Transcript bilgisayarlı tomografide hasta çekim teknikleri

BİLGİSAYARLI
TOMOGRAFİDE HASTA
ÇEKİM TEKNİKLERİ
Dr. Dilek KÖSEHAN





Hastaların klinik durumlarına uygun protokoller
seçilmelidir.
Dinamik çekimlerde otomatik enjektör
kullanılmalıdır.
Damar yolu, hasta yaşı ve tetkik çeşidine göre
uygun ebattaki branülle açılmalıdır.
yeşil-18G, pembe-20G, mavi-22G, sarı-24G
Duruma göre oral ya da rektal opak
uygulanmalıdır.


i.v. yolla uygulanan iyotlu kontrast maddeler
tercihen non-iyonik gruptan; %80-85
konsantrasyonda kullanılmalıdır. Yaklaşık 100ml
kontrast madde üzerine 20ml serum fizyolojik
ilave edilmelidir.
i.v. kontrast madde uygulamalarında kontrast
madde miktarı, veriliş hızı ve gecikme zamanınn
hasta yaşı, vasküler hastalıkların mevcut olup
olmaması, siroz, diabet, kalp hastalığı gibi
durumlarda değişebileceği akılda tutulmalıdır.



Çocuk olgularda uygulanacak kontrast madde
miktarı, FOV gibi parametreler yaş, ağırlık gibi
fiziksel özelliklere göre ayarlanmalıdır.
Hasta üzerinde bulunabilecek ve artefakt
oluşturabilecek giysiler, takı gibi yabancı cisimler
tetkik öncesinde çıkarılmalıdır.
Acil ve travma olgularında tetkik süresi
olabildiğince kısa tutulmalı, hasta üstünde yer
alabilecek aletler vücut yüzeyinden
uzaklaştırılmalıdır.
Beyin BT




Sırtüstü, aksiyel planda supraorbitomeatal hatta
paralel
Supraorbitomeatal hattın 1cm altından verteks
düzlemi bitimine dek, FOV=210 mm
İnfratentorial (posterior fossa) 5mm,
supratentorial 7mm kalınlığında kesitler
Kontrastlı çekilecek ise non-iyonik suda eriyen
kontrast madde i.v. 50ml (dilüe edilmeden), 2-3
ml/sn hızla elle verilmeli, enjeksiyon bitiminde
çekime başlanmalıdır.
Kontrastsız Beyin BT





Kafa travmaları
İntrakranial kanamalar (epidural, subdural,
subaraknoid)
Kalsifiye intrakranial kitleler (önce kontrastsız
sonra kontrast verilerek)
Kraniumda kırık şüphesi olan durumlar
Akut inme düşünülen olgular
Kontrastlı Beyin BT




Primer ya da metastatik beyin kitlesi şüphesi olan
olgular
Enfeksiyonlar (menenjit, ensefalit,
ensefalomiyelit)
Baş ağrısı sebebi araştırılan olgular
Anevrizma, vaskülit vb. vasküler patoloji
düşünülen olgular
Hipofiz BT




Başın hiperekstansiyonunda kısıtlılık yoksa
yüzüstü
Yan skenogramdan yer ayarlanıp koronal planda
Orbitomeatal hatta yaklaşık 90derece açılı ya da
ön-arka klinoidler arasına çizilecek hayali çizgiye
90derece dik
Ön klinoidlerden arka klinoidler-dorsum sella
bitimine dek, FOV=140 mm, kesit kalınlığı 1.5
mm


Rutin kontrastlı, otomatik enjektörle, 60ml, 2-2.5
ml/sn, 40sn gecikme süresi
Genelde MRG sonrası, endokrin bozukluklar ve
tümöral lezyonlar-adenom varlığında
Temporal Kemik BT




Sırtüstü ya da yüzüstü
Aksiyel kesitler infraorbitomeatal hata paralel,
koronal kesitler infraorbitoeatal hata 90derece
açı ile alınır
Dış kulak yolu altından mastoid hücreler dahil
olacak şekilde petröz kemik üst kesimine dek
FOV=160-180 mm
Kesit kalınlığı 1.5 mm




Kulak boşluklarının değerlendirilmesi için
kontrasta gerek duyulmaz.
Kitle ya da enfeksiyöz hastalık şüphesi varsa
kontrast madde kullanılmalıdır.
Aksiyel çekimlerde karşılaştırma yapılabilmesi
için simetrik pozisyona dikkat edilmesi
önemlidir.
Tümör-enfeksiyon şüphesi var ise yumuşak doku
dozunda da filmler basılmalıdır.






Orta ve iç kulak elemanlarının incelenmesi
Enfeksiyonların gösterilmesi (otitis media,
labirentit vb.)
Serebellopontin köşe tümörleri
BOS kaçağı (gerekirse intratekal kontrast madde
verilerek)
Fasiyal sinir paralizileri
Travma, temporal kemik kırığı şüphesi olan
olgularda
Orbita BT




Sırtüstü (travma olgularında koronal imajlar yüzüstü
alnabilir)
Aksiyel kesitler orbitomeatal çizgiye paralel, koronal
kesitler orbitomeatal çizgiye 90derece açı ile
Aksiyel kesitler maksiller sinüs üst kesimlerinden frontal
sinüsler görülene dek, koronal kesitler burun kökünden
sfenoid sinüs görülene dek
FOV=160 mm




Her iki orbita simetrik şekilde görüntüye dahil
olmalı
Kesit kalınlığı 3mm, travma olgularında
1.5mm’ye kadar düşebilir
Travma ve yabancı cisim şüpheli olgular hariç
kontrast madde kullanılmalıdır
60 ml kontrast madde, enjeksiyon hızı 2-2.5
ml/sn, gecikme süresi 50sn




Travmalar (glob perforasyonu, orbital kemik
kırığı)
Yabancı cisim şüphesi olan olgular
Orbital-retroorbital tümörlerin araştırılması
Bazı endokrinolojik hastalıklarda göz
tutulumunun araştırılması amacıyla
Paranazal Sinüs BT



Yüzüstü, koronal planda, gerektiğinde aksiyel
plan da eklenebilir
Alın ile maksilla ön kenarı arasından geçen
çizgiye paralel yan skenogram üzerinden
ayarlanmalıdır
Frontal sinüs anteriorundan sfenoid sinüs bitene
dek, FOV=160 mm, kesit kalınlığı 5 mm



Rutin kontrast madde verilmez, kitle şüphesi var
ya da görülürse, kemik destrüksiyonu varsa
verilebilir
60ml/sn, enjeksiyon hızı 2-25. ml/sn, gecikme
süresi 50sn
Maksillofasial alanda yumuşak doku tümörü
olanlarda da PNS BT istenebilir. Filmler hem
kemik dozunda hem yumuşak doku
penceresinde basılmalıdır.





Sinüzit şüphesi olan olgularda
Nazal septum deviasyonunda
Konka hipertrofilerinde
Mukosel, nazal polip araştırılan olgularda
Paranazal sinüs tümörü şüphesi olan olgularda
(kontrastlı)
Nazofarenks BT





Sırtüstü
Aksiyel planda yan skenogramdan sert damağa
paralel olacak şekilde ayarlanmalı
Mandibula ramusundan sfenoid sinüs görülene
dek
FOV= 160 mm, kesit kalınlığı 5mm
Rutin kontrastlı çekim gerekir, 60ml i.v.,
enjeksiyon hızı 2-2.5 ml/sn, gecikme süresi 50sn


Tümör kuşkusu olanlarda MRG’ye yardımcı
özellikle büyük kitlelerde kafa tabanı kemikleri
ile ilişkinin gösterilmesi açısından
Postoperatif ya da kemoterapi-radyoterapi
sonrası olguların değerlendirilmesinde
Larenks BT




Sırtüstü, aksiyal planda yan skenogramda vokal
kordlara paralel açı vererek
Çene altı hyoid kemikten trakeaya kadar, FOV=
160 mm
Kesit kalınlığı 3mm, vokal kordlar düzeyin
1.5mm ile taranabilir
Rutin kontrastlı, 60ml i.v., enjeksiyon hızı 2-2.5
ml/sn, gecikme süresi 50sn




Tümör şüphesi olan olgular
Postoperatif ya da kemo-radyoterapi sonrası
kontrolde
Laringosel tespitinde
Vokal kord paralizisinde
Boyun BT




Sırtüstü, aksial planda, yan skenogramda sert
damağa paralel açı vererek
Dış kulak yolu seviyesinden başlayarak akciğer
apeksine kadar FOV= 160 mm
Kesit kalınlığı 5mm
Rutin kontrastlı, 60ml i.v., enjeksiyon hızı 2.5
ml/sn, gecikme süresi 30sn




Boyun yerleşimli tümöral-nontümöral kitleleri
gösterilmesi, lenf nodu tutulumunun
saptanmasında
Tiroid-paratiroid bezleri patolojilerinde
Tükrük bezi tümörlerinde
Boyun ana vasküler yapıları ve bunlardan
kaynaklanabilecek kitlelerin gösterilmesinde

Boyun-nazofarenks-larenks incelemeleri birlikte ve
ardışık olarak yapılabilir, bu tetkiklerde birlikte ya da
ayrı yapılırken artefaktlara yol açmaması bakımından
hastaya tetkik süresince mümkün olduğu kadar
yutkunmaması ve derin nefes almaması söylenmelidir.
Servikal-Torakal-Lumbal Vertebra ve
Disk BT




Sırtüstü, aksiyal planda, vertebralara yönelik ise
vertebralara paralel disklere yönelik ise disk aralıklarına
paralel
Rutin incelemeler;
servikal→ C4-5, C5-6 ve C6-7
lumbal→ L3-4, L4-5 ve L5-S1
FOV= servikal için 140mm, torakal ve lumbal için
160mm
Disk aralıkları 1.5-3mm, korpuslar 3-5mm kesit kalınlığı







Disk patolojileri (öncelikli inceleme yöntemi MRG
olmalıdır)
Dejeneratif kemik değişiklikleri (disk patolojileri ile
karışan)
Spondilodiskit
Vertebra dizilim kusurları (spondilolizis,
spondilolistezis)
Kemik kırıkları (travmatik çökme kırıkları gibi)
Vertebra enfeksiyonları
Yapısal vertebra anomalilerinin değerlendirilmesinde
(blok vertebra, hemivertebra vb)
Toraks BT




Sırtüstü
Özel durumlarda yüzüstü ya da yan dekübit
pozisyon gerekebilir
Ön-arka skenogramda akciğer apeksleri üst
kesimlerinden diyafragmalar bitene dek olan
bölge (sürrenal bezler görülmeli)
FOV= 350 mm (lateralde göğüs duvarı dış
kesimi, aksillalar ve omuzlar dahil olmalıdır)




Kesit kalınlığı 7mm
Rutin inceleme kontrastlı
Çekime derin nefes aldırıp tutturularak başlanır
Mediasten ve parankim penceresi ayrı ayrı filme
basılır

Mediasten
•
mediastinal lenf bezleri
hiler kitleler
mediastinal ana vasküler yapıların
değerlendirilmesinde
timus patolojileri
intratorasik uzanımlı tiroid bezi
•
•
•
•

Akciğer parankimi
•
enfeksiyonlar, abseler
nodüller, akciğer kitleleri
vasküler anomaliler
soliter nodül takibi
önceden bilinen bül, hava kisti takibi
granülomatöz hastalıkların akciğer tutulumlarının
değerlendirilmesinde
•
•
•
•
•
Yüksek Çözünürlüklü Akciğer BT
(YRBT)



Sırtüstü, aksiyal planda
Akciğer apekslerinden kostofrenik sinüsler
düzeyine dek, kesit kalınlığı 1.5mm, kesit aralığı
10mm
Rutin incelemede kontrast madde kullanılmaz




İnterstisyel akciğer hastalıklarının teşhisi,
yaygınlığı, dağılımı
Bronşiektazi tanısı ve segmenter dağılımının
belirlenmesinde
Anormal pulmoner fonksiyon testleri olan
olguların değerlendirilmesinde
Asbestoz ve amfizem gibi hastalıklara bağlı
morfolojik değişikliklerin tanımlanmasında
Pulmoner Emboli Protokolü




Sırtüstü, aksiyal
Kalp tabanından aort topuzu üstüne dek, FOV=
350mm, kesit kalınlığı 3mm
Rutin inceleme kontrastlı olarak yapılır
Görüntüler aşağıdan yukarıya alınır
→ emboli şüphesi olan hastalarda arteriel vasküler
yapıların değerlendirilmesinde
Tüm Abdomen BT



Sırtüstü, aksiyal planda, eller-kollar baş üstüne,
kesit kalınlığı 7 mm
Diyafragma kubbelerinden simfizis pubise dek,
FOV= 350-420 mm
i.v., oral ve gerekirse rektal kontrast madde
Karaciğer hastalıkları





İnfiltratif lezyonlar, parankimal hastalık
Hepatosteatoz
Karaciğer tümörleri (HCC, kolanjioselüler ca,
adenom vb)
Karaciğer metastazları
Karaciğerin kistik lezyonları (basit kist-kist
hidatik vb)
Safra kesesi ve yollarına ait
hastalıklar


İntrahepatik safra yolu patolojileri
Safra kesesi enfeksiyon, tümör vb hastalıkları
→genel olarak safra kesesi ve yollarının incelenmesinde ilk
tetkik US olmalıdır.
Pankreas-Dalak hastalıkları



Akut-kronik pankreatitler
Pankreas kitleleri (tümör, kist vb)
Dalak kitlelerinin ayırıcı tanısında
Böbrek-Sürrenal hastalıkları




Böbrek kitlelerinin solid-kistik ayırımının
yapılması, malign kitlelerde evreleme, vaskülertoplayıcı sistem invazyonunun araştırılması
Böbrek enfeksiyonları
Konjenital böbrek anomalilerinin
araştırılmasında
Sürrenal kitlelerin ayırıcı tanısında (adenom ve
diğerleri)
Mesane-Prostat hastalıkları



Mesane ve prostat kitlelerinin tanısı ve
evrelemesinde
Mesane taşı araştırılmasında
Mesane ve prostatın atipik enfeksiyonlarında
Uterus ve Overler


Uterus ve over kitlelerinin ayırıcı tanısı ve
evrelemesinde (özellikle kalsifiye lezyonlarda)
Mezenkimal kitlelerin tanısında
→uterus ve overlerin incelenmesinde US ilk tercih edilecek
yöntem olmalıdır.






Batın içi lenf nodu varlığının araştırılması
Mezenterik-omental tutulumlar
Batın içi abseler
Retroperitoneal kitle ve hemorajiler
Batın içi serbest hava ve sıvı varlığının
araştırılması
Tüm solid organların postravmatik yaralanması
şüphesinde
Üst Abdomen BT




Sırtüstü, aksiyal, diyafragma üstünden iliak kemik üst
kenarına dek, FOV= 350mm
Kesit kalınlığı 7mm
Rutin i.v. ve oral kontrast madde uygulanır.
Oral kontrast madde 1.5lt su içine 30 ml iyonik veya
tercihen non-iyonik kontrast madde seyreltilerek
hazırlanır. 120ml non-iyonik kontrast madde i.v. 2ml/sn
hızla, 60sn gecikme verilerek kullanılır. Oral ilacı 2
saatlik bir sürede 150ml’lik pet bardakla 15’er dakika
aralıkla içmesi istenir. Son bardak tetkik başlangıcında
midenin doldurulması amacıyla içirilir.




karaciğer→diyafragma kubbesi üst kesiminden
kosta kavsi alt kenarına dek
pankreas→T12 vertebra üst end-plate’i ile L1
vertebra alt end-plate’i arası
sürrenal bezler→böbrek üst polleri ile kraniale
doğru 2-3 cm’lik bölge (T11 vertebra üst endplate’i ile T12 vertebra korpusu orta kesimi arası)
böbrekler→ T11 vertebra üst end-plate’i ile L3
vertebra arası (sürrenaller dahil)
Taş Protokolü (üriner sistem) BT




Sırtüstü, aksiyal planda
Böbrek üst pollerinden mesane tabanı bitimine
dek (T12 vertebra korpus üst end-plate’inden
simfizis pubis altına dek)
Kesit kalınlığı 3-5mm
Rutin incelemede oral ya da i.v. kontrast madde
verilmez
Alt Abdomen BT




Sırtüstü, aksiyal planda
İliak kanat üst hizasından simfizis pubis bitimine
kadar, FOV= 350 mm
Kesit kalınlığı 3-7 mm
Gerekirse rektal kontrast madde
Dinamik Abdominal İncelemeler
Sırtüstü, aksiyal planda
 İncelenecek alan yönelik kesit kalınlığı 3-10 mm
 i.v. kontrast madde 2-3 ml/sn hızla, otomatik
enjektörle verilir
 Bifazik, trifazik ve geç takipler alınabilir
→bifazik= arterial+venöz (portal) faz
→trifazik=arteriel+venöz (portal)+geç faz

i.v. enjeksiyonu takiben
20-30 sn gecikme ile arterial
60-70 sn gecikme ile venöz (portal) faz
3dk sonra geç (parankimal) faz
→trifazik kesitlere 5-20dk sonra alınan geç takipler
eklenebilir
Solid organlardaki kitlelerin ayırıcı tanısında
 Karaciğerin primer ve metastatik yer işgal eden
lezyonlarının karekterizasyonunda
 Renal kitlelerin ayırıcı tanısı ve toplayıcı sistem
ilişkisinin gösterilmesinde
 Adrenal kitlelerin ayırıcı tanısında (adenomnonadenom)

Aort Anevriması





Sırtüstü, aksiyal planda
Aort topuzu üst sınırı ile L4-5 düzeyine (iliak
arterleri içine alacak şekilde) dek
Kesit kalınlığı 5mm, FOV= 350 mm
rutin i.v. kontrastlı, 2-3 ml/sn hızda
Yüksek hızlı ve yüksek miktarda kontrast madde
verilmesine uygun damar yolu açılmalıdır
Ekstremiteler
(kemik ve eklemler)



Üst ekstremite için yüzüstü, alt ekstremite için
sırtüstü
Genellikle aksiyal planda ve eklem nötral
pozisyonda iken
Travmalarda kontrast madde gerekmez, vasküler
yaralanma ya da kitle şüphesi varsa kontrast
madde verilir
Temporomandibuler Eklem BT



Yüzüstü veya yan yatan hastada, baş çekimi
yapılacak eklem tarafına doğru döndürülerek
Koronal ve sagital planlarda
Koronal plan için önde prosesus artikülaris dahil
olacak şekilde, fossa artikülaris ve arkada dış
kulak yoluna kadar olan bölge, sagital plan için
mandibula çukuru ve kondilin tamamını
kapsayacak şekilde
Sakroiliak Eklem BT



Sırtüstü, aksiyal planda, sakrum üst platosuna
paralel açı verilerek
Sakrum üst kenarı hizasından iskiadik çentik
başlangıcına kadar olan bölge, FOV= 180 mm
Kesit kalınlığı 3mm



Sakroiliit
Dejeneratif sakroiliak eklem değişiklikleri
Osteitis kondensans ilii
BT Anjiyografi



Sırtüstü, aksiyal planda
İncelenecek alana yönelik 1-2 mm kalınlıkta
Rutin i.v. kontrastlı
BT tetkiklerinde filmleme için istenilen pencere
genişliği ve pencere seviyesi değerleri
BT çekimi
Paranazal sinüsler
Orbita
Larenks
Boyun
Torraks – Mediasten
Akciğer – Parankim
YRBT
Abdomen
Karaciğer
Pankreas
Böbrekler
Sürrenal Bezler
Pencere genişliği
Pencere seviyesi
1800
250
350
200
300 – 350
350 – 400
1000 – 1250
1250
350
350 – 400
200 -300
250 – 450
200 – 300
40
50
30 – 50
40 – 50
(-) 500 – (-) 700
(-) 500
40
40
40 – 50
30 -60
30 - 50
BT tetkiklerinde filmleme için istenilen
pencere genişliği ve pencere seviyesi değerleri
BT çekimi
Pencere genişliği
Pencere seviyesi
125-175
65-75
Kranium kemik
2500
250
Temporal kemik
2500
500
Hipofiz bezi
200
50
Taş protokolü
Ekstremite kemik
350
1000
40
200
Yumuşak dokular
400
40
Sakroiliak eklem
1800
250
Servikal vertebra disk
350
50
Servikal vertebra kemik
1000
200
Lumbal vertebra disk
400
60
Lumbal vertebra kemik
1000
60
Beyin