Transcript Basra Üniversitesi Hastanesi ÇED Raporu

ULUSLARARASI ÇED
UYGULAMALARINDA HASTANELER,
IRAK/BASRA 446 YATAKLI ÜNİVERSİTE
HASTANE PROJESİ ÇED RAPORU VE
ATIK YÖNETİMİ PLANLAMASI
Meltem KARATAŞ ELTEZ
ÇEVRE MÜHENDİSİ
Kasım 2013, İSTANBUL
1
Bölümler
1.
Mevzuat
2.
Hastanelerden Kaynaklı Çevresel Etkiler
a.
Basra Üniversitesi Hastanesi ÇED Raporu
b.
Basra Üniversitesi Hastanesi Atık Yönetim Planı
3.
Türkiye’de Planlanan Şehir Hastaneleri
4.
Sonuç ve Öneriler
2
Mevzuat
1.
Çevre Hukukunun en önemli konularından biri olan “Çevresel
Etki Değerlendirmesi (ÇED)” günümüzde dünya ölçeğinde geniş
bir kabul gören ve birçok ülkenin ulusal mevzuatında yerini bularak
uygulamaya aktarılmış teknik bir araçtır.

En geniş anlamıyla ÇED, çevre üzerinde önemli etkiler
doğurabilecek faaliyetlerle ilgili projelerin planlama aşamasından
başlayarak faaliyetin inşaat, işletme ve sona erdirilmesinden sonra
ortaya çıkabilecek etkilerinin, proje hakkında karar alınmadan önce
bilimsel yöntem ve tekniklerle incelenmesi, varsa olumsuz
etkilerinin önlenmesi ve gerekli tedbirlerin belirlenmesi, projenin
tüm uygulama aşamalarında bu etkilerin ve tedbirlerin izlenmesi ve
denetlenmesi sürecidir.

3

Çevresel etki değerlendirmeleri
artan çevre bilincinin bir parçası
olarak, 1960 yılında başlamıştır.

Amerika Birleşik Devletleri'nde,
1969
yılında
Ulusal
Çevre
Politikası
Yasasının
yürürlüğe
girmesi
ile
Çevresel
Etki
Değerlendirmeleri resmi bir statü
kazanmıştır.


4
Avrupa Birliğinde ilk kez 1985
yılında
(85/337/EEC)
ÇED
Direktifi belirlenmiş olup,
1997, 2003 ve 2009 yıllarında
değiştirilmiştir.
Avrupa Birliğinin şu an yürürlükte
olan
2011/92/EU sayılı ÇED
Direktifi, çevre ile ilgili resmi veya
özel projelerin insan, bitki, hayvan,
toprak, hava, iklim, maddi varlıklar,
kültürel miras üzerindeki doğrudan
ve dolaylı etkilerinin, belirlenmesini
ve
değerlendirmesini
gerektirmektedir.

Ülkemizde ÇED süreci 7 Şubat 1993 tarihinde yürürlüğe giren
Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ile yasal bir süreç olarak
tanımlanmış olup,

23 Haziran 1997,

16 Aralık 2003 ve
17 Temmuz 2008 tarihlerinde ÇED Yönetmeliği olarak yürürlüğe
girmiş ve birçok defa revize edilmiştir.

Son olarak 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı resmi gazetede
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.

5
Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmelikleri kapsamında
bu zamana kadar Tıbbi atık kaynağı olan hastaneler
değerlendirmeye alınmamış olup, 03.10.2013 tarihi
itibariyle yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi
Yönetmeliği
Ek.1 Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak
Projeler Listesi Madde 46. ile 500 yatak ve üzeri
kapasiteli hastaneler ve

Ek.2 Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler
Listesi Madde 37. ile 50-500 yataklı hastane, tıp merkezi
ve 15 cihaz ve üzeri diyaliz merkezleri bu yönetmelik
kapsamında değerlendirmeye alınmıştır.

6
2.
Hastanelerden Kaynaklı Çevresel Etkiler
Hastaneler diğer pek çok endüstriden daha fazla enerji ve su
tüketmekte ve daha fazla atık üretmektedir. (Folkard, 1999)
Hastanelerin çevresel etkileri,

Büyüklüğü,

Yatak Sayısı,

Yapılan Araştırma ve Öğretim Türüne,

Sağlanan Tıbbi Tedavi Tiplerine,

İklim

Yerel Toplumdaki
göstermektedir.
7
Gelişmişlik
Düzeyine
göre
değişiklik
Sağlık kuruluşlarından kaynaklı oluşan;

Tehlikeli ve tehlikeli olmayan atıklar,

Hava emisyonları

Atık su

Kentsel nüfus yoğunluğu ve Trafik yoğunluğu ile
Bu kuruluşlar,

Hava,

Su

Toprak kirliliğine katkıda bulunmaktadır.
8

Amerikan hastanelerinde yatak başına günlük 300-550 L
(CADDET, 2005) su kullanımı olurken, alman hastanelerinde yatak
başına günlük 300-611 L (FEMP) su kullanılmaktadır.

Ayrıca hastanelerde kanserojen, mutajen veya üreme toksinleri
içeren potansiyel olarak tehlikeli madde olan halojen ve halojen
olmayan organik bileşikler (örneğin, solventler), inorganik bileşikler,
kostik maddeler (asit/baz), reçeteli ilaçlar, dezenfektanlar bol
miktarda kullanılmakta ve atık olarak atılmaktadır.

Amerika ve Avrupa’daki hastanelerde her yıl yaklaşık 2 milyon ton
katı atık üretilmekte ve bu rakam her yıl artmaktadır.
9
Şekil 1.Farklı Ülkelerdeki kg/yatak/gün başına Katı atık Miktarları
10

Çizelge 1.Avrupa Hastanelerinin Atıkları
Hastane atıklarının
çoğu
evsel
atık
niteliğindedir.
Hastane atıklarının
Amerika’da
yaklaşık
%10-15’i,
Avrupa’da
yaklaşık %25’i medikal
atık
olarak
sınıflandırılmaktadır.
Dünyanın
diğer
bölgelerinde
ise,
enfekte, patolojik ve
kimyasal
atıklar
tehlikeli atık olarak
sınıflandırılmaktadır.
11

12
Hastanelerden Kaynaklı Atıklar;
o
Tehlikesiz atık(evsel nitelikli atık),
o
Enfekte atık,
o
Kimyasal Atık,

Halojen İçermeyen Solventler

Halojen İçeren Solventler

Yıkama suları

Asitler

Alkaliler

Eski veya süresi dolmuş dezenfektanlar

Eski veya süresi dolmuş temizlik maddeleri

Diğer atık türleri


Pil, cıva içeren cıva ve artıkları ve ürünleri (örneğin, cıva
termometreler, buhar lambalar ve floresan tüpler) gibi
özel bertaraf gerektiren atıklar
Radyoaktif Atık

Radyofarmasotik ürün ve şişeler

Nükleer tıp bölümünden kaynaklı atıksular

Kontamine olmuş malzeme, kesiciler ve vücut sıvıları
olarak sınıflandırılabilir.
13
Ayrıca

Isınma ve sıcak su için fosil yakıt, doğalgaz vb.
yakılması sonucu dolaylı yoldan emisyonlar. (Reller)

Hastalar, ziyaretçiler ve çalışanlardan kaynaklı
antibiyotik gibi ilaçlar, temizlik maddeleri gibi
kimyasallar, patojenik mikroorganizmalar, virüs vb.
içerikli atıksular oluşmaktadır.
14

Hastanelerden kaynaklı asitler, alkaliler, yıkama suları vb.
kimyasal atıklar evsel nitelikli atıksuların toplandığı
sistemden ayrı bir toplama sistemi ile toplanmakta nötralize
edilmekte,

Evsel nitelikli atıksular ise ileri düzeyde arıtma sistemlerinde
arıtılarak deşarj edilmekte,

Medikal atıklar, depolama alanlarında depolanarak veya
yakma tesislerinde yakılarak bertaraf edilmektedir.
Ancak hastane atıklarının yakılması sonucu hidroklorik asit,
dioksin ve toksik metaller ve bir dizi zararlı gazlar
oluşmaktadır.
15
a.
Basra
Üniversitesi
Hastanesi
ÇED
Raporu
Irak’ın Basra Şehrinde
18.000 m²’lik bir arazi
üzerinde
400+46
yataklı bir Üniversite
Hastanesi
inşa
edilmesi planlamıştır.
16
17
Yapılan ÇED çalışması ile,
Proje Sahasının mevcut durumunu
belirlemek üzere çevresel ve sosyal
açılardan güncel ve güvenilir veriler
toplanmış,

Projenin
inşaat
ve
işletme
aşamalarında çevre ve sosyal yaşam
üzerinde olası etkileri araştırılmış,
hesap ve modellemelerle ortaya
koyulmuştur.

Gerçekleştirilecek
faaliyetlerin
uluslararası mevzuat ve kılavuzlara
uygun olarak yapılması ve proje
sahibi tarafından projeden kaynaklı
çevresel etkilerin önlenmesi ve
minimize edilmesi amacıyla verilecek
olan taahhütler geliştirilmiştir.

18
19

Gerçekleştirilecek
faaliyetlerin
uluslararası mevzuat ve kılavuzlara
uygun olarak yapılması ve proje
sahibi tarafından projeden kaynaklı
çevresel etkilerin önlenmesi ve
minimize edilmesi amacıyla verilecek
olan taahhütler geliştirilmiştir.

İnşaat aşamasında olacak geçici
gürültü
düzeyi
hesaplanarak
değerlendirilmiştir. Proje Sahasında
güncel olarak elde edilmiş olan
mevcut
durum
verilerinin
değerlendirilmesi ile inşaat ve işletme
aşamalarında izlenmesi gereken
çevresel ve sosyal etkileri azaltma
önlemleri belirlenmiştir.
ÇED Raporunda, Avrupa Birliği
(AB) Direktif ve Yönetmeliklerinden
yararlanılmıştır.

Projenin
inşaat ve
işletme
aşamasında fiziksel, biyolojik ve
sosyo-ekonomik çevre üzerine
etkilerini irdelemek, bu etkileri
önlemek, en aza indirmek ve
iyileştirmek için alınacak yasal, idari
ve
teknik
önlemleri
içeren
uluslararası
standartlar
ve
mevzuatlar doğrultusunda, IFC
Çevresel ve Sosyal Sürdürebilirlik
Performans Standartlarına uygun
bir Çevresel Etki Değerlendirme
Raporu (ÇED) hazırlamış ve Basra
Çevre
İdaresi
tarafından
onaylanmıştır.

20
21
b.
Basra Üniversitesi
Hastanesi
Atık
Yönetim Planı
Basra
Üniversitesi
Hastane
Projesi Atık Yönetim Planı, Avrupa
Komisyonunun atık direktiflerine
uygun olarak atıkların toplanması,
depolanması, işlenmesi ve/veya
bertarafını süreçlerini içermektedir.
(Polat & Saklar, 2013)

Atık yönetimi hiyerarşisi gereği
max. geri kazanım min. bertaraf
hedeflerine uyumlu çalışılmış, geri
kazanılabilecek atıkların doğru
toplanması hedeflenmiştir.

22
Tıbbi atık Eurostat 2010 tüm
Avrupa ortalaması baz alınarak,
her bir atık türü için oluşacak atık
miktarları hesaplanmıştır.

Atık miktarlarına uygun atık
toplama
ekipmanları
sayısı
belirlenmiş ve depolama süreleri
göz önüne alınarak atık depoları
tasarlanmıştır.

Hastanede
atık
yönetim
sürecinden sorumlu personele ait
organizasyon şeması oluşturulmuş
ve sorumlulukları belirtilmiştir.

Türkiye’de Planlanan Şehir Hastaneleri
3.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) hastaneleri, “müşahede, teşhis,
tedavi ve rehabilitasyon olmak üzere gruplandırılabilecek sağlık
hizmetleri veren, hastaların uzun veya kısa süreli tedavi gördükleri
yataklı kuruluşlar” şeklinde tanımlamıştır.

Günümüzde hastaneler, sadece yataklı sağlık hizmetlerinin
verildiği kurumlar olmaktan çıkarak ileri düzeyde özellik arz eden
teşhis ve tedavi hizmetlerinin verildiği, tedavi ve bakım
fonksiyonlarının yanı sıra doktorlara ve sağlık personeline eğitim
veren bir eğitim kurumu, tıbbi araştırmaların yapıldığı bir araştırma
birimi, birçok meslek grubundan kişilerin çalıştığı bir örgüt ve
sosyal kurum haline gelmiştir.

23

Türkiye’de Sağlık Bakanlığınca Kamu Özel İş Birliği Modeli İle
Tesis Yaptırılması, Yenilenmesi ve Hizmet Alınması İle Bazı Kanun
ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanun 21.02.2013 tarihinde kabul edilmiş olup,
09.03.2013 tarih ve 25582 sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır.

Bu kapsamda 25 ilde 35 Şehir Hastanesi Projesi planlanmaktadır.

Bunlardan 14 ilde(Adana, Ankara-Bilkent, Ankara-Etlik, Elazığ,
Gaziantep, İstanbul, Kayseri, Mersin, Yozgat, İzmir, Konya,
Manisa, Bursa, Kocaeli ve Isparta) kamu-özel işbirliğiyle yapılacak
15 şehir hastanesi kesinleşmiş olup, bazılarının inşaat sürecine
başlanmıştır.
24

Bu hastanelerin ilk etabı tamamlandığında 24 bin, projeler tamamı
ile 45 bin yeni nitelikli yatak kapasitesi

Her bir hastane kampüsü için 50-100 hektar alan kullanımı olacak,

Şehir hastaneleri kampüslerinde, genel hastanelerin yanı sıra
kadın doğum ve çocuk hastalıkları, kalp damar hastalıkları, fizik
tedavi ve rehabilitasyon, onkoloji, ruh sağlığı, yüksek güvenlikli adli
psikiyatri gibi dal hastaneleri

Sağlık Bilimleri Üniversitesi, kongre merkezleri, yüksek teknoloji ve
Ar-Ge merkezleri ile sosyal aktivitelerin yapılacağı birçok merkez
ve alış-veriş merkezleri bulunacaktır.
25
Sonuç ve Öneriler
4.

Bilindiği üzere Türkiye’de planlanan şehir hastanelerinin
planlandığı illerde belirlenen alanların bazılarının SİT alanı, DSİ’nin
sulama alanları kapsamında kalması, alanın jeolojik ve
depremsellik yönünden uygun olmaması vb. durumlarla
karşılaşılmıştır.

Hastane, klinik, tıp merkezi, laboratuvarlar vb. sağlık kuruluşlarının
planlandığı alanlar seçilirken;
26
o
Jeolojik,
o
Depremsellik,
o
Kentsel nüfus ve trafik yoğunluğu,
o
Kurulacağı ülke mevzuatında belirlenmiş koruma alanları ve
duyarlı yöreler açısından değerlendirilmelidir.

Hastanelerden kaynaklanan tıbbi atıklar özel atık statüsündedir.

Hastanelerden kaynaklı atıkların toplanması, depolanması,
taşınması ve imhası konusunda bilinçli bir planlama ve atık
yönetim planlarının yapılması gerekmektedir.

Hastanelerin Çevresel Etki Değerlendirmesinin yapılması ile
hastanelerden kaynaklı çevre kirliliğinin belirlemesi, enerji ve su
kullanımının yanı sıra atık bertaraf maliyetlerinin azaltılması,
tehlikeli maddelerin kullanımının kontrol altına alınması ve hava
emisyonlarının sınırlanması mümkün olacaktır.
27
Amerika ve Avrupa’da sağlık endüstrisinden kaynaklı enerji, su
ve kimyasal kullanımının azaltılması için çalışmalar yapılmakta
olup, atık yönetim planlarını da içeren hastane yönetim planları
hazırlanmaktadır.

Amerika’da 2006 yılında sürdürülebilir sağlık kapsamında,
hastanelerde tehlikeli kimyasalların kullanımını azaltmak ve
sürdürülebilir uygulamaları geliştirmek amacıyla Pennsylvania
bölgesinde Yeşil Hastaneler Pilot Projesi için hibe verilmiştir.

28
Şehir hastanelerinin Türkiye için gerekliliği ve sağlık
sektöründeki uygulama değişikliklerine ilişkin tartışmalar hala
kamuoyunda devam ederken bir başka boyutta,
Hastanelerden
azaltılması,
kaynaklı
atıkların
belirlenmesi
ve
kaynağında
Hastanelerin kurulacağı alanların;
Depremsellik,
Kentsel nüfus ve trafik yoğunluğu,
Koruma alanları ve duyarlı yöreler dikkate alınarak Çevresel Etki
Değerlendirilmesi yapılmasının gerekliliği bir kez daha gözler önüne
serilmiştir.
29
BİLDİRİDE EMEĞİ GEÇENLER



30
Özcan PİRİ
Uğur USTA
Feray POLAT
TEŞEKKÜRLER
31