Transcript GÖSTERGEBİLİM DERS NOTLARI Çağrışım ve Gösterge Türleri

GÖSTERGEBİLİM DERS
NOTLARI 2
Prof.Dr.Rengin Küçükerdoğan
Göstergebilim
 “Metinleri, resimleri, kentleri, yüzleri, hareketleri
ve manzaraları okuyorum.” (Roland Barthes)
 Okumakyorumlamak
 Görünenin altındaki derin yapıyı ve sistemi
incelemek.
≠
 Görünen gizli
≠
 Açık Örtük\Kapalı
Ancak nasıl?
Göstergebilim
Göstergeler ve Aktarımları
Değişik Göstergelerle Aynı Kavram, Aynı İçerik
Paris, Notre Dame
Paris, Notre Dame
Chagall – Sembolizm - İzlenimci
Paris, Notre Dame
Henri Matisse
Utrillo: Paris, Notre
Dame
GÖSTERGE TÜRLERİ
DOĞAL NİTELİKLİ GÖSTERGELER
(BELİRTİLER)
Varolan bağıntılar ya da nedensonuç ilişkileri söz konusudur.
Gözlem sonucu dolaysız
algılanabilir.
İnsan yaratımı olmadığından
toplumsal nitelik taşımazlar.
(Örn:bulut-yağmur ilişkisi)
YAPAY NİTELİKLİ GÖSTERGELER
(BELİRTKELER)
İnsan yaratımıdır.
Toplumsal anlaşma sonucu
oluşurlar ve belli anlamlar aktarma
amacı güderler.
GÖRÜNTÜ
GÖSTERGELER
Benzerlik ilişkisi
vardır.
Yansıtma ve öyküleme
işlevi görürler.
İnsan yapısıdır.
Nedene bağlı
oluşurlar.
(Örn. Fotoğraf, resim
gibi...)
SAYMACA/UZLAŞIMS
AL GÖSTERGELER
DİLSEL
GÖSTERGELER
Bir gösteren
(işitim imgesi)
ve bir gösterilen
(içerik) oluşur.
Buyruntusaldır.
Çağrışım söz
konusudur.
Çizgisel ve
ayrık nitelik
taşır.
DİL-DIŞI
GÖSTERGELER
(SİMGELER)
Belli bir ekinsel
çevrede
anlamlandırılabili
r, değerkazanır.
Soyut anlam
aktarmak
amacıyla
kullanılan somut
biçimlerdir.
Biçimsel niteliği
nedenlilik katar.
1-Doğal Nitelikli Göstergeler-Belirti (index):

Nesnesi ortadan kalktığında kendisini
gösterge yapan özelliği hemen yitirecek
olan gösterge türüdür.
Ör: delik tahta ve tahta kurusunun
varlığı
Tahtakurusu olmasaydı, delik de
olmayabilirdi. Bu bağlamda, belrti
(doğal gösterge) nesnesiyle kurduğu
gerçek ilişki gereği bu nesne
tarafından belirlenen bir göstergedir.

Belirti, varlığına işaret ettiği nesne ile
bir bitişiklik, bir yakınlık ilişkisi kurar.
Ör: bulut yağmurun- duman ateşin
belirtisidir.

Neden-sonuç ilişkisi vardır.
2-a) Görüntüsel gösterge (İkon):
 Belirttiği nesne var olmasa
bile, kendisini anlamlı kılan
özelliği
taşıyacak
bir
göstergedir.
Görüntüsel gösterge belirttiği
şeyi doğrudan temsil eder,
canlandırır. Bu açıdan bir
resim, desen, fotoğraf bu
tür özellik taşır. Varlığına
işaret ettiği bir nesne ile
benzerlik ilişkisi içerisindedir.
Lascaux Mağara Duvar
 Lascaux güneybatı Fransa’da yer alan prehistorik resimleriyle ünlü
mağaradır.
 Orjinal mağara, Montignac köyü yakınlarındadır.
 Üst Paleolilitik döneminin sanatını içeren bu mağaranın, 16 bin yıllık
olduğu tahmin ediliyor. Burada ki resimlerde o dönemde bölgede
yaşamış iri hayvanlar tasvir edilmiştirler. Mağara yaklaşık 2000 tane
figür içermektedir.
Altamira


Kuzey İspanya’da, tarih öncesine ait önemli resimlerin bulunduğu mağara.
Kayalar oyularak oluşturulmuş çizimlerin bizon, geyik, vahşi boğa ve diğer
hayvan resimlerinin, paleolitik çağa ait olduğu saptanmıştır.
1879’da Marcolino de Sautuola adlı bir arkeolog tarafından keşfedilen
mağaradaki resimler önce, bir hile olarak yorumlandı. Fransa’nın güneyinde
tarih öncesi devirlere ait başka mağaralar bulunduktan sonra, Fransız Bilimler
Akademisi, Altamira Mağarası’nı tarih öncesine ait bir mağara olarak kabul etti.
Kahverengi, siyah ve kırmızı renklerden oluşan resimler, aşıboyası ve toz hâline
getirilmiş minerallere yağ katılarak elde edilen boyalarla yapılmıştır.
Fenike
Orhon
Mısır: Hiyeroglif
2-b)Saymaca-Uzlaşımsal Göstergeler:
2-b-1) Dilsel Göstergeler:
-”Masa” (Türk)
-”la table” (Fransız)
- “Table” (İngiliz)
DİL GÖSTERGESİNİN ÖZELLİKLERİ:






Gösteren / Gösterilen İlişkisi
Uzlaşımsallık
Saymaca ve nedensiz (Buyruntusal)
İkincil nedenlilik
Çizgisellik ve Ayrıklık (Kesintililik)
Ardışıklık




Toplumsal nitelikli yapay göstergelerden,
Uzlaşımsal,
saymaca nitelikli,
özü bakımından dilsel seslerin anlıkta bıraktığı iz
olan işitim imgesiyle, bir kavramın, sesçil bir
anlatımla bir içeriğin, bir başka deyişle bir gösteren
ile gösterilenin birleşiminden oluşan iki yönlü bir
bütündür.
Örneğin; “kapı” (bir yerden bir yere girip çıkarken
içinden geçilen, açılıp kapanma düzeneği olan araç)
çeşitli söylenişlerin ortak özelliklerinin oluşturduğu
/kapı/ işitim imgesinden kuruludur.
Johannes (Jan) Vermeer- (Hollanda)
İnci Küpeli Kız
Resim- Görüntü Gösterge Örneği
Yapay Gösterge- Görüntü Gösterge Örneği
2-b-2) Dil-Dışı Göstergeler
Simge (sembol):
 Yorumlayan olmasaydı kendisini
gösterge yapan özelliği yitirecek
olan bir göstergedir.
 İnsanlar
arasında
uzlaşmaya
dayanan bir göstergedir. Doğal
dillerdeki sözcükler uzlaşmaya
dayalı birer simgedir.
-Terazi figür (beti) adaletin simgesi
olduğu gibi, simge ilettiği şeye
doğal
bir
bağıntıyla
değil,
saymaca- bir bağıntıyla ulaştırması
bakımından, rastlantısal, keyfi bir
özellik taşır.
 Örneğin Kılıç  gerçeğin simgesi
Gül  güzelliğin simgesi
Venüs  güzelliğin simgesi
Aslan  gücün simgesi
“Kedi” ve Çağrışımları (Dilsel)
 “Kedi” →
“Kedigillerden, köpek
dişleri iyi gelişmiş,
kasları çevik ve
kuvvetli evcil, küçük
memeli hayvan(Felis
domesticus):
"Evcil kedi. Ankara
kedisi. Van kedisi.“
(TDK) .
“Kedi” ve Çağrışımları (Görsel)
 Théophile Steinlen,