Transcript dosyayı indir - Onkoloji Eczacıları Derneği

YURT DIŞINDA
ONKOLOJİ
ECZACILIĞI
UYGULAMALARI
• U.S. NEWS AND WORLD
REPORT’A GÖRE 2009’UN EN
İYİ KARİYER
SEÇENEKLERİNDEN BİRİ
EZCACILIKTIR.
• Kanser hastalığı
doktor, eczacı ve
hemşireden oluşan
profesyonel bir sağlık
ekibi tarafından
yürütülen, uzun süreli
ve kompleks bir
tedaviye ve toksisitesi
oldukça yüksek, pahalı
ilaçların kullanımına
ihtiyaç duyar.
• Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar,
oldukça toksik ve diğer ilaçlara göre dar bir
terapötik aralığa sahip ilaçlardır. Bu
nedenle ilaca ilişkin problemlerin (drugrelated problem: DRP) görülme ihtimali en
yüksek olan ilaç grubudur.
• Sistemik kanser tedavisinde en sık rapor
edilen ilaca ilişkin problemler advers
etkiler, ilaç-ilaç etkileşimleri, uygulama
hataları, hastanın tedaviye direnç
geliştirmesi veya tedaviyi reddetmesidir.
TEDAVİ BASAMAKLARINDAN
KAYNAKLANAN İLACA İLİŞKİN
PROBLEMLER
TEDAVİ
BASAMAĞI
• REÇETELEME VE
ORDER VERME
• İLAÇ HAZIRLAMA
• İLACIN SAKLANMASI
VE SONRASINDA
HASTAYA
UYGULANMASI
• HASTA İZLEMİ
POTANSİYEL
RİSK
• ADVERS ETKİLER
• GİRİŞİMLER
• UYGULAMA
HATALARI
• MEVCUT TEDAVİYE
DİRENÇ
GELİŞTİRME VEYA
TEDAVİYİ
REDDETME
• Kanser hastalığının tedavisinin
multidisipliner bir yaklaşımla yürütülmesi
gerektiği, 1994 senesinde, Dana Farber
Kanser Merkezi’nde tedavi görmekte olan
Betsy Lehman’ın, siklofosfamidin yüksek
dozundan dolayı yaşamanı kaybetmesiyle
trajik bir biçimde gözler önüne serilmiştir.
• Geçen 20 senelik zaman zarfında
eczacılık mesleği, klasik ilaç-merkezli
hizmet yaklaşımından hasta-odaklı hizmet
yaklaşımına doğru kaymıştır.
• Bu yaklaşımın sonucunda, eczacıların da
çeşitli alanlarda uzmanlaşarak hizmet
verebilmeleri amacıyla, American
Pharmaceutical Association tarafından
1976 yılında “board of pharmaceutical
specialties” eğitim programı
başlatılmıştır.
• BPS’den alınan sertifika, ileri seviyede bir
uzmanlık derecesi olarak düşünülebilir.
•
Günümüze kadar BPS tarafından
onaylanmış olan 5 adet uzmanlık alanı
vardır.
1.
2.
3.
4.
5.
Nükleer Eczacılık (1978)
Nutrisyon Destek Eczacılığı (1988)
Farmakoterapi (1988)
Psikolojik Eczacılık (1992)
Onkoloji Eczacılığı (1996)
• Onkoloji eczacılığı uzmanları, kanser
tedavisinde kullanılan ilaçların terapötik ve
toksik etkilerini kapsayan kanser kemoterapisi
farmakolojisi alanının uzmanlarıdır.
• Onkoloji eczacılığı alanında uzmanlaşmak yıllar
süren bir klinik tecrübeyi ve bunun yanında
mezuniyet sonrası eğitimini gerektirmektedir.
• Onkoloji eczacılarının hizmetleri, çeşitli tedavi
rejimleri sırasında ilaçların optimal kullanımını
garanti etmek kadar hasta bakımının
devamlılığını da sağlamayı kapsar. Ayrıca
onkoloji eczacıları daha etkin bir tedavi için
uygun geri ödeme planlarının yapılmasına da
yardımcı olurlar.
BPS’nin onkoloji eczacılığı uzmanlık
sınavı için gerekli nitelikler:
1. Giriş seviyesi için yeterli eczacılık
derecesi (BS veya PharmD)
2. Güncel, aktif bir eczacılık lisansı
3. Üç senelik onkoloji eczacılığı pratik
tecrübesi veya
4. Onkoloji eczacılığı ihtisas uzmanlığı
programını tamamlama
5. Bir senelik onkoloji eczacılığı pratik
tecrübesi
6. Başvuru ücreti
• Onkoloji eczacılığı, BPS tarafından özel bir
uzmanlık alanı olarak 1996 yılında kabul
edilmiştir.
• İlk onkoloji uzmanlık sınavı 1998 ocağında
yapılmış ve 184 eczacı sertifikalı onkoloji
uzmanı olmuştur.
• Uzmanlık sınavı, her biri çoktan seçmeli 100
sorudan oluşan iki ayrı sınavdan oluşur. Sorular
2,5 saatte cevaplanır ve her iki sınav da aynı
günde yapılır.
• Sınavdaki her bir soru, uzmanın sorumlu
olduğu her bir alandaki bilgi ve yeteneğini
ölçecek biçimde hazırlanmıştır.
Onkoloji pratiği uygulamaları 4
temel konuyu test eder:
1. Kanser hastalarının optimal ilaç tedavisi
süresince diğer sağlık çalışanları ile birlikte
işbirliği içerisinde çalışmayı değerlendirir. Bu
da onkoloji eczacısının gerekli klinik dataları
toparlamasını, yorumlamasını ve ilaç terapisi
için kişisel sorumluluk üstlenmeyi gerektirir.
(sınavın %60 lık kısmı)
2. Onkoloji eczacılığı pratiklerinde olduğu gibi
onkoloji bilgilerini yorumlama, üretme ve/veya
aktarma kabiliyetine bakılır.(sınavın %20si)
3. Diğer personelle, hastalarla ve kamu ile
işbirliği içinde olarak tavsiye, dizayn, donanım,
izlem, tedavi değişikliği ve geri ödeme
planlarını kanser hastalarının yararını
gözeterek optimize edebilme yeteneği
değerlendirilir. (sınavın %15i)
4. Onkoloji eczacılığı pratiği kapsamında,
diğer sağlık çalışanları ve kamu ile
işbirliği içinde olarak, halk sağlığı
konularına dikkat çekebilme
kabiliyetine bakılır. (risk faktörleri,
koruma, tarama, kanser hayatta
kalımları vb. gibi) (sınavın %5i)
Sınava giren adayların %47si sınavı
geçebilmektedir.
ONKOLOJİ ECZACISI EĞİTİMİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Farmakokinetik izlem
İlaç bilgisi
Farmakoekonomi
Terapötik tedavi yolları
Serum ilaç konsantrasyon eğitimi
Dökümantasyon
Diğer sağlık çalışanları ile iletişim
İlaç etkileşimleri raporlama teknikleri
Beslenme
Toplam 52 haftalık rotasyon
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tüm kanser tipleri ve tedavi protokolleri
Ağrı eğitimi
Biyoistatistik
Kemik iliği transplantasyonu ve
sterilizasyon
Aseptik çalışma koşulları
Farmakoloji
Kanserden korunma
Acil durum idaresi
Resmi prosedürler
ONKOLOJİ ECZACILARININ BAŞLICA
GÖREVLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Hastanedeki günlük işler
Kemoterapötiklerin hazırlanması
Pratik arkadaşları ile olan ilişkiler
Hasta danışmanlığı
Eğitmenlik görevi
Araştırma görevi
Ekonomik sorumluluk
1.GÜNLÜK İŞLER
• Kemoterapi orderlarını doğruluk ve
güvenlik açısından kontrol etmek
• Orderlardaki ilaçları inceleyip, tedaviye
uygunluklarını kontrol etmek, varsa ilaca
ilişkin problemleri tespit etmek ve hasta
için optimal tedavi rejimini belirlemek
• İlaç tedavisinin güvenliği ve mevcut
sitotoksik ajanların idaresi ile ilişkili
talimatları uygulamak ve geliştirmek
• Kemoterapi orderları ve reçeteleri ile
destekleyici tedavi arasında
koordinasyonu sağlamak
• Vizite çıkmadan önce hasta dosyalarını
okumak, hastalar hakkında bilgi toplamak
ve olası ilaç-etkileşimlerini diğer sağlık
çalışanları ile paylaşmak.
• Yeni onkoloji ilaçlarının incelenebilmesi
için kodeks temin etmek.
2. KEMOTERAPÖTİKLERİN
HAZIRLANMASI
• ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ
• KALİTE GÜVENCESİ
• STANDARTLARA UYGUN BİR ŞEKİLDE
İLAÇLARIN HAZIRLANMASI
• HAZIRLANAN İLACIN STABİLİTESİ
• PAKETLEME İNOVASYONLARI
ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ
• Sağlık çalışanları, sitotoksik ajanlara ilaçların
hazırlanması, hastaya uygulanması ve ilaçların
atılması sırasında maruz kalırlar.
• Sitotoksik ajanlara maruziyet sonucunda:

BİYOKİMYASAL DEFEKT

KROMOZOMAL ABERASYON

KARDEŞ KROMATİD DEĞİŞİMİ
• Dolayısıyla sitotoksik ajanlarla yapılan
tedavinin her aşamasında çalışanların
güvenliğini sağlamak eczacıların BİRİNCİL
GÖREVLERİNDENDİR.
KALİTE GÜVENCESİ
• Eczacılar, sitotoksik
ajanların hazırlanması,
depolanması, idaresi ve
atılmalarında görevli olan
tüm personelin ulusal
sağlık ve güvence
kurallarına uygun bir
şekilde eğitildiğinden
emin olmalıdır.
• Tüm teknisyenler ilaç
hazırlamadan önce
sertifika almış olmalıdır.
STANDARTLARA UYGUN BİR
ŞEKİLDE İLAÇLARIN
HAZIRLANMASI
• Bu konuda eczacılara yardımcı olabilecek
iki temel kaynak ISOPP VE ESOP’tur.
• The International Society for Oncology
Pharmacy Practitioners (ISOPP), Waikato
Hastanesi’nde onkoloji eczacısı olarak
çalışmakta olan Helen McKinnon’un
öncülüğünde 1995 yılında kurulmuştur.
• Topluluğun amacı “kanser hastalarına
optimal tedavi sağlanmasını temin etmek
ve bunun yanında hastanın yaşam
kalitesini arttırmaktır”.
• The International Society of Oncology
(ISOPP) 1996 yılında, Klaus Meier
öncülüğünde Almanya’yı da kapsar hale
gelmiştir. 2000 yılında Prag’da
gerçekleştirilen ISOPP kongresinde 17
Avrupa ülkesi delegesi ISOPP’un Avrupa
bünyesini oluşturmaya karar vermiş ve
böylelikle the European Society of
Oncology Pharmacy (ESOP) kurulmuştur.
HAZIRLANAN İLACIN
STABİLİTESİ
• İlaçların hazırlanması ve hastaya
uygulanması arasında bir zaman farkı
mevcuttur.
• Bu yüzden sulandırılmış yada yeniden
hazırlanmış ilacın stabilitesi eczacı
tarafından garanti edilmelidir.
• Hazırlanan ilaçların stabilitesi ortak
çalışma saatleri dışında veya haftasonu
için bu ilaçların kullanılabilmesi açısından
da önemlidir.
3. PRATİK ARKADAŞLARI İLE
OLAN İLİŞKİLER
Eczacılar doktorlar ve hekimler ile birlikte
çalışırlar. Çalışma arkadaşlarına aşağıdaki
konular hakkında bilgi sağlarlar:
• Kemoterapi ilaçlarının isimleri, fiyatları,
endikasyonları, kontrendikasyonları, uygun
dozajları, farmakokinetikleri,
geçimsizlikleri, özel uygulama yolları, akut
ve kümülatif toksik klinik tablolar hakkında
bilgi verirler.
• Uygun kemoterapi ilaç dozunun
ayarlanmasında doktorlara yardımcı
olurlar.
• Özellikle obez, malabsorbsiyon sorunu
olan veya karaciğer yada böbrek
yetmezliği olan hastaların dozlarının
hazırlanması önemlidir.
• Katı ilaç formu alamayan hastalara oral
formülasyonların hazırlanması konusunda
yardımcı olurlar. Parenteral ilaçların oral
ilaçlarla kıyaslanması konusunda ekstra
bilgi sağlarlar.
• Doktorlara ve hemşirelere daha önceden
aşina olmadıkları veya yeni çıkmış ilaçlar
hakkında her türlü bilgiyi temin ederler.
• Doktor ile birlikte kemoterapi hastalarında
sıkça gözlenen emezis probleminin kontrol
altına almaya çalışırlar. Bu konudaki yeni
gelişmeleri ve farmakogenomik faktörleri
doktora aktarırlar.
• Emezisin aktif bir şekilde kontrolü, kanser
hastalarının destekleyici bakımının
vazgeçilmezlerinden biridir.
4. HASTA DANIŞMANLIĞI
• Taburcu olacak ve evde tedavi görecek
hastaların reçetelerinin hazırlanmasına
yardımcı olur ve hastaları tedavileri
hakkında bilgilendirirler.
• Özellikle kemoterapi ilaçlarının oral dozaj
formunu kullanan hastaların
bilgilendirilmesi çok önemlidir. Bu hastalar
çok daha az sıklıkla doktora geldiği için,
eczacılar etkin bir tedavi sağlanmasında
kritik basamağı oluşturmaktadır.
• Özellikle kemik iliği transplantasyonuna
karar verilen hastalara medikal hizmet
sağlarlar.
• Hastalara tedavileri süresince yararlı
olabilecek ve yan etkileri minimalize
edebilecek tavsiyelerde bulunurlar.
• Tedavinin hasta için daha faydalı
olabilmesini sağlayacak yaşam stili
değişiklikleri konusunda hastaya
danışmanlık hizmeti verirler.
• Ayrıca eczacılar, kanser hastalarının evde
bakımını sağlayan hastabakıcılara da
bilgilendirirler. Örneğin, oral kemoterapi
ilaçlarına çıplak elle dokunulmaması
gerektiği gibi.
5. EĞİTMENLİK GÖREVİ
• Akademik eğitim veren hastanelerde ve
eczacılık fakültelerinde eczacılık öğrencilerine
ve uzman eczacılara eğitim verirler.
• Diğer sağlık çalışanlarına kemoterapi ilaç
tedavisi, beklenen yan etkiler ve bunların
yönetimi konusunda bilgi verirler.
• Hastalar, aile üyeleri ve hastabakıcılara
teşhisleri, tedavileri ve ilaçları hakkında bilgi
verirler.
• Halkı kanser risk faktörleri, korunma yolları,
tarama ve erken teşhis için yapılması
gerekenler konusunda bilgilendirirler.
6. ARAŞTIRMA GÖREVİ
• Yeni antikanser ilaçların klinik denemeleri
için onay veren kurumsal yönetim
kurullarına , bilimsel araştırma gruplarına
ve inceleme komitelerine katılmak
• Baş veya yardımcı araştırmacı olarak
hizmet vermek
• Araştırma projelerinde kullanılan yeni
ilaçların uygulanmaları konusunda
sorumluluk almak
• Medikal toplantılardaki sunumlar için
gerekli dataların toplanmasına ve bu
dataların geliştirilmesine katkıda bulunmak
• Sağlık ekibi ve hastane farmakoloji
departmanı için onkoloji alanında
yayınlanmış olan kılavuzları (antiemetik
profilaksi, febril ve nötropenik hastalarda
tedavi protokolleri vb.) takip etmek.
• Bu kılavuzların geliştirilmesinde katkıda
bulunmak.
• Araştırma protokollerindeki hastaların
kayıtlarını tutmak ve araştırma
sonuçlarının kısa sürede toplanmasına
yardımcı olmak.
7. EKONOMİK SORUMLULUK
• Hastalara kendileri için en uygun tedaviyi
almalarını sağlayacak geri ödeme planları
hakkında yardım etmek ve gerekirse bu
konuda alternatif çözümler önermek.
• Hastanenin (dolayısıyla ülkenin) yanlış ve
doğru olmayan ilaç kullanımına bağlı
masraflarını azaltmak.
• İlaçların alımı, taşınması, saklanması ve
hazırlanması sırasındaki hatalardan
kaynaklanan ilaç masraflarını minimalize
etmek.
KAYNAKLAR
• Byron Y. Newman, O.D. Pharmacists (2009)
• Torsten Hoppe-Tichy Current Challenges in
European Oncology Pharmacy Practice
2009; 1-10
• Dick R. Gourley, Walter L. Fitzgeraşd, Roger L.
Davis (1997) Competency, Board Certification,
Credentialing and Specialization: Who
Benefits?
1997; 795-806
• Ulrich Jaehde, Andrea Liekweg, Sven Simons,
Martina Wesfeld (2008) Minimising TreatmentAssociated Risks in Systemic Cancer Therapy
2008; 161-168
• Dave Henry (2007) The Role of a Clinical
Pharmacy Specialist in Pediatric Oncology
2007; 1-2
• Denise Blake, Alastair McMurray, Geoff
Saunders, Mary Maclean, Helen Rogers,
Neil Buckley, Elaine Corbett, Sue Stent
(2001) Certification in Oncology
Pharmacy: Could the United States
Process Be Used in the United States
2001; 790-792
• Dawn Marie Stull, Andrea Iannucci,
Richard J. Bertin (2006) Board-certified
Oncology Pharmacists: Partners in the
Multidisciplinary Care of Cancer Patients
2006; 284-287
• Mahtab Hassan, Govind Shah, Vijay Roy
(2005) Role of Pharmacist in Oncology
Care 2005; 1-2
• Madelaine Chambrin I. (2006)
Characteristics of Clinical Trials in
Oncology: Pharmacist's Implication
2006; 36-42
• www.esop.com.tr
• www.isopp.com.tr