
 İV sıvı seti değişikliğinde
İnfiltrasyon;
Tahriş özelliği olmayan
sıvının damar dışına
çıkmasına
Ekstravazasyon;
Tahriş özelliği olan sıvının
damar dışına çıkmasına
denir
İnfiltrasyon
ve
Ekstravazasyon
İnfiltrasyon ve
 Vene giriş yerinde ve venin
seyri boyunca ağrı, yanma
ekstravazasyon
gelişirse Neler
Olur?
 Ekstremitede nörovasküler
değişiklikler
 Kateter düzgün
yerleştirilmeli
 Uygun çapta kateter
kullanılmalı
 Hemşirelik teknikleri tam
uygulanmalı
önlemek için
hemşire neler
yapmalı?
Kateteri çıkart
Gerekli durumlarda antidot
kullan
Sıcak uygulama
vazodilatasyona neden
olarak infiltrasyon ve
ekstravazasyona uğrayan
ilaç ya da solüsyonun
ortamdan
uzaklaştırılmasını
hızlandırabilir
geliştiğinde
ne yapalım?
Soğuk uygulama
ilaç ya da solüsyonun o
bölgede dağılmadan
kalmasını ve diğer
bölgelere zarar
vermemesini sağlayabilir
geliştiğinde
ne yapalım?
Enfeksiyon yolları:
 Verilen solüsyon
 İV kateter yerleştirilmesi
 Sağlık çalışanlarının elleri
 Hastanın kendi endojen
florası
 Uzak bir anatomik bölgeden
yayılma
 Kolonize kateter
 Flebit (venin iltihaplanması)
 Çıkış yeri enfeksiyonu
 Cep enfeksiyonu
(İmplante kateterlerin
subkutan cep bölgesinin
infeksiyonu)
Kateter ilişkili
enfeksiyonlar
Tünel enfeksiyonu
(Kateterin çıkış bölgesinden
2 cm uzaklıkta veya tünelli
kateterlerin subkutan hattı
boyunca eritem, endurasyon
veya hassasiyet belirlenmesi)
 Kan akımı enfeksiyonu
(septisemi)
 Septik trombofilebit
Kateter ilişkili
enfeksiyonlar
 Hastada ateş
 Vene giriş yerinde;
hassasiyet
sertleşme
pürülan akıntı
Kateterden alınan kültür
sonucunun pozitif olması
Enfeksiyon
geliştiğinde
neler olur?
Enfeksiyon şüphesi varsa
Kültür örneği alınmalı
kandan
kateter ucundan
giriş yerinden
solüsyondan
Enfeksiyon
geliştiğinde
ne Yapmalı?
Enfeksiyon kaynakları
 Endojen (hasta bireyin
kendisi)
 Eksojen
Enfeksiyon kaynakları
Eksojen
 Solüsyon kabında çatlak olması
 Vende önceki uygulamalara ait çok
sayıda giriş yeri olması
 İnfüzyon sıvısının kontamine olması
Enfeksiyon kaynakları
Eksojen
İnfüzyon setinin hasarlı olması
 İnfüzyon setinin kontamine olması
 İnfüzyon sıvısına ilaç eklerken
kontaminasyon olması
 Hava yoluyla kontaminasyon
 Enfeksiyon kontrol teknikleri
uygulanmalı
 Steriliteye uyulmalı
Enfeksiyon
riskini
azaltmak
için
 Enfeksiyon kaynakları ortadan
kaldırılmalı
 İnfüzyon sıvısının kontamine
olmaması
 Periferik kateterler 48-96
saatte bir değiştirilmeli
 Uzun süreli kullanımlarda
düzenli pansuman yapılmalı
Pansumanda dikkat edilecek kurallar
 Pansuman steril olmalı
 Kontaminasyonlara karşı önlem alınmalı
 Kateter alanı kuru olmalı
 Tahrişe neden olunmamalı
 Güvenli sabitleme yapılmalı
 Kolay uygulanabilen ve çıkarılabilen pansuman
malzemesi kullanılmalı
 Giriş yerinin muayenesine izin vermeli
 Estetik ve rahat olmalı
Enfeksiyon
geliştiğinde ne
yapmalı?
Kateter yeri
değiştirilmeli
Antibiyotik tedavisi
yapılmalı
Venöz spazm
Damar duvarının istemsiz olarak aniden
kasılması
Belirtileri:
 Vene giriş yerinden yukarı doğru
yayılan keskin ağrı
 İnfüzyonda yavaşlama
 Ven üzerindeki deride soluklaşma
Nedenleri
 Travma
 Hızlı infüzyon
 Geniş kanül çapı
 Vazovagal yanıt (ağrı - anksiyete
kaynaklı)
 İnfüzyonu yavaşlatma veya
sonlandırma
Geliştiğinde
Neler
Yapalım?
 Daha küçük kateter
kullanma
 Hastanın ağrı-anksiyetesini
azaltma
 Solüsyon içinde verilen ajanı
seyreltme
Aşırı sıvı,
elektrolit,
glikoz
yüklenmesi
ve
akciğer
ödemi
Nedenleri:
 İV sıvı takibi yapılmaması
 Çok hızlı infüzyon
Aşırı sıvı,
elektrolit,
glikoz
Belirtileri:
 Kan basıncında, santral
venöz basınçta(CVP) artma
 Venlerde belirginleşme
yüklenmesi
 Hızlı solunum
ve
 Nefes darlığı
akciğer
 Akciğerlerde raller
ödemi
 Sıvı alımı ve atımı arasında
uyumsuzluk
Önlemek için:
Hemşire kardiyovasküler, renal,
pulmoner durumu iyi değerlendirmeli
Uygun olmayan durumları hekime haber
vermeli
Hastanın idrar çıkışı takip edilmeli
Şüphe durumunda:
 Hasta başı yükseltilmeli
 İV infüzyon hızı azaltılmalı
 Hekime haber verilmeli
Vene giren havanın damar
sistemi içinde dolaşması
Nedenleri:
 Solüsyonda veya
kateterde hava olması
 Bağlantıların gevşek
olması
Hava embolisi
Belirtileri:
 Nefes darlığı
 Göğüs ağrısı
 Takipne
Çarpıntı
Baş dönmesi
 Hipotansiyon
 Juguler venöz distansiyon
Hava
embolisi
 Hastanın başı aşağı
gelecek şekilde sol yan
Hava
embolisi
Gelişirse
pozisyon verilir
 Hekime haber verilir
 Pulmoner emboli
yönünden hasta izlenir
Kateterden bir parçanın
koparak damar içinde
dolaşmasıdır
Vene giriş yerinde ani ağrı
ile birlikte, venden çıkarılan
kateterin pürüzlü ve eksik
olması
Kateter
embolisi
Belirtileri:
 Siyanoz
 Hipotansiyon
Kateter
 Göğüs ağrısı
embolisi
 Taşikardi
 Hekime haber verilir
 İV yol sonlandırılır
 Kateter parçasının
distaline turnike
uygulanmalı
 Kateterin yerini
belirlemek için hasta
röntgen için hazırlanmalı
Kateter
embolisi
Gelişirse
Aşırı duyarlılık reaksiyonudur
Verilen sıvıya yada
içindekilere karşı olabilir
Hastanın alerjileri
araştırılmalıdır
İNTRAVENÖZ SIVI TEDAVİSİNDE
HEMŞİRENİN ROL
VE
SORUMLULUKLARI
1. İV kateter kullanım endikasyonları
 Uygun teknikle kateter takma
 Kateter bakımı bilgi ve becerisi
 Kateteri çıkartma bilgi ve becerisi
2. İstemin doğru olup olmadığını
değerlendirmek
 Solüsyonun;
 Tipi
 Verilme hızı
 Ne kadar sürede verileceği
 Hangi yolla verilececeği
3. Tedavi öncesi yapılması gerekenleri
belirleme
 Doz hesaplama
 Akış hızı hesaplama
 Uygun veni ve giriş yerini belirleme
(hastaya ve tedaviye)
 Araç-gereçlerin son kullanma
tarihini kontrol etme
4. Hastaya tedavinin amacını ve tedavi
sırasında uyulması gereken kuralları
açıklamak
5. Tedavi sırası ve sonrasında olası
komplikasyonlar yönünden izlem yapmak
6. Tedavinin devamının sağlanması
7. İnfüzyon setlerinin düzenli olarak
değiştirilmesi
8. İV sıvı tedavisini sonlandırmak (Hekim istemi
ya da komplikasyon gelişmesi durumunda)
9. İşlem öncesi, sırası ve sonrası kayıt tutmak ve
rapor etmek
HEMŞİRELİK SÜRECİ
TANILAMA
 Güvenli uygulama
 Hataları önlemek
 Hemşirelik öyküsü
 Fiziksel değerlendirme
Neden
Tanılama?
 Yaşam süreci
 Beslenme durumu
 Hastalık durumu
Hemşirelik
öyküsü
Yenidoğan
 Böbrek fonksiyonları tam
olarak gelişmemiştir
 suyun geri emilimi yetersiz
olduğu için daha fazla su
kaybederler
 Solunum sayısı ve beden yüzey
alanı yetişkinlerden fazla olması
nedeniyle, daha fazla sıvı
kaybederler
Yaşam süreci
Adölesan
 Metabolik süreçlerde sıvı
üretimi daha fazladır
 Kızlarda menstrüel siklusun
başlaması erkeklere oranla
dengesizlik riskini
arttırmaktadır
Yaşam süreci
Yaşlılar
Vücut fonksiyonlarında
azalma ile susamaya ve
ADH’a verilen yanıtın
azalması ile risk
artmaktadır
Yaşam süreci
Aşırı karbonhidrat alımı
hiperglisemiye yol açabilir, kan
şekeri düzeyi kontrol altında
tutulmalı, gerekirse insülünle
dengelenmeli
Tuz oranı yüksek diyet alan
hastalar izotonik ve hipertonik
salin aldıklarında hipernatremi
ortaya çıkabilir
Beslenme
durumu
Ağızdan beslenemeyen
hastalarda ketoasidoz riski
artacağından ringer laktat
solüsyonu mümkün olduğunca
kullanılmamalı
Yine bu hastalarda beslenme ve
İV sıvı tedavisi için santral
venöz yollar tercih edilmeli
Beslenme
durumu
Cerrahi girişimler
Yanık
Kafa travmaları
Solunum sistemi hastalıkları
Üriner sistem hastalıkları
Kardiyovasküler sistem
hastalıkları
 Gastrointestinal sistem
hastalıkları
 Kanser






Hastalık
durumu
 Yanıklı hastalarda
 Ven seçimi sınırlı
 Enfeksiyon riski var
 Yanıklı ekstremiteden kateter
yerleştirilmemeli
 Aynı anda bir çok sıvı, beslenme
ve kan ürünü verileceği için çok
tünelli kateterler ve santral
yollar tercih edilmelidir
Hastalık
durumu
 Kafa travmalı hastalarda
 Kafa içi basıncı azaltmak için
hiperozmolar sıvılar (mannitol,
hipertonik salin) kullanılır
 Kateter giriş yeri olarak
antekübital ven tercih edilir
Hastalık
durumu
Ciddi kalp yetmezliği
olan bireylerde İV sıvı
tedavisinde;
santral venöz basınç
pulmoner kapiller uç
basıncı
izlenmeli
Kardiyovasküler
sistem hastalıkları
Sıvı alımı ve böbrek
fonksiyonları sıvı-elektrolit
dengesinin sağlanmasında
önemli
Böbrek
yetersizliği
Oral yol
 diyare’de (ishal)
 İntravenöz tedavi
 ağır dehidratasyonda
 ağızdan alım yeterli
değilse
 peristaltizm
kaybolmuşsa
 bilinç bozukluğunda
Gastrointestinal
sistem
hastalıkları
İmmün sistem baskılanmıştır
Enfeksiyon riski yüksek
Asepsi kurallarına dikkat
etmek gerekir
Hematolojik malignitelerde
tromboza eğilim arttığı için
kateterlerin yıkanma işlem
atlanmamalıdır
Malignite
 Allerji durumu
değerlendirilmeli
 Kan yoluyla bulaşabilecek
hastalıklar açısından hasta
değerlendirilmeli
Allerji
 Yaşam bulguları
 Kilo takibi
 Aldığı çıkardığı takibi
 Kan ve idrar testleri
 Ödem durumu
 İnfiltrasyon
 Flebit
 Kateterin çıkarılması,
kırılması, değiştirilmesi
Fiziksel
tanılama
Periferik Ödemin Değerlendirilmesi
Ödem
derecesi
Tanım
1+
Hafif çökme (<2 mm) var, hızla kayboluyor
2+
Daha derin çökme (2-4 mm) var, 10-15
saniyede kayboluyor
3+
Derin çökme (4-6 mm) var, 1 dakikadan daha
fazla sürede kayboluyor, ekstremitede yaygın
şişlik var
4+
Çok derin çökme (6-8 mm) var, 2-5 dakikada
kayboluyor, ekstremite şekli bozulmuş
Flebit Ölçeği
0
Belirti Ø
Şu bulgulardan birisi var: Giriş yeri yakınında ağrı
1
Giriş yeri hafif kızarıklık
2
3
Şu bulgulardan ikisi var: Giriş yeri yakınında ağrı
Giriş yeri hafif kızarıklık
Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır:
Kanül yolu boyunca ağrı
Eritem, sertlik
Flebit Ölçeği
4 Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır:
Kanül yolu boyunca ağrı
Eritem
Sertlik
Venöz kordun palpe edilmesi
5 Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır:
Kanül yolu boyunca ağrı
Eritem
Sertlik
Venöz kordun palpe edilmesi
Ateş yüksekliği
İnfiltrasyon Ölçeği
0
Belirti Ø
1
Deri soluktur
Herhangi bir yönde 2,5 cm’den daha az ödem
Dokununca soğukluk
Ağrı var / yok
2
Deri soluktur
Herhangi bir yönde 2,5-15 cm’den fazla ödem
Dokununca soğukluk
Ağrı var / yok
İnfiltrasyon Ölçeği
3
Deri soluk ve yarı parlak
Herhangi bir yönde 15 cm’den fazla ödem
Dokununca soğukluk
Hafif-orta şiddette ağrı
4
Deri soluk ve mattır
Derider sertlik, sızıntı
Deri renginde değişme, berelenme ve şişlik
Herhangi bir yönde 15 cm’den fazla ödem
Gode bırakan derin doku ödemi
Dolaşımda bozulma
Orta-ileri şiddette ağrı
Miktarı ne olursa olsun kan ürünleri, vezikan madde
infiltrasyonu
Hemşirelik Tanıları
 İV kateter uygulaması ve İV sıvı tedavisi ile
ilgili bilgi eksikliğine bağlı anksiyete
 Aşırı/yetersiz sıvı tedavisine bağlı sıvı
volüm dengesizliği riski
 Yetersiz sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm
eksikliği riski
Hemşirelik Tanıları
 Aşırı sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm fazlalığı
riski
 İV kateter uygulamasına bağlı enfeksiyon
riski
 İV kateter uygulamasına ilişkin akut ağrı
 ……. ilişkin bilgi eksikliğine bağlı tedaviyi
etkisiz yönetme riski
Bakımın hedefleri:
Birey sıvı tedavisinin amacını ve
risklerini bilir
Planlama Bakım
Dehidratasyon belirti ve bulguları
Hedefleri
yoktur
Ödem - sıvı volüm fazlalığı
belirtileri yoktur
Bakımın hedefleri:
Lokal-sistemik enfeksiyon
belirtileri yoktur
Vene giriş bölgesinde ağrı yoktur
Birey İV sıvı tedavisine,
komplikasyonlara ve kontrollere
ilişkin uygulamaları bilir ve
uygular
Planlama Bakım
Hedefleri
Beklenen sonuçlar:
Birey (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisinin başlatılması,
sürdürülmesi ve sonlandırılması
sürecinde tedavinin amacını ve
risklerini anladığını ifade eder
Planlama Bakım
Hedefleri
Beklenen sonuçlar:
Birey (ailesi, bakım veren) İV
kateter uygulaması ve İV sıvı
tedavisi süresince endişe
hissetmez
Birey (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisi süresince işbirliği yapar
Sıvı dengesi normale döner
Planlama Bakım
Hedefleri
Beklenen sonuçlar:
Yaşam bulguları, aldığı çıkardığı sıvı miktarı
kilosu, laboratuar bulguları normal
değerlerdedir
İV sıvı akış hızı istemde belirtildiği şekilde
verilir
İV giriş yerinin etrafındaki cilt bütünlüğü
bozulmamıştır
Beklenen sonuçlar:
Şişme, kızarıklık, hassasiyet, ağrı yoktur
Birey (bakım veren) evde sıvı takibi yapabilir.
İV tedavi komplikasyon belirtilerini izler ve
komplikasyon gelişmesi durumunda
yapılacakları uygular
Bireyin (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisinin amacı ve risklerine
ilişkin bilgi durumu değerlendirilir
Bireyin (ailesi, bakım veren) eğitime
hazır oluşluğu ve öğrenme biçimi
değerlendirilerek, eğitim için uygun Uygulama
zaman belirlenir
Bireye (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisinin amacı ve riskleri
konusunda eğitim verilir
İstemde belirtilen İV sıvı tedavisi
başlatılır, ilaç uygulamaları 6 doğru
ilkeye göre yapılır
Sıvı elektrolit dengesizliği belirtileri,
İV sıvı tedavisi komplikasyonlarına
ilişkin belirtilerin bulunma durumu
takip edilir
İV sıvı tedavisinin sürdürülmesinde,
istemde belirtilen İV sıvılar ile
değiştirilir
Uygulama
İV sıvı tedavisi için kullanılan sıvı
seti uygun şekilde değiştirilir
İV kateter giriş yerindeki
pansuman uygun şekilde
değiştirilir
İV sıvı tedavisi istemde belirtildiği
şekilde sonlandırılır
Uygulama
İV sıvı tedavisinin başlatılması,
sürdürülmesi, İV sıvı ve
pansumanların değiştirilmesi ve İV
yolun sonlandırılmasına ilişkin
hemşirelik kayıtları tutulur,
istenmeyen durumlar rapor edilir
İV sıvı tedavisi devam edecekse
bireye bakım verenin evde bakıma
ilişkin yeterliliği değerlendirilir
Bireye bakım verene evde İV sıvı
tedavisine komplikasyonlara ve
kontrollere eğitim verilir
Uygulama
Değerlendirme
Bireyin (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisi
sırasındaki işbirliği ve tedavi planına uyumu
değerlendirilerek kayıt edilir
İV sıvı akış hızı İV yolun açıklığı saat başı
kontrol edilerek kayıt edilir
Bireye İV sıvı tedavisine cevabı, sıvı-elektrolit
dengesizliği belirtileri, yaşam bulguları,
laboratuar bulguları kullanılarak
değerlendirilir kayıt edilir
Değerlendirme
Sıvı seti ve pansuman değiştirildiğinde, İV giriş
yeri enfeksiyon, infiltrasyon açısından kontrol
edilerek kayıt edilir
Sıvı seti ve pansuman değiştirildiğinde, İV yol
açıklığı kontrol edilerek kayıt edilir
Evde bireyin İV sıvı tedavisi, komplikasyon
belirtilerini izlem, komplikasyon gelişmesi
durumunda yapılacakları bilme ve uygulama
durumları kontrol edilerek kayıt edilir
İNTRAVENÖZ SIVI
TEDAVİSİ BECERİLERİ
İV sıvının kontrolü
Renk değişikliği
Partikül varlığı
Son kullanma tarihi
Sızıntı varlığı
İlaç elektrolit
eklenmişse etiket
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV sıvı ile sıvı setinin
bağlantısının yapılması
Akış hızını ayarlayan
makarayı, damlalığın 2,5 cm
altına getirme
Damlalığın ½ veya 1/3’ünü
sıvı ile doldurma
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV kateteri yerleştirme
Vene giriş bölgesinin 15 cm
üzerinden turnikeyi bağlama
Ven dolgunluğunu sağlamak için;
 ılık kompres uygulama
 vene parmak uçları ile
hafifçe vurma
distalden proksimale doğru
veni sıvazlama
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV kateteri yerleştirme
Vene giriş bölgesini pasif el ile
4-5 cm aşağıdan alta doğru
gerdirme
İV SIVI
Vene 10-30°’lik açı ile deriye
TEDAVİSİNİ
girme, 0,6 cm ilerletme kan
BAŞLATMA
gelince çelik iğneyi geri çekme
Vene giriş yerinin 3 cm
üzerinden basınç uygulayarak
turnikeyi çözme
Kayıt
Sıvı tipi
Sıvı miktarı
Sıvı akış hızı
Ven bölgesi
Kateter çap ve numarası
İnfüzyon pompası kullanılma
durumu
Bireyin tepkisi
İşlemin kaç kez tekrarlandığı
İşlemi yapan hemşirenin parafı
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
Hekime rapor edilecek durumlar
İnfiltrasyon
Flebit
Hipovolemi
Hipervolemi
Elektrolit dengesizliği belirtileri
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV sıvıyı değiştirme
Yeni sıvı kullanılacağı saatten
en az 1 saat önce (hastaya
giden sıvı 100 ml kaldığında)
kontrol edilerek hazırlanmalı
İV sıvı setini değiştirme
Eski sıvıyı askıdan çıkart, ters
çevir, sıvı setini çıkar
Setin değiştirildiği tarih, saat
ve kimin değiştirdiğini
belirten etiketi haznenin
altına yapıştır
İV giriş yerini değerlendirme
Enfeksiyon
İnfiltrasyon
İV
PANSUMANI
DEĞİŞTİRME
İV kateteri çıkartma
Vene giriş bölgesine hafif
bası uygula, kateteri düz
ve yavaş bir şeklide çek
Yeni bir steril spancı
kateter giriş bölgesi
üzerine koy flasterle
tespit et
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
SONLANDIRMA