Transcript Serhatdundar | Wp-content | Uploads | Vygotsky

LEV SEMONOVİCH
VYGOTSKY
HAYATI
Lev Semonovich Vygotsky 5 Kasım 1896
‘da Rusya’nın küçük bir kasabası olan
Orsche ‘da dünyaya gelmiştir. İyi eğitimli
Yahudi bir ailenin çocuğudur. Ailesi ile
beraber bir dönem Rusya ‘da Yahudiler
için ayrılmış bir bölgede ikamet
etmişlerdir. Babası saygıdeğer bir banka
müdürü, onu bir öğretmen gibi yetiştiren
annesi ise bir ev kadınıydı.
HAYATI
Vygotsky ‘nin anne-babası birçok dili akıcı şekilde
konuşabiliyorlardı. Vygotsky daha çocukken
annesi tarafından diğer kardeşlerinden farklı bir
şekilde eğitilmeye başlanmıştı. Ailesinin akşam
yemeklerinden sonra yaptığı Tarih, Edebiyat ve
Sanat tartışmaları Vygotsky ‘nin ufkunun
açılmasında önemli rol oynamıştır.
HAYATI
• Vygotsky öğretmen olmak için eğitim görmek
istiyordu fakat Rusya ‘da devrimden önce bir
Yahudi için bu bir tercih hakkı değildi çünkü
hükümet okullara Yahudi öğretmen alınmaması
için baskı yapıyordu. Vygotsky bu yüzden
hekimler odasına kayıt oldu. Moskova
Üniversitesi ‘nin o dönemde %5 lik bir Yahudi
öğrenci kontenjanı vardı ve öğrenciler gizli
oylama ile belirleniyordu. Vygotsky ise Moskova
Üniversitesine kayıt yapabilen şanslı Yahudi
öğrencilerden biri idi.
HAYATI
Üniversiteye girdikten sonra Tıp alanının ona
uygun olmadığını düşünerek Hukuk
bölümüne geçiş yaptı. Vygotsky aynı
zamanda Ulusal Yahudi Üniversitesinde de
Tarih ve Felsefe Eğitimi görmeye başladı.
Daha sonra Rus devrimi nedeniyle
Gomele döndü.
HAYATI
• 1924’ten sonra psikoloji, eğitim ve
psikopatoloji üzerine çalışmaya
başlamıştır. Bu çalışmalarını 1934’te
tüberkülozdan ölünceye kadar
sürdürmüştür. Abd ve Sovyetler birliği
arasındaki politik sebepler de dahil olmak
üzere birçok sebepten dolayı, Vygotsky’nin
çalışmaları onlarca sene Amerikalılar
tarafından tanınmamıştır. Soğuk savaş
sona erdiğinde, vygotsky’nin çalışmaları
da açıklanmaya başlanmıştır. Bugün ise,
Vygotsky’nin dışarıda tutulduğu bir eğitim
süreci düşünülememektedir.
HAYATI
• Vygotsky 270 bilimsel makale, birçok
konferans, Marksist temelli Psikoloji
ve öğrenme teorileri üzerine 10 kitap,
sanat estetik ve sosyoloji üzerine
birçok eser yayımlamıştır.
VYGOTSKY’nin
BİLİŞSEL GELİŞİM
KURAMI
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Yeni doğan çocuğun baş etmesi gereken
en önemli problem, yaşadığı dünyayı
öğrenmesi, anlamasıdır.Bireyin
çevresindeki dünyayı anlamasını ve
öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel
gelişime Bilişsel Gelişim adı verilir.
• Kısaca bebeklikten yetişkinliğe kadar
bireyin çevreyi, dünyayı anlama yollarının
daha etkili hale gelme sürecidir.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Vygotskynin gelişim ve eğitime
getirdiği en önemli kavram
gelişmeye açık alandır. Buda;
çocuğun bağımsız kendi kendine
sağlayabileceği gelişim düzeyi ile bir
yetişkinin rehberliğinde çalıştığında
göstereceği potansiyel gelişim
düzeyi arasındaki farktır.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Vygotsky: Bilişsel gelişimde, hem
gelişimsel hem de çevresel
etmenlerinin birlikte dikkate alınması
gerektiğini belirten ilk kuramcıdır.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Lev Vygotsky, çocuğun sosyal
çevresinin bilişsel gelişiminde önemli
bir rolü olduğunu savunmaktadır.
• Örneğin: Çocuklar çevrelerindeki
kişileri ve onların sosyal dünyalarını
gözleyerek öğrenmeye başlar.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Çocuğun içinde yaşadığı çevre,
kültür, ona sağlanan uyarıcıların
türünü ve niteliğini belirler.
• Yani; bilişsel gelişimin kaynağı kişisel
psikolojik süreçlerden önce, insanlar
ve kültür arasındaki etkileşimdir.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Vygotsky’e göre tüm kişisel psikolojik
süreçler, insanlar arasında çoğu
zaman çocuk ve yetişkinler arasında
paylaşılan sosyal süreçlerle
başlar.Bunun en açık örneği insanlar
arasında karşılıklı etkileşimi sağlayan
“dil” dir.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Vygotsky’nin Piaget’in kuramına
karşılık olarak getirdiği en önemli
düşüncede KAVRAM GELİŞİMİ ile
ilgilidir.
• Piaget, kardeş kavramı gibi göreli
kavramların 11-12 yaş civarında
kazanılabileceğini belirtmiştir.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Vygotsky bu konuda bir ayrım
yapmış ve kavramları ikiye
ayırmıştır.Bunlar;
Kendiliğinden edinilen
kavramlar
Öğretilen kavramlar
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
Kendiliğinden edinilen kavramlar
Gündelik hayatta kullanılan
kavramlardır.
Tümden gelim yoluyla elde edilir.
Örneğin: Çocuk başlangıçta herkesin
kardeşi olduğunu düşünür sonra
kardeşi olmayanları çıkara çıkara
kardeşlerini bulur.
Öğretilen kavramlar
Gündelik olmayan kavramlardır.
Tümevarım yoluyla edinilir.
Örneğin: Sınıfta A ülkesinin B ülkesini
sömürdüğünü öğrenen çocuk önceleri
sömürüyü sadece A’nın B’yi
sömürdüğünü algılar sonra
başkalarınında sömürdüğünü
öğrenince genellemeye ulaşır.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Bunlardanda anlaşıldığı gibi
Vygotsky’de zihin gelişimi üzerinde
durmuştur ancak onun düşüncesinde
çocuğun zihin gelişimi dış etkilere
daha açıktır.
• Oysa Piaget’in kuramında dış etkiler
oldukça azdır.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Piaget’in düşüncesinde gelişim büyük
ölçüde içerden dışarıya doğru yer alır.
• Lev Vygotsky’nin düşünceside Piaget ile
aynı doğrultudadır.Ancak genel olarak
Vygotsky’nin teorisi Piaget’in teorisinden
daha sınırlı olmasına rağmen Vygotsky’nin
teorisi daha sağlam bir temel üzerine
otutturulmuştur.
BİLİŞSEL GELİŞİM KURALI
• Vgotsky bilişsel gelişim hakkında
özellikle üç önemli fikir belirtmiştir.
• İçselleştirilme,
• Gelişmeye açık alan
• Yapı iskelesi
İÇSELLEŞTİRME
• İçselleştirme bir kişi tarafından, bilginin
sosyal durumlardan gözlemlenerek,
kendisi için kullanmak üzere alınması veya
emilmesidir. Örneğin, çocukların büyüklere
bakarak birbirini görünce
tokalaşması.Kızların annelerinden görüp
makyaj yapması
• Çocuk ne kadar etkileşim gözlemlerse, bu
etkileşimlerden bilgi alarak, o kadar
uzmanlaşır.
İÇSELLEŞTİRME
• Vygotsky düşünce ve dilin yakından
ilişkili olduğuna inandı. Dil gelişimi
karmaşık fikirlerin
içselleştirilebilmesine hazır olmanın
anahtarıdır. Çocukların dil yeteneğini
geliştirmek düşüncelerinin
gelişmesine yardımcı olur.
İÇSELLEŞTİRME
• Örneğin, dil becerileri güçlüyse,
çocuklar, yetişkinlerin sohbetlerini
daha iyi anlarlar ve bu
sohbetlerden yetişkinlerin
sözlerinin çoğunu
anlamayanlardan daha iyi
öğrenirler.
GELİŞMEYE AÇIK ALAN
• Gelişmeye açık alan (ayrıca
potansiyel gelişim bölgesi olarakta
anılır) veya ZPD olarak
adlandırılmıştır . Çocuğun bağımsız
sergilediği performans ve yardım
alarak ulaşabileceği performansın
arasında kalan alandır. Vygotsky’nin
fikri bu bağımsız performansın ve
çocuğun rehberlik edilmiş
performansının ölçümü için bir yol
sağlamaktı.
GELİŞMEYE AÇIK ALAN
• Örneğin; bir çocuk arabayı
sürmeyi kendi öğrenebilir.Bir
hocada ona araba mekanizması
hakkında bilgi verdiğinde çocuk
mesala frene basınca demek
böyle oluyormuş diyerek bağlantı
kurar ve bağlantı yaptığı alana
gelişmeye açık alan denir.
VYGOTSKY’nin
ANLAM
YAPILANDIRMASI
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Oyun, anlamların ve günlük
etkinliklerin yapılandırıldığı günlük
süreçtir.
• Düşünme süresi başladığında
eylemler içsel veya dışsal olarak
ortaya çıkabilirler.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Vygotsky oyundan bahsederken hiçbir
zaman sembolik oyun ve sosyodramatik oyun gibi isimler kullanmaz.
• Bu tanımlamadan ve Vygotsky’nin
tarihteki diğer açıklamalarından;
Vygotsky’nin bu başlıklar altında
oyunları incelediğini anlayabiliriz.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Örnek Soru: Bir çocuk oyun oynarken
sopayı at olarak kullanırken, başka bir
nesneyi oyuncağı veya herhangi başka bir
şeyi neden at olarak kullanmaz?
• Cevap: Oyun sırasında anlam fiziksel
özelliklerin arkasinda kalır.Sopa fiziksel
özelliklerinden dolayı bir at yerine
kullanılabilirken başka bir nesne veya cisim
kullanılmayabilir.
ANLAM YAPILANDIRMASI
Anlam:Ağaç
Nesne
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Anlam yapılandırmasında bir kelime;
Somut bir nesneyi ifade edebilir.
Soyut bir kavramı ifade edebilir.
Bir kavram ya da anlami ifade
edebilir.
• Bazı kelimelerinde bir nesnesi yoktur
ve soyut kavramlara atıfta bulunurlar.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Örnek: Küçükten başlayacak olursak
0-3 yas grubundaki çocuklara anneler,
kendi resimlerinin olduğu bir albüm
gösterir ve “Anne”yi göster (anneni
göster değil anneyi göster)
denildiğinde çocukların her biri kendi
annesini işaret eder ve “anne”
kelimesinin anlamını kendi annelerinin
fotoğraflarıyla ilişkilendirirler.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Yaşamın ilk yaşlarında kelimeler
nerdeyse ait oldukları nesnelerin
etiketi gibidir ve nesne ile kelime
arasında doğrudan bir ilişki vardır.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Yaşımız ilerledikçe yeni şeyler
öğrendikçe bunlar sürekli
güncellenir.En basit olarak kalemi
örnek verebiliriz.Kalem dediğimizde
herkesin aklına fiziksel olarak kalem
gelir yani kimsenin aklında kalem
yazısı canlanmaz.Örnekler daha da
çoğaltılabilir.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Anlamın yapılandırma sürecini
genişleyen bir spiral olarak
düşünebiliriz.
• Kişinin çocukken yapılandırdığı
anlamlar daha özneldir ve bu
anlamlar kendi deneyim ve
tecrübelerine göre gelişir ve değişir.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Anlam yapılandırması aşamasında öznel
anlamdan nesnel anlama geçişten
bahsedebiliriz.
• Çünkü çocuk sosyalleşmeye başlayarak
artık sadece kendi deneyimlerine bağlı
kalmaz sosyal ve kültürel deneyimlerden
de etkilenir.
• Geçiş aşamaları:
Okul öncesi dönem ilkokul dönemi 
soyut düşünme
ANLAM YAPILANDIRMASI
1.Nesne/Bir şey2.Anlam(Meaning and
Sense)
• Çocuk bir nesneye isim koyma, onu
anlamlandırma kapasitesine eristikten
sonra nesnenin anlamı ile yer değiştirebilir.
• Örnek: 1.5-2 yaşındaki bir çocuk bir topu
arayıp bulabilir, ancak bunu yapabilmesi
için topun hep aynı yerde saklanması
gerekir.Çocuk, topu ve topun bulunduğu
yeri zihninde tasarlayabilir, onu aramaya
gider bulup getirir.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• Bu örneğe bakılarak “zihinsel temsil”
vardır diyebiliriz.Ancak 10 aylık bir
bebek için top yuvarlanıp bir
mobilyanın altına kaçarsa top artik
bebek için var olmaktan çıkar.Bu
yüzden bu yastaki bebek için
zihinsel temsilden bahsedilemez.
• işte Vygotsky’e göre okul öncesi
yaslarda oynanan oyun iste bu
anlam yapılandırmasının ve zihinsel
temsilin bir parçasıdır.
ANLAM YAPILANDIRMASI
2.Anlam/Anlamın Taşıyıcısı(At şekli/Kelime
olarak “at”
• Nesne-Anlam yer değişiminin
gerçekleşebilmesi için her zaman bir destek
objesine ihtiyaç duyulur.
• Çocukta anlamı anlayabilmek için bu
anlamın nesnesine ihtiyaç duyabilir.
• Örnek: Oyununda ati anlam olarak
kullanmak isteyen bir çocuk, sopanın
üzerine ata biniyormuş gibi oturur ve
böylece nesne-anlam aktarımını
gerçekleştirir.
ANLAM YAPILANDIRMASI
• YAPI iSKELESi(SCAFFOLDING)
• Bu kavramı anlamak için öncelikle yeni
bir binanın yapımında yapı iskelesi nasıl
kullanılır bunu düşünelim?
• iskele, bina kendisi destek sağlayacak
kadar güçlü olana dek, isçilere destek
sağlayan bir yapıdır.Bina sağlamlık
kazandığı derecede iskele daha az önem
taşımaya başlar ve yavaş yavaş
kaldırılır.
YAPI İSKELESİ(SCAFFOLDING)
• Verilen örnekten de anlaşılabileceği
gibi yapı iskelesini kişi ile kişinin
öğrenmesi gereken arasındaki aracı
olarak tanımlayabiliriz.
• Örnek: Bir erginin bir çocuğun
etrafındaki olayları açıklayarak
öğrenmesine yardim etmesinde ergin
kişi burda yapı iskelesi, çocuk kişi ve
çocuğun etrafındaki olaylar da kişinin
öğrenmesi gereken konu
görevindedir.
YAPI İSKELESİ(SCAFFOLDING)
• Ergin birey kisiye fikirleri ve olaylari
açikladiktan sonra kisiyi ögrenmesi ve
kendini gelistirmesi için serbest
birakmalidir.
• Örnek: Sönmez PAMUK
ögretmenimizin bize bilgisayar
dersinde Access’in temelini verip daha
gelistirmemiz için bizi serbest
birakmasi gibi.
LEV VYGOTSKY
SOSYAL GELİŞİM KURAMI
KURAMIN GENEL TANIMI
• L. Vygotsky çocukların bilişsel gelişimi
için çocuğun büyüdüğü sosyal çevrenin
etkisinin büyük olduğunu belirtmiştir.
Çocuklar, çevresindeki kişilerden ve
onların sosyal dünyalarından öğrenmeye
başlamaktadırlar. Çocukların kazandıkları
kavramların, fikirlerin, olgunların,
becerilerin tutumların kaynağı sosyal
çevredir.O halde bilişsel gelişimin kaynağı,
kişisel psikolojik süreçlerden önce,
insanlar ve kültür arasındaki etkileşimdir.
KURAMIN KAPSAMI ve
UYGULANMASI
• Vygotsky’e göre tüm psikolojik süreçler,
insanlar arasında, çoğu zaman çocuk ve
yetişkinler arasında paylaşılan sosyal
süreçlerle başlar. Bunun en açık örneği
“dil”dir. Sosyal çevremiz bizi belli bir
kategoriye yerleştirir. Örneğin; zeki, uzun,
kısa, zengin vb. Sonuç olarak bizim bütün
kişisel psikolojik süreçlerimiz, kültürümüz
tarafından biçimlendirilmiş sosyal süreçler
olarak başlar.
KURAMIN KAPSAMI ve
UYGULANMASI
Vgotsky’e göre yetişkinin, çocuğun bilgiyi
içleştirmesine bilgiyi kazanmasına
yardım edebilmesi için iki noktayı
belirlemesi gerekir. Bunlardan birisi,
çocuğun herhangi bir yetişkinin yardımı
olmaksızın, bağımsız olarak kendi
kendine sağlayabileceği gelişim düzeyini
belirlemektedir. İkincisi ise, bir yetişkinin
rehberliğinde çalıştığında
gösterebileceği potansiyel gelişim
düzeyini belirlemektir. Bu ikisi arasındaki
fark, çocuğun “gelişmeye açık alanı”dır.
Vygotsky’in gelişim ve eğitime getirdiği
en önemli kavram gelişmeye açık
alandır.
Ve Vygostky’e göre öğretim,
çocuğun gelişimini ileriye
götürebildiği ölçüde iyidir.
KURAMIN KAPSAMI ve
UYGULANMASI
• Öğretim, çocuğun gelişmeye açık alanını etkili
olarak kullanmasını sağlamalıdır. Bu nedenle,
doğrudan bire bir öğretim ve çocukların çocuklarla
ve yetişkinlerle etkileşimlerini sağlayan öğretim
biçimleri çocuğun bilişsel gelişiminde önemli rol
oynar.
Çocuğun bilişsel gelişim ilerlemesinde, diğer bir
deyişle yakınsal gelişim alanının etkili olarak
kullanılmasında öğretmen, diğer yetişkinler ve
diğer çocuklar önemli katkılar da bulunurlar. Bu
nedenle okullar, öğretmenler, çocukları
çalışmalarında aşırı derecede bağımsız
bırakmamalıdır. Aşırı bağımsızlık, bilişsel gelişimi
yavaşlatmaktadır.
Gelişimin tam olarak sağlanabilmesi için
ve çocuğun sistematik olarak daha
karmaşık hale gelen bu olayları ve
olguları tam olarak anlayabilmesi için
yetişkinin ya da o alan da uzman olan
herhangi bir kişinin yardımına ihtiyacı
vardır.
KURAMIN İLKERİ
Öğrenme ve bilişsel gelişim sosyal, işbirlikli
bir etkinliktir.
Gelişimsel erişim alanı program hazırlama
ve ders planlaması için bir kılavuzdur.
Öğrenme anlamlı bağlamlar içinde
meydana gelir. Öğrenme ve bilgi,
çocukların ‘gerçek dünya’
gelişimlerinden kopuk olamaz ve ayrı
düşünülemez
Okul- içi deneyimler çocuğun okul- dışı
deneyimleriyle ilişkili olmalıdır
SOSYAL GELİŞİM KURAMI
Çocuğun
gelişmeye açık
alanı
Çocuğa verilen
eğitimin
anlaşılabilinen
bölümüdür
KURAMIN ÖRNEĞİ :
• Anne: Burada senin için 4 kitap var, abin içinde
• Çocuk: Aynı mı? (Abisinin kitap sayısını araştırıyor.) Hayır,
onun daha fazladır (kızgın bir ifade ile konuşur).
• Anne: Hayır, gerçekten aynı. Onlara da bak
• Çocuk: Onun daha fazla.
• Anne: Onunkileri bir sıraya diz. Sonra da kendininkileri
sırala ve karşılaştır.
• Çocuk: (denileni yapar) bir, iki, üç, dört. Bir iki üç, dört.
Aynı. (Mutlu olmuştur.)
•
•
• Bir örnek daha verecek olursak;
• Çocuk yeni kelimeler öğrenirken okumakta zorlanıyorsa
ebeveynleri bu kelimeleri okuyarak çocuğun kelimeleri
işitmesine yardımcı olabilir.
• Vygotsky bu kavramı çocuğun tek başına yapmakta
zorlandığı ancak yetişkin rehberliğinde başarabileceği
görevler için kullanmaktadır.