Transcript Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi`ne Sahadan Bir Bakış

Birleşmiş Milletler Engelli Hakları
Sözleşmesi’ne Sahadan Bir Bakış
Hakan Özgül
Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ve Türkiye
Uygulamasına İlişkin Uygulama ve Değerlendirme Toplantısı
10 Kasım 2012, Afyonkarahisar
Engellilerin Sosyo-Ekonomik Durumu
%40,9 ilk, %5,6 orta, %6,9 lise ve %2,4 yüksek öğrenim
%36’sı Okuma-Yazma Bilmiyor
700.000 görme engelli - %2,5-3 Braille Alfabesi
%72 İşsiz
Sosyal Güvenlik ?
Yoksulluk
Kısa Bir Bakış
Engellilik Tanımının Oluşturduğu Boşluk
Toplumun Engellilere Bakışı
Engelli Birey-Kamu İlişkisi
ÖZİDA Araştırmaları
DDK Raporu
Diğer Raporlar
Ayrımcılık
STK’ların Yasama Faaliyetlerine Katılımı
Kısa Bir Bakış
Taslak (yasama faaliyeti)
Yürürlülükte Olan Kanunlar
Yasama-Yürütme İttifakı
İdari Başvurular
Sonuçlanan ya da Görülen Davalar
BM EHS’nin İç Hukukta Karşılık Bulması
Yasama Organına Öneriler
Anayasa Tartışmaları
Türk Hukuk Sisteminde Engelli Tanımı
Eksiklik, noksanlık ve yetersizlik
Oransal ve yüzde değerler
Rehabilitasyon görürse toplumla bütünleşir
Tıbbi Model
Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel,
zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde
kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük
gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım,
rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi.
BM Sözleşmelerinde Engelli Tanımı
Yeti yitimi + Engeller = engellilik
Engelli kişiler, diğerleri yanında, çeşitli engellerle
etkileşerek kişinin diğerleriyle eşit bir şekilde topluma tam
ve etkili şekilde katılmasını engelleyen uzun süreli fiziksel,
zihinsel, ruhsal ve duyusal yeti yitimi olan kişileri kapsar
(BMEHS)
Araştırmalar-Raporlar
Merhamet
Acıma
Yetersizlik
Koruma
Ayrımcılık
Nefret ?
Devletin Korunması Esası
ENGELLİ
KONUMLANDIRMA
(ALGI ve AYRIMCILIK)
ARAŞTIRMASI
2011
Toplumda Engellilerin Algısı (Engellilere Göre)
ACIMA
Seri 1
49,8
HORLANDIKLA YÜK OLARAK ÖNEMSENMED
RI
GÖRÜLDÜKLERİ
İKLERİ
8,2
10,8
24,9
HEPSİ
ZAMANA
DAYALI BİR
5,9
0,4
Engelli Bireyler Ayrı Okula Mı Gitmeli?
Engelli Bireyler Evde Çalışmalı Mıdır?
Engelli Birey Komşum Olabilir Mi?
TOPLUM ÖZÜRLÜLÜĞÜ
NASIL ALGILIYOR?
2009
Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi
% 71,3'ü ayrımcılıkla ilgili mevzuattan bihaber
%65’i tanımadıkları insanların alayına maruz kalıyor
%42.7’si kötü muameleye (kamu görevlileri tarafından)
%46’sı, istihdamda
%51’i, eğitimde
%39’u, sağlıkta
%40 adalete erişimde
%51.3 toplumsal yaşama katılım
AYRIMCILIĞA
MARUZ
KALIYOR..!
Toplum Özürlülüğü Nasıl Algılıyor?
Aşağıdaki Özürlülerden Hangisiyle
Aynı İş Yerinde Çalışmak İstemezsiniz?”
Sorusuna Verilen Cevapların
Yüzdelikleri
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Yazılı, Görsel ve İşitsel Medyanın Tutum ve
Davranışı
Yıllara Göre Yayınlar
2010
17.951
2011
31.186
TOPLAM
49.137
Ayrımcılık İçeren Haber Sayısı: 116
Engelli Birey-Kamu İlişkisi
Yasa, Yönetmelik veya Tüzüklerde Yer Alan Ayrımcılık
İdare Makamı’nın Tutum ve Uygulamaları
Bireysel:Ön Yargı, Dışlama, Görevi İhmal, Görevi Savsama
Bireysel:Hatalı Yorumlama, Bilgisizlik
Hak Temelli Yerine Sosyal ve Tıbbi Model
Mali Kaygılar
Devletin Korunma İlkesi
İdari Başvurular
Gelişmeler
#
Cevap Verilen
109
Cevap Verilmeyen
152
İdareye çağrı niteliğinde başvuru
78
TOPLAM:
339
Kamu Nasıl Cevap Veriyor?
Olumlu Yanıt Vermek
Görünürde Olumlu Ama Red (ilerleyen tarihlerde ……)
Olumsuz Yanıt
Görevli sorumluluk almak istememesi, talebi
mahkeme eliyle yerine gelmesini öngörmesi
Görevlinin hakkı teslim etmek istememesi
İdari Başvurulara Müspet Yanıtlar
Ek İhtiyari Protokolün Onaylanması Girişimi
İçişleri Bakanlığı’nın EGM’ne Genelgesi
Kanunlar
4857 sayılı İş Kanunu - Kota
3194 sayılı İmar Kanunu – Erişilebilirlik (ilk kez 1997)
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu - İstihdam
2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu - Ayrımcılık
5174 sayılı TOBB Kanunu - Ayrımcılık
5237 sayılı TCK – Ayrımcılık Tanım
5378 sayılı Özürlüler Kanunu – Engelliliğin Tanımı
5378 sayılı Kanun
Engelliliğin Tanımı
Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel,
zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde
kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük
gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım,
rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi.
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon Tek Taraflı Değerlendirilmektedir
4857 sayılı Kanun
5. Madde : “İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce,
felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı
ayırım yapılamaz
Engellilik Sayılmamıştır
İspat Yükümlülüğü’nde İşveren Payı ve Misilleme Korkusu
İş İlişkisi ve Sona Ermesi… Başlaması?
4857 sayılı Kanun
30. Madde : %6 oranında (eski hükümlü, engelli, terör
mağduru)
Para Cezası Sistemi Etkili Mi?
4857 sayılı Kanun’da Değişiklik Talebi
İşin niteliği veya teminde güçlük nedeniyle işyerinde kısmen veya tamamen
özürlü çalıştırma konusunda güçlük yaşayan işverenler; doğrudan veya
dolaylı olarak yüzde elli veya daha fazla ortaklığının olduğu holding bünyesi
veya bağlı şirketler içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir
işyerinde ve Organize Sanayi Bölgelerinde kurulacak ortak işletmelerde
çalıştırılmasını sağlamak suretiyle bu maddede öngörülen yükümlülüklerini
yerine getirebilirler. Hangi iş ve işyerlerinde kısmen veya tamamen özürlü
çalıştırılamayacağı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Başbakanlık
Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve Türkiye İş Kurumu ile en çok özürlüyü
temsil eden üst kuruluşun birer temsilcisinden oluşan bir komisyon
tarafından karara bağlanır. Komisyonun çalışma usul ve esasları, ilgili
kurum ve kuruluşların görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Çalışma Kampları
İstihdamında Bölgesel Eşitsizlikler Oluşacaktır
Asgari Ücret Standart Hale Gelmesi
İşverenler İçin Kaçış Yolu
Müeyyideler Muğlak
Kurul Kararları Sübjektif Olabilir
Cezalar İşverene Kaynak Olarak Dönecek
657 sayılı Kanun
7. Madde : “görevlerini yerine getirirlerken dil, ırk, cinsiyet,
siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi ayırım…”
yapamayacakları
Engellilik Sayılmamıştır
4483 sayılı Kanun
Devlet Memurlarının Yargılanmaları
İki Teşebbüs ve İki Karar
657 Sayılı Kanun
53. Madde :
% 3 kota (üst sınır?)
Yurtdışı Teşkilat Hariç (neden?)
Ayrı Sınav (açtığı sorunlar)
SGK’ ya Karşı STK Koalisyonu
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ÖSYM tarafından yapılan
ve 04/06/2010 tarihinde sonuçları ilan edilen Kamu
personeli seçme sınavı (KPSS 2010/1) yerleştirme
sonuçları kapsamında; 07 Haziran 2010 tarihinde resmi
internet sitesinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) 531
adet memur alınması işleminde KPSS’yi kazanmış
adaylardan, ataması yapılacaklardan engelli olmadıklarına
dair bir beyan istemiştir.
SHÇEK’e Karşı Mesut Bektaş
EGM’e Karşı Derya Yalçınkaya
5237 Sayılı Kanun
122. Madde :
Makul Uyumlaştırma Kapsam Dışı
2802 Sayılı Kanun
8. Madde : Hâkimlik ve savcılık görevlerini sürekli olarak
yurdun her yerinde yapmasına engel olabilecek vücut ve
akıl hastalığı veya sakatlığı, alışılmışın dışında çevrenin
yadırgayacağı şekilde konuşma ve organlarının hareketini
kontrol zorluğu çekmek gibi özürlü durumları bulunmamak
5174 Sayılı Kanun
74. Madde : “Görevini devamlı yapmasına engel olabilecek
vücut veya akıl hastalığı veya vücut sakatlığı ile özürlü
bulunmamak”
4721 Sayılı Kanun
Kısıtlama, Özgürlükten Alı Koyma
Kuruma Alınması
2828 Sayılı Kanun
Her ne ad altında olursa olsun net asgarî ücretin 2/3’ü
Ailede 3 ya da 4 Engelli Birey Varsa?
4760 Sayılı Kanun
7. Madde ve ÖTV Kanunu’nda Arada Kalanlar
Kas Hastalıklarından myopati ve progresif muskuler distrofisi,
myotonisi ve kas-sinir kavşak hastalıkları olan şahıslara sürücü
belgesi verilmez. Nöroloji uzmanının kanaatine göre hafif vakalara
yılda 1 kez muayene olmak kaydıyla A1, A2, B, F ve H sınıfı sürücü
belgesi verilebilir. BKZ: Sürücü Adayları ve Sürücülerde
Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair
Yönetmelik
5378 Sayılı Kanun
Geçici 2. ve 3. Madde : Fiziki Mekanları Kapsamaktadır
Acil Hizmetler
Bilgi Sistemleri ve Teknolojileri
Elektronik Hizmetler
İdari Başvurular
İdari Başvurular
İBB’ye Karşı TOHAD
Kaynak Yok
Alternatif Araçlara Binsinler
İstanbul 2. İdare Mahkemesi K.
2010/258
Hukuka ve Hakkaniyete Aykırı
Yasama-Yürütme İttifakı
5378’de yapılan düzenleme yürütme organını kurtarma
operasyonudur
Geçici 2. ve 3. Maddelerinin Değiştirilmesi
1 Yıl Uzatıldı
Komisyon Kararı İle 2 Yıl Daha Uzatılabilir
1 Yıl İçinde Usul ve Esaslar Belirlenir
Her İlde Komisyon Kurulacak - Komisyonun Tarafsızlığı
Gerçek ve Özel Hukuk Tüzel Kişilerine 1000-5000 TL / Her
Tespit- Yıl İçinde En Fazla 50.000 TL
Büyükşehir Belediyeleri, Belediyeler ve Diğer Kamu
Kurum ve Kuruluşlarına 5.000-25.000 TL / Her Tespit - Yıl
İçinde En Fazla 500.000 TL
7239 Sayılı Kanun
Afetlerde Yapılacak Yardım ve Hizmetlerde Engelliler İle
İlgili Herhangi Bir Hüküm Yok
6332 Sayılı Kanun
6. Madde: Kurul tarafından kabul edilebilir mazereti
olmaksızın bir takvim yılı içinde toplam üç Kurul
toplantısına katılmayan; ağır hastalık veya sakatlık
nedeniyle iş göremeyecekleri sağlık kurulu raporuyla tespit
edilen
634 Sayılı Kanun
Konutlarda yapılacak olan mimari değişimler
İ.A.Ü.’ne Karşı STK Koalisyonu
Özürlü öğrencilere eğitim-öğretim
verecek olanağımız olmadığından;
özürlü öğrencilerin tercih
etmemesi gerekir.
Karşılık Bulmayan EHS Maddeleri
Ayrımcılık – Makul Uyumlaştırma
Engelli Kadınlar- Sığınma Evleri, İstihdam, Eğitim
Erişilebilirlik – Fiziksel Mekanlarla Sınırlı
Acil Durumlar – Afet, Savaş ve Benzeri Durumlar
Yasa Önünde Eşit – Anayasa ve Kanunlar
Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği – Kurumlara Kapatma
Bağımsız Yaşama – Destekleyici Hizmetler
Kişisel Hareketlilik – SUT Davaları
Karşılık Bulmayan EHS Maddeleri
Bilgiye Erişim – İşaret Dili
Eğitim – Etkili Sonuç Alınabilecek Yasal Düzenleme
Sağlık – Evde Tıbbi Bakım
Çalışma Hakkı – Kanun’a Rağmen Çözülemedi
Medeni ve Siyasi Haklar – Velayet, Vesayet ve Kayyımlık
Beynelmilel Sözleşmeler Karşılık Bulmuyor
Mevzuattan Kaynaklı
Kamu Otoritesi Sorunlarını ve Mevzuatı İçselleştirememesi
Kamu İdaresinin Alışkanlıkları
Yargı’nın Beynelmilel Sözleşmelere Bakış Açısı
STK’ların Savunuculuk Faaliyetleri
Yasama Organına Öneriler
Yasama Faaliyetlerine STK’ların Katılımı
BM EHS İhtiyari Ek Protokolü
Ayrımcılık Kanunu Çıkarılmalı
Ayrımcılık İçeren Kanunlar Tashih Edilmeli
Engelliliğin Tanımı Tekrar Yapılmalı (5378)
Cezalarda Tazminat Mekanizması
Milletvekillerine Engellilik ve Ayrımcılık Üzerine Eğitim
TBMM’de Yapılan Gizli Oylamaların Pulları
Yasama Faaliyetlerine Katılma
Meslek Örgütleri
Üniversiteler
STK’lar
Uzlaşma ?
BM EKSHS Raporlama ve Lobicilik
Yazılı Rapor Sunulması
Diplomatik Görüşmeler
Komite’ye Sunum
Devlete Sorular
Nihai Rapor
BM EHS Devlet Raporu ?
Anayasa Tartışmaları (Halk Ne Diyor?)
İş Var Mı?
Elektrik, Su, Gaz Vb İndirim?
Engellilerin Önerileri Dikkate Alınmaz
Mevcut Yasalar Uygulandı Da - Yeni Anayasa?
2022 Aylıkları N’olcak?
Devlet “Baba’nın” Merhametime Kaldık
Anayasa Tartışmaları
Uluslararası Hukuk Ne Diyor? (AB, BM)
Hak Temelli Bir Altyapı
Eşitlik (Maddi-Şekli), Haklardan Eşit Yararlanma
Pozitif Ayrımcılık (Şayet Yaparsa)
Saygı Gösterme, Koruma ve Yerine Getirme
Çalışma Hakkı
Eğitim
Kişi Hürriyeti ve Güvenliği
Anayasa Tartışmaları
Anayasa 10. Madde (ayrımcılık-engelliler yok)
Tedbir Alma Yükümlülüğü Kadınlar İçin Var
Teşekküler…
[email protected]