Transcript Zarflar - edebiyatcimiz.com


ZARF(BELİRTEÇ)
Hazırlayan: İBRAHİM ÇAKIR
ZARF(BELİRTEÇ)
Fiillerin, eylemsilerin, sıfatların ya da zarfların
anlamlarını durum, zaman, yer-yön, nicelik(miktar)
ve soru yönlerinden çeşitli yönlerden niteleyen, ya da
pekiştiren sözcüklere zarf denir.
NOT:
Tek başına sıfat olmadığı gibi, tek başına zarf da yoktur.
Zarflar da sıfatlar gibi tek başına isimden başka birşey
değildir.
Zarflar fiillerin sıfatlarıdır denebilir.
Örnek:
Buraya yarın gelirler.
Akşama kadar sohbet ettiler.
Küçük, olanları bir bir anlattı
Çocuk koşa koşa kapıdan içeri girdi;
Nefes nefese konuşuyor.
* Zarfların asıl görevi fiilleri nitelemek olmakla birlikte, zarflar
anlam derecesi bakımından sıfatları ve başka zarfları da niteler.
Örnek;
Göreviniz en doğru cevabı bulmaktır.
O çok zor işin altından kalkamaz.
Yukarıdaki örneklerde zarflar sıfatları derecelendirmiştir.
Aşağıdaki örneklerde ise zarflar başka zarfları nitelemiştir.
Örnek;
Resmi pek iyi çizememiş.
Çok hızlı konuşuyor,
Oldukça güzel oynuyorlar.
* Zarflar, adlaşmış sıfat durumundaki sözcükleri
de derece yönüyle niteliyebilir.
Örnek;
Çok uzun boylu olanı getir
Daha dar yakalı olanı getir.
Pekçok kanadı kırık kuş var .
Biraz pantolonu eski gibi.
Zarflar, görevleri bakımından beşe
ayrılır.
1) Durum (hal) zarfları
2) Zaman zarfları
3) Yer (yön) zarfları
4) Azlık-çokluk (miktar) zarfı
5) Soru zarfları
1-Durum (hal) Zarfları:
Eylemlerin ya da eylemsilerin nasıl yapıldıklarını, ne
durumda olduklarını belirten sözcüklerdir.
*Durum zarfları fiile sorulan “NASIL” sorusunun
cevabıdır.
Böyle gelmiş, böyle gider.
Çocuk bize öyle anlattı.
Adam çekine çekine içeri girdi.
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
Çocukça seviniyor.
Delice gülüyordu.

* Niteleme sıfatlarının pek çoğu durum zarfı olarak
kullanılabilir.
İyi insan yolda anlaşır.
Sıfat
Güzel bir kitap insanı mutlu eder.
Sıfat
*Aşağıdaki örneklerde ise niteleme sıfatları, durum zarfı
olarak kullanılmıştır:
İyi söylüyorsun
Güzel düşün, iyi hisset.
Eğri oturalım, doğru konuşalım.
Eli çok kötü yanmış.
*İkilemeler de durum zarfı olarak kullanılır.
Kalbi küt küt atıyordu.
Karşısındaki adama dik dik baktı.
Yatağın üzerine boylu boyunca uzandı.
-Ayrıca bağ-fiiller, deyimler, yansımalar da durum
zarfı olarak kullanılır.
Koşa koşa geldi. (Bağ-fiil)
Düşünmeden konuşuyorsun.(bağ-fiil)
Gözü arkada kalarak gitti. (Deyim)
Sular gürül gürül akacakmış. (Yansıma)
Paldır küldür yerinden kalktı.(yansıma)
2) Zaman Zarfları:
Eylemlerin ve eylemsilerin yapılış
zamanlarını belirten sözcüklerdir.
Eyleme sorulan NE ZAMAN sorusunun
cevabıdır.
Az önce gitmişti.
Yarın gelecekti.
Geç anladım, hayatın vefasızlığını
* Türkçedeki belli başlı zaman isimleri şunlardır.
Dün, yarın, şimdi, gece, gündüz, demin, geç, erken, akşam,
sabah, sabahleyin, geceleyin, sonra, öğle vakti, kışın, yazın,
önceden, sonradan, bazen, hemen...
Örnek:
Biz gitmeden gitmişler
Henüz sorular bitmedi...
Bugün yola çıkar; yarın varır.


Örnek; Ayda bir bize gelirler.
Önceden burada bahçeler vardır.
Bayramda bütün aile bir araya toplanır.
*Zaman anlamı taşıyan bağ-fiiller de zaman zarfı
olarak kullanılır.
Buraya gelmeden haber veriniz.
Bizi karşısında görünce şaşırdı.
Yaşadıklarını anlatırken gözleri yaşardı.
İstanbul’a geleli iki yıl oldu.
3) Yer (Yön) Zarfları:
Fiilin yapılış yerini, daha doğrusu yönünü belirten
sözcüklerdir.
Eyleme sorulan NEREYE sorusunun cevabıdır.
Beri gel, barışalım.
Bu yoldan geri dönülmez.
Telaşla içeri girdi; odaya bir göz atıp dışarı
çıktı.
Yukarı çıkma, aşağı in.
Yer(yön)anlamlı sözcüklerin sayısı çok değildir:
“İleri, geri, aşağı, yukarı, içeri, dışarı, öte,
beri.”
Yer,yön zarfı olan sözcükler çekimsiz olarak kullanıldığında
zarftır.
Artık aşagı gel.
Canım biraz beri gelir misin ?
O senden önce içeri girdi
Hep birlikte yukarı çıktın.
Çocuk bir anda ileri fırladı.
Öfkeyle dışarı fırladı.
Sen biraz öte git.
Sen biraz geri dur.
Bu sözcükler eğer hal ekleri veya bir başka çekim eki alırsa
zarf olmaktan çıkar, artık yön bildirmezler.
Top aşağıya düştü.
İsim
Dalgın dalgın dışarıya bakıyor.
İsim
Yukarıya biri çıktı.
Geride kalan olmasın
Aşağıya kim gelecek.
İçeriyi temizleyin.
Koltukları beriye koyun.
Biraz öteye git.
İleriden sağa dön
4) Azlık-Çokluk (miktar) Zarfları:
Fiilleri, sıfatları ve başka zarfları azlık çokluk bakımından
niteleyen sözcüklerdir.
Fiile sorulan NE KADAR sorusunun cevabıdır.
Senin kadar güzel konuşan görmedim
Az ye çok yaşa
Beş dakika kadar dinlendi.
Yemeği fazlaca yemiş.
Bugünlerde az uyuyor.
*Azlık çokluk zarflarının sayısı fazla
değildir.
En, daha, pek, çok, az, biraz, kadar,
fazla. Pek az, çok fazla,gayet ,en, epey,
epeyce, oldukça, hayli.
*“
Örnek; En iyi görünen buydu.
 Daha güzel konuşan var mı ?
 Sigarayı çok fazla içiyorsun.
 Sen fazla okuyorsun.
 Bugün pek yoruldum.
 Seninle biraz konuşalım
 Gayet canlı bakıyor
* İkilemelerde azlık – çokluk zarfı olarak
kullanılır.
Bursa’da aşağı yukarı tam bir ay kaldık.
Ankara’dan ayrılalı şöyle böyle 6 ay oldu.
Hakkımda ileri geri konuşma.
Nicelik zarfları kendi içinde eşitlik, üstünlük, en
üstünlük, ve miktar zarfları diye bölümlenir

Eşitlik zarfı: Kadar ve denli
sözcükleriyle yapılır.
Cennet kadar güzel vatan.
Seni bu denli özlemiş.
Onun kadar ağlamadı.
O denli içlenmiş.
Üstünlük zarfı: DAHA sözcüğü ile
yapılır.
Sen daha iyi hazırlanmışşın.
 Ondan daha iyisini görmedim.
 Yarın daha çok çalışırız.

NOT: DAHA sözcüğü HENÜZ anlamında
kullanılırsa zaman zarfı olur.
 Babam daha gelmedi.
 Onu daha göremedim.

En üstünlük zarfı: EN sözcüğüyle yapılır
En iyi görünen buydu.
 En güzel ses sende.
 En güzel film sende.
 En içten konuşma onunki.

Azlık çokluk: Az, azıcık, çok, çokça, pek, pek
çok, çok fazla....
Bugün pek yoruldum.
Bundan sonra daha fazla çalışmalısın.
Burası en çok yirmi milyar eder.
5)Soru Zarfları
Eylemlerin, eylemsilerin anlamlarını soru yoluyla belirleyen
zarflardır.
Eyleme sorulan NASIL, NEDEN, NE ZAMAN, NE KADAR....
Sorularının cevabıdır.
Örnek:
Bu yağmurda eve nasıl gideceksin ?
Msn’de işini ne zaman bitireceksin ?
Burada ne kadar beklediniz ?
Akşam Facebook’a neden gelmedin ?
Bu olanları niye anlatmadın ?
* YAPI BAKIMINDAN ZARFLAR
Yapı bakımından zarflar 3’e ayrılır:
1-Basit zarflar
2-Türemiş zarflar
3-Bileşik zarflar
1- Basit zarflar:
Ek almamış, kök durumundaki sözcüklerdir:
Buraya gece geldi, yarın gidecek.
Derslerine çok çalışır.
Arkadaşlarımla pek görüşmüyorum.
Fazla konuşmana gerek yok
Yarın akşam bize gel.
Başlıca basit zarflar şunlardır:
“Dün, yarın, gece, çok, pek, az, fazla, sık, iyi, hiç,
sabah...”
2-Türemiş zarflar:
İsim ya da fiil köklerinin bazı ekleri almasıyla
oluşan zarflardır.
Örnek: Sabırlı davrandı.
Sabahleyin yola çıkacaklar.
Buralar kışın soğuk olur.
•
Saçlarını koparırcasına çekti.
•
3) Bileşik Zarflar:
Birden fazla sözcüğün bir araya gelip zarf görevinde
kullanılmasıyla oluşan bileşik sözcüklerdir.
Örnek: Bugün çok yoruldu.
Biraz dinlenseniz.
Çok fazla dikkat çekiyorsun
Birdenbire karşıma çıktı
Pek az konuşur
 Bileşik zarfların çeşitlerine örnek verirsek: “Biraz, Bugün,
böyle, şöyle, birdenbire...”
Senin yokluğunda vazgeçtim
Geceleri mutluluk hayalleri kurmaktan.
Gözyaşıyla kalkıp acıyla savurdum kendimi odadan odaya.
Kalbimin içini dışarı dökmek istedim.
Ama yapadım, kıyamadım, en masum, en güzel acılarımı ayak altına almaya.
Sen nasıl seversin kalbine ne zaman söz geçirirsin bilemiyorum.
Ama ben seni kalbimin daha önce hiç kimseyle paylaşılmamış kısmında
En açılmaz kilitlerinin vurulduğu yerde saklıyorum.
Ve koşarak gidiyorum ölüme, yüreğim avucumda.
Çünkü sen, hiçbir zaman benim olmayacaksin
Kabirde geçireceğim günler dışında.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ‘’ güzel ‘’ kelimesi
ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır?
a) Yaz kış yeşilliğini yitirmeyen çam korusu penceremden ne
güzel görünür.
b) Uzaklardan gelen o tatlı, güzel sesin etkisiyle bir an
durakladı.
c) Güldüğü zaman, ışıltıyla parlayan güzel dişleri ortaya
çıkıyordu.
d) Sarışın, mavi gözlü çocuğun güzel bir yüzü vardı.
e) O iyi insanlar, o güzel atlara bindiler, çekip gittiler.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ‘’ iyice ‘’ sözcüğü
ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır?
a) Nihayet bir şirkette iyice bir iş bulabilmiş.
b) Arkadaşları onun iyice bir öğrenci olduğunu söylüyor.
c) Ayşe yarınki sınav için iyice hazırlanmış.
d) Fazla tanımıyorum ama iyice bir insana benziyor.
e) İyice bir film ama dereceye gireceğini sanmıyorum.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer-yön
belirteci, tamlayan olduğu için adlaşmıştır.
a) Dışarının gürültüsü hepimizi rahatsız etti.
b) Kapının önünde oturmuş, geleni geçeni izliyor.
c) Bizi oyalamak için yalandan bir kavga çıkardılar.
d) Aklına başına alsın, yalandan dolandan vazgeçsin!
e) İyiyi kötüden, doğruyu yalandan ayırt etmesini bil!
‘’ Sabaha kadar mışıl mışıl uyumuştu.’’
cümlesindeki ‘’ mışıl mışıl ‘’ ikilemesiyle görev
yönünden özdeş olan öge aşağıdakilerden
hangisinde vardır?
a) Radyoda adım adım Anadolu’yu tanıtan bir
program izledik.
b) Masaya saçak saçak bir örtü örtmüşlerdi.
c) Onlarla sesimizi hiç yükseltmeden ağır ağır
konuştuk.
d) İç cebinden deste deste paraları çıkarıp attı.
e) Değişik renklerden demet demet güller hazırladı.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ‘’ üstünlük ‘’ bildiren bir zarf
vardır?
a) Yol yapım çalışmaları devam ediyor.
b) Burada göç, daha çok büyük merkezlere doğrudur.
c) Kentlere doğru büyük bir nüfüs hareketi görülmektedir.
d) Burası, nüfüs bakımından ikinci büyük kentimiz.
e) Nüfüs planlamasıyla ilgili büyük sorunlarımız var.
Aşağıdakilerin hangisinde zarf kullanılmamıştır
A) onlara konuyu anlatmanın zamanı geldi.
B) Sizi burada çok bekledik.
C) Birçok soruyu doğru cevapladım.
D) Gezdiğimiz yerler çok güzeldi.
E) Kimse beni neden ziyaret etmiyor.
Aşağıdaki pekiştirilmiş sözcüklerin hangisi türü yönüyle
farklıdır.
A) Hep gezmek istemişimdir yemyeşil ovalarda.
B) O, her zaman tertemiz giyinir.
C) Upuzun yollar vardı yürümesi gereken
D) Ormanda bata çıka ilerliyorduk.
E) Akşam vakti sokaklar bomboşdu.