Transcript Blood dis in elderly - คณะเทคนิคการแพทย์

ปํ ญหาโรคเลือด
ในผู ส
้ ู งอายุ
ั ดิ์ ตาตุ
รศ. ดร. ธนูศก
แขนงวิชาจุลทรรศนศาสตร์คลินก
ิ
ภาควิชาเทคนิคการแพทย์ คณะเทคนิค
การแพทย์
ี งใหม่
มหาวิทยาลัยเชย
ระบบเลือดใน
มนุษย์
ประกอบด ้วย 3 สว่ น
หลัก
1. สว่ นสร ้าง
–
Yolk sac , ตับ &
ม ้าม และ ไข
กระดูก
2. สว่ นทางาน
–
–
–
หลอดเลือด
เม็ดเลือด
น้ าเลือด
–
ม ้าม
3. สว่ นทาลาย
http://3.bp.blogspot.com/_w2nsVR0wbo/S72p1og1NDI/AAAAAAAAAHA/DFrGNdblLfU/s1600/anatomy.jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
2
ไขกระดูก (Bone
marrow)
• อยูภ
่ ายใน
กระดูก
• ประกอบด ้ว
ยเซลล์
ไขมัน และ
เซลล์เม็ด
เลือด เป็ น
หลัก
http://images.paraorkut.com/img/health/images/b/bone_marrow-655.gif
http://labmed.yale.edu/Images/cs3_bonemarrowbiopsy_tcm45-1608.jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
3
หลอดเลือด (blood
vessels)
่ ง
• ทาหน ้าทีเ่ ป็ นชอ
ทางเดินของเม็ด
เลือดและน้ าเลือด
ไปทั่วร่างกาย
• มี 2 ชนิดหลักๆคือ
หลอดเลือดดา (Vein)
และ หลอดเลือด
แดง (Artery)
• ผนังหลอดเลือด
หนาบางไม่เท่ากัน
ขึน
้ กับชนิดหรือ
http://faculty.weber.edu/nokazaki/Human_Biology/Chp%208-heart_files/image001.jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
4
เม็ดเลือด (Blood
cells)
• ประกอบด ้วย เม็ด
เลือดแดง เม็ด
เลือดขาว และ
เกล็ดเลือด
• เดินทางไปทั่ว
ร่างกายภายใน
หลอดเลือด
http://2.bp.blogspot.com/_xiYlrh2o0uk/TKwSZXr2t4I/AAAAAAAAABI/kko5khno9qA/s1600/Blood+cells.jp
g
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
5
เม็ดเลือดแดง (Red blood cells,
erythrocytes)
• มีจานวนมากทีส
่ ด
ุ (5-6
ล ้าน/ลบ.มม.)
• มีฮโี มโกลบิน เป็ น
สว่ นประกอบหลัก
• สร ้างจากไขกระดูก
• ทาหน ้าทีห
่ ลักในการ
ขนสง่ กาซออกซเิ จน
จากปอดสูเ่ นือ
้ เยือ
่ และ
นากาซ
คาร์บอนไดออกไซด์
http://image.dek-d.com/23/1030766/105298681
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
6
เม็ดเลือดขาว (White blood cells,
leukocytes)
• มีหลายหน ้าทีใ่ นร่างกาย
สร ้างจากไขกระดูก
• ปกติม ี 5,000-10,000 เซลล์/
ลบ.มม.
• ปกติม ี 5 ชนิดคือ
–
–
–
–
–
นิวโทรฟิ ล (Neutrophil)
ลิมโฟไซท์ (Lymphocyte)
โมโนไซท์ (Monocyte)
อีโอสโิ นฟิ ล (Eosinophil)
เบโซฟิ ล (Basophil)
http://www.student.chula.ac.th/~53370262/image/stock-photo-white-blood-cells-19777435.jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
7
เกล็ดเลือด
(Platelets)
• เป็ นเศษของไซ
โตพลาสมของ
เซลล์ต ้นกาเนิด
• ปกติม ี 140,000400,00/ลบ. มม.
• สร ้างจากไข
กระดูก
• มีหน ้าทีเ่ กีย
่ วกับ
การห ้ามเลือด
http://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/000/212/357/original_16.08.08.33.jpg?1286122888
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
8
น้ าเลือด
(Plasma)
• มีสารละลายต่างๆ
ทีจ
่ าเป็ นต่อ
่
ร่างกาย เชน
สารอาหาร เกลือ
แร่ ฮอร์โมน
• มีโปรตีนทีจ
่ าเป็ น
ต่อกระบวนการ
ห ้ามเลือดของ
ร่างกาย
http://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/000/417/378/original_b.jpg?1285767765
– ระบบแข็งตัวของอบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
9
ระบบห ้าม
เลือด
http://irvingcrowley.com/cls/clotting.gif
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
10
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
11
http://media.photobucket.com/image/site+of+hematopoiesis+/mccabej3/RBCS/HematopoiesisTimeline.jpg
• สร ้างในไขกระดูก ในตาแหน่งแตกต่างกันไป
ตามชว่ งอายุ
การสร ้างเลือด
ผู ้สูงอายุ (Elderly)
้
ผูท้ มี
ี่ อายุ 60 ปี ขึนไป
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
12
Sutthichai Titapunkul and Srichitra Bunnag, Ageing in Thailand 1997 Thai Society of Gerontology and Geriatric Medicine, Bangkok, Thailand 1998
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
13
การเปลีย
่ นแปลงของระบบเลือดเมือ
่
อายุมาก (สุขภาพปกติ)
• ไขกระดูก : เซลล์ลดลง เซลล์ไขมันเพิม
่ ขึน
้
• ฮโี มโกลบิน : ตา่ ลงเล็กน ้อย (<13 g/dl ในผู ้ชาย และ <
12 g/dl ในผู ้หญิง)
• เม็ดเลือดขาว : ไม่เปลีย
่ นแปลงจากวัยหนุ่ม รวมทัง้
เม็ดเลือดขาวแต่ละชนิด
• นิวโตรฟิ ล : ระดับ superoxide ตา่ ลง
ั : ความสามารถในการทางานลดลง
• ลิมโฟซย
โดยเฉพาะมีระดับ CD4 ลดลง
• เกล็ดเลือด : ปริมาณไม่เปลีย
่ นแปลงเมือ
่ อายุมาก
แต่หน ้าทีเ่ ปลีย
่ นแปลงเล็กน ้อย
• หลอดเลือด : ผนังหนาขึน
้ ขาดความยืดหยุน
่ ผนัง
ี มเกาะง่ายขึน
ด ้านในขรุขระขึน
้ มีไขมันและแคลเซย
้
• กลไกการแข็งตัวของเลือด : ระดับ fibrinogen, Factors V,
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
14
โรคเลือดทีส
่ าคัญใน
ผู ้สูงอายุ
•
•
•
•
โลหิตจาง (Anemia)
โรคมะเร็งเม็ดเลือด (Leukemia)
หลอดเลือดอุดตัน (Thrombosis)
โรคเลือดออก (Senile purpura)
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
15
โรคโลหิตจาง
• สาเหตุสาคัญในผู ้สูงอายุคอ
ื
– การขาดธาตุเหล็ก (Iron deficiency anemia)
– การเป็ นโรคเรือ
้ รัง (Anemia of chronic diseases)
– การขาดโฟเลทและวิตามินบี 12 (Folate and
vitamin B12 deficiencies
– ไขกระดูกทางานบกพร่อง (Myelodysplastic
syndrome; MDS)
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
16
โลหิตจางเนือ
่ งจากการ
ขาดธาตุเหล็ก
• พบบ่อยทีส
่ ด
ุ
• สาเหตุ : ไม่มจ
ี ะกิน กินไม่ถก
ู
ึ ผิดปกติ
สุขลักษณะ การดูดซม
มีเลือดออกเรือ
้ รังทีท
่ างเดิน
้ กสว่ นต ้น
อาหาร ตัดลาไสเล็
ี , ลิน
• ลักษณะทีพ
่ บ : ซด
้ เลีย
่ น,
้
แผลมุมปาก, เล็บงอเป็ นชอน
• การรักษา : รักษาความ
ผิดปกติอน
ื่ ร่วมกับให ้ธาตุ
เหล็ก
• อาหารทีม
่ ธ
ี าตูเหล็กสูง : ตับ
ผักสเี ขียวเข ้ม เนือ
้ เครือ
่ งใน
ั ว์น้ ามีเปลือก
สต
• หลีกเลีย
่ ง : ชา กาแฟอบรมผู
ยาลด
้สูงอายุ 16-18 พย 54
ี ม
กรด ยาแคลเซย
17
http://www.student.chula.ac.th/~50370711/images/p6.jpg
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
18
โลหิตจางในโรค
เรือ
้ รัง
• พบบ่อยรองลงมา
่ การอักเสบเชน
่ โรค
• พบร่วมกับโรคเรือ
้ รังเชน
ื้ เชน
่ วัณโรค,
rheumatoid arthritis, การติดเชอ
โรคมะเร็ง, โรคตับ และโรคไต
• ร่างกายไม่ขาดเหล็ก แต่ธาตุเหล็กไม่ถก
ู ปล่อย
จากแหล่งเก็บ
• ลักษณะอาการ : คล ้ายการขาดธาตุเหล็ก แต่
รุนแรงน ้อยกว่า
• แยกจากการขาดธาตุเหล็ก : ดูจากข ้อมูลการ
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
19
โลหิตจางจาก
โรคเรือ
้ รัง
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
20
Megaloblastic Anemia
• เกิดจากการขาดโฟเลท หรือขาดวิตามินบี 12
• โฟเลทพบมาในผักมีใบ วิตามินบี 12 พบมากใน
ั ว์
เนือ
้ สต
• ผู ้สูงอายุทเี่ ป็ นมังสวิรัต,ิ ตัดบางสว่ นของกระเพาะ
้ กสว่ นปลาย มีโอกาสขาดวิตามิน
อาหารและลาใสเล็
บี 12
ี และมีเม็ดเลือดแดงขนาดใหญ่ และนิว
• อาการ : ซด
โตรฟิ ลมีหลายโลบ
• อาการคล ้ายกัน แต่ขาดวิตามินบี 12 มีอาการทาง
ั สน)
ระบบประสาทร่วม (ชา เจ็บแปล็บทีแ
่ ขนขา สบ
• รักษา : ให ้ยากรดโฟเลท หรือ วิตามินบี 12
• อาหาร : ตับ ไต มีวต
ิ ามินบี 12 มากทีส
่ ด
ุ
• อาหาร : ตับ หน่อไม ้ฝรั่ง ผักเขียวเข ้ม เมล็ด
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
21
เม็ดเลือดของ megaloblastic
anemia
http://nonada0.tripod.com/MEGdis.html
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
22
ไขกระดูกทางาน
บกพร่อง (MDS)
• เป็ นภาวะทีไ่ ขกระดูกทางานผิดปกติ
• พบบ่อยในผู ้สูงอายุ (อายุชว่ ง 60-70 ปี )
ี เหนือ
ึ หนาว ติดเชอ
ื้ ง่ายและ
• มีอาการซด
่ ย รู ้สก
เลือดออกง่าย
• เม็ดเลือดทุกชนิดตา่ ลง (pancytopenia)
ี
• สาเหตุ : 50% เกิดจากสารเคมี รังสรี ักษา เบนซน
อีก 50% ไม่ทราบสาเหตุ
• อาจจะเปลีย
่ นไปเป็ นมะเร็งเม็ดเลือดขาว
เฉียบพลัน (AML)
้
• การรักษา : เติมเลือด และ ใชยาเคมี
บาบัด
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
23
เม็ดเลือดใน MDS
http://clinicalflow.com/Cases/Case_List/Myelodysplastic_Syndromes_(MDS)
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
24
โรคมะเร็งเม็ด
เลือด
• มี 2 ชนิดคือ acute myelogenous leukemia (AML) และ
chronic lymphocytic leukemia (CLL)
ี เลือดง่าย ติดเชอ
ื้ ง่าย
• มีอาการ ซด
ี ชวี ต
ื้
• อาจจะเสย
ิ จากการติดเชอ
• การรักษา : เคมีบาบัด
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/B-cell_chronic_lymphocytic_leukemia_(BCLL).jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
25
โรคหลอดเลือด
อุดตัน
• คือภาวะทีม
่ ก
ี ารสร ้างก ้อน
เลือดอุดตันหลอดเลือด
ขวางการไหลของกระแส
เลือด
้ อดดา
• ถ ้าเกิดกับเสนเลื
เรียกว่า venous thrombosis
ซงึ่ พบบ่อยในผู ้สูงอายุ ถ ้าอยู่
ลึกเรียกว่า deep vein
thrombosis (DVT)
• เกิดจาก 3 ปั จจัยคือ เกิดการ
เปลีย
่ นแปลงของผนังหลอด
้
เลือด, เลือดไหลชาลง
และ
ปริมาณโปรตีนทีเ่ กีย
่ วข ้องกับ
ระบบห ้ามเลือดเปลีย
่ นแปลง
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
• การอยูน
่ งิ่ เป็ นเวลานาน เป็ น
http://4.bp.blogspot.com/_70HgxsVpUTo/SDSXlTQsKI/AAAAAAAAANI/vA56_Zty2K4/s400/DVT_normal_and_embolus.gif26
DVT
http://lifeinthefastlane.com/wp-content/uploads/2009/12/image_16.jpg
http://www.virchicago.com/deep-vein-thrombosis.htm
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
27
DVT & Stroke
http://www.healthcentral.com/common/images/9/9953_3650_5.jpg
http://www.womenshealth.gov/publications/our-publications/fact-sheet/images/stroke.jpg
อบรมผูส้ งู อายุ 16-18 พย 54
28
การรักษาและป้ องกัน
DVT
• การรักษา
– ยาสลายลิม
่ เลือด
– ยาป้ องกันการแข็งตัว
ของเลือด
http://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/000/124/347/original_DSC_0002.JPG?1285867637
• การป้ องกัน
– ออกกาลัง
– ไม่อยูน
่ งิ่ นานๆ ขยับ
ตัวบ่อยๆ
http://www.oknation.net/blog/home/blog_data/969/10969/images/DSC07767.jpg10.jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
29
Senile purpura
้ อดเปราะเนือ
• เกิดจากเสนเลื
่ งจากเนือ
้ เยือ
่ (collagen)
ื่ ม
เสอ
• เกิดเป็ นปื้ นเลือดบริเวณหลังมือ หรือ ท ้องแขน
• ต ้องระวังเกีย
่ วกับเลือดออกในสมอง
• ไม่ควรให ้ท ้องผูก
http://www.sciencephoto.com/image/138709/530wm/C0075751-Senile_Purpura-SPL.jpg
http://dermimages.med.jhmi.edu/images/senile_purpura_1_050808.jpg
http://accessmedicine.ca/loadBinary.aspx?name=licha&filename=licha_XI.034t.jpg
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
30
สวัสดี
ิ วิบากกรม
........สตินาชวี ต
ิ พิชต
........
เอกสารอ ้างอิง
• Rosendaal FR, et al. Venous thrombosis in the elderly. J
Thrombo Hemosta 2007; 5 (suppl 1): 310-7.
• Walsh JR. Hematologic disorders in the elderly.
Western J Med 1981; 135(6): 446-54.
• Lee JH. Anemia in elderly Koreans. Yonsei Med J 2011;
52(6): 909-13.
• Young NS, gerson SL and High KA. Clinical Hematology.
Philadelphia; Mosby Elsevier, 2006.
• Beutler E, Lichtman MA, Coller BS, Kipps TJ and
Seligsohn U. Williams Hematology (6th edition).
Toronto; McGraw-Hill, 2001.
อบรมผู ้สูงอายุ 16-18 พย 54
32