Transcript R.Cieślak_klauzule społeczne

Wykorzystanie klauzul społecznych
w prawie zamówień publicznych.
Korzyści dla JST wynikające ze stosowania
klauzul społecznych
„Przedsiębiorczość społeczna jako narzędzie rozwoju lokalnego
w województwie śląskim”
Rybnik 2013
Roman Cieślak (R)
1
Znaczenie społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych
Społeczne ( społecznie odpowiedzialne ) zamówienia odnoszą się
do etapów zamówień publicznych, w których uwzględniany
jest jeden lub kilka następujących aspektów: promocja godnej
pracy, poszanowanie praw człowieka i prawa pracy, wsparcie
społecznego włączenia (w tym osób niepełnosprawnych)
ekonomia społeczna i MSP, promocja równych szans oraz zasady
,,dostępny i przeznaczony dla wszystkich”, włączenie
zrównoważonych kryteriów wraz z uwzględnieniem kwestii
uczciwego i etycznego handlu, oraz zapewnienie powszechnego
i dobrowolnego przestrzegania CSR ( Corporate Social
Responsibility – Społeczna Odpowiedzialność Biznesu ), przy
poszanowaniu zasad traktatowych i dyrektyw ds. zamówień
publicznych.
Roman Cieślak (R)
2
Społeczna odpowiedzialność biznesu
•
•
•
Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility)
Koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają
interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.
Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje
biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również
zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy
mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji oraz ich
innowacyjność. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako inwestycję i źródło innowacji, a nie
jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością.
Można wyróżnić trzy etapy kreowania się odpowiedzialności społecznej. Pierwszy z nich dotyczy tzw.
ery przedsiębiorców, pod koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. W tym czasie potentaci
przemysłu amerykańskiego, tacy jak John D. Rockefeller, Cornelius Vanderbilt czy Andrew Carnegie,
budowali imperia, nie zważając na etykę biznesu. Uciekali się oni do szantaży, uchylali się od płacenia
podatków i stosowali dyskryminacyjną politykę cenową. Wskutek sprzeciwów urzędników
państwowych wprowadzono nowe prawo, które określało stosunki pomiędzy gospodarką, państwem
i społeczeństwem. Był to pierwszy krok, który ograniczał działalność przedsiębiorstw, nastawionych
wyłącznie na zysk. W połowie XX wieku, w czasach wielkiego kryzysu, nastąpił kolejny przełom.
W ramach programu nowego ładu Franklina Roosevelta została po raz kolejny przedefiniowana
granica społecznej odpowiedzialności organizacji. Po raz trzeci temat społecznej odpowiedzialności
został poruszony w latach sześćdziesiątych XX wieku, w czasie niepokojów, kiedy oskarżano
przedsiębiorstwa o spowodowanie problemów społecznych oraz żądano ich rozwiązania ( źródło
Wikipedia )
Roman Cieślak (R)
3
Aspekty społeczne w prawie UE
Na szczeblu unijnym:
Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r.
w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty
budowlane, dostawy i usługi Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień
przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki,
transportu i usług pocztowych
Na szczeblu krajowym:
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r.
Nr 113, poz. 759, Nr 161, poz. 1078 i Nr 182, poz. 1228 oraz z 2011 r. Nr 5, poz.
13, Nr 28, poz 143, Nr 87, poz. 484, Nr 234, poz. 1386 i Nr 240, poz. 1429)
Roman Cieślak (R)
4
Aspekty społeczne w prawie UE c.d.
Art. 19 – Zamówienia zastrzeżone
Państwa Członkowskie mogą zastrzec prawo udziału w procedurach udzielania
zamówień publicznych zakładom pracy chronionej lub przewidzieć możliwość
realizacji takich zamówień w ramach programów pracy chronionej, w których
większość zaangażowanych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne, które
ze względu na charakter lub stopień swojej niepełnosprawności nie mogą
wykonywać swojej pracy w normalnych warunkach. Ogłoszenie o zamówieniu
powinno zawierać odniesienie do tego przepisu.
Art. 26 - Warunki realizacji zamówień
Instytucje zamawiające mogą określić warunki szczególne związane z realizacją
zamówienia, pod warunkiem że są one zgodne z przepisami prawnymi Wspólnoty
oraz zostały wskazane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacjach. Warunki
rządzące realizacją zamówienia mogą, w szczególności, dotyczyć względów
społecznych i środowiskowych.
Roman Cieślak (R)
5
Klauzule społeczne jako warunek udziału w postępowaniu
Art. 22 ust. 2 umożliwia zamawiającemu zastrzeżenie w ogłoszeniu o zamówieniu, że o
udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50 %
zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub
właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.
Art. 24 ust. 1 pkt 3-8 stanowi podstawę wykluczenia wykonawców, którzy zalegają z
uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, z
wyjątkiem przypadków gdy uzyskali oni przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie,
rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji
właściwego organu oraz które prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w
związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przeciwko prawom
osób wykonujących pracę zarobkową, przestępstwo przeciwko środowisku, przestępstwo
przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo
popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, a także za przestępstwo skarbowe
lub przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie
Roman Cieślak (R)
6
OPZ jako sposób na realizację zamówień publicznych z
uwzględnieniem klauzul społecznych
Art. 29 ust. 4 umożliwia zamawiającemu zawarcie w opisie przedmiotu zamówienia
wymagań związanych z realizacją zamówienia, dotyczących zatrudnienia osób
bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego,
niepełnosprawnych, innych, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu
socjalnym, a także utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czy zwiększenia wpłat
pracodawców na rzecz tego funduszu.
Art. 36 ust. 2 pkt 9 dotyczy specyfikacji istotnych warunków zamówienia, która – o
ile zamawiający przewiduje takie wymagania, zgodnie z art. 29 ust. 4 – zawiera
określenie w szczególności liczby osób, okresu ich zatrudnienia; sposobu
dokumentowania ich zatrudnienia, utworzenia albo zwiększenia funduszu
szkoleniowego; uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez
wykonawcę tych wymagań oraz sankcji z tytułu ich niespełnienia.
Roman Cieślak (R)
7
Zamawiający na potrzeby realizacji zamówienia może wymagać
zatrudnienia:
Osób bezrobotnych czyli osób niezatrudnionych i niewykonujących pracy zarobkowej,
zdolnych i gotowych do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej,
zarejestrowanych we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego
powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujących zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
oraz spełniających pozostałe przesłanki określone w art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dn. 20
kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69
poz. 415 ze zmianami)
Młodocianych w celu przygotowania zawodowego czyli pracowników, którzy ukończyli 16 lat
a nie przekroczyli 18 lat i nie posiadają kwalifikacji zawodowych zgodnie z działem IX
Kodeksu pracy (w szczególności art. 191)
Osób niepełnosprawnych czyli osób o trwałej lub okresowej niezdolności do wypełniania ról
społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w
szczególności powodującą niezdolność do pracy zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 1997 o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z
2010 r. Nr 214 poz. 1407 ze zmianami)
Roman Cieślak (R)
8
Zamawiający na potrzeby realizacji zamówienia może wymagać
zatrudnienia c.d. :
Pozostałych osób, które zostały wskazane w art. 1 ust. 2 ustawy z 13 czerwca
2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 nr 43 poz. 225 ze zmianami):
- bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w
rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
- uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie
lecznictwa odwykowego,
- uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu
programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,
- chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego
- zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem,
w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
- uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów
o pomocy społecznej,
Roman Cieślak (R)
9
Dobre praktyki w zakresie stosowania klauzul społecznych
1) Zalecenia Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Prezesa Urzędu
Zamówień
Publicznych
dotyczące
stosowania
klauzul
w zamówieniach publicznych
społecznych
2) Podręcznik Komisji Europejskiej ,,Kwestie społeczne w zakupach.
Przewodnik dotyczący uwzględniania kwestii społecznych w zamówieniach
publicznych" („Buying social: A guide to taking account of social considerations in
public procurement”)
3) Opinia prawna przygotowana przez Departament Prawny Urzędu
Zamówień Publicznych ,,Opis wymagań związanych z realizacją zamówienia
publicznego, dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zgodnie
z art. 36 ust. 2 pkt 9 ustawy – Prawo zamówień publicznych”
Roman Cieślak (R)
10
Wybrane orzecznictwo KIO w zakresie stosowania klauzul społecznych
•
•
KIO 2249/12 wyrok z dnia 30.10.2012 r. ,,…w ocenie Izby dla spełnienia warunku,
o którym mowa w art. 22 ust. 2 Pzp niewystarczające będzie wykazanie ponad 50% osób
niepełnosprawnych przez jednego z konsorcjantów. Skoro art. 22 ust 2 Pzp daje
zamawiającemu możliwość ograniczenia kręgu podmiotów mogących ubiegać się
o udzielenie zamówienia wyłącznie do wykonawców, u których ponad 50% zatrudnionych
pracowników stanowią osoby niepełnosprawne to nie sposób uznać, że wykazanie takiego
poziomu zatrudnienia u jednego z konsorcjantów byłoby wystarczające dla spełnienia tego
warunku przez całe konsorcjum.”
KIO 2255/12 wyrok z dnia 30.10.2012 ,,…brzmienie przepisu (art. 22 ust 2 Pzp) wymaga,
aby w toku oceny oferty wykonawców wspólnie ubiegających się o zamówienie nie doszło
do obejścia przepisu, którego celem było wzmocnienie pozycji tych podmiotów, które
stwarzają miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych w ilości znaczącej dla danego
przedsiębiorstwa. Zawiązanie konsorcjum nie może stanowić drogi do obejścia przepisów
ustawy, w ten sposób, aby dopuścić do udziału w postępowaniu wykonawców, którzy
w ogóle nie zatrudniają pracowników niepełnosprawnych ( a zamierza na przykład jedynie
korzystać z potencjału podmiotu trzeciego mającego status zakładu pracy chronionej).
Roman Cieślak (R)
11
Zalety stosowania klauzul społecznych
• rozwiązanie przez podmiot ekonomii społecznej problemu
społecznego – np. zatrudnienie osób, które wcześniej były
klientami pomocy społecznej, co od razu przekłada się na
niższe koszty samorządu,
• stymulowanie rozwoju lokalnych przedsiębiorstw, co w
dłuższej perspektywie zwiększy wpływy do budżetu
samorządu,
• budowanie wizerunku samorządu jako odpowiedzialnego
konsumenta, dbającego o lokalną społeczność, co może
przełożyć się na wynik wyborczy,
Roman Cieślak (R)
12
Usługi niepriorytetowe w zamówieniach
publicznych
• Art. 5 ustawy PZp stanowi, iż do zamówień których przedmiotem są
usługi niepriorytetowe nie stosuje się przepisów dotyczących m.in.
ustalania kryteriów oceny ofert na podstawie właściwości
wykonawcy. Oznacza to, iż ustalając kryteria oceny ofert np. dla
usług edukacyjnych i szkoleniowych można oceniać doświadczenie
wykonawcy w realizacji tego typu zamówień. Będzie
to umożliwiało wybór wykonawcy posiadającego odpowiednie
doświadczenie co będzie gwarantować należyte wykonanie
zamówienia. Nie jest to ,,klauzula społeczna” , ale przepis ten może
być pomocny przy wyborze wykonawcy świadczącego usługi
edukacyjne
lub szkoleniowe na rzecz osób wykluczonych
społecznie.
Roman Cieślak (R)
13
Kontrola stosowania klauzul społecznych
• Sposób dokumentowania przez wykonawcę zatrudnienia
osób niepełnosprawnych
• Określenie w SIWZ uprawnień zamawiającego w zakresie
kontroli spełnienia przez wykonawcę wymagań,
dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych
w związku z realizacja zamówienia
• Określenie w SIWZ sankcji z tytułu niespełnienia wymagań
w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych
Roman Cieślak (R)
14
Zamówienia ,,In house” jako metoda stosowania
klauzul społecznych
•
– instytucja zamawiająca sprawuje na danym podmiotem kontrolę analogiczną do tej, jaką
sprawuje na własnymi służbami
oraz
– jednocześnie dany podmiot prowadzi przeważającą część swojej działalności na rzecz
sprawującej nad nią kontrolą instytucji zamawiającej lub instytucji zamawiających
•
•
•
•
•
Formy działalności:
spółdzielnia socjalna
Spółki z o.o. i spółki akcyjne
Zakłada aktywności zawodowej
Centrum integracji społecznej
Jednostki samorządu terytorialnego mają możliwość powierzenia spółdzielniom socjalnym zadań
z zakresu gospodarki komunalnej zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce komunalnej,
bez konieczności stosowania procedur udzielania zamówień publicznych określonych w ustawie PZP,
o ile będą spełnione dwa podstawowe warunki, tj. jednostki samorządu terytorialnego będą
sprawowały pełną kontrolę nad spółdzielnią, a spółdzielnia będzie wykonywała swoją działalność w
zasadniczej części na rzecz tych jednostek.
Roman Cieślak (R)
15
Badanie ankietowe UZP
• Jak podaje UZP w ,,Sprawozdaniu o funkcjonowaniu
systemu zamówień publicznych w 2012 roku” ogłoszono
w BZP 240 postępowań, w których zamawiający zastrzegł,
że o udzielnie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie
wykonawcy, u których ponad 50% zatrudnionych stanowią
osoby niepełnosprawne. Stanowi to 0,14% ogólnej liczby
zamówień ( w roku 2011 było 325 takich postępowań,
0,19%; w roku 2010 – 547 postępowań, 0,34% ).
Najwięcej takich postępowań dotyczyło usług – 136,
następnie dostaw – 64 oraz robót budowlanych – 40.
Roman Cieślak (R)
16
Dyskusja, pytania i odpowiedzi.
Roman Cieślak
[email protected]
Tel. 504 183 294
Roman Cieślak (R)
17