Transcript Genel Jeoloji - Madencilik Haberleri

GENEL JEOLOJİ
Yrd.Doç.Dr. TÜLAY KÖKSOY
ÇATLAKLAR VE FAYLAR
ÇATLAKLAR VE FAYLAR
Herhangi bir kayaca etkiyen kuvvetlerin kayacı oluşturan parçaları
birbirinden ayırması veya parçalaması şeklinde meydana gelen olaya
“kırılma” adı verilir. Kırılma yüzeyi arasındaki açıklık bir santimetreden
daha küçük ise “çatlak” bir santimetreden daha fazla olması durumunda
ise “yarık” olarak tanımlanır.
Kırık yüzeylerinin birbirlerine kıyasla gözle görülebilir bir şekilde
kaymaları sonucunda ise “fay” denilen kırıklı yapılar oluşmaktadır.
FAYLAR
Kayaçlarda gözle görülebilecek kadar kayma hareketi gösteren kırıklara Fay denir.
Faylarda kayma hareketinin oluştuğu düzleme fay düzlemi veya fay aynası denir.
Fay düzleminin eğik olması durumunda birbirine kıyasla kayan bloklardan birisi
fay düzleminin üzerinde, diğeride altındadır. Fay düzleminin üzerinde bulunan
bloka “tavan bloku” altındakine “tavan bloku” adı verilir.
FAYLARIN DEĞİŞİK TÜRLERİ
1- Doğrultu atımlı faylar
a- Sağ yönlü
b- Sol yönlü
2- Eğim atımlı faylar
a- Normal
b- Ters
3- Yanal (oblik) atımlı faylar
a- Normal
b- Ters
Normal Fay: Fay düzleminin iki yanında bulunan blokların fay
düzleminin eğimi boyunca birbirine nazaran kayarak hareket
etmesi sonucu meydana gelirler.
Normal Fay
Ters Fay: Tavan bloğu taban bloğuna nazaran fay düzlemi üzerinde eğim
Yukarıya doğru hareket etmiş veya taban bloğu tavan blokuna nazaran
fay düzlemi üzerinde eğim aşağıya doğru hareket etmiştir.
Ters Fay
Doğrultu Atımlı Faylar : Bir bloğun diğerine göre yanal hareket
etmesine "Doğrultu Atımlı Faylanma" denir. Bir blok diğerine göre
sağa hareket ediyorsa "Sağ Yönlü Doğrultu Atımlı Faylanma", sola
hareket ediyorsa "Sol Yönlü Doğrultu Atımlı Faylanma" denir.
Doğrultu Atımlı Yanal Fay
Graben: İki normal fay arasında aşağıya doğru çökmüş
dar ve uzun çukurluklardır.
Horst: İki normal fay arasında grabenlere nazaran yukarı çıkmış veya
Yükselmiş olan kesimlere denir.
Çöküntü (Graben) Fayı
Yükselti (Horst) Fay
Horst -Graben
Animation
FAYLAR ÇEŞİTLİ NEDENLERLE
GELİŞİR
EĞİM ATIMLI NORMAL FAY
EĞİM ATIMLI TERS FAY
Jeolog pusulası (Brunton pusulası) ile ölçüm
FAYLARIN TANINMASINA YARAYAN VERİLER
1- Fay düzleminin karakteristik özellikleri
2- Fay düzlemi ile temas halde bulunan tabaka uçlarının kıvrılması
3- Fay breşi ve milonit oluşumu
4-Silisleşme ve mineralizasyon
5- Sıcak, soğuk su kaynaklarının çizgisel sıralanışı
6- Çizgisel bitki anomalisi
7- Belirli morfolojik yapının bir çizgisellik boyunca kesilmesi
8- Fay eteği molozları veya fay birikinti konisi
9- Dik ve keskin topografya yüzeyleri
10-Belirli hatlar boyunca yoğun depremsellik görülmesi
11- Yapıların devamsızlığı
12-Tabakaların tekrarlanması veya kaybolması
13- Sondajlarda ayrılma veya bindirme sahalarının saptanması
KIVRIMLAR
Kıvrım
Tabakalı kayaçların tektonik kuvvetlerin etkisiyle kazandıkları dalga
şeklindeki deformasyonlara kıvrım, meydana gelen olayada kıvrımlanma
denir.
Antiklinal
Senklinal
Kıvrımlar, antiklinal ve senklinallerden meydana gelirler.
Kıvrımlarda kubbe şeklinde olan tümsek kısımlara Antiklinal,
çanak şekilli olan kısımlarada Senklinal adı verilir.
Antiklinal
Senklinal
Antiklinal
Senklinal
Senklinal
Senklinal
Antiklinal
Kıvrımların Değişik Türleri
-Simetrik kıvrımlar
-Asimetrik kıvrımlar
-İzoklinal kıvrımlar
-Yatık kıvrımlar
-Devrik kıvrımlar
-Monoklinal kıvrım
-Silindirik kıvrımlar
-Açısal kıvrımlar
-Loca ve bavul kıvrımlar
Simetrik
Kıvrım
Asimetrik
Kıvrım
Devrik
Kıvrım
Yatık
Kıvrım
Simetrik kıvrım: Kıvrım kanatlarının
eksen düzlemine göre simetrik olduğu
kıvrımlar.
Asimetrik kıvrım:Kıvrım kanatlarının
eksen düzlemine göre simetrik olmadığı
kıvrımlar.
Monoklinal kıvrım: Tabaka eğiminin yön değiştirmeksizin aniden
artması sonucu oluşan tek kanatlı kıvrım.
Monoklinal kıvrım
Devrik kıvrım: Kıvrım kanatlarının aynı yönde eğimli olduğu ve
kanatlardan birisi ters dönen kıvrım.
Devrik kıvrım: Bir kanatı ters dönmüs kıvrımlardır
Yatık kıvrım: Eksen düzlemleri yataya çok yakın veya
yatay olan kıvrım.
Silindirik kıvrım: Şekilleri silindire benzeyen ve kesitleri
az çok daire dilimi şeklinde olan kıvrımlardır.
Antiklinoryum ve Senklinoryum
Bazı kıvrımlar büyük ölçekli olup geniş bir bölgede izlenebilir
nitelikli olurlar. Bu kıvrımlar çoğunlukla üzerlerinde daha küçük
ölçekli ve sistematik dağılımları olan antiklinal ve senklinalleri içerirler.
Bu tür sistematik antiklinal ve senklinalleri içeren bölgesel ölçekli
Kıvrım antiklinal özellikli ise yapı tümüyle “antiklinoryum”,
senklinal özellikli ise “senklinoryum” adı verilir.
Antiklinoryum ve Senklinoryum
DERS BİTTİ!