Transcript แนวคิด ทฤษฎีแบบจำลอง ประยุกต์ในงานส่งเสริมสุขภาพ

การจัดกระบวนการปรับเปลีย่ นพฤติกรรมในชุมชน
เพ็ญศรี กองสั มฤทธิ์, วท.ด.(วิจัยพฤติกรรมศาสตร์ ประยุกต์ )
ศูนย์ อนามัยที่ 3 กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุ ข
[email protected]
โครงการ การพัฒนาศักยภาพเครือข่ ายพืน้ ทีต่ ้ นแบบ ตาบลจัดการสุ ขภาพดีวถิ ีชีวติ ไทย
วันที่ 3 กรกฎาคม 2555
ณ ศูนย์ ฝึกอบรมและพัฒนาสุ ขภาพภาคประชาชนภาคกลาง จังหวัดชลบุรี
การปรับเปลีย่ นพฤติกรรม
1. ปรับเปลีย่ นพฤติกรรมใน เรื่องอะไร
2. เกณฑ์ มาตรฐานของพฤติกรรมทีจ่ ะเปลีย่ น คือ อะไร
3. ระยะเวลา ในการปรับเปลีย่ นนานเท่ าไรถึงจะยัง่ ยืน
พฤติกรรมบริโภคทีท่ าให้ เกิดปัญหาสาธารณสุ ข
กินมากไป
หวานมากๆ
กินไขมันเกิน
เค็ม
กากใยน้ อย
แคลเซียมต่า
อ้วน
เบาหวาน
หัวใจ , หลอดเลือด
ไต , ความดันโลหิตสู ง
ริดสี ดวง
กระดูก , ฟัน
พฤติกรรมสุ ขภาพทีท่ าให้ เกิดปัญหา/แก้ ปัญหาสาธารณสุ ข
พฤติกรรม
การเจ็บป่วย
ไมถู
่ กตอง
้
พ พฤติกรรม
พ การป้องกัน
โรค
พฤติกรรม
การส่งเสริมสุขภาพ
พฤติกรรม
การมีส่วน
ถูกตอง
้
เกิดปัญหา
สาธารณสุข
แก้ไขปัญหา
สาธารณสุข
Approach
กลมุ่ ประชาชนทัว่ ไป
้ งต้นโดย อสม. (6 ข้อ)
1. ค ัดกรองเบือ
2. ค ัดกรองโดย จนท.สาธารณสุข
กลุม
่ ปกติ
ี่ งสูง
กลุม
่ เสย
-FCG < 100
-BP < 120/80
-FCG 100 - 125
-BP 120/80 – 139/89
3อ. 2ส.
กลุม
่ ป่วย
- ลงทะเบียน
- 3อ. 2ส. เข้มข้น
- DPAC
-FCG > 126
-BP >140/90
- ลงทะเบียน
- 3อ. 2ส.
- DPAC
-
ร ักษาดูHbA1C
้ น
ค้นหาภาวะแทรกซอ
ถ่ายภาพจอประสาทตา
microalbuminuria
ตรวจเท้า
้ น
กลุม
่ ป่วยมีภาวะแทรกซอ
- ตา
- ไต
- ตีน
- ลงทะเบียน
- 3อ. 2ส.
- DPAC
- ร ักษาโรคและ
้ น
ภาวะแทรกซอ
แนวคิดที่สาคัญในการปรับเปลีย่ นพฤติกรรมในชุมชน
• PRECEDE PROCEED Model
• OTTAWA CHARTER
PRECEDE PROCEED Model
ทฤษฎีอธิบายพฤติกรรมเชิงระบบ (Green และ Kreuter
1991)
ใช้อธิบายพฤติกรรมของชุมชนหรือกลุม
่
บุคคล
เหมาะทีจ
่ ะนาไปวิเคราะหปั
์ ญหาสุขภาพ
และหาสาเหตุเพือ
่ วางแผนงานส่งเสริม
สุขภาพตอไป
่
ครอบคลุมสาเหตุหลายๆ ดาน เชน
PRECEDE
PROCEED Model
หลักการมีอยู่ 2 ประเด็น
1. การมีส่วนรวมของภาคี
เครือขาย
่
่
2. ปัจจัยสิ่ งแวดลอมที
เ่ ป็ นตัวกาหนด
้
สุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ
OTTAWA CHARTER
กลวิธก
ี ารดาเนินงานการส่งเสริม
สุขภาพตามแนวทางของกฎบัตร
ออตตาวา
1 การสรางนโยบายสาธารณะเพื
อ
่ ส่งเสริมสุขภาพ
้
(Building Healthy Public Policy)
2 สร้างสรรคสิ์ ่ งแวดลอมให
้ ตอการมี
สุขภาพดี
้
้เอือ
่
(Creative Supportive Environment)
3 เสริมสรางความเข
มแข็
งให้แกชุ
้
้
่ มชน
(Strengthen Community Action)
4 พัฒนาทักษะส่วนบุคคล (Developed
Personal Skill)
5 การปฏิรป
ู ระบบบริการสาธารณสุข (Reorient
Health Service)
กรอบแนวคิด : การปรับเปลีย่ นพฤติกรรมตามสภาพปัญหาของชุมชน
กระบวนการมีส่วนรวม
ด
่ กระบวนการรวมคิ
่
น
และแบงงานกั
รวมวางแผน
ของชุมชนในการคิ
่
่ ด
ตามโครงการ
วิเคราะหปั
์ ญหา
กระบวนการรวมกั
นสรุป
่
โครงการ/กิจกรรมส่งเสริม ประเมินผล สรุปบทเรียน
สุขภาพที่
สอดคลองกั
บสภาพปัญหา
้
ของชุมชน
ปัญหาสุขภาพตาม
สภาพของชุมชน
สุขภาพชุมชนดี
ขึน
้
เกิดการเรียนรูจาก
้
ความตองการด
านสุ
ขภาพ ประสบการณ
้
้
์
ในมุมมองของชุมชน รวมกิจกรรม
พัฒนา
่
+
สู่การดูแลสุขภาพชุมชน
ความจาเป็ นดานสุ
ขภาพ ไดเขมแข็งและยัง่ ยืน
้
้ ้
ในมุมมองของผู้ทางาน
สุขภาพชุมชน/อสม.
ชุมชนเขมแข็
ง
้
ชุมชนมีส่วนรวม
่
+
ในการเก็บขอมู
้ ลตอไปได
่
้
ข้อมูลชุมชน
ชุมชนสุขภาพ
และมีความรูเพิ
ม
่
ขึ
น
้
้
+
+
ความรูเกี
่ วกับสุขภาพ
วัฒนธรรมส่งเสริมสุขภาพ
้ ย
การปรับเปลีย่ นพฤติกรรม โดยใช้ ทฤษฎีระบบ
Output
Input
-พฤติกรรมบริโภคไม่
เหมาะสมและการใช้ แรงกาย
น้ อย
- อ้ วนและอ้ วนลงพุงมาก
- Pre DM, Pre HT มาก
- Pt DM, HT คุมไม่ ได้
Process
- การปรับเปลีย่ นพฤติกรรม
- การจัดการสิ่ งแวดล้ อมทีเ่ อือ้ ต่ อ
การมีสุขภาพดี
- การกาหนดข้ อตกลงร่ วมกัน
- เป็ นต้ น
-พฤติกรรมบริโภค
เหมาะสมและการใช้
แรงกายมากขึน้
- อ้ วนและอ้ วนลงพุงลดลง
- Pre DM, Pre HT น้ อยลง
- Pt DM, HT คุมได้
สรุป การจัดกระบวนการปรับเปลีย่ นพฤติกรรมในชุมชน
• หาปัญหาสาธารณสุ ขทีแ่ ท้ จริงของชุ มชนให้ ได้ โดยดูจาก
– สถานการณ์ โรคย้อนหลัง 3-5 ปี
– กลุ่มเสี่ ยงสู งต่ างๆ
– พฤติกรรมการบริโภคทีก่ ่ อให้ เกิดปัญหา
• การปรับเปลีย่ นพฤติกรรม หรือ การสร้ างทักษะส่ วนบุคคลเรื่องอะไร
• การมีส่วนร่ วมของภาคี/การสร้ างความเข้ มแข็งของชุมชน
• การจัดการสิ่ งแวดล้อมทีเ่ อือ้ ต่ อสุ ขภาพ
– ค่ านิยมทีด่ ใี นการบริโภคอาหาร
– การรวมกลุ่มเพือ่ สุ ขภาพ มีสถานทีอ่ อกกาลังกาย
• การกาหนดข้ อตกลงร่ วมกันของชุมชน และประชาชนนาไปปฏิบัติด้วย
จงเชือ่ มัน่ และทำให้เป็ นจริง
นพ.โสภณ เมฆธน ผูต้ รวจราชการกระทรวงสาธารณสุข
15