Transcript attachment_id=143

Metodyka nauczania języka polskiego
Wykład 5
Kształcenie językowe na lekcjach języka polskiego
Dr Krzysztof Koc
Istota i cele kształcenia językowego
Formy wypowiedzi ćwiczone w szkole
•
opis (sytuacji, przedmiotu, przeżyć wewnętrznych, osoby, krajobrazu), charakterystyka,
rozprawka, recenzja, wywiad, reportaż, sprawozdanie, zaproszenie, podanie, ogłoszenie,
poradnik, list, życiorys, hasło słownikowe, informacja, opinia, esej, przemówienie, wykład,
referat, artykuł, streszczenie, notatka, zawiadomienie, interpretacja.
Każda z tych form ma inną strukturę, składa się z innego zestawu środków językowych i w
związku z tym każda wymaga opracowania odmiennego zestawu ćwiczeń umożliwiających
opanowanie umiejętności ich samodzielnego tworzenia.
•
obligacje dotyczące kształcenia językowego dotyczą takich sfer porozumiewania się jak
słuchanie, mówienie, czytanie i pisanie.
Zadaniem polonisty jest z jednej strony komplementarne ich traktowanie umożliwiające
prawidłowy rozwój ucznia, a z drugiej takie rozwijanie kompetencji językowej i komunikacyjnej,
które uwzględnia autonomię każdej z tych sfer.
Istota i cele kształcenia językowego
Zapisy w podstawie programowej dla szkoły podstawowej
Wymagania ogólne:
•
odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji
• tworzenie wypowiedzi
Czynnościowy sposób zapis treści kształcenia w podstawie programowej
Istota i cele kształcenia językowego
Zapisy w podstawie programowej dla szkoły podstawowej
Wymagania szczegółowe:
Uczeń bowiem kończący np. edukację w szkole podstawowej to ktoś, kto m.in. sprawnie
czyta, identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi, identyfikuje wypowiedź na podstawie
jej funkcji, rozpoznaje różne formy gatunkowe wypowiedzi, rozpoznaje podstawowe funkcje
składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach, rozpoznaje w tekście rodzaje zdań i
rozumie ich funkcje, rozpoznaje kategorie gramatyczne i rozumie ich funkcje w wypowiedzi,
rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania, tworzy spójne teksty na
tematy poruszane na zajęciach – związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi
tekstami kultury, formułuje pytania, tworzy wypowiedzi pisemne w różnych formach
gatunkowych, dostosowuje sposób wyrażania się do oficjalnej i nieoficjalnej sytuacji
komunikacyjnej oraz do zamierzonego celu.
Czynnościowy sposób zapis treści kształcenia w podstawie programowej
Istota i cele kształcenia językowego
Zapisy w podstawie programowej dla szkoły podstawowej
Wymagania ogólne i wymagania szczegółowe
Czynnościowy sposób zapis treści kształcenia w podstawie programowej
Konsekwencje dydaktyczne:
•
•
sytuowanie ucznia na lekcjach poświęconych kształceniu językowemu zarówno w
roli nadawcy, jak i odbiorcy wypowiedzi,
konieczność aranżowania rozmaitych sytuacji komunikacyjnych i zwracania uwagi
na towarzyszące wypowiedziom konteksty.
Istota i cele kształcenia językowego
Praktyka szkolna - podręczniki
Różnice w sposobie myślenia o koncepcji kształcenia językowego w szkole można
dostrzec już na poziomie terminologii, która pojawia się w podtytułach podręczników.
•
•
•
•
•
Podręcznik do języka polskiego. Kształcenie językowe;
Podręcznik do kształcenia językowego;
Podręcznik do nauki o języku z ćwiczeniami;
Podręcznik do języka polskiego. Ćwiczenia językowe;
Język polski. Gramatyka i stylistyka.
Nauka języka czy nauka o języku???
Nauka o języku czy nauka języka
Dlaczego wiedza o gramatyce jest najważniejsza w ramach kształcenia językowego?
Onufry Kopczyński, Witold Doroszewski, Zenon Klemensiewicz, Jan Tokarski
•
•
•
•
•
•
•
•
znajomość gramatyki ułatwia opanowanie języków obcych, zwłaszcza osobom dorosłym, gdyż
uczą się one przede wszystkim dzięki metodom kontrastywno-komparatystycznym;
wiedza o systemie gramatycznym sprawia, że uczestnik rozmaitych sytuacji komunikacyjnych
posługuje się świadomie poszczególnymi składnikami tego systemu;
znajomość gramatyki umożliwia poznanie normy językowej, a więc wpływa na poprawność
konkretnych aktów komunikacyjnych;
wiedza gramatyczna jest potrzebna przy interpretacji tekstów literackich;
znajomość gramatyki ułatwia zrozumienie struktury poszczególnych aktów mowy, nie można
jej zatem przeciwstawiać teorii aktów mowy;
znajomość systemu gramatycznego ojczystego języka wzmacnia świadomość przynależności
do wspólnoty narodowej i europejskiej;
niechęć uczniów do gramatyki w szkole ma swoje źródła nie w samej dyscyplinie, ile w
słabym po względem merytorycznym przygotowaniu lingwistycznym osób kończących studia
uniwersyteckie i podejmujących pracę w zawodzie nauczyciela polonisty;
znajomość gramatyki to jeden z integralnych elementów wiedzy o języku.
Nauka o języku czy nauka języka
Dlaczego wiedza o gramatyce nie jest najważniejsza w ramach kształcenia językowego?
Jan Baudouin de Courtenay, Stanisław Szober, Kordian Bakuła
•
•
•
•
•
•
•
•
człowiek rodzi się z uwewnętrznioną gramatyką, posługuje się nią zatem w sposób samoistny
i oczywisty (zob. sposób opanowywania języka przez dzieci);
teoria aktów mowy w zupełności wystarczy do zbudowania skutecznej metody kształcenia
językowego, które powinno polegać wyłącznie na kształceniu kompetencji komunikacyjnej;
celem edukacji lingwistycznej w szkole jest zaspokajanie autentycznych potrzeb życiowych
dzieci i młodzieży oraz dostarczanie praktycznych narzędzi umożliwiających komunikację z
innymi;
należy zwrócić szczególną uwagę na skuteczność wypowiedzi – dlatego warto korzystać także
z osiągnięć retoryki;
problemem edukacyjnym jest komunikacja, a nie opis systemu językowego, dlatego
szczególnie ważne dla edukacji lingwistycznej są takie kategorie jak zachowanie językowe, styl
funkcjonalny, funkcje wypowiedzi;
użycie systemu jest ważniejsze od jego opisu – dlatego warto skorzystać z ustaleń
badawczych socjolingwistów i psycholingwistów;
wszelkie procesy językowe trzeba analizować z perspektywy podmiotu – czyli uczącego się, a
nie z perspektywy przedmiotu – czyli systemu językowego;
nie wolno zapominać, iż język jest też narzędziem poznania, dlatego kognitywizm z
wypracowaną przez siebie koncepcją językowego obrazu świata także powinien wpływać na
koncepcję edukacji lingwistycznej obowiązującą w szkole.
Uwarunkowania edukacji lingwistycznej
Uwarunkowania ogólnokulturowe:
•
•
•
•
język w środkach masowego przekazu (np. ekspansja angielszczyzny, język reklamy,
zanik etykiety językowej, kryzys kultury dyskusji, agresja językowa, manipulacja
językowa);
rozwój nowych technologii komunikacyjnych (np. esemesy, e-maile, czaty
internetowe, blogi) skutkujący skrótowością języka i przyzwoleniem na
nieprzestrzeganie zasad ortograficznych i interpunkcyjnych w formach komunikacji
pisanej;
ekspansja kultury obrazowej;
kryzys czytelnictwa.
Uwarunkowania edukacji lingwistycznej
Uwarunkowania środowiskowe:
•
•
•
wpływ rówieśników na wybór środków językowych (slang uczniowski, dominacja
stylu potocznego w wypowiedziach ustnych i pisemnych);
praktyka językowa (operowanie raczej kodem ograniczonym niż rozwiniętym,
posługiwanie się strukturami języka mówionego w tekstach pisanych, wulgaryzacja
języka, niestaranna wymowa);
mało zróżnicowane sytuacje komunikacyjne, które są udziałem ucznia.
Uwarunkowania edukacji lingwistycznej
Uwarunkowania edukacyjne:
•
•
•
•
•
•
dominacja nauki o języku w szkolnej praktyce dydaktycznej, a w rezultacie teorii
gramatycznej nad praktyką językową;
przewaga ćwiczeń polegających na analizie elementów struktury języka (oderwanych od
kontekstu komunikacyjnego) nad ćwiczeniami odwołującymi się do konkretnych sytuacji
komunikacyjnych;
zaplanowana, celowa i świadoma refleksja nad językiem stymulowana prawie wyłącznie
na lekcjach języka polskiego;
priorytetem nauczanie o systemie gramatycznym, następnie uczenie pisania, w dalszej
kolejności czytania i mówienia, okazjonalne rozwijanie umiejętności słuchania;
brak czasu na zaplanowane, dokładne i systematyczne kształtowanie kompetencji
językowej (zwłaszcza na IV etapie edukacji) spowodowany zbyt dużą ilością materiału
literacko-kulturowego, który należy omówić z uczniami;
dominuje rozdzielne myślenie o kształceniu literacko-kulturowym i językowym
(prezentowane w wielu podręcznikach i programach nauczania) utrudniające
integrowanie obu obszarów polonistyki szkolnej;
Uwarunkowania edukacji lingwistycznej
Uwarunkowania edukacyjne:
•
•
•
w programie studiów filologicznych w zakresie kształcenia językowego nadal
dominuje strukturalistyczne podejście do języka (kosztem marginalizacji nowych
metodologii językoznawczych); rzadko też integruje się wiedzę z różnych
przedmiotów i dyscyplin filologicznych;
w programie studiów uniwersyteckich przygotowujących do wykonywania zawodu
nauczyciela polonisty niewiele miejsca poświęca się nauczaniu komunikacyjnemu i
metodyce kształcenia językowego na poszczególnych etapach edukacji (kładzie się
nacisk na opis struktury języka i jej przemiany - czyli ma gramatykę opisową i
historyczną);
projekty kształcenia językowego przedstawione w podręcznikach i programach
rzadko uwzględniają nowe koncepcje lingwistyczne oraz spory dotyczące
sposobów poznawania i uczenia języka pojawiające się w dyskursie akademickim
(naukowym);
Uwarunkowania edukacji lingwistycznej
Uwarunkowania instytucjonalne:
•
•
•
•
zapisy podstawy programowej pozwalają te same treści i cele (dotyczące
kształcenia językowego) realizować w ramach nauki o języku i nauki języka, a więc
w zupełnie odmienny sposób;
system egzaminacyjny obowiązujący w polskim systemie edukacji wyraźnie
preferuje umiejętność pisania (kosztem mówienia, czytania i słuchania), a w jej
obrębie schematyczność, powtarzalność i przewidywalność (nie zachęca to
polonistów do szczególnej troski o rozwijanie wśród uczniów potrzeby tworzenia
zróżnicowanych, oryginalnych i twórczych wypowiedzi);
brak ogólnopolskiego programu edukacji lingwistycznej z wyraźnie
wyodrębnionymi priorytetami i koncepcją ich realizacji (wpisanego np. w podstawę
programową);
brak ośrodka badawczego systematycznie monitorującego poziom kompetencji
językowej uczniów, wskazującego te potrzeby językowe, które szkoła powinna
zaspokajać i te przemiany w języku, na które szkoła powinna reagować.
Uwarunkowania edukacji lingwistycznej
Uwarunkowanie psychologiczne:
•
wybór koncepcji kształcenia językowego przez nauczyciela w dużej mierze zależy od
jego tzw. wewnętrznej teorii nauczania wyprowadzonej z własnych edukacyjnych
doświadczeń (szkolnych i uniwersyteckich), a te raczej odwołują się do nauki o
języki, a nie nauki języka.
Funkcje kształcenia językowego
•
•
•
odsłanianie uczniom zjawisk, procesów, sytuacji językowych, z którymi stykają się
(lub mogą się zetknąć) na co dzień (bezpośrednio lub pośrednio);
dostarczanie im narzędzi umożliwiających ocenę tychże zjawisk, procesów i sytuacji
oraz uwrażliwienie na próby manipulacji czy też łamania zasad etyki słowa;
refleksja nad wpływem języka na rozwój tożsamości człowieka (w wymiarze
indywidualnym i zbiorowym) oraz nad zmianami kulturowymi, które mają istotny
wpływ na język i wzajemną komunikację.
Kształcenie językowe = program wychowania językowego
Program wychowania językowego a nauczanie komunikacyjne
Nauczanie komunikacyjne – założenia:
1. Analiza struktury wewnątrzjęzykowej prowadzi do wiedzy o języku, wyjaśniania więzi
systemowych, a to rozmija się z potrzebami edukacyjnymi i nie usprawnia mowy
dziecka.
2. Celem edukacyjnym nie jest zatem opanowanie jak największej liczby informacji o
systemie gramatycznym, ale opanowanie przez ucznia umiejętności samodzielnego
tworzenia aktów mowy, ich oceny, rozpoznawania intencji, stosowności, poprawności.
3. Nadawca (a także odbiorca) wypowiedzi powinien dysponować wieloma repertuarami
środków językowych. Ta bogato rozwinięta kompetencja językowa przekłada się z kolei
na umiejętność dokonywania wyborów językowych ze względu na: treści, odbiorcę,
intencje, okoliczności, sytuację aktu komunikacji.
4. Celem edukacji polonistycznej jest kształcenie kompetencji umożliwiających świadome
uczestnictwo w rozmaitych aktach i sytuacjach komunikacyjnych. Kształcenie to
powinno polegać na zapoznaniu uczniów z opisem struktury języka jedynie w ścisłym
związku z doskonaleniem umiejętności w zakresie dokonywania różnorodnych, żywych
operacji językowych oraz na uświadomieniu uczniom możliwości wyboru różnorodnych
kombinacji i struktur dla wyrażenia różnych funkcji mowy.
Istnieje zatem ścisły związek między rozwiniętymi kompetencjami językowymi a
kompetencjami komunikacyjnymi.
Kompetencja językowa i komunikacyjna
Kompetencja językowa polega na umiejętności tworzenia poprawnych gramatycznie i
funkcjonalnie wypowiedzi.
Kompetencja komunikacyjna polega na wykorzystywaniu wiedzy na temat użycia języka w
kontekście społecznym, czyli na uświadomieniu młodemu człowiekowi istnienia różnych ról
społecznych i odpowiadającego im języka.
Przykład
• uczeń zna werbalne i niewerbalne wykładniki perswazyjnej funkcji języka oraz strukturę tekstu
reklamowego, wie, co to jest slogan, potrafi wskazać równoważniki zdań i rozpoznaje
przymiotniki, które umie też stopniować = uczeń posiadł kompetencję językową
• uczeń wykorzystuje ww. kompetencję językową w określonych sytuacjach komunikacyjnych, np.
redagując reklamę swoich nożyczek, projektując kampanię reklamową dla swojej szkoły,
przygotowując ulotkę zachęcającą do wybrania go do samorządu szkolnego czy klasowego =
uczeń opanował kompetencję komunikacyjną
Metodyka kształcenia językowego
Założenia:
1.Ćwiczenie kompetencji komunikacyjnej odbywa się poprzez analizę czynników
komunikacyjnych. Wystarczy w każdym komunikacie przeanalizować: kto mówi (pisze), do
kogo, o czym, po co, w jakim gatunku mowy, w jakiej sytuacji, by można było zbadać i
wyjaśnić stosowność lub niestosowność wypowiedzi, jej fortunność lub niefortunność,
skuteczność lub nieskuteczność.
2. Uczeń powinien być sytuowany w rozmaitych rolach: nadawcy, odbiorcy, analityka,
obserwatora różnych aktów językowych.
3. Zagadnienia gramatyczne wprowadza się tylko w ścisłym związku z analizą konkretnych
komunikatów językowych. Nie ma tu zatem miejsca na ćwiczenia sztuczne, spreparowane,
dalekie od praktyki komunikacyjnej. Lekcje polskiego mają bowiem służyć wychowaniu
świadomego użytkownika języka, a nie pamięciowemu opanowaniu teoretycznej wiedzy o
systemie gramatycznym, jaką posiadają językoznawcy.
4. Analizę aktów mowy warto ćwiczyć na materiale zróżnicowanym, autentycznym i
atrakcyjnym dla młodego człowieka (w ten sposób realizować można też element
motywacyjny, gdyż uczeń rozumie, po co wykonuje zestaw ćwiczeń), na który składają się
teksty wyrażone w różnej poetyce i stylu, reprezentujące rozmaite gatunki i realizujące
różne funkcje języka.
Metodyka kształcenia językowego
Metody (na podstawie klasyfikacji Anny Dyduchowej)
Metody kształcenia sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika, Kraków 1988.
Metoda
Metoda analizy i twórczego
naśladowania wzoru.
Właściwości metody
- polega na analizie cech (stylistycznych,
słownikowych, składniowych, treściowych,
kompozycyjnych) danej wypowiedzi przez
ucznia;
- analizowane przykłady mogą dotyczyć
zarówno form wypowiedzi pisemnej, jak i
ustnej;
Metodyka kształcenia językowego
Metoda
Metoda norm i
instrukcji
Właściwości metody
- polega na przygotowaniu przez ucznia danej wypowiedzi według
zaproponowanego przez nauczyciela porządku, z przestrzeganiem
wyznaczonych norm i zasad i na podstawie dokładnie
sprecyzowanych instrukcji;
- może integrować mówienie, pisanie, czytanie i słuchanie;
- stosuje się tę metodę zwłaszcza przy pracy nad bardziej
skomplikowanymi aktami komunikacji wymagającymi znajomości
różnych aktów komunikacji (np. przy pracy nad opowiadaniem,
reportażem, esejem);
- metodę też można stosować jako zadanie końcowe
podsumowujące cykl pracy nad danym zagadnieniem językowym
(wymaga wówczas od ucznia wykorzystania zróżnicowanych
kompetencji obejmujących czytanie, pisanie, słuchanie i
mówienie);
Metodyka kształcenia językowego
Metoda
Metoda praktyki
pisarskiej
Właściwości metody
- polega na sytuowaniu ucznia w różnych rolach
komunikacyjnych wymagających sprawnego
posługiwania się językiem pisanym (np. w roli
recenzenta, dziennikarza, sprawozdawcy itp.),
- może integrować mówienie, słuchanie, czytanie i
pisanie (np. przy ćwiczeniach dotyczących
wywiadu);
Metodyka kształcenia językowego
Struktura lekcji językowej (propozycja Z.A. Kłakówny)
I etap - analiza konkretnych przykładów różnorodnych komunikatów
językowych (ćwiczenia analityczne)
II etap - działania na tekstach (również przykładowych), np. ich
przekształcanie (ćwiczenia transformacyjne)
III etap - samodzielne przygotowanie określonej formy wypowiedzi;
opracowanie jej struktury i języka, w celu osiągnięcia konkretnego celu i
wyrażenia założonej intencji, z uwzględnieniem sytuacji, kontekstu i
odbiorcy (ćwiczenia syntetyzujące)
Metodyka kształcenia językowego
I etap - ćwiczenia analityczne
Przykłady
Analiza przykładów (autentycznych lub celowo przygotowanych) przez/dla ucznia:
• listu oficjalnego i nieoficjalnego,
• informacji i opinii;
• reklam prasowych, telewizyjnych, radiowych;
• szyldów sklepowych;
• różnych ogłoszeń prasowych;
• reportażu (interwencyjnego, literackiego);
• komentarza sportowego (mówionego);
• przemówień itp.
Metodyka kształcenia językowego
II etap - działania na tekstach (ćwiczenia transformacyjne)
Przykłady
Przekształcanie przez ucznia:
•
•
•
informacji na opinię;
opinii na informację;
• opisu na reklamę;
• sprawozdania na opowiadanie;
• wypowiedzi rozmówcy na tekst wywiadu;
notatek na głos w dyskusji (z tezą, argumentami i przykładami) ;
•
rozkazu na prośbę;
• stylu potocznego na styl oficjalny itp.
Metodyka kształcenia językowego
III etap - samodzielne przygotowanie określonej formy wypowiedzi (ćwiczenia
syntetyzujące)
Przykłady
Tworzenie, przygotowanie przez ucznia:
•
•
projektu serwisu informacyjnego;
• kampanii reklamowej;
kampanii społecznej dotyczącej jakiegoś istotnego zagadnienia (np. wrażliwość na cierpienie
innych, troska o środowisko naturalne itp.);
• przewodnika po mieście lub okolicy;
• pamiętnika;
• opowiadania, opisu, listu;
• przemówienia;
• ogłoszenia (kupna, sprzedaży, o zgubie);
• bajki, baśni, itp.
Wychowanie językowe, czyli aksjologiczny wymiar kształcenia
językowego
Problem edukacyjny:
Zależność między analizą wartości komunikowanych przez język a analizą
wartości komunikowanych poprzez kulturę.
Szkoła podstawowa – potrzeby edukacyjne
•
•
•
•
•
Poznanie języka kultury i wartości przez komunikowanych kulturę.
Rozumienie swojego miejsca w świecie (roli dziecka, jego związków z rodziną,
społecznością, wspólnotą kulturową).
Rozumienie relacji łączących dziecko ze światem dorosłych.
Potrzeba komunikowania swoich dziecięcych fascynacji, ale i lęków, sukcesów i
trosk, radości i cierpienia, wartości cenionych i odrzucanych.
Potrzeba uczenia poprzez zabawę, działanie, odwoływanie się do konkretu.
Wychowanie językowe, czyli aksjologiczny wymiar kształcenia
językowego
Szkoła podstawowa – wybrane kręgi tematyczne związane z potrzebami
edukacyjnymi i służące rozwiązaniu problemu edukacyjnego
• Językowy obraz świata w baśniach, mitach, opowiadaniach, w poezji, w
tekstach kultury adresowanych do dzieci i/lub których bohaterami są
dzieci.
• Rozpoznawanie etykiety językowej i jej funkcji w procesie komunikowania
się (także na przykładach literackich).
• Kultura języka i jej wpływ na relacje międzyludzkie (także na przykładach
literackich).
• Językowe sposoby wyrażania emocji, poglądów, postaw (także na
przykładach literackich).
Kształcenie językowe - podsumowanie
•
•
•
•
Na lekcjach języka polskiego w szkole funkcjonują co najmniej dwa modele rozwijania
sprawności językowej – jeden eksponuje naukę o języku, a drugi naukę języka. Różnią
się one celami edukacyjnymi, sposobem wprowadzania zagadnień językowych i
osiągniętymi rezultatami.
Integralnym elementem edukacji lingwistycznej jest program wychowania językowego
umożliwiający dzieciom ocenę sytuacji i zdarzeń językowych, uwrażliwiający na próby
manipulacji oraz łamanie zasad etyki słowa i etykiety językowej, motywujący również do
refleksji nad wpływem języka na rozwój tożsamości człowieka i nad zmianami
kulturowymi wywierającymi wpływ na język i wzajemną komunikację.
Rozwijanie sprawności lingwistycznej uczniów w obszarze mówienia, czytania, pisania i
słuchania wymaga dydaktyki czynnościowej.
W procesie edukacji lingwistycznej warto eksponować związek między językiem a
wartościami i ich wzajemne oddziaływanie. W ten sposób można kształcenie językowe
ulokować w horyzoncie egzystencjalnym i aksjologicznym ucznia, wywołując motywację
i odsłaniając etyczny wymiar posługiwania się językiem.
Kształcenie językowe - podsumowanie
•
•
•
•
•
Edukacja lingwistyczna w szkole nie może polegać na zdobywaniu wiedzy o systemie
gramatycznym dla samej wiedzy, ale na funkcjonalnym wprowadzaniu refleksji nad
zagadnieniami gramatycznymi w ścisłym związku z rozwijaniem kompetencji językowej i
komunikacyjnej.
Wprowadzanie uczniów w zagadnienia językowe polega na analizie konkretnych,
przykładowych, rzeczywistych aktów komunikacji w naturalny sposób wykorzystujących
te środki wyrażania, które czynimy przedmiotem refleksji na lekcji.
Sytuowanie ucznia w roli uczestnika, twórcy czy obserwatora poszczególnych aktów
komunikacji pozwala skuteczniej wprowadzać go w problematykę lingwistyczną niż w
przypadku przekazywania mu wiedzy teoretycznej i analizy abstrakcyjnych, oderwanych
od życia, sztucznie spreparowanych ćwiczeń.
W projektowaniu lekcji dotyczących zagadnień językowych warto korzystać zarówno z
metodologii wypracowanej przez teorię aktów mowy, jak i kognitywizm,
psycholingwistykę, socjolingwistykę, retorykę, czy gramatykę strukturalną.
Refleksja nad tekstem (użytkowym, naukowym, artystycznym) pozwala integrować
kompetencję językową i komunikacyjną z kompetencją kulturową (odbiorczą) – im
głębsza świadomość językowa, tym większa szansa na to, iż uczeń będzie interpretował
dzieła literackie na poziomie refleksyjnym i symbolicznym.