Transcript ACL213 Acil Hasta Bakımı III

ÇEŞİTLİ
ÖZELLİKLERE
SAHİP
HASTALARA
YAKLAŞIM
* Acil durumların tümü strese neden olur
(veya stres yaratır)
* Hasta ve yaralı korkmuş olacağından,
başkalarının el ve vücut hareketleri ile
davranışlarını yanlış yorumlamaya açıktır
* Hastanın/yaralının öncelikle
sakinleştirilmesi ve güvenli ellerde olduğu
izleniminin verilmesi önemlidir
* O nedenle, paramedik iletişim kurma
becerisine sahip olmak zorundadır
* Hasta kadar paramedik de durumsal stres
içindedir. Ancak, paramediğin görevi stresini
kontrol altına alarak karşısındakini
rahatlatmaktır
* Uyumsuz kişilere yaklaşımda, özel iletişim
sorunları yaşanabileceğinden paramedik bu
durumlarda da nasıl davranması gerektiğini
bilmelidir
ETKİLİ İLETİŞİM
İÇİN
Ø Karşınızdaki kişi (hasta, hasta
yakını, arkadaşınız ve herkes) ile
göz teması kurun ve bunu
sürdürün. Hastaya, ilgi alanınızdaki
“tek şey olduğu” hissini verin.
Ø Hiç kimseyi hor görmeyin ve
gereksiz övgülerden kaçının
Ø Çok yüksek ya da alçak sesle,
hükmeder tavırla konuşmayın
Ø Yavaş, anlayabileceği düzeyde,
açık ve net konuşun
ØSorularınızı yanıtlamaları için
zaman tanıyın.
Korku ve ağrı nedeniyle
hastalar/yakınları doğru
düşünemeyebilirler ve en basit
soruları yanıtlarken bile zamana
gereksinim duyabilirler
Ø Her zaman doğruyu söyleyin
Ø Söylemeniz gereken şey hoş
olmasa da doğruyu söyleyin.
ØDoğru olmayan şeyler
söylendiğinde:
§ Hastanın size olan inancı sarsılır
§ Sizin kendinize olan güveniniz
azalır
ØHastaya her zaman doğruyu
söylemeyebilirsiniz. Ancak hasta
veya ailesi kendileriyle ilgili soru
sorduklarında doğru cevap verin.
Açık bir soru dürüst bir cevabı hak
eder.
Ø Vücut dilinizin farkında olun.
Hastalar sizin hareketlerinizi yanlış
yorumlayabilirler.
Ø Sözsüz iletişim bazen çok
önemlidir
Ø Özellikle, korkutucu bir görünüm
sergilemeyin
Ø Profesyonelce davranın: sakin
olun.
Ø Hastanın
rahatlamasını/gevşemesini sağlayın.
Yatarak mı oturarak mı rahat ? Çok
mu sıcak üşümüş mü ? Yanında bir
yakınını mı istiyor ?
Ø Hastaya ismi ile hitap edin; Ali bey,
Ayşe hanım vs.
Bu şekilde konuştuğunuzda hasta
(ve kim olursa olsun herkes) kendisini
önemsediğinizi, ona değer verdiğinizi
düşünür. Bu ise, daha başlangıçta
iletişimi kolaylaştırır. Hiçbir zaman
“amca, teyze, ufaklık” gibi sözler
kullanmayın
Øİletişim kurmakta zorlandığınız
kişiyle konuşurken, yüzüne bakın,
sözleriniz basit ve anlaşılır olsun,
birden fazla anlam(ima) içermesin
ØSorunuzu yanıtlaması için hastaya
zaman tanıyın ve hastayı dinleyin,
dinlediğinizi gösterin
YAŞLI
(GERİYATRİK)
HASTALARA
YAKLAŞIM
Ø Yaşlı(65 yaş üzeri)
hastaların sağır olduğu veya
sizi anlayamayacağı
varsayımıyla yaklaşmayın
Ø Yaşlı hastaların çoğunda
sanılanın aksine duyma ve
düşünme sorunları yoktur,
gençlere göre manevi açıdan
daha hassas ve kırılgan
olabilirler
Ø
O nedenle, yaşlı hastalara
bağırmadan, sakin ve yavaş
yaklaşılmalıdır
Ø
Çok iyi öykü alabilirsiniz.
Ancak sorularınızı,
yanıtlamaları için zaman tanıyın
Ø
Hiçbir zaman yaşlılarla
çocukla konuşur gibi
konuşmayın
Ø
Konfüzyon, anksiete,
görme, duyma, bunama,
yaşlılığa bağlı hafıza bozukluğu
belirtileri olup olmadığını
araştırın
Ø
Unutkanlığının nedeninin;
yaşlılık mı, önceki geçirilmiş
hastalık mı yoksa çağrılma
nedeni mi olduğunu mutlaka
araştırın ki yanlış tanı koymayın
Ø
Kemik ve kas yapıları
zayıfladığından ani ve hızlı
hareketlerden kaçınılmalıdır;
aksi halde kırıklara neden
olunabilir
Ø
Yaşlı hastaların eşlerinin
de yardıma gereksinimi vardır.
Uzun yıllar evli olduğu
sevdiği eşinin ambulansla
götürülmesi korkutucu ve
endişe verici olacağından
birkaç dakikanızı ayırarak, neyi
niçin yaptığınız konusunda
ailesini bilgilendirin
ÇOCUK
HASTALARA
YAKLAŞIM
Ø Çocuklar
hastalandıklarında ve
yaralandıklarında çok fazla
korkarlar
Ø Tanıdık yüzler ya da
eşyalar korkularını azaltabilir
O nedenle; özellikle okul
öncesi (hatta okul) çağındaki
çocukların sevdiği ve istediği
oyuncağı vb objeyi almasına
izin verin. Çocuğun yanında
ebeveynlerinden birinin olması
işinizi her zaman kolaylaştırır –
ancak yapılan işlemlerden
etkilenen biri olmamasına özen
gösterin
Ø Yalanların ve aldatmaların
farkına çabuk vardıkları için, çocuğa
her zaman doğruyu söyleyin
Ø Çocuğa, yapılan işlemlerin ne
olduğu, niçin yapıldığı sürekli
anlatılırsa işbirliği yapabilir, bu ise
tedavinizi kolaylaştırır
Ø Eğer, tedavi ağrıya neden
olacaksa (iğne, kırığın desteklenmesi
gibi durumlarda) çocuk önceden
bilmelidir ki, sorun yaşamayın
Ağrının uzun sürmeyeceği,
yapılan işlemle kendisini daha sonra
daha iyi hissedeceği, açıklanmalıdır.
Ø Çocuğun mahremiyetine, en az
erişkin kişide olduğu kadar saygılı
olun. Giysilerinin çıkarılması
gerektiğinde nedenini söyleyerek
birlikte çıkarmaya çalışın
Ø
Mümkün olduğunca göz
hizasında olacak şekilde oturun ve
göz temasını kaybetmeyin
Ø
Sesinizin tonu önemlidir;
profesyonelce ve arkadaşça
olmalıdır. Sert veya çocuk gibi
konuşmayın
Ø
Yardımcı olmak üzere orada
bulunduğunuzu çocuğa hissettirin
SAĞIR VE DİLSİZ
HASTALARA
YAKLAŞIM
Ø
Sağır ve dilsiz olmanın
zeka düzeyi ile ilgisi olmadığını
unutmayın.
Ø
Bazıları okuyup-yazabilir,
dudak okuyabilirler, hatta
anlaşılması zor bile olsa
konuşabilirler
O nedenle,
Ø
Okur-yazar olanla,
yazışarak anlaşabilirsiniz
Ø
Dudak okuyabilenin
yüzüne bakarak (dudak
hareketlerinizi görebilecek
şekilde), konuşursanız sizi
anlayabilir
Ø Basit cümlelerle, yavaş,
anlaşılır ve net konuşun
Ø Boşuna bağırmayın, sizi
duyamaz
Ø Bazı işaret dillerini
öğrenebilirseniz size çok
yardımı olur
Ø Yanınızda mutlaka
yazacak kalem ve bloknot
bulundurun
Ø Kısa cümleler kurun ve
okunaklı yazın
GÖRME ÖZÜRLÜ
HASTALARA
YAKLAŞIM
Ø Görme özürlülerin
çoğunda duyma ve dokunma
duyuları çok hassas ve
keskindir
Ø
Sağırlarda olduğu gibi bu
kişiler de normal zekaya
sahiptir. Ancak olanı biteni
göremedikleri için endişeli
olurlar. O nedenle,
* Yapacağınız her işlemi
ayrıntısıyla açıklayın
(…kolunuzdaki kirlenmiş yarayı
yıkayıp kapatacağım ve kolunuzun
hareketini önlemek üzere havalı atel
dediğimiz malzeme ile
destekleyeceğim… gibi)
* Uygun olduğunda hasta ile
fiziksel teması sürdürmek amacıyla
elinizi hastanın eline ya da omzuna
koyun
* Yürümesi gerektiğinde,
paramedik hastanın koluna girerek
itmeden, yönlendirmelidir
* Bastonu varsa alarak, elinin
altında olmasını sağlayın
Ø Görme özürlülerin gören
gözü olan köpeklere özel
muamele gerekir. Hastaneye
götürülemiyorsa; paramadik,
köpeğin bakımını sağlayacak
birine teslim edilmesinden
sorumludur
TÜRKÇE BİLMEYEN
HASTALARA
YAKLAŞIM
Yurtdışından gelen yabancılar
ile yurt içinde bazı bölgelerde
yöresel dilin konuşulması
nedeniyle Türkçe bilmeyen ve
Türkçe’yi hiç anlamayan
kişilerle her zaman karşılaşmak
mümkündür. Bu durumda
Ø
Hayati tehlike oluşturan
durum varsa,düzeltilir.
Ø
Çevreden edinilen bilgiye
göre tedavi yönlendirilir (ilk
değerlendirme aşaması)
Ø
İkinci değerlendirme
yapmak üzere öykü almak için
tercüme yapabilecek birini
bulmaya çalışın
Bunların dışında siz yardımcı
olabilecek ipuçları:
Ø Tıp dilini kullanmaktan
kaçının ki anlaşmanız
kolaylaşsın
Ø Uygun hareketlerle veya
vücudun ilgili bölümlerini
göstererek, görsel ipuçları ile
daha kolay anlaşabilirsiniz
Ø Dünyada en yaygın
konuşulan bir yabancı dili
öğrenmeye çalışın
Ø Çalıştığınız bölgede yaygın
olarak kullanılan yöresel dili
öğrenin
TUTARSIZ/ŞAŞKIN
HASTALARA
YAKLAŞIM
Confuse (konfüze): şaşkın,
kafası karışık,her şeyi birbirine
karıştıran,bir dediği diğerini
tutmayan, tutarsız davranan
Günlük yaşamda; acil durum
ile yoğun stres, normal
insanların da konfüze
olmalarına neden olabilir.
DİKKAT: Konfüzyonun tıbbi
tedavi gerektirecek bir hastalık
ya da yaralanma belirtisi olup
olmadığını ayırt etmeniz çok
önemlidir. Zira bu durumlarda
vereceğiniz acil bakım ve
yaklaşım değişir.
Bu hastalarla iletişim
kurarken;
Ø Kişinin zekasında bir sorun
olmadığını, geçici bir sorunla
karşı karşıya olduğunuzu
unutmayın
Ø Yavaş ve anlaşılır
konuşun. Hastanın
söylediklerinizi anladığından
emin olun.
Ø Sorunuza cevap vermesi
için zaman tanıyın
Ø Bazı özel işlemlerin birden
fazla anlatılması gerekebilir;
iletişim için çaba harcamanız
gereken bir durumdur.
ZEKA ÖZÜRLÜ
HASTALARA
YAKLAŞIM
Zeka özürlü (geri zekalı, mental
retarde) : zeka yaşının fiziksel
gelişiminden daha geri olduğu
durumlardır.
Örnek : 15 yaşındaki bir gencin,
vücut gelişimi yaşına uygun
olduğu halde, davranışlarının
ve konuşmasının 3 yaşındaki
çocuk düzeyinde olmasıdır
Kalıtsal hastalıklarda da zeka
geriliği olabilir: mongolizm vb
Ø Genellikle ürkek, korkmuş
hastalardır
Ø İletişim kurmak çok zor
olabilir, ailesinden destek
alabilirsiniz
Ø Yavaş konuşun ve cevap
verebilmesi için zaman tanıyın
Fiziksel özürlülük zeka
özürlülükle aynı değildir.
Fiziksel özürlü kişiler çok zeki
olabilirler.
DAVRANIŞSAL
ACİLLER
Hastanın duygu, düşünce ve
davranışlarının önemli sorun
oluşturduğu acil durumlardır
En önemli davranışsal aciller:
saldırganlık ve uyumsuzluktur
Hastanın işbirliği yapamadığı
durumlar saldırgan davranışla
karıştırılmamalıdır
Davranışsal acillere (saldırganlığa
veya uyumsuzluğa) neden
olabilen sorunlar:
*
Dil bilmeme
*
Algılama bozuklukları
*
Zeka geriliği
*
Eğitimsizlik
*
Duygusal tepkiler
*
Nörolojik hastalıklara bağlı
bilişsel işlev bozuklukları
*
Madde (alkol, uyuşturucu, ilaç)
etkisi
*
Psikiyatrik hastalıklar
(paranoya, depresyon, intihara
eğilim, manik atak, panik atak vs)
*
Kişilik bozuklukları
UYUMSUZ /
SALDIRGAN
HASTAYA
YAKLAŞIM
Saldırgan hasta:
Çevresindekiler için tehlike
oluşturan hastalar
Uyumsuz hasta : ele avuca
sığmayan, iletişim kurulamayan
hastalar
Her iki hasta grubu da tedavide
gecikmeye yol açar. Anlatılan
iletişim kurma yöntemleri
uyumsuz davranışı
değiştirmede etkisizdir. Bu tip
hastalarla sanıldığından sık
karşılaşılmaktadır.
DİKKAT: bazı insanların, stres
karşısında normal reaksiyon
olarak uyumsuz davranışlar
sergileyebileceklerini unutmayın
Bu gibi hastalarla işbirliği
kurmak için genel ilkeler :
Ø Hastanın anlattıklarını dinlemek,
gerekirse basit bir muayene yapmak
Ø Zaman ayırmak, sabırlı olmak
Ø Yargılayıcı olmamak
Ø Tanı, tedavi ve bekleme
nedenleri hakkında açıklamalar
yapmak
Ø Durumun daha kötüleşmesine
neden oluyorsa yakınlarını
uzaklaştırmak
Ø Hastanın güvenini sağlamak için
doğruyu söylemek
SALDIRGANLIĞA
NEDEN
OLABİLECEK
HASTALIKLAR
* Alkol, uyuşturucu, ilaç
zehirlenmeleri
* Psikiyatrik hastalıklar (şizofreni,
mani, paranoya, kişilik bozukluğu vb)
* Beyin hastalıkları (sara, bunama
vb)
* Beyin zedelenmesine neden olan
kazalar
* Beyni etkileyen bedensel
hastalıklar (karaciğer, böbrek
hastalıkları gibi)
* Metabolik bozukluklar
Diabetik koma
İnsülin şoku
Troid hastalıkları
* Nörolojik hastalıklar
* Organik beyin sendromu
PARANOYA:
Hasta, hep şüphe içindedir; diğer
kişilerin kendisini öldürmek,
yaralamak istediklerine inanabilir
MANİ:
Hasta aşırı ajite(manik) olabilir. Deli
gibi etrafta dolaşır, hızlı konuşur ama
cümlelerin hiç birini bitiremez veya
düşünceyi tamamlayamaz
DEPRESYON:
Hasta hiçbir şey yapmak istemez,
hareket etmez, iletişim kurmaz ve
soruları yanıtlamaz
İntihar (suicid) girişimi:
Hasta kendini öldüreceğini
söyleyebilir. Daha öncede intihar
girişimi olmuş olabilir
SALDIRGANLIK
OLASILIĞINI
ARTIRAN
NEDENLER
Ø Erkek olma
Ø 15-24 yaş
Ø Yoksulluk ve eğitimsizlik
Ø Aile ve çevre desteğinin
olmaması
Ø Geçmişinde saldırganlık
öyküsü
Ø Çocuklukta şiddete maruz
kalması
Ø Madde bağımlılığı
Ø Çözümlenemeyen önemli
yaşam sorunları
Ø Kalabalıklar ve galeyan
ortamları
SALDIRGANLIĞIN İPUÇLARI
Duruş : koltuk kenarında gergin
oturuş
Konuşma : yüksek sesle,
eleştirel ve tehdit edici
Hareketler : yerinde durama,
kolay uyarılma
Diğer : sıvalı kollar, göz
temasından kaçınma, kendisine
hitap edildiğinde arkasını
dönme, çevrede bulunan
kırılmış eşyalar
SALDIRGAN KİŞİYE
YAKLAŞIM
Ø Mümkün olduğunca ortama
yalnız girmemek
Ø Kişi silahlı ise, mutlaka polisten
yardım istemek
Ø Çevredeki bulunabilecek diğer
tehlikeli nesnelerin varlığını dikkatli
gözlemle araştırmak (bıçak,
demir/tahta sopa vs)
Ø Yumruk ve tekme mesafesine
girmemek
Ø Çıkış yolunu/kapısını daima
arkanızda tutmak; çıkış yolu ile
aranızda hasta olmamalı
Ø Kişiye arkanızı dönmemek
Ø Kendinizi tanıtıp, neden orada
bulunduğunuzu açıklamak
Ø Doğruyu söylemek, yalan
söylememek
Ø Sakin olup, acele etmemek
Ø Sınır ve kural koymak
Ø Kararlı ve kesin mesajlar vermek
Ø Yargılamamak, tartışmamak,
etiketlememek
Ø Ona dışardan nasıl
göründüğünü söylemek
HASTALIKLARDAN
KAYNAKLANAN
SALDIRGANLIĞA
YAKLAŞIM
Yanında içki veya ilaç
bulduğunuz kişiye hemen “bir
sarhoş daha” yaklaşımı yerine
(ağzında koku olsun ya da
olmasın) başka nedenler
olabileceğini hep aklınızın bir
köşesinde bulundurmayı
unutmayın
Bilinç düzeyi bozulmuş
saldırgan hastanın bu
durumuna yol açan hastalığının
tespiti için acil bakım verilerek
en kısa zamanda hastaneye
ulaştırılması gerekir
• Diyabetliler hipoglisemik veya
hiperglisemik şok nedeniyle anormal
davranışlar sergileyebilir
• Tiroid hastalığında ajitasyondan
ağır letarjiye kadar değişebilen
anormallikler görülebilir
Bu gibi metabolik hastalıklar iyi bir
öykü ile belirlenebilir ve uygun acil
bakım hayat kurtarabilir
(örnek:hipoglisemik şok)
• Organik beyin sendromunda ilk
önce kişilik değişimi
görülür.Çoğunlukla, fonksiyonlarını
yavaş yavaş kaybetmiş yaşlılardır.
• Bazen birkaç hafta önce kaza
nedeniyle beyin sarsıntısı geçirmiş
kişilerde de anormal davranışlar
görülebilir
Ø Hastalık nedeniyle
saldırganlaşan kişi aynı zamanda
yaralanmış olabilir. Gerekli acil bakım
verilmelidir
Ø Polisten yardım isteyin
Ø Fiziksel müdahale gerekebilir.
Bu, iyi planlanmalı ve mümkün
olduğunca fazla sayıdaki kişiyle
gerçekleştirilmelidir
Ø Fiziksel müdahale sonucunda
kişinin bağlanması gerekebilir
SALDIRGAN
HASTANIN
BAĞLANMASI
Ø
Ülkemizde henüz saldırganlık
olaylarında, geliştirilmiş ve standardize
kısıtlayıcıların kullanılması söz konusu değil.
Ø
Özgürlüğün kısıtlanması anlamına
gelen bağlama ile ilgili olarak polise yetki
verilmiştir, ancak sağlık personeli ile ilgili bir
yasa yoktur. O nedenle, hastayı bağlarken
mutlaka doktor onayı alın
Ø
Kelepçe, metal ve deri kısıtlayıcılar
yerine çarşaf ya da bez kısıtlayıcılar tercih
edilmelidir
Ø
Hasta belinden, el ve ayak
bileklerinden dolaşımı engellenmeyecek
şekilde bağlanmalıdır, sık sık nabız kontrolü
yapılmalıdır
Ø Hasta teskin edilmeye çalışılmalıdır
Ø Hasta sol yan yatırılırsa, solunum
sıkıntısı olmaz ve aspirasyon önlenmiş olur.
Diğer bir etkisiz hale getirme
yöntemi :
Ø Sedyeye yüz üstü yatırarak bağlamak
Ø Kepçe sedyeye yüz üstü yatırılan
hastanın üstüne ikinci bir kepçe sedye
kapatılarak aşırı saldırgan hasta hareketsiz
hale getirilebilir.
Ø Tüm yapılanlar ve gerekçeleri kayda
geçirilir
SALDIRGANIN
KURBANLARINA
YAKLAŞIM
Ø Olay yerindeki suç
kanıtlarını korumak ve polise
teslim etmek
Ø Kendinizi tanıtmak ve
amacınızı açıklamak
Ø Yaralarına bakım vermek
Ø Sağlık kuruluşuna
nakletmek
Ø Hastayı dinlemek ve
sorularla bunaltmamak
Ø Tartışmamak,
yargılamamak
Ø Öfkeyi dışa vurmasına izin
vermek, bu öfkeyi kişisel
algılamamak
Ø Tedaviyi reddediyorsa, ikna
etmek
Ø Ajite ise yatıştırmak