Periferal Venöz Kateterler
Download
Report
Transcript Periferal Venöz Kateterler
İNTRAVENÖZ SIVI
TEDAVİSİ (İVST)
Gülbanu ZENCİR
2013-2014
Çeşitli miktarlarda İV
sıvının
ven içine verilmesi
AVANTAJLARI
Sıvı ya da ilacın;
etki edeceği alana, metabolize olmadan
(kimyasal bir değişikliğe uğramadan)
ulaşabilmesi
etkisinin azaltılması ya da artırılması
işleminin kısa sürede yapılabilmesi
İlaçların;
tahriş etkisinin daha az olması
etkisinin hemen başlaması
İVST’NİN AMACI
1. Damar yolunun açık tutulması
2. Sıvı ve elektrolit dengesizliğinin giderilmesi
3. Sürekli ya da aralıklı ilaç uygulama
4. Hastanın beslenmesi
5. Kan basıncının normal düzeylerde
tutulması
İVST’NİN AMACI
6. MSS için kan glikoz düzeyinin
korunması
7. Radyoopak maddelerle yapılacak
işlemlerde böbrek işlevlerini korumak
amacıyla sıvı yüklemesi yapılması
İzotonik solüsyonlar
Hipotonik solüsyonlar
Hipertonik solüsyonlar
Toplam elektrolit içeriği
≥ 310 mEq/L
≈ Serum
osmoloritesine
Osmolaritesi 240-340
mOsm/lt
İZOTONİK
SOLÜSYONLAR
Ekstrasellüler sıvıyı
volüm olarak arttırırlar
ekstrasellüler sıvı
volüm açığını
karşılamak üzere
kullanılırlar
Ör: uzun süreli kusmada
ortaya çıkan sıvı volüm
açığı
İZOTONİK
SOLÜSYONLAR
% 0.9 NaCl = Normal Salin(NS)
%0.9 Salin = Fizyolojik(SF)
Na; 154 mEq/lt
Cl; 154 mEq/lt
308 mOsm/lt (izotonik)
pH: 4 - 5
Serbest su sağlamaz, kalori vermez
Nerelerde Kullanılır ?
İV hacim genişletilmesinde
Hücre dışı sıvı kayıplarının
karşılanmasında
Kan ürünleri ile birlikte kullanılan tek
solüsyondur
278 mOsm/lt
50 gr/lt Glikoz
170 kalori/L sağlar
Herhangi bir elektrolit
içermez
%5 DEKSTROZ
SUDAKİ
ÇÖZELTİSİ
Böbreklerden maddelerin
atılımı için gerekli olan
serbest suyu sağlar
%5 DEKSTROZ
SUDAKİ
Nerelerde Kullanılır?
Su kayıplarının
karşılanması
Hipernatremi
tedavisinde kullanılır
ÇÖZELTİSİ
309 mOsm/lt (izotonik)
50 gr/lt Glikoz
pH: 6.5-7.0
100cc/lt serbest su sağlar
6gr NaCl:103mEq Na ve Cl
0.3gr KCl: 4mEq K ve Cl
0.2 gr Kalsiyum klorür: 6mEq Ca
ve Cl
3.1ger Sodyum laktat: 47.2 mg
Na ve laktat
Laktatlı Ringer
(LR)
=
Ringerli Laktat
Fazla miktarda Cl - Mg
içermesi ve HCO3
içermemesi dışında
plazmanın bileşimi ile
aynıdır
İV sıvı hacminin
genişletilmesinde ve sıvı
kayıplarının
karşılanmasında kullanılır
Laktatlı Ringer
(LR)
=
Ringerli Laktat
> İntrasellüler sıvı
Osmolariteleri 340
mOsm/lt’den fazla
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
Ekstrasellüler sıvıya verildiklerinde,
ekstrasellüler sıvının osmoloritesini arttırır
(Yoğunlukları eritrositlerden daha yüksektir)
osmolarite artışını karşılamak amacıyla
su hücre içinden çıkarak ekstrasellüler
sıvıya geçer
Hücrelerde büzülme meydana gelir
Üriner outputu ↑
ve
ödemi ↓
amacıyla kullanılırlar
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
HİPERTONİK SOLÜSYONLAR
%10 Dekstroz Sudaki Çözeltisi
%3 - %5 Salin (SF)
% 0.45 NaCl içinde %5 Dextroz
HİPERTONİK
SOLÜSYONLAR
566 mOsm/lt
100 gr/lt Glikoz
340 kalori/L sağlar
Yalnızca serbest suyu
sağlar
Elektrolit içermez
%10
Dekstroz
Sudaki
Çözeltisi
1026 mOsm/lt
Semptomatik hiponatremi
tedavisinde kullanılır
Yavaş ve çok dikkatli verilmesi
gerekir çünkü tehlikeli İV hacim
artışına ve pulmoner ödeme
neden olabilir
%3 - %5
Salin
432 mOsm/lt
50 gr/lt Glikoz
170 kalori/L sağlar
Na, Cl içeren serbest su sağlar
Günlük diğer elektrolit
kayıpları karşılanmamasına
rağmen devam solüsyonu
olarak kullanılır
% 0.45 NaCl
içinde %5
Dextroz
Osmolariteleri 240
mOsm/lt’den daha
azdır
HİPOTONİK
SOLÜSYONLAR
Ekstrasellüler sıvıya verildiklerinde,
ekstrasellüler sıvının osmoloritesini
azaltarak ekstrasellüler sıvının
hücre içine geçmesini sağlarlar
Böylece hücreler fazla sıvıyı absorbe
ederek şişerler
Diyalize giren hastalarda olduğu gibi
hücrenin dehidrate kaldığı
durumlarda kullanılır
HİPOTONİK
SOLÜSYONLAR
77 mEq/lt Na
77 mEq/lt Cl
154 mOsm/lt (hipotonik)
pH: 4-5
Na ve Cl içeren 450 cc/lt
serbest su sağlar
% 0.45 NaCl
Hipotonik sıvı kayıplarının
karşılanmasında kullanılır
Kalori vermez
Günlük diğer elektrolit
kayıpları karşılanmamasına
rağmen devam solüsyonu olarak
kullanılır
% 0.45 NaCl
ARAÇLAR
İğne/kanül/kateter
Turnike
Eldiven
Pansuman malzemesi
İV sıvı şişe/torbası
Sıvı seti
Volüm kontrol araçları
İnfüzyon pompası
Periferal kateter
Santral kateter
Kan ve tedavi bileşenleri ile
kimyasal olarak reaksiyona
girmemeli
Esnek yapıda olmalı
Trombüs oluşumuna izin vermemeli
Radyoopak maddeden yapılmalı
İĞNE/
KANÜL/
KATETER
Kısa dönem kullanım içindir
Plastikten yapılmadır
Periferal
Venöz
Yüksek flebit riskinden
dolayı 72-96 saatte bir
değiştirilmelidir
Kateterler
Kateter seçiminde:
kateter çapı (G-gauge)
boyu(mm)
G-gauge; renklerle ve numaralarla
ifade edilir
G-gauge değeri ↑ kateter çapı
küçülür
Kateter uzunluğu: En yaygın
kullanılan numara 12-24 gauge
Periferal
Venöz
Kateterler
Periferal Kateter / Branül
İ.V.Kanül: Genel Özellikleri
Gauge
Color
Code
Catheter
O.D.mm
Catheter
Length
mm
Water
Flow Rate
(ml/min)
14 G
Orange
2.10
45
240
16 G
Grey
1,74
45
180
17 G
White
1.40
45
125
18 G
Green
1.20
45
80
20 G
Pink
1.11
32
54
22 G
Blue
0.80
25
31
24 G
Yellow
0.60
19
13
26 G
Dark Blue
0.60
19
13
Kimlere Takılır?
Çocuk hastalara
Venin küçük olduğu
Ven girişinin zor olduğu
- Cerrahi tedavi yapılmamış
- Hastanın KVS yönden stabil
olan
20-24 Gauge
Kimlere Takılır?
14-20 Gauge
Erişkin hasta
Cerrahi tedavi alan hasta
Görülebilen ve palpe edilebilen ven
Hastada resusitasyon ihtimalinin
yüksek olması
Periferal Venöz
Kateterler
Ne zaman kullanılmamalı?
Uzun süreli tedavilerde
Tahriş edici özelliği olan ilaçların
uygulanmasında
Parenteral beslenmede
Periferal Venöz
Kateterler
Ne zaman kullanılmamalı?
ph’sı 5’in altında ve 9’un üzerinde,
ozmolaritesi 600 mOsm/L’nin üzerindeki
sıvıların uygulanmasında
Giriş yerini koruyamayacak hastalarda
kullanılmamalıdır
Orta-hat (midline)
Periferal Venöz
Kateterler
Periferal venlere yerleştirilir
Periferal venöz kateterlere göre daha
uzundur (7,6-20,3 cm)
Uzun süreli tedavilerde (1-4 hafta)
Ne zaman kullanılmamalı?
1 aydan daha uzun süre kullanılmamalıdır
Tahriş edici özelliği olan sıvıların
uygulanmasında kullanılmamalıdır
Orta-hat (midline)
Periferal Venöz
Kateterler
Santral Venöz Kateterler
Vene yerleştirilen kateterin ucunun
toraksta olduğu kateterlerdir
Farklı çeşitleri vardır
Periferal yerleştirilen santral venöz
kateterler
Santral yerleştirilen santral venöz
kateterler
Santral Venöz
Kateterler
Ne zaman kullanılır?
Uzun süreli İV sıvı tedavisinde
Tahriş edici özellikte olup periferik venlere
zarar veren ilaçların uygulanmasında
Santral venöz basıncın(CVP) ölçülmesi
gerektiği durumlarda
Periferal venöz yolun bulunamadığı
durumlarda
Periferik santral venöz kateterler
Sefalik, bazilik, brakiyal venlerden yerleştirilir
Nerelerde kullanılır?
6 aydan daha kısa süre durumlarda
Uzun süreli analjezik tedavisi
Kemoterapi, TPN, kan transfüzyonu
durumlarında kullanılır
Santral Venöz
Kateterler
Periferik santral venöz kateterler
Ne zaman kullanılmamalı?
Çok uzun süreli durumlarda
Sürekli kullanım durumlarında
Diyaliz uygulanan bireylerde
Santral venöz kateterler
İnternal juguler venler
Eksternal juguler venler
Subklavyen venlere
3 tip :
Tünelsiz
Deri tünelli
Taşınabilir port
Santral Venöz
Kateterler
Santral Venöz
Kateterler
Tünelsiz Santral venöz kateterler
Resüsitasyon
Santral venöz basınç(CVP) takibi
2 haftadan uzun kullanılmamalı
(silikon, çelik, teflon, titanyum, poliüretan,
polietilen, polivinil klorürden imal edilir)
Deri Tünelli Santral venöz kateterler
Uzun süreli venöz yol kullanımında
TPN
Kan transfüzyonu
Sık kan örneği alma
Periferik yollar kontrendike olduğunda
Santral Venöz
Kateterler
Taşınabilir portlar
Santral Venöz
Kateterler
Uzun süreli venöz yol kullanımı olup
damara giriş sıklığının az olduğu
durumlarda
Damara girişin sık olduğu durumlarda
hastada ağrıya neden olabilir
Turnike
Solüsyonlar
İV solüsyon;
500-1000 ml (şişe)
50-3000 m (plastik)
En yaygın kullanılanları; 50 ml, 100 ml, 250
ml, 500 ml, 1000 ml
Sıvıların üzerinde ml cinsinden ölçekler
vardır
Şişelerin ağzında lastik tıpa ve bunun
üzerinde koruyucu metal kapak bulunur
Sıvı hastaya takılmadan önce; kontrol
edilmelidir
Kullanım tarihleri
İçinde bulundukları şişe veya torbada
zedelenme olup olmadığı
İçinde yabancı maddenin varlığı
Kontaminasyon
Renk değişimi
Partikül oluşumu
Serum Seti
Serum Seti;
Solüsyon şişesi ile hastanın damarına
yerleştirilen kateter arasında bağlantıyı sağlar
Steril, disposable (tek kullanımlık)
Üzerinde sıvının akış hızını düzenlemek için
bir makara ya da klips bulunur
İstenilen durumlarda infüzyon pompalarına
bağlanabilir
İki ucunda koruyucu kınlar bulunur
Şişeye takılan kısmında;
şişenin içindeki hava ile set içindeki havanın yer
değiştirmesine olanak sağlayan
havalandırma düzeneği var
Şeffaf ve ışığı geçirmeme gibi özelliklerine
göre farklı şekilleri bulunur
Şeffaf olması; gönderilen sıvı miktarının
ayarlanmasında ve setin içinde hava
kabarcıkları olup olmadığının
gözlenmesinde önemlidir
İnfüzyon şişe ve torbaları için
Hava girişli delme ucu
Kapaklı havayolu filtresi
(15 μm sıvı filtresi)
20 damla = 1 ml
Yumuşak damla odası
Hortum uzunluğu: 150 cm
Roller damla ayarlayıcı
Enjeksiyon portu (lateks içermez)
Luer konnektör
21 G hipodermik iğne
Yerçekimi ilkesiyle çalışır
AKIŞ KONTROL
ARAÇLARI
Elle (manuel) kontrol
Elektronik kontrol
Elektronik
kontrol
İnfüzyon pompaları
Damla hızı pompaları
Volmetrik pompalar
Hasta kontrollü analjezi pompaları-PCA
Ambulator pompalar
Sürekli infüzyon
Çok programlı
Hasta kontrollü analjezi pompaları-PCA
Enjektörlü pompalar
Enjektörlü infüzyon pompası
Enjektör kullanıcılar
Anestezik pompalar
Hasta kontrollü analjezi pompaları-
PCA
Yerçekimi ile çalışanlar
Damla hızı kontrollü
Volmetrik kontrollü
Elektronik
kontrol
Enjektörlü infüzyon
pompası
Volumetrik
infüzyon pompası
Ambulator
enjektör pompası
PCA
PANSUMAN
MALZEMESİ
DİĞER ARAÇLAR
•
•
•
•
•
3 yollu musluk
3 yollu musluk (basınca dayalı)
Stoper
İnstoper
Bağlantı setleri
• 3 yollu musluk
• Basınca dayanıklı (83 bar 1200 PSI)
• 180° döner
• Akış yönünü gösteren oklar
• Şeffaf gövde
• Bir döner male ve iki female luer
lock konnektör
Ek doz uygulamaları için
Enjeksiyon portu -lateks
içermezKontaminasyonu önler
Hijyenik kullanım
Female luer konnektörler
Luer lock
için
Renk: Sarı
Kontaminasyonu önler
Hijyenik kullanım
Luer lock
Renk: Mavi
VEN SEÇİMİ
• İnspeksiyon - palpasyon
• Hastanın genel durumu
• Ven anatomisini bilme
El ve kollardaki yüzeyel venler değerlendirilmeli
inspeksiyon ve palpasyonla
İdeal İV giriş yeri kolun distalinde yer
almalı
Her bir uygulamada proksimale doğru
gidilmeli
Enfekte yaralı, inflamasyonlu venler tercih
edilmemeli
Ayak ve bacak venleri tromboflebit ve
emboli riskinden dolayı mümkün olduğunca
tercih edilmemeli
Ven seçiminde her iki kol iyice
değerlendirilmeli
Dolgun ve kıvrımsız venler tercih edilmeli
Hastanın dominant olmayan ekstremite
tercih edilmeli
Çapı geniş
Yüzeyel
Dirsek ekleminde
olması dezavantaj
Uzun süreli
uygulamalarda
kolun sabitlenmesi
gerekir
Antekübital ven
Acil durumlarda
Karotis nabzının
hissedilemediği
durumlarda
Ponksiyon yapanın
deneyiminin az
olduğu durumlarda
tercih edilir
Çapı geniş
Yüzeyel
Eksternal juguler ven
İnternal juguler ven
Santral venöz
kateterler için
tercih edilir
Subklaviyen ven
Çapı geniş
Baş
hareketlerinden
etkilenmez
(bilinçli ve boyun
yaralanması olan
hastalarda tercih
edilir)
Çapı geniş
Hızlı, kolay giriş sağlar
Uzun süreli
uygulamalar, santral
venöz uygulamalar için
uygun değil
Eklemde yer alması,
hastanın yatmasını ve alt
ekstremitesinin
desteklenmesini
gerektirir
Femoral ven
Bazilik ven
Çapı küçük
Vene giriş kolay
Kısa süreli
uygulamalar için
Sefalik Ven
Vene giriş kolay
Kısa süreli
uygulamalar için
El bileğine yakın
olduğu için
komplikasyon
riski fazla
Medyan kubital ven
Vene giriş kolay
Dirsek ekleminde
yer alması uzun
kullanımda
dezavantaj
Aksillar ven
Bebek ve
çocuklarda
kullanılır
Yetişkinlerde
kullanılmaz
Komplikasyon
riski yüksek
Dorso digital ve metakarapal venler
İnspeksiyon ve
palpasyonu kolay
Kolay ulaşılabilir
Çapları küçük
El hareketlerini
kısıtlar
Yenidoğanlarda
kullanılır
Umblikal venler
İNFÜZYON AKIŞ HIZININ
HESAPLANMASI
VE
KAYIT EDİLMESİ
damla/dakika
ml/dk
Belirli miktarda solüsyonun ne kadar sürede
hastaya gideceği
Formül:
Akış Hızı (damla/dk)= hacim x damla faktörü
akış süresi (dk)
Akış Hızı (ml/st)= dk damla sayısı x 60 dk
damla faktörü(20)
1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde
hastaya gönderilecek. Dakikada kaç damla, saatte
kaç ml verilmelidir? (Damla faktörü = 20)
Akış Hızı (damla/dk)= hacim x damla faktörü
akış süresi (dk)
Akış Hızı (damla/dk)= (1000 ml x 20) / 240 (dk)
Akış Hızı (damla/dk)=83 damla/dk
1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde
hastaya gönderilecek. Dakikada kaç damla, saatte
kaç ml verilmelidir? (Damla faktörü = 20)
Akış Hızı (damla/dk)= dk. damla sayısı x 60
damla faktörü
Akış Hızı (ml/st)= (83 x 60)/20
Akış Hızı (ml/st)= 250 ml/st
İV sıvı akış hızı set üzerindeki klemp
veya infüzyon pompası ile
düzenlenir
İV sıvı üzerine, (içine eklenmiş ilaç,
elektrolit varsa) etiket yapıştırılır
Sıvı ve içine eklenenler sıvı izlem
formuna kaydedilir
Saatlik izlenir
Sıvı hızı nasıl
Kaydedilir
ayarlanır ?
İntravenöz Sıvı Seti
ve Kateterin Değiştirilmesi
Lipid, kan ve kan ürünleri dışındaki sıvıların
infüze edildiği setler 72-96 saatte bir
değiştirilmelidir
Acil durumlarda takılan kateterler 48 saatte
bir değiştirilmelidir
İntravenöz Sıvı Seti
ve Kateterin Değiştirilmesi
Lipid, kan ve kan ürünlerinin infüze edildiği
setler 24 saatte bir değiştirilmelidir
Enfeksiyon ve sterilizasyonun bozulduğu
şüphesi durumlarında ise setler hemen
değiştirilmelidir
Vene giriş yerindeki;
pansumanlar ve kateter değiştirildiğinde
pansuman ıslandığında
gevşediğinde
kirlendiğinde
kateter giriş yeri kontrol edilmek istendiğinde
değiştirilmelidir
İntravenöz Sıvı Tedavisi
Komplikasyonları
1. Lokal komplikasyonlar
2. Sistemik
komplikasyonlar
Lokal Komplikasyonlar
Vene giriş yerinde veya yakınında oluşan
komplikasyonlar
Hematom
Tromboz ve tromboflebit
Trombotik olmayan tıkanma
İnfiltrasyon ve ekstravazasyon
Lokal enfeksiyon
Venöz spazm
Sinir zedelenmesi
Sistemik komplikasyonlar
Vene giriş yerinden uzakta olup yaşamsal
tehlike oluşturan komplikasyonlardır
Septisemi
Aşırı sıvı, elektrolit, glikoz yüklenmesi ve
akciğer ödemi
Hava embolisi
Kateter embolisi
Anaflaksi
Hematom (Lokal Komplikasyon)
Hematom (ekimoz); damar dışındaki dokulara
kanın infiltre olması
Vene giriş tekniği ile ilgilidir
Nedenleri
Giriş sırasında venin zarar görmesi
Damar içindeki kateter/iğne çekilirken bası
uygulanması
Önceki vene giriş uygulaması sırasında
turnikenin sıkı bağlanması
Hematom (Lokal Komplikasyon)
Önlemek için:
Turnike vene girmeden hemen önce
bağlanmalı
Yaşlı ve çocuklarda ince kateterler
kullanılmalı
Venden çıkarken bası uygulanmalı
Vene giriş sırasında özenli davranılmalı,
travmadan kaçınılmalı
Hematom tanısı nasıl konur?
Kateter giriş bölgesindeki deride renk
değişikliği, ödem
Kateterin ilerletilememesi
Hematom olursa NE Yapalım?
Kayıt ve rapor etme
Bölgeyi sık aralıklarla kontrol etme
Distal bölgelerde nabız kontrolü
Tromboz, pıhtı oluşması
Tromboflebit, tromboz ile
birlikte vende inflamasyon
olması
Tromboz
ve
Tromboflebit
İnfüzyon;
miktarının fazla olması
süresinin fazla olması
Antekübital bölgeye kateter
yerleştirilmesi
Flebit
Riskinin
Arttığı
Durumlar
Tromboz-tromboflebit gelişirse NELER OLUR?
İnfüzyon hızında beklenmeyen
yavaşlama, durma
Ekstremitede ödem
Ekstremitede 1°’den fazla sıcaklık
artışı
İnfüzyon bölgesinde ağrı, yanma
Tromboz-tromboflebit gelişirse NELER OLUR?
Vene giriş yerinde kızarma
Ekstremitede zonklayıcı ağrı, siyanoz,
solukluk
Arter nabızlarında zayıflama
Heparin/salinle yıkama
yapılmaması
Hipertonik solüsyon kullanımı
Asitli solüsyon kullanımı
Alt ekstremitede venlerinin
kullanımı
İnaktivite-immobilizasyon
Tromboztromboflebit
RISKINI
ARTTıRAN
DURUMLA
R
NELERDIR
?
Uygulanacak sıvıya uygun ven
seçimi
Zorunlu olmadıkça alt
ekstremite venleri ve
fleksiyon alanları
kullanılmamalı
Uygun aralıklarla yıkama
(heparin/salin) yapma
Tromboztromboflebiti
önlemek için
HEMŞIRE
NELER
YAPMALı?
Hekime haber ver
İnfüzyon tedavisini sonlandır
Kateteri çıkart
Bölgeden kültür al
geliştiğinde
Sıcak uygulama yap
ne yapalım?
Gerektiğinde antibiyotik,
antikoagülan, antiinflamatuar
ajanlar uygulanmalı
Tıkanıklık durumunda
tıkanıklığı gidermek için
yıkama yapılmamalı
geliştiğinde
ne yapalım?
Nedenleri:
Kateterin yanlış pozisyonda
olması
Bükülme / kıvrılma
Taşınabilir portlarda iğnenin
yanlış pozisyonda olması
Trombotik
olmayan
tıkanma
Nedenleri:
Superior vena cava sendromu
(vena cavaya bası sonucu dolaşımın
bozulması ile görülen bulgular)
Pinch-off sendromu
(Kateterin birinci kosta ile klavikula ve
subklavius kası ile kostoklaviküler bağ
arasında sıkışmasına bağlı olarak gelişen
sendrom)
İlacın çökelmesi
Trombotik
olmayan
tıkanma
Önlemek için:
Yıkama yapma
iki ayrı ilaç uygulaması arasında
kan ürünleri uygulaması öncesi ve
sonrası
kan örneği aldıktan sonra
İV sıvı seti değişikliğinde
İnfiltrasyon;
Tahriş özelliği olmayan
sıvının damar dışına
çıkmasına
Ekstravazasyon;
Tahriş özelliği olan sıvının
damar dışına çıkmasına
denir
İnfiltrasyon
ve
Ekstravazasyon
İnfiltrasyon ve
Vene giriş yerinde ve venin
seyri boyunca ağrı, yanma
ekstravazasyon
gelişirse Neler
Olur?
Ekstremitede nörovasküler
değişiklikler
Kateter düzgün
yerleştirilmeli
Uygun çapta kateter
kullanılmalı
Hemşirelik teknikleri tam
uygulanmalı
önlemek için
hemşire neler
yapmalı?
Kateteri çıkart
Gerekli durumlarda antidot
kullan
Sıcak uygulama
vazodilatasyona neden
olarak infiltrasyon ve
ekstravazasyona uğrayan
ilaç ya da solüsyonun
ortamdan
uzaklaştırılmasını
hızlandırabilir
geliştiğinde
ne yapalım?
Soğuk uygulama
ilaç ya da solüsyonun o
bölgede dağılmadan
kalmasını ve diğer
bölgelere zarar
vermemesini sağlayabilir
geliştiğinde
ne yapalım?
Enfeksiyon yolları:
Verilen solüsyon
İV kateter yerleştirilmesi
Sağlık çalışanlarının elleri
Hastanın kendi endojen
florası
Uzak bir anatomik bölgeden
yayılma
Kolonize kateter
Flebit (venin iltihaplanması)
Çıkış yeri enfeksiyonu
Cep enfeksiyonu
(İmplante kateterlerin
subkutan cep bölgesinin
infeksiyonu)
Kateter ilişkili
enfeksiyonlar
Tünel enfeksiyonu
(Kateterin çıkış bölgesinden
2 cm uzaklıkta veya tünelli
kateterlerin subkutan hattı
boyunca eritem, endurasyon
veya hassasiyet belirlenmesi)
Kan akımı enfeksiyonu
(septisemi)
Septik trombofilebit
Kateter ilişkili
enfeksiyonlar
Hastada ateş
Vene giriş yerinde;
hassasiyet
sertleşme
pürülan akıntı
Kateterden alınan kültür
sonucunun pozitif olması
Enfeksiyon
geliştiğinde
neler olur?
Enfeksiyon şüphesi varsa
Kültür örneği alınmalı
kandan
kateter ucundan
giriş yerinden
solüsyondan
Enfeksiyon
geliştiğinde
ne Yapmalı?
Enfeksiyon kaynakları
Endojen (hasta bireyin
kendisi)
Eksojen
Enfeksiyon kaynakları
Eksojen
Solüsyon kabında çatlak olması
Vende önceki uygulamalara ait çok
sayıda giriş yeri olması
İnfüzyon sıvısının kontamine olması
Enfeksiyon kaynakları
Eksojen
İnfüzyon setinin hasarlı olması
İnfüzyon setinin kontamine olması
İnfüzyon sıvısına ilaç eklerken
kontaminasyon olması
Hava yoluyla kontaminasyon
Enfeksiyon kontrol teknikleri
uygulanmalı
Steriliteye uyulmalı
Enfeksiyon
riskini
azaltmak
için
Enfeksiyon kaynakları ortadan
kaldırılmalı
İnfüzyon sıvısının kontamine
olmaması
Periferik kateterler 48-96
saatte bir değiştirilmeli
Uzun süreli kullanımlarda
düzenli pansuman yapılmalı
Pansumanda dikkat edilecek kurallar
Pansuman steril olmalı
Kontaminasyonlara karşı önlem alınmalı
Kateter alanı kuru olmalı
Tahrişe neden olunmamalı
Güvenli sabitleme yapılmalı
Kolay uygulanabilen ve çıkarılabilen pansuman
malzemesi kullanılmalı
Giriş yerinin muayenesine izin vermeli
Estetik ve rahat olmalı
Enfeksiyon
geliştiğinde ne
yapmalı?
Kateter yeri
değiştirilmeli
Antibiyotik tedavisi
yapılmalı
Venöz spazm
Damar duvarının istemsiz olarak aniden
kasılması
Belirtileri:
Vene giriş yerinden yukarı doğru
yayılan keskin ağrı
İnfüzyonda yavaşlama
Ven üzerindeki deride soluklaşma
Nedenleri
Travma
Hızlı infüzyon
Geniş kanül çapı
Vazovagal yanıt (ağrı - anksiyete
kaynaklı)
İnfüzyonu yavaşlatma veya
sonlandırma
Geliştiğinde
Neler
Yapalım?
Daha küçük kateter
kullanma
Hastanın ağrı-anksiyetesini
azaltma
Solüsyon içinde verilen ajanı
seyreltme
Aşırı sıvı,
elektrolit,
glikoz
yüklenmesi
ve
akciğer
ödemi
Nedenleri:
İV sıvı takibi yapılmaması
Çok hızlı infüzyon
Aşırı sıvı,
elektrolit,
glikoz
Belirtileri:
Kan basıncında, santral
venöz basınçta(CVP) artma
Venlerde belirginleşme
yüklenmesi
Hızlı solunum
ve
Nefes darlığı
akciğer
Akciğerlerde raller
ödemi
Sıvı alımı ve atımı arasında
uyumsuzluk
Önlemek için:
Hemşire kardiyovasküler, renal,
pulmoner durumu iyi değerlendirmeli
Uygun olmayan durumları hekime haber
vermeli
Hastanın idrar çıkışı takip edilmeli
Şüphe durumunda:
Hasta başı yükseltilmeli
İV infüzyon hızı azaltılmalı
Hekime haber verilmeli
Vene giren havanın damar
sistemi içinde dolaşması
Nedenleri:
Solüsyonda veya
kateterde hava olması
Bağlantıların gevşek
olması
Hava embolisi
Belirtileri:
Nefes darlığı
Göğüs ağrısı
Takipne
Çarpıntı
Baş dönmesi
Hipotansiyon
Juguler venöz distansiyon
Hava
embolisi
Hastanın başı aşağı
gelecek şekilde sol yan
Hava
embolisi
Gelişirse
pozisyon verilir
Hekime haber verilir
Pulmoner emboli
yönünden hasta izlenir
Kateterden bir parçanın
koparak damar içinde
dolaşmasıdır
Vene giriş yerinde ani ağrı
ile birlikte, venden çıkarılan
kateterin pürüzlü ve eksik
olması
Kateter
embolisi
Belirtileri:
Siyanoz
Hipotansiyon
Kateter
Göğüs ağrısı
embolisi
Taşikardi
Hekime haber verilir
İV yol sonlandırılır
Kateter parçasının
distaline turnike
uygulanmalı
Kateterin yerini
belirlemek için hasta
röntgen için hazırlanmalı
Kateter
embolisi
Gelişirse
Aşırı duyarlılık reaksiyonudur
Verilen sıvıya yada
içindekilere karşı olabilir
Hastanın alerjileri
araştırılmalıdır
İNTRAVENÖZ SIVI TEDAVİSİNDE
HEMŞİRENİN ROL
VE
SORUMLULUKLARI
1. İV kateter kullanım endikasyonları
Uygun teknikle kateter takma
Kateter bakımı bilgi ve becerisi
Kateteri çıkartma bilgi ve becerisi
2. İstemin doğru olup olmadığını
değerlendirmek
Solüsyonun;
Tipi
Verilme hızı
Ne kadar sürede verileceği
Hangi yolla verilececeği
3. Tedavi öncesi yapılması gerekenleri
belirleme
Doz hesaplama
Akış hızı hesaplama
Uygun veni ve giriş yerini belirleme
(hastaya ve tedaviye)
Araç-gereçlerin son kullanma
tarihini kontrol etme
4. Hastaya tedavinin amacını ve tedavi
sırasında uyulması gereken kuralları
açıklamak
5. Tedavi sırası ve sonrasında olası
komplikasyonlar yönünden izlem yapmak
6. Tedavinin devamının sağlanması
7. İnfüzyon setlerinin düzenli olarak
değiştirilmesi
8. İV sıvı tedavisini sonlandırmak (Hekim istemi
ya da komplikasyon gelişmesi durumunda)
9. İşlem öncesi, sırası ve sonrası kayıt tutmak ve
rapor etmek
HEMŞİRELİK SÜRECİ
TANILAMA
Güvenli uygulama
Hataları önlemek
Hemşirelik öyküsü
Fiziksel değerlendirme
Neden
Tanılama?
Yaşam süreci
Beslenme durumu
Hastalık durumu
Hemşirelik
öyküsü
Yenidoğan
Böbrek fonksiyonları tam
olarak gelişmemiştir
suyun geri emilimi yetersiz
olduğu için daha fazla su
kaybederler
Solunum sayısı ve beden yüzey
alanı yetişkinlerden fazla olması
nedeniyle, daha fazla sıvı
kaybederler
Yaşam süreci
Adölesan
Metabolik süreçlerde sıvı
üretimi daha fazladır
Kızlarda menstrüel siklusun
başlaması erkeklere oranla
dengesizlik riskini
arttırmaktadır
Yaşam süreci
Yaşlılar
Vücut fonksiyonlarında
azalma ile susamaya ve
ADH’a verilen yanıtın
azalması ile risk
artmaktadır
Yaşam süreci
Aşırı karbonhidrat alımı
hiperglisemiye yol açabilir, kan
şekeri düzeyi kontrol altında
tutulmalı, gerekirse insülünle
dengelenmeli
Tuz oranı yüksek diyet alan
hastalar izotonik ve hipertonik
salin aldıklarında hipernatremi
ortaya çıkabilir
Beslenme
durumu
Ağızdan beslenemeyen
hastalarda ketoasidoz riski
artacağından ringer laktat
solüsyonu mümkün olduğunca
kullanılmamalı
Yine bu hastalarda beslenme ve
İV sıvı tedavisi için santral
venöz yollar tercih edilmeli
Beslenme
durumu
Cerrahi girişimler
Yanık
Kafa travmaları
Solunum sistemi hastalıkları
Üriner sistem hastalıkları
Kardiyovasküler sistem
hastalıkları
Gastrointestinal sistem
hastalıkları
Kanser
Hastalık
durumu
Yanıklı hastalarda
Ven seçimi sınırlı
Enfeksiyon riski var
Yanıklı ekstremiteden kateter
yerleştirilmemeli
Aynı anda bir çok sıvı, beslenme
ve kan ürünü verileceği için çok
tünelli kateterler ve santral
yollar tercih edilmelidir
Hastalık
durumu
Kafa travmalı hastalarda
Kafa içi basıncı azaltmak için
hiperozmolar sıvılar (mannitol,
hipertonik salin) kullanılır
Kateter giriş yeri olarak
antekübital ven tercih edilir
Hastalık
durumu
Ciddi kalp yetmezliği
olan bireylerde İV sıvı
tedavisinde;
santral venöz basınç
pulmoner kapiller uç
basıncı
izlenmeli
Kardiyovasküler
sistem hastalıkları
Sıvı alımı ve böbrek
fonksiyonları sıvı-elektrolit
dengesinin sağlanmasında
önemli
Böbrek
yetersizliği
Oral yol
diyare’de (ishal)
İntravenöz tedavi
ağır dehidratasyonda
ağızdan alım yeterli
değilse
peristaltizm
kaybolmuşsa
bilinç bozukluğunda
Gastrointestinal
sistem
hastalıkları
İmmün sistem baskılanmıştır
Enfeksiyon riski yüksek
Asepsi kurallarına dikkat
etmek gerekir
Hematolojik malignitelerde
tromboza eğilim arttığı için
kateterlerin yıkanma işlem
atlanmamalıdır
Malignite
Allerji durumu
değerlendirilmeli
Kan yoluyla bulaşabilecek
hastalıklar açısından hasta
değerlendirilmeli
Allerji
Yaşam bulguları
Kilo takibi
Aldığı çıkardığı takibi
Kan ve idrar testleri
Ödem durumu
İnfiltrasyon
Flebit
Kateterin çıkarılması,
kırılması, değiştirilmesi
Fiziksel
tanılama
Periferik Ödemin Değerlendirilmesi
Ödem
derecesi
Tanım
1+
Hafif çökme (<2 mm) var, hızla kayboluyor
2+
Daha derin çökme (2-4 mm) var, 10-15
saniyede kayboluyor
3+
Derin çökme (4-6 mm) var, 1 dakikadan daha
fazla sürede kayboluyor, ekstremitede yaygın
şişlik var
4+
Çok derin çökme (6-8 mm) var, 2-5 dakikada
kayboluyor, ekstremite şekli bozulmuş
Flebit Ölçeği
0
Belirti Ø
Şu bulgulardan birisi var: Giriş yeri yakınında ağrı
1
Giriş yeri hafif kızarıklık
2
3
Şu bulgulardan ikisi var: Giriş yeri yakınında ağrı
Giriş yeri hafif kızarıklık
Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır:
Kanül yolu boyunca ağrı
Eritem, sertlik
Flebit Ölçeği
4 Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır:
Kanül yolu boyunca ağrı
Eritem
Sertlik
Venöz kordun palpe edilmesi
5 Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır:
Kanül yolu boyunca ağrı
Eritem
Sertlik
Venöz kordun palpe edilmesi
Ateş yüksekliği
İnfiltrasyon Ölçeği
0
Belirti Ø
1
Deri soluktur
Herhangi bir yönde 2,5 cm’den daha az ödem
Dokununca soğukluk
Ağrı var / yok
2
Deri soluktur
Herhangi bir yönde 2,5-15 cm’den fazla ödem
Dokununca soğukluk
Ağrı var / yok
İnfiltrasyon Ölçeği
3
Deri soluk ve yarı parlak
Herhangi bir yönde 15 cm’den fazla ödem
Dokununca soğukluk
Hafif-orta şiddette ağrı
4
Deri soluk ve mattır
Derider sertlik, sızıntı
Deri renginde değişme, berelenme ve şişlik
Herhangi bir yönde 15 cm’den fazla ödem
Gode bırakan derin doku ödemi
Dolaşımda bozulma
Orta-ileri şiddette ağrı
Miktarı ne olursa olsun kan ürünleri, vezikan madde
infiltrasyonu
Hemşirelik Tanıları
İV kateter uygulaması ve İV sıvı tedavisi ile
ilgili bilgi eksikliğine bağlı anksiyete
Aşırı/yetersiz sıvı tedavisine bağlı sıvı
volüm dengesizliği riski
Yetersiz sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm
eksikliği riski
Hemşirelik Tanıları
Aşırı sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm fazlalığı
riski
İV kateter uygulamasına bağlı enfeksiyon
riski
İV kateter uygulamasına ilişkin akut ağrı
……. ilişkin bilgi eksikliğine bağlı tedaviyi
etkisiz yönetme riski
Bakımın hedefleri:
Birey sıvı tedavisinin amacını ve
risklerini bilir
Planlama Bakım
Dehidratasyon belirti ve bulguları
Hedefleri
yoktur
Ödem - sıvı volüm fazlalığı
belirtileri yoktur
Bakımın hedefleri:
Lokal-sistemik enfeksiyon
belirtileri yoktur
Vene giriş bölgesinde ağrı yoktur
Birey İV sıvı tedavisine,
komplikasyonlara ve kontrollere
ilişkin uygulamaları bilir ve
uygular
Planlama Bakım
Hedefleri
Beklenen sonuçlar:
Birey (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisinin başlatılması,
sürdürülmesi ve sonlandırılması
sürecinde tedavinin amacını ve
risklerini anladığını ifade eder
Planlama Bakım
Hedefleri
Beklenen sonuçlar:
Birey (ailesi, bakım veren) İV
kateter uygulaması ve İV sıvı
tedavisi süresince endişe
hissetmez
Birey (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisi süresince işbirliği yapar
Sıvı dengesi normale döner
Planlama Bakım
Hedefleri
Beklenen sonuçlar:
Yaşam bulguları, aldığı çıkardığı sıvı miktarı
kilosu, laboratuar bulguları normal
değerlerdedir
İV sıvı akış hızı istemde belirtildiği şekilde
verilir
İV giriş yerinin etrafındaki cilt bütünlüğü
bozulmamıştır
Beklenen sonuçlar:
Şişme, kızarıklık, hassasiyet, ağrı yoktur
Birey (bakım veren) evde sıvı takibi yapabilir.
İV tedavi komplikasyon belirtilerini izler ve
komplikasyon gelişmesi durumunda
yapılacakları uygular
Bireyin (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisinin amacı ve risklerine
ilişkin bilgi durumu değerlendirilir
Bireyin (ailesi, bakım veren) eğitime
hazır oluşluğu ve öğrenme biçimi
değerlendirilerek, eğitim için uygun Uygulama
zaman belirlenir
Bireye (ailesi, bakım veren) İV sıvı
tedavisinin amacı ve riskleri
konusunda eğitim verilir
İstemde belirtilen İV sıvı tedavisi
başlatılır, ilaç uygulamaları 6 doğru
ilkeye göre yapılır
Sıvı elektrolit dengesizliği belirtileri,
İV sıvı tedavisi komplikasyonlarına
ilişkin belirtilerin bulunma durumu
takip edilir
İV sıvı tedavisinin sürdürülmesinde,
istemde belirtilen İV sıvılar ile
değiştirilir
Uygulama
İV sıvı tedavisi için kullanılan sıvı
seti uygun şekilde değiştirilir
İV kateter giriş yerindeki
pansuman uygun şekilde
değiştirilir
İV sıvı tedavisi istemde belirtildiği
şekilde sonlandırılır
Uygulama
İV sıvı tedavisinin başlatılması,
sürdürülmesi, İV sıvı ve
pansumanların değiştirilmesi ve İV
yolun sonlandırılmasına ilişkin
hemşirelik kayıtları tutulur,
istenmeyen durumlar rapor edilir
İV sıvı tedavisi devam edecekse
bireye bakım verenin evde bakıma
ilişkin yeterliliği değerlendirilir
Bireye bakım verene evde İV sıvı
tedavisine komplikasyonlara ve
kontrollere eğitim verilir
Uygulama
Değerlendirme
Bireyin (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisi
sırasındaki işbirliği ve tedavi planına uyumu
değerlendirilerek kayıt edilir
İV sıvı akış hızı İV yolun açıklığı saat başı
kontrol edilerek kayıt edilir
Bireye İV sıvı tedavisine cevabı, sıvı-elektrolit
dengesizliği belirtileri, yaşam bulguları,
laboratuar bulguları kullanılarak
değerlendirilir kayıt edilir
Değerlendirme
Sıvı seti ve pansuman değiştirildiğinde, İV giriş
yeri enfeksiyon, infiltrasyon açısından kontrol
edilerek kayıt edilir
Sıvı seti ve pansuman değiştirildiğinde, İV yol
açıklığı kontrol edilerek kayıt edilir
Evde bireyin İV sıvı tedavisi, komplikasyon
belirtilerini izlem, komplikasyon gelişmesi
durumunda yapılacakları bilme ve uygulama
durumları kontrol edilerek kayıt edilir
İNTRAVENÖZ SIVI
TEDAVİSİ BECERİLERİ
İV sıvının kontrolü
Renk değişikliği
Partikül varlığı
Son kullanma tarihi
Sızıntı varlığı
İlaç elektrolit
eklenmişse etiket
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV sıvı ile sıvı setinin
bağlantısının yapılması
Akış hızını ayarlayan
makarayı, damlalığın 2,5 cm
altına getirme
Damlalığın ½ veya 1/3’ünü
sıvı ile doldurma
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV kateteri yerleştirme
Vene giriş bölgesinin 15 cm
üzerinden turnikeyi bağlama
Ven dolgunluğunu sağlamak için;
ılık kompres uygulama
vene parmak uçları ile
hafifçe vurma
distalden proksimale doğru
veni sıvazlama
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV kateteri yerleştirme
Vene giriş bölgesini pasif el ile
4-5 cm aşağıdan alta doğru
gerdirme
İV SIVI
Vene 10-30°’lik açı ile deriye
TEDAVİSİNİ
girme, 0,6 cm ilerletme kan
BAŞLATMA
gelince çelik iğneyi geri çekme
Vene giriş yerinin 3 cm
üzerinden basınç uygulayarak
turnikeyi çözme
Kayıt
Sıvı tipi
Sıvı miktarı
Sıvı akış hızı
Ven bölgesi
Kateter çap ve numarası
İnfüzyon pompası kullanılma
durumu
Bireyin tepkisi
İşlemin kaç kez tekrarlandığı
İşlemi yapan hemşirenin parafı
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
Hekime rapor edilecek durumlar
İnfiltrasyon
Flebit
Hipovolemi
Hipervolemi
Elektrolit dengesizliği belirtileri
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
BAŞLATMA
İV sıvıyı değiştirme
Yeni sıvı kullanılacağı saatten
en az 1 saat önce (hastaya
giden sıvı 100 ml kaldığında)
kontrol edilerek hazırlanmalı
İV sıvı setini değiştirme
Eski sıvıyı askıdan çıkart, ters
çevir, sıvı setini çıkar
Setin değiştirildiği tarih, saat
ve kimin değiştirdiğini
belirten etiketi haznenin
altına yapıştır
İV giriş yerini değerlendirme
Enfeksiyon
İnfiltrasyon
İV
PANSUMANI
DEĞİŞTİRME
İV kateteri çıkartma
Vene giriş bölgesine hafif
bası uygula, kateteri düz
ve yavaş bir şeklide çek
Yeni bir steril spancı
kateter giriş bölgesi
üzerine koy flasterle
tespit et
İV SIVI
TEDAVİSİNİ
SONLANDIRMA