Transcript bakım evleri

21-23 Kasım
İzmir Kaya Otel
İzmir
2012
Bakım Kriterleri
Uygulamaları ve Entegrasyonu
Prof. Dr. Filiz Can
Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü
Geriatri Fizyoterapistleri Derneği
Ankara
Bakım kriteri uygulamaları
nasıl olmalı?
Bakıma
Muhtaçlık
Kriterleri
Bakıma alınmalı
Bakıma alınmamalı
Bakım Modelleri
Bakım kriteri uygulamaları
nasıl olmalı?
Bakıma
Muhtaçlık
Kriterleri
Entegrasyon
Bakım Modelleri
YOK!
İngiltere’de Yaşlı Bakım Modelleri

Hastaneler

Gündüz hastaneleri

Toplumsal eğitim

Aralıklı bakım yerleri (bakım evleri)

Özel Üniteler (ortopedik rehabilitasyon üniteleri gibi)

Toplum temelli servisler (evde bakım)
(UK, 1988)
İngiltere’de Yaşlı Bakım Modelleri






Evde yardım servisleri
Gezici yemek servisleri
Gündüz bakım merkezleri
Sığınma evleri
Huzur evleri
Özel bakım evleri
(UK, 1988)
Bakım kriteri uygulamaları
nasıl olmalı?
Bakım Modelleri
Bakım
Muhtaçlık
Kriterleri
Çok limitli
entegrasyon
Fonksiyonel Değerlendirme
Skalaları




Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçütü (FIM)
Enstrümentasyonel Günlük Yaşam
Aktiviteleri
Fonksiyonel Durum İndeksi
Lawton GYA Değerlendirme Skalası
Lawton GYA Değerlendirme Skalası
Lawton’ un fonksiyonel kapasite değerlendirme
görüşü GYA’i 3 seviyede tanımlar:
1. Temel GYA : banyo yapma, giyinme, tuvalete
gitme, ve beslenme gibi kendine bakım
aktiviteleri
2. Enstrümental GYA (IADLs): telefon kullanma,
araba kullanma, alışveriş yapma, ev işleri,
yemek pişirme, çamaşır yıkama, parayı
kullanabilme, ilaçlarını kullanabilme
3. Mobilite: evden çıkabilme ve bir yerden bir
yere gidebilme
Lawton




Mobilite ve Enstrümental GYA daha
komplekstir
Bireyin çevresi ile başedebilmesi ile ilgilidir
Temel GYA, Enstrümental GYA ve Mobilite
sınıflaması en fonksiyonel değerlendirme
ölçütü olarak standart haline gelmiştir
Çeşitli bakım modellerinde fiziksel, emosyonel,
kognitif ve sosyal fonksiyonları saptamak için
birçok fonksiyonel değerlendirme ölçütü
vardır??
Branch L, Jette A. 1987
GYA Ölçümü
1.
2.
3.
4.
5.
6.
GYA’nın ölçümünün aşağıdakiler ile ilişkili olduğu
gösterilmiştir:
Huzurevi/ bakımevine başvuru
Doktor hizmetlerinin kullanımı
Sigorta kapsamı
Yaşam düzenlemesi
Hastane servislerinin kullanımı
Evde bakım servislerinin ödenmesi
(Bishop C, 1986;Branch LG et al, 1982;
Wan TTH et al,1981; Macken CL, 1986)
Fonksiyonlar için derecelendirme



Frazer (1979) fonksiyonlar ile ilgili
8 puanlık bir skala geliştirmiştir
Yetersizlik veya patolojik durum ile ilgili
değil
Fiziksel kondisyondaki değişiklikler ile
ilişkili olmayan fonksiyonlardaki
değişiklikleri derecelendirir
Bakım kriteri uygulamaları
nasıl olmalı?
Bakıma
Muhtaçlık
Kriterleri
Bakıma alınmalı
Bakıma alınmamalı
Bakım
Kriterleri
Bakım Modelleri
Değerlendirme



Ev ortamının değerlendirilmesi
Genel değerlendirme
Özel değerlendirme
- Kardiyorespiratuvar sistem
- Nörolojik sistem
- Baş ve boyun
- Kollar
- Bacaklar
- Bel
- Kas kuvveti
- Görme
Değerlendirme

•
•
Mobilite
- Yürüme
- Denge
- Kol ve bacaklarını kullanabilme
- Yürüme yardımcıları
Mental Kapasite
Genel Sağlık
Klinik Karar Verme
A.
B.
C.
Karşılaşılan temel problemler
Temel objektifler
Sonraki yorumlar
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
Fonksiyonel kapasite



Mobilite
Kuvvet
Denge
Fonksiyonel Yeterlilik
Temel Mobilite Değerlendirmesi
1. Fiziksel Durum
a. Yürüme yeteneği
b. Yürüme tipi
c. Kullanılan yürüme yardımcıları
d. Bağımlı olmanın nedeni
2. Psikososyal durum
a. Motivasyon
b. Comprehension
3. Sosyal durum
a. Medeni durum
b. Ev
c. İş
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
Temel Mobilite Değerlendirmesi
1. Fiziksel Durum
a. Yürüme yeteneği

bağımsız

yürüme yardımcısı ile

2 kişinin yardımı ile

yürümesi mümkün değil
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
Temel Mobilite Değerlendirmesi
1. Fiziksel Durum
a. Yürüme tipi
 Ataksik tip yürüme
 Ayağı sürüyerek yürüme
 Yavaş yürüme
 Spastik yürüme
 Küçük adımlarla yürüme
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
Temel Mobilite Değerlendirmesi
1. Fiziksel Durum
d. Bağımlı olma nedenleri










denge bozukluğu/kaybı
eklem mobilitesi/ hareket
deformite
kas zayıflığı
düşme korkusu
ağrı
travma
görme bozukluğu
işitme kaybı
konuşma bozukluğuı










solunum disfonksiyonu
efor dispnesi
continent
İdrar kaçırma
yatak yarası
Kollarda limitasyon sol/ sağ
zayıflık
tremor/ titreme
Eklemde hareket kaybı/
yokluğu
postural deformiteler
Temel Mobilite Değerlendirmesi
1. Fiziksel Durum
c. Kullanılan Yürüme yardımcıları

baston

üç bacaklı baston

dört bacaklı baston

yürüteç

tekerlekli yürüteç

koltuk değneği
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
Temel Mobilite Değerlendirmesi
2. Psikolojik durum








oryante
disoryante
apatik
depresif
Motivasyon
iyi
zayıf
Comprehension
koopere
koopere değil
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
Temel Mobilite Değerlendirmesi
3. Sosyal durum
a. Medeni durum

Bekar

Evli

Dul/ boşanmış
b. Yaşama durumu

Tek başına yaşıyor

Eşi/ akrabalarıyla yaşıyor
c. Yaşadığı ev

Müstakil ev

Apartman katı

Evde merdiven var/yok
d. İş
 Çalışan
 Emekli
e. Hobileri/İlgileri
f. Diğer tıbbi problemleri
Ann Finn, Evaluation Form for
Older People, School of
Physiotherapy, Dublin, 1980
Kas Kuvveti

Yaşlılarda normal kuvveti yorumlamada
doğru bir temel elde etmek için hiçbir
sabit değer geliştirilmemiştir
de Vries (1970)
Kas kuveti

Ransome (1980) yaşlıların kas kuvvetini
en uygun şekilde değerlendirmek için
bir 3 puanlık skala önermiştir.
3= Zayıf (hiç yok veya hafif kuvvet)
2= Orta ( bir miktar direnç alabiliyor)
1= İyi ( iyi direnç alabiliyor)
Mobilite ve yeterlilik için
derecelendirme
3= İyi (tam veya tama yakın mobilite)
2= Orta (limitli mobilite, fakat orta derecede
fonksiyonlara izin verir)
1= Zayıf (limitli mobilite- fonksiyonlar imkansız)
3= İyi (tek başına yapabilir)
2= Orta (gözlem ile yapabilir)
1= Zayıf ( fiziksel yardım ile yapabilir)
Ransome (1980)
Fonksiyonlar için
derecelendirme skalası
1:
2:
3:
4:
5:
Hiçbir yetersizliği yok
Bağımsız olarak mobil
Limitli düzeyde mobil
Eve bağlı-hafif ev işlerini yapabiliyor
Eve bağlı- limitli kendine bakım aktivitelerini
yapabiliyor
6: Eve bağlı- kendine bakım aktivitelerinde yardım
gerektiriyor
7: Sandalyeye bağlı- kendine bakım aktivitelerinde
yardım gerektiriyor
8: Tamamen bağımlı
Frazer (1979)






Yatak içi/ dışı ve
yatakta mobilite
Sandalye içi/ dışı
mobilite
Tuvalete gidebilme
İçeride yürüme
Eğer gerekli ise
merdiven
Sandalyeden kalkma



A: Bağımsız, başka
birinden yardım almayı
gerektirmiyor; eğer
gerekli ise yürüme
yardımcısı kullanabilir
B: Aktiviteyi yapabilmesi
için sözel veya fiziksel
olarak biraz yardım
gerektirir
C: Yapamaz veya
aktiviteyi yapabilmesi
için beceri isteyen bir
yardım gerektirir
Amanda Squires, 1999, IPTOP
Fizyoterapistlerin
gelişmiş ülkelerdeki diğer rolleri


Klinik problem çözmeyi ve kanıta dayalı
çalışmalara ağırlık verme
ICF (The İnternational Classification of
Functioning) ve RCPI ( Research and
Clinical Practice İntegration) gibi klinik
çalışmalarla bilimsel çalışmaların entegre
edildiği modeller geliştirme
ICF

İlk model 1980’de the International Classification
of Impairments, Disabilities and Handicaps
(ICIDH) olarak geliştirilmiş
Sağlıkla ilgili 3 durumun arasındaki farkı tanımlar:
- Vücut fonksiyonları ve yapılardaki bozukluk
(impairment)
- Yapılan işte yetersizlik (disabilite veya inabilite)
- Yetersizlik ve bozukluğa eşlik eden rol kaybı/engel
(handicap)

Bozukluk
Yetersizlik
Özür
ICF
Yaşam Kalitesi


Yaşam kalitesi,bireyin yaşadığı yerdeki
kültür ve değerler sistemi içinde hedefleri,
beklentileri, standartları ve ilgileri ile ilgili
bireysel yaşam duruşudur
Bireyler yaşlandığında yaşam kalitelerinin
düzeyi, otonomi ve bağımsızlıklarını
sağlayabilme yetenekleri ile saptanır
(WHO, 1994)
Yaşam Kalitesi
Geniş bir kavram
 Aşağıdaki elementlerin kompleks bir yolla
birleşimi
- Fiziksel sağlık
- Psikolojik sağlık
- Bağımsızlık düzeyi
- Sosyal ilişkiler
- Kişisel değerler ve inançlar
- Çevrede ile sağlıklı ilişki

(WHO, 1994)
Tartışılan 3 farklı model



Tıbbi Model
Bireysel Model
Sosyal Model
Hastaya özel Fonksiyonel Skala






Hastaya Özel Fonksiyonel Skala
Tıbbi problemi nedeniyle yapmakta zorluk çektiği
5 fonksiyonel aktivitenin saptanması
Her bir aktivite 10 puanlık skala ile derecelendirilir
“Yapamadığı hareket” “0” puan ile
“Hiçbir zorluk çekilmeden yapılan hareket” “10”
puan ile
Toplam puan, saptanan aktivitelerin aktivite puan
toplamına bölünmesi ile hesaplanır
http://www.tac.vic.gov.au/upload/Patient-specific.pdf.
Accessed September 6,2010
Kapsamlı değerlendirme





Tıbbi?
Fiziksel?
Fonksiyonel?
Psikolojik?
Sosyal veya sosyo-kültürel?
Bakım Modelleri
Kapsamlı değerlendirme
Bakım Modelleri
Değerlendirme





Tıbbi
Fiziksel
Fonksiyonel
Psikolojik
Sosyal/sosyo-kültürel








Hastane?
Huzurevi?
Gündüz bakım evi?
Evde bakım?
Özel merkezler?
Ayaktan rehabilitasyon
Yataklı rehabilitasyon?
Psikolojik destek?
Kapsamlı değerlendirme
Bakım Modelleri
Toplam Skor





Tıbbi
Fonksiyonel
Psikolojik
Sosyal/sosyo-kültürel
Fiziksel/ çevresel









Hastane?
Huzurevi?
Gündüz bakım evi?
Evde bakım?
Özel merkezler?
Ayaktan rehabilitasyon
Yataklı rehabilitasyon?
Psikolojik destek?
Gündüz klüpleri
Kapsamlı değerlendirme
Bakım Modelleri
Değerlendirme





Tıbbi
Fiziksel
Fonksiyonel
Psikolojik
Sosyal/sosyo-kültürel
Toplam puan








Hastane
Huzurevi
Gündüz bakım evi
Evde bakım
Özel merkezler
Ayaktan rehabilitasyon
Yataklı rehabilitasyon
Psikolojik destek
Entegre sistem?
Rehabilitasyon
Ayaktan FTR
Fonksiyonel durum
( 40 puan)
Çevresel
Düzenleme
Ev ziyareti
Çevresel durum
(10 puan)
Tıbbi durum
( 60 puan)
Tıbbi kontrol
Aylık kontrol
Sosyo-kültürel
Durum (20 puan)
Sosyal Destek
Rekreasyon
Evleri
Bakım kriteri uygulamaları
nasıl olmalı?
Bakıma
Muhtaçlık
Kriterleri
Entegrasyon
Var!
Bakıma alınmalı
Bakım
Kriterleri
Bakım Modelleri
Dikkatiniz için teşekkür ederim…
Filiz Can
[email protected]