Transcript pobierz - aleksandra derra

Poglądy
późnego
Wittgensteina
na temat
filozofii,
języka oraz
nauki
M e t o d o l o g i a
antydogmatyczny sceptycyzm
analiza filozoficzna
antyscjentyzm i postulat
nieteoretyzowania
naturalizm
rola praktyki
nieklasyczna metafizyka: gramatyka
Antydogmatyczny sceptycyzm
antyfundamentalizm
antyesencjalizm
anty-episteme
(niezaprzeczalnie pewna,
niekwestionowalna,
ponadczasowa, niezależna od
języka wiedza)
„zwykła” użyteczna
ludzka wiedza
analiza
filozoficzna
usuwanie
nieporozumień
dotyczących użycia
słów i wyrażeń w
języku odnoszącym się
do faktów, doznań czy
fenomenów.
porządkowanie pojęć
klarowne objaśnienie
funkcje pojęć w
grach językowych
antyscjentyzm / przeciwteoriom
Wszelkie wyjaśnienie musi
zniknąć, a jego miejsce winien
zająć tylko opis. (§109 )
My sprowadzamy słowa z ich
zastosowań metafizycznych z
powrotem do użytku codziennego.
(§116 )
Nie ma czegoś takiego jak metoda
filozofii, są natomiast różne
metody, niejako różne terapie.
(§133)
naturalizm
wszystko należy do świata
natury
Nie-klasyczna metafizyka
idiosynkretyzowanie miast
generalizowania
„znaczenie”, „myśl”,
„procesy mentalne”, „logika”
jako zwyczajne fenomeny
dające się zbadać w
praktyce
nie jako tajemnicze
nienaturalne byty
kontekst społeczny
Działanie jest czymś najbardziej
pierwotnym!
Odrzucenie tradycyjnych dwuaspektowych
teorii znaczenia!!
ISTOTA ZNAJDUJE SWÓJ
WYRAZ W GRAMATYCE
(DF §371)
Zasady gramatyki głębokiej
nie są przypadkowymi
opisami ani nie są
zasadami empirycznymi,
ale są logicznie
(gramatycznie)
konieczne.
Przykład
Fakt, że odczytujemy je
jako walczących ze sobą
szermierzy, nie należy do
tych znaków jako rysunków
kształtów na papierze, ale
jest sposobem,
w jaki je widzimy.
Sposób ten to właśnie
element gramatycznej
struktury, dzięki której znaki
mają użycie
...gramatyka jest strukturą sposobów,
w jakie używamy języka...
Reguły gramatyczne mają charakter
aprioryczny, ponieważ nie da się ustalić ich
poprawności, konfrontując je z rzeczywistością,
faktami czy inaczej rozumianym filozoficznym
residuum.
Nie pozwolą nam one odpowiedzieć na
pytanie, dlaczego coś jest takie, a nie inne, ale w
ogóle umożliwią nam takie pytanie zadać!
Problemy FILOZOFICZNE
nie są teoretyczne; oderwane od
ludzkiej praktyki i ludzkiego życia.
nie są empiryczne
(filozofia ≠ teoria naukowa)
 struktura rzeczywistości to cień
gramatyki, zatem badanie języka przynosi
większą jasność w kwestii rzeczywistości.
Konsekwencje dla badań nad językiem
Pytać o użycie
Użyteczne słowo
dookreślające jakieś
pojęcie to nie powód, by
poszukiwać jednej
zasadniczej rzeczy, która
nadaje mu znaczenie.
Język jest ciągiem
różnego rodzaju gier
o różnych
celach.
O kategorii użycia z Dociekań
DF §10:
Cóż więc oznaczają wyrazy tego
języka? — Jakżesz miałoby się to ujawnić, jeżeli nie w
sposobie ich użycia?
DF §23:
Istnieje
niezliczona
ich
ilość:
niezliczona ilość sposobów użycia tego wszystkiego, co
zwiemy “znakiem”, “słowem”, “zdaniem”.
DF §43:
Wielką klasę przypadków, w których
stosuje się słowo “znaczenie” — choć nie wszystkie
jego zastosowania — można objaśnić tak: znaczeniem
słowa jest sposób użycia go w języku.
O kategorii użycia z Dociekań
DF §133: Nie chodzi nam o to, by system
reguł dotyczących użycia naszych słów jakoś
niesłychanie wysubtelnić albo skompletować.
DF §421: Spójrz na zdanie jako na
narzędzie, a na sens zdania jako na jego użycie.
DF §560: (…) chcąc zrozumieć użycie słowa
„znaczenie”, zobacz, co nazywa się „objaśnieniem
znaczenia”.
Gebrauch/Use/użycie
Satz/sentence/zdanie
Sprache/langauge/
język
Sprachspiele/language
-game/gra językowa
Tätigkeit/activity/
czynność
Lebensform/form of
life/sposób życia
kategorie
PIĘĆ ASPEKTÓW UŻYCIA
1. Sposób, w jaki byty językowe są budowane.
2. Okoliczności, w jakich użycie się przejawia: zachowanie,
rodzaj sytuacji pozajęzykowej.
3. Kryteria poprawności, jakie dają się wyabstrahować
z prawidłowości konstytuujących użycie.
4. Role jakie odgrywają wyrażania w grach językowych.
5. Elementy pełnej, głębokiej gramatyki.
Sam przez się każdy znak zdaje się martwy.
Co nadaje mu życie? — Żyje on w użyciu.
Czy ma wówczas w sobie tchnienie życia?
A może tym tchnieniem jest użycie
(DF 432)
Znak jako kategoria podstawowa.
Nie ma w „znaczeniu” dwóch aspektów!
Pytanie o użycie ≠ pytanie o znaczenie
Gra językowa
Język jest zbiorem gier
językowych.
Gra językowa składa się
z języka i czynności, w które
język jest wpleciony (DF §7).
Stanowi podstawowy
element języka
prymitywnego.
Gry językowe są obwarowane
regułami (DF §567).
Reguły nie odgrywają jednej
określonej roli, ale role
rozmaite (DF §53).
Stanowią drogowskaz, dzięki
któremu wiadomo, jak należy
postępować w danej grze
językowej.
Praktyka dostarcza względnie
jasnej interpretacji
postępowania zgodnie z
regułami.
reguły
Niejasności, jakie pojawiają się
kiedy mowa jest o regułach, nie
sprawiają, że reguły te znikają albo, że
nie da się ich zastosować.
Nie mają one statusu absolutnego,
ale to nie znaczy, że ich nie ma.
Nawyki, zwyczaje,
instytucje
wspólne, zbiorowe,
dotyczą grupy ludzi.
rola treningu i
uczenia (tresury).
Kompetencja to
określony nawyk i
postępowanie w
praktyce.
„Regułą kieruję się ślepo”
Po prostu tak właśnie postępuję
Nie rozważam poszczególnych kroków
Jestem zmuszona do określonego
postępowania,
Nie mogę wskazać na ostateczną rację
kolejnych etapów swojego postępowania.
Kolejne kroki są już ustalone jako
dopuszczalne przejścia w określonej grze.
2 poziomy mówienia
o regułach
Poziom kierowania
się regułami
(praktyczny, dający
się rozpoznać w sposobie,
w jaki używany jest
język)
oraz poziom
sądzenia
o tym, że się
kierujemy regułami
(prywatny).
Kroki, których nie poddaje się w wątpliwość
to wnioskowanie logiczne. Ale nie dlatego nie
poddaje się ich w wątpliwość, że ‘niezawodnie
odpowiadają prawdzie’ (...).
Nie chodzi tu wcale o jakąś odpowiedniość między
tym, co powiedziane a rzeczywistością;
jest raczej tak, że logika poprzedza taką
odpowiedniość; w tym mianowicie sensie, w
jakim ustalenie pomiaru poprzedza trafność lub
błędność ustaleń dotyczących długości”.
Uwagi o podstawach matematyki,
część I, punkt 156, s. 96/72.
...mówienie jest
częścią pewnej
działalności,
pewnego sposobu
życia ...
DF, cz. I: §19, 23,
241;
cz.II: s. 243, 317.
sens biologiczny:
naturalne uposażenie
człowieka jako gatunku
sens kulturowy:
historia ludzkiej
kultury oraz zjawiska,
które utrwalały taki a
nie inny sposób jej
funkcjonowania.
Społeczna praktyka, ale nie-społeczne znaczenie
Dwuaspektowa teoria znaczenia wymaga dookreślenia
źródła, z jakiego pochodzi ożywienie znaku.
Wittgenstein odrzuca dwuaspektowość, a tym samym
platońskie, mentalistyczne a także społeczno-kulturowe
ujęcia znaczenia.
Wspólnota (społeczeństwo) jest redundantna jako źródło
gramatyki. Przyjmując, że indywiduum może posługiwać
się symbolami jako znaczącymi dzięki temu, że odnosi je do
sposobu, w jaki używają je inni, zakładamy, że pozostali
użytkownicy języka już używają symboli jako znaczących.
Zakładamy więc coś, co mieliśmy uzasadnić.
Antykartezjanizm
Język ma charakter
publiczny, jest
podzielany przez
członków wspólnoty
użytkowników języka,
można się go nauczyć
w procesie
długotrwałego treningu,
aż staje się elementem
zwykłego
i powszedniego
nawyku.
przeciwko czemu?
„Język prywatny” to język, w którym opisuje się
własne przeżycia wewnętrzne, zrozumiałe tylko dla
doznającej ich osoby.
Składają się na niego dźwięki, których nikt inny nie
rozumie.
Tylko SAMO doznawanie jest sferą ściśle
prywatną, opis doznań nie JEST już czymś
prywatnym.
Nie istnieje więc coś takiego jak język prywatnych
doznań, ponieważ z założenia język jest
fenomenem publicznym.
wnioski na temat znaczenia
Znaczenie nie jest bytem (ani platońską
ideą, ani bytem mentalnym, ani żadnym
bytem fizycznym).
Znaczenie nie jest czymś, co posiada
ukrytą tajemniczą naturą dostępną tylko
w głębokim (klasycznie metafizycznym)
filozoficznym badaniu.
Znaczeniem słowa jest sposób użycia go w
języku.
Kategoria użycia pozwala badać znaczenie,
odgrywa rolę metodologiczną.
Znaczenie wyrażenia czy zdania jest
konstytuowane przez sposób, w jaki dane
wyrażenie lub zdanie jest użyte.
O znaczeniu mówimy wtedy, kiedy istnieje
użycie danego wyrażenia powiązane z całą gamą
praktyk pozajęzykowych.
Użycie jest właściwie badane jedynie wtedy,
kiedy analizujemy je w powiązaniu z praktyką.
Język jest zbiorem gier językowych, które
konstytuowane są przez reguły.
O użyciu można mówić tylko w obrębie gry
językowej.
Dzięki użyciu reguły stają się dostępne
użytkownikowi języka.
Umiejętności posługiwania się językiem nabywamy
w trakcie treningu uczenia się codziennych praktyk
językowych.
Reguły mają charakter przygodnie w języku
przyjętych (nie przez kogoś) metod postępowania,
które nie posiadają uzasadnienia, a których można
się nauczyć tylko we wspólnocie językowej.
Język nie ma swojej ukrytej istoty, esencji.
Gry językowe nie mają istotowych własności
wspólnych. Charakteryzują je podobieństwa
typu rodzinnego.
Język jest naturalnym elementem ludzkiego
świata, powiązanym z innymi jego składowymi
w złożone relacje (sposób życia).
Język jest zbiorem narzędzi, które służą
różnorodnym celom.
Język (jako przedmiot badań) nie jest „czymś”
tylko empirycznym, choć daje się obserwować w
swoim funkcjonowaniu.
Sposoby użycia składają się
na głęboką gramatykę języka.
Zadaniem filozofii nie jest tworzenie języka idealnego,
ale rozjaśnienie użycia językowego w istniejącym
języku, którym się posługujemy.
Objaśnianie znaczenia nie polega na dostarczeniu
empirycznych wyjaśnień funkcjonowania języka czy
pokazaniu związków przyczynowych między językiem
a światem.
Poznanie roli słów w danych grach językowych
umożliwia rozwiązanie paradoksów filozoficznych,
które powstają, kiedy słowa i wyrażenia zostają
wyrwane z naturalnych kontekstów ich zastosowania.