Transcript TC Sağlık Bakanlığı Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü

T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR VE AŞI
GÜVENLİĞİ
Dr. Nermin YAPRAK
Bul. Hast. Şube Müdürü
1
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
2
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
Soğuk zincir; Aşı ve Serumların üretildiği
andan kullanıcıya ulaşıncaya kadar kabul
edilebilir ısı aralığında (+2 , +8) tutmak üzere
düzenlenmiş
bir seri depolama ve nakil
basamağından oluşur.
3
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
Soğuk zincir sisteminin temel bileşenleri;
•Malzemeyi kullanan, bakımını üstlenen ve sağlık
hizmeti sunan personel,
•Aşıların güvenli bir biçimde
taşınması için gereken malzeme,
korunması
ve
•Programın yönetimi, depolanma ve dağıtımın
kontrolü ile aşıların kullanımı için gerekli
prosedürlerdir.
4
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
•Aşılar üretimden kullanıldıkları ana kadar daima
uygun ısıda saklanmalıdır.
•Aşılar uygunsuz ısıya maruz kalmaları durumunda
etkinliklerini yitirirler.
•Etkinliğini yitiren bir aşının, etkinliğini yeniden
kazanması olanaksızdır.
5
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
• Kullanılan aşılar etkin değilse, %100 aşılama
hızlarına ulaşılsa bile bağışık bir toplum
oluşturma hedefine ulaşılamayacaktır.
• Bu nedenle soğuk zincir GBP’nın en önemli
bileşenlerinden biri olarak büyük önem
taşımaktadır.
6
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
7
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
• BCG, Kızamık, KKK, Kızamıkçık aşıları güneş ışığı gibi
ultraviyoleye hassastır.
• Aşıların tahrip olmasının sebebi, ısının kümülatif
etkisidir. Yani bir kerede çok yüksek (30–35C üzeri)
sıcaklığa maruziyet kadar, birçok kereler daha az
sıcaklıklara (10–30C arası) maruziyet de aşıyı aynı
derecede bozabilir.
• Bir kez aşının etkinliği kaybolur ya da azalırsa, aşılar
eski haline döndürülemez, bu nedenle soğuk zincir
süreklilik gerektirir.
8
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR
• Polio, Kızamık, KKK, Kızamıkçık, Liyofilize Hib,
ve BCG aşıları dondurulabilir aşılardır.
(Sulandırıcısı
aynı
pakette
olan
aşılar
dondurulmamalıdır!!!) (BCG,Kızamık)
• DaBT-İPA-Hib, DT, Td, Hepatit B, Hepatit A ve
KPA aşıları ile liyofilize aşıların sulandırıcılarının
hiçbir zaman donmaması gerekir.
9
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
UNUTMAYINIZ
En pahalı ve en gelişmiş
soğuk zincir ekipmanları
bile, insan faktörü olmadan
aşıların güvenli ve etkin
bir şekilde korunmasını
sağlayamaz.
10
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
TANIMLAR
Seans: Aşının veya antiserumun sabah dolaptan
çıkarılarak aşı nakil kabına konması ve gün içinde
kullanılmasından sonra akşam mesai bitiminde tekrar dolaba
geri konması bir seanstır.
Rezerv Stok: Olağanüstü durumlar, aşı sevkiyatında
gecikme veya talepte beklenmedik bir artış olduğu durumlarda
depolanan aşı miktarı yetersiz kalabilir. Bu gibi durumlarda
aşısız kalmamak için rezerv stok bulundurulmalıdır. Ayrıca
destek aşılama çalışmaları gibi aşı ihtiyacının arttığı dönemler
önceden planlanmalı ve rezerv stoğun devamlılığı
sağlanmalıdır.
11
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
TANIMLAR
Fire : Açılan aşıların kullanım sürelerinin sınırlı
olması ve enjektörlerdeki ölü boşluklar vb. nedenlerle
aşının kullanılamasından kaynaklanan kayıba fire
denir.
Zayi : Bir aşının açılmadan önce kullanılamaz hale
gelmesi (örneğin kırılan flakonlar, donmaya veya
sıcağa maruz kalan aşılar gibi nedenlerle aşının
kullanılamaz hale gelmesi) ise zayi olarak
tanımlanmaktadır.
12
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
LOJİSTİK
• Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ve İlaç Deposu
• Aşı Nakil Kamyonu
• Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Deposu
• Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Nakil Aracı
• Toplum Sağlığı Merkezi
• Son Kullanıcılar (Toplum Sağlığı Merkezi,Aile Sağlığı
Merkezi, Özel ve Kamu Hastaneleri, Üniversite
Hastaneleri, Özel Hekimler, Silahlı Kuvvetlere Bağlı
Birimler, Özel Poliklinikler)
13
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI NAKİL ARAÇLARI
14
14
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI NAKİL ARAÇLARI
15
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SEVK DÖNEMLERİ
Aşının depolandığı yer
Sevk dönemleri
Halk Sağlığı Müdürlüğü
Üç ayda bir
Toplum Sağlığı Merkezi
Ayda bir
Aile Hekimi/Hastane
Ayda bir
16
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
TSM İHTİYAÇ HESAPLAMA
•Aylık periyotlarla dağıtım yapılmaktadır.
• Olması gereken rezerv stok 2 haftalıktır.
• Aşı ihtiyacı Hesaplama:
Uygulanacak yaklaşık doz sayısı = [(Yıllık Hedef
Nüfus/12) x Aşı takvimindeki doz sayısı x (1+ fire yüzdesi)
Rezerv Stok= Uygulanacak yaklaşık doz sayısı/2
Aylık İhtiyaç = Uygulanacak yaklaşık doz sayısı+ Rezerv
stok + Ek ihtiyaç – Stokta bulunan aşı miktarı
17
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AİLE HEKİMİ/HASTANE İHTİYAÇ HESAPLAMA
•Aylık Periyotlarla dağıtım yapılmaktadır.
•Olması gereken rezerv stok 1 haftalıktır.
•Aşı ihtiyacı Hesaplama:
•Uygulanacak yaklaşık doz sayısı = [(Yıllık Hedef
Nüfus/12) x Aşı takvimindeki doz sayısı x (1+ fire yüzdesi)
Rezerv Stok= Uygulanacak yaklaşık doz sayısı/4
Aylık İhtiyaç = Uygulanacak yaklaşık doz sayısı+ Rezerv
stok + Ek ihtiyaç – Stokta bulunan aşı miktarı
18
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI FLAKONLARI
19
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI FLAKONLARI
20
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI AMBALAJLARI
21
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI AMBALAJLARI
22
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞILARIN KULLANILMA KOŞULLARI
• Son kullanma tarihi geçmemiş olmalı,
• Aşılar ve antiserumlar bu süre boyunca sürekli
uygun soğuk zincir şartlarında saklanmış olmalı,
• Aşı ve antiserum flakonları suyla temas gibi
kontaminasyona maruz kalmamış olmalı,
• Uygulama için dozlar flakonlardan alınırken steril
teknikler kullanılmış olmalı,
• OPA üzerindeki VVM (Aşı Flakonu İzlemcisi)
göstergesi kullanılabilir durumda olmalıdır.
• Yukarıdaki şartlar yerine getirilemiyorsa o aşı
flakonu artık kullanılmamalıdır.
23
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ
ÇOK DOZLU LİYOFİLİZE OLMAYAN AŞILAR
OPA ve PPD solüsyonu yukarıdaki şartlara da uymak
kaydı ile toplam süre 4 haftayı geçmemek üzere
açıldıktan sonra birbirini izleyen 3 seansta kullanılabilir.
Gezici aşı uygulamalarında sahaya götürülen
aşılardan hiç açılmamış flakonlar yukarıdaki şartları
sağlamak kaydı ile dönüşte buzdolabına yerleştirilir ve
öncelikle kullanılır. Açılmış flakonlar ise yukarıdaki şartları
sağlamak kaydı ile aynı gün içerisinde kullanılabilir.
24
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ
ÇOK DOZLU LİYOFİLİZE (SULANDIRILAN)
AŞILAR
• BCG aşısı sulandırıldıktan sonra (+2) – (+8)oC’de ve
karanlıkta korunmak şartıyla 6 saat içinde,
• Çok dozlu Kızamık ve Kızamıkçık aşısı sulandırıldıktan
sonra (+2) – (+8)oC’de ve karanlıkta korunmak şartıyla 4
saat içinde kullanılmalıdır.
TEK DOZLU LİYOFİLİZE AŞILAR
• Tek dozlu Hib, Kuduz, Kızamık, Kızamıkçık ve KKK
aşısı sulandırıldıktan sonra hemen kullanılmalıdır.
25
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ
TEK DOZLU KOMBİNE AŞILAR
• Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio,
Hemofilus influenza tip b içeren beşli karma aşıda,
aynı pakette enjektör içerisinde sıvı formda DaBT ve
İPA, ayrı flakon içinde liyofilize Hib bulunmaktadır.
• Liyofilize Hib aşısı sıvı formda olan DaBT-İPA ile
sulandırıldıktan sonra hemen uygulanmalıdır.
26
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ
TEK DOZLU LİYOFİLİZE OLMAYAN AŞILAR
• Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio
içeren dörtlü karma aşı, Konjuge Pnömokok Aşısı ve
Hepatit A aşısı tek dozluk kullanıma hazır enjektör
içerisinde sunulmaktadır. Sıvı formda bulunan aşı kendi
enjektörü ile uygulanmalıdır.
• Td Adult, DT pediatrik ve Hepatit B aşısı tek dozluk
flakon veya ampul içerisinde sunulmaktadır. Tek
kullanımlık enjektöre çekilmek suretiyle uygulanmalıdır.
27
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI TAKVİMİ-2013
28
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER
• Her aşı kendi sulandırıcısı ile sulandırılmalıdır. Farklı
aşıların sulandırıcıları değiştirilerek kullanılamazlar,
yanlış sulandırıcı kullanımı aşı etkinliğinin yok olmasına
veya ASİE’lere zemin hazırlar.
• Daima aşıyı üreten firmanın sağladığı sulandırıcı
kullanılmalıdır.
• Başka amaçlar için kullanılmak üzere üretilen steril su ya
da fizyolojik serum aşı sulandırmakta kullanılamaz.
• Aşı uygulanan birimlerde sulandırıcılar da buzdolabında
tutulmalıdır.
• Aşılar aşılama hazırlıkları tamamlandıktan sonra
sulandırılmalıdır.
29
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER
• Aşıyı sulandırmadan önce eller su ve sabunla
yıkanmalıdır.
• Aşı flakonu, sulandırıcı ve enjektörler kontrol edilmelidir.
(doğru aşı/sulandırıcı, varsa aşı flakon izlemcisi, son
kullanma tarihi)
• Sulandırmadan önce flakona parmakla fiskeler vurularak
toz (liyofilize) aşının flakonun dibine çökmesi
sağlanmalıdır.
• Sulandırılan aşının donmaması için buz aküsü ile direkt
teması engellenmelidir. Işığa duyarlı aşılar ışıktan
korunmalıdır.
• Sulandırma
işleminde
sulandırıcının
tamamı
kullanılmalıdır.
30
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER
• Çok dozlu aşıları sulandırırken her yeni uygulama için
yeni bir sulandırma enjektörü ve iğne ucu kullanılmalı ve
bütün çözücünün enjektöre dolması sağlanmalı, daha
sonra sulandırıcının tamamı aşı flakonu içine
boşaltılmalıdır.
• Sulandırıcı ve aşıyı karıştırmak için birkaç kez yavaşça
enjektöre çekilip, tekrar yavaşça flakonun içerisine
boşaltılarak karıştırma işlemi tamamlanmalıdır.
31
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GENEL İLKELER
• Aşıların dağıtımında ve kullanımında son
kullanma tarihleri mutlaka göz önüne alınarak,
miadı (kullanım süresi) daha önce dolacak
aşıların kullanımına öncelik verilmeli, miadı
dolmuş olanlar imha edilmelidir.
• Gönderilen aşılar farklı firmalar tarafından
üretildiğinden uygulama dozları için mutlaka
prospektüsleri kontrol edilmelidir.
32
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GENEL İLKELER
• TSM/ASM lerde bulunan buzdolaplarının
içerisine aşı, antiserum, buz aküsü ve su
bidonlarından başka hiçbir malzeme (ilaç,
yiyecek, içecek, enjektör, fkü kanları vb)
konulmamalıdır.
• Aşı uygulanan birimlerde sulandırıcılar da
buzdolabında saklanmalıdır.
33
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GENEL İLKELER
• Aşı dolabı olarak buzluk ve alt bölümü ayrı
olan
çift
kapılı
no-frost
buzdolapları
kullanılmalıdır.
• Buzdolabının ısısı +2 ila +8 oC arasında
korunmalıdır. Özellikle +4 oC’de kalması
sağlanmalıdır.
34
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GENEL İLKELER
• Buzdolabı her açıldığında ısının kontrol
edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
• Buzdolabının kapısına bir ısı izlem çizelgesi
yapıştırılarak dolabın ısısı hafta sonlarıda
dahil sabah ve akşam bu çizelgeye
kaydedilmelidir.
• Isı izlem çizelgesinin altında soğuk zincir
sorumlusunun ve yedeğinin adı, soyadı
bulunmalıdır.
35
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GÜVENLİ ISI ARALIĞI
36
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GENEL İLKELER
• Aşıların saklandığı buzdolabı aşırı soğuk ve
sıcağa maruz kalmayacak şekilde uygun bir
odaya yerleştirilmelidir.
• Buzdolabı kışın ısıtılan odalardan birine
gölgede olacak şekilde, ısıtıcılardan uzak,
duvardan en az 10–15 cm mesafede düz bir
zemine yerleştirilmelidir.
• Buzdolabı yazın güneş gören pencere
kenarlarına yerleştirilmemeli, odanın daha
serin olan bölgelerine yerleştirilmelidir.
37
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
GENEL İLKELER
• Tatil dönemleri ve elektrik kesintilerinde,
kurum düzeyinde soğuk zincir sorumluları
dolap ısısını kontrol ederek gereken önlemleri
almalıdır.(TSM ve ASM lerin acil eylem
planları olmalıdır.)
• İl içi aşı nakilleri İl Soğuk Zincir Sorumlusunun
gözetiminde merkezden kurumlara tek elden
aşı nakil aracı ile yapılmaktadır.
38
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
İLK KULLANILACAK KUTUSU
• Daha önceki aşılama seanslarında açılmış OPA
lar ve miadı yakın olan aşıların diğer flakonlara
karışmasını önlemek ve bunların öncelikli olarak
kullanılmasını sağlamak için, buzdolabında
dikkat çekici bir biçimde işaretlenmiş ayrı bir kutu
bulundurulmalı ve orta rafta tutulmalıdır.
• Kullanılmayacak hale gelmiş aşı ve sulandırıcı
flakonları buzdolabında tutulmamalıdır.
• Aşılar yalnızca buzdolabı raflarında tutulmalıdır.
39
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR
Buzdolaplarının standart olarak üstten soğutma
yapmadığı çeşitli modellerde alttan, yan
duvardan
soğutmalı
sistemlerin
olduğu
unutulmamalı ve buzdolabı kullanım kılavuzu
dikkatle incelenerek soğutmanın hangi bölümden
yapıldığı, daha soğuk ve daha sıcak rafların
hangisi olduğu mutlaka öğrenilmeli ve aşı
yerleşimi buna göre düzenlenmelidir.
40
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR
•
•
•
•
•
•
Aşıların donmaya karşı hassasiyetleri (en hassas
olandan başlayarak);
Hepatit B aşısı
Hepatit A aşısı
DaBT-IPA-Hib, PPD, Grip, Suçiçeği aşıları ve tüm
antiserumlar
KPA,Td, DT ve tüm sulandırıcılar
Kızamık, KKK, BCG, Hib, Meningokok (sulandırıcılar
hariç)
OPA
41
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR
•
Üstten soğutmalı bir buzdolabı için buzdolabının;
• Üst rafına: OPA, sulandırıcıları ayrı olmak üzere
Hib, meningokok, BCG, KKK, Kızamık ve
Kızamıkçık aşıları
• Orta rafına: DaBT-İPA-Hib, Kuduz, DaBT-İPA,
Suçiceği, Hep A aşıları
• Alt rafına: Hep B, Hep A, Td, DT, KPA, Suçiceği
aşıları ile PPD solüsyonu, aşı sulandırıcıları ve
tüm antiserumlar yerleştirilmelidir.
42
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABI YERLEŞİM ŞEMASI
43
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR
• Aşı flakonları ve paketleri aralarında yeterli
hava akımı dolaşacak şekilde yerleştirilmelidir.
• Donmaya hassas olan aşılar buzdolabının
soğutucu kısmından uzakta tutulmalı, aşılar
orijinal kutularının içerisinde saklanmalı ve
buzdolabının duvarı ile temas ettirilmemelidir.
• Aşı yerleştirilmesinde miadı yakın olan aşıların
ön kısımda bulunmasına dikkat edilmelidir.
44
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
• Buzlukta aralıklı olarak dizilmiş buz aküleri
bulundurulmalıdır.
• Buzluğun 0,5 cm den fazla kalınlıkta
buzlanmamasına dikkat edilmelidir.
• Aşılar buzluğa konulmamalıdır.
• En alt kısma (sebzelik) dolap ısısının sabit
tutulmasına yardımcı olmak üzere su bidonları
yerleştirilmelidir.
45
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
• Uzun süreli elektrik kesintilerinde buzdolabı ısısı
düzenli olarak kontrol edilmeli ve kapak sık sık
açılmamalıdır. İzolasyonu iyi bir buzdolabında
bu yolla genellikle 24 saat süre ile ısı korunur.
• Daha uzun süreli kesintilerde acil durum planı
uygulanmalıdır.
• Elektrik kesintilerinde kesintinin süresi mutlaka
öğrenilmelidir.
46
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
• Aşılar buzdolabı temizliği yapılırken aşı nakil
kabında
korunmalı
ve
buzdolabı
çalıştırıldıktan sonra uygun ısı aralığına
ulaşılınca buzdolabına aktarılmalıdır.
47
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI
• Aşı nakil kapları sahip oldukları soğuk
ömürlerine bakılarak kısa veya uzun ömürlü
olarak ikiye ayrılırlar.
• Soğuk ömürleri 1 gün ve daha az olan aşı
nakil kaplarına kısa ömürlü (askılı aşı nakil
kabı) aşı nakil kabı
• Soğuk ömürleri 3–5 gün arasında olanlara ise
uzun ömürlü aşı nakil kabı denir.
48
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
49
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI
•Aşı seansının yapılacağı veya gezici aşılama
hizmeti planlandığı günün sabahı, ihtiyaç duyulan
tüm buz aküleri buzluktan çıkarılmalıdır.
•Buz aküleri usulüne uygun terletilmedir.
•Buz aküleri uygun şekilde kurulandıktan sonra aşı
nakil kabının içine yerleştirilmelidir.
50
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI
• Aşı ve sulandırıcılar aşı nakil kabının orta
kısmına yerleştirilmelidir.
• Donmaya karşı hassas olan aşılar ve
sulandırıcılar başta olmak üzere aşılar buz
aküleri ile doğrudan temas etmeyecek şekilde
yerleştirilmelidir.
• Aşı flakonlarının buz akülerine direk temasını
engellemek için köpük, sünger veya kalın karton
kullanılmalı ya da flakonlar kendi karton
ambalajları ile yerleştirilmelidir.
51
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI
• Uzun ömürlü aşı nakil kabında aşı flakonlarının
yanına termometre ve donma göstergesi
konulmalı, üst kısımlarına da buz aküsü
yerleştirilmelidir.
• Kısa ömürlü (askılı) aşı nakil kabında aşı
flakonlarının yanına termometre yerleştirilmelidir.
• En
üste
de
köpük
yerleştirerek
kapak
kapatılmalıdır.
• Aşı seansında açılan aşıların da buz aküleri ile
direk teması engellenmelidir.
52
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZ AKÜLERİNİN KULLANIMI
• Buz aküsünü dondururken, buz aküsü ağzında
bir miktar boşluk kalacak kadar su ile
doldurulmalı ve kapağı sıkıca kapatılmalı, akıtıp
akıtmadığı kontrol edilmelidir.
• Buz aküleri en az 24 saat dondurulmalıdır.
53
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZ AKÜLERİNİN KULLANIMI
• Buz aküleri aralarında hava dolaşımına izin
verecek, yan yüzleri açıkta kalacak ve çok
sıkışık olmayacak şekilde buzluğa yerleştirilerek
evaporatör (üfleme sistemi) ile uygun olarak
etkileşmesi sağlanmalıdır.
• Aşılama seansından sonra buz aküleri tekrar
donması için buzluğa yerleştirilmelidir.
54
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZ AKÜLERİNİN TERLETİLMESİ
• Buz akülerinin ısısı buzluktan çıkarıldıkları anda
ortalama -20°C civarındadırlar.
• Aşılarla bir araya gelmeden önce mutlaka
terletilmeleri gerekmektedir.
• Çözülmeye başlayan buz dışardan ısı çeker, bu
nedenle üzerine veya kenarına konulmuş olan
flakonun ısısını çekerek hızla eksi derecelere
getirir ve aşının donmasına sebep olur.
55
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZ AKÜLERİNİN TERLETİLMESİ
• Buz aküleri bir masaya
veya düz bir ortama
sıra ile dizilmelidir.
• Birbirlerine uzaklıkları
en az 5cm olmalıdır.
• Buz
aküleri
çalkalandıklarında buz
parçalarının
birbirine
çarpma
ve
suyun
içinde
yüzme
sesi
duyulana
kadar
terletilmelidir.
56
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
UNUTMAYIN
• BİR BUZ AKÜSÜ EN AZ 24 SAAT
DONDURULMALIDIR.
• Buz akülerinizi kullanmadan önce terletmeyi
unutmayınız. (Örneğin -20ºC’ de donmuş bir
buz aküsü için +20ºC olan bir odada yaklaşık
1 saat bekletmek gerekir. )
58
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
DEPO/BUZDOLABI ISI TAKİBİ
• Sürekli ısı kaydeden sistemlerin kullanılmalıdır.
• Tüm aşı depo ve dolaplarında en az bir adet
kalibrasyonu yapılmış uzun süreli kayıt yapabilen
(En az bir aylık süreyi gösteren) ısı takip cihazı
bulundurulması zorunludur.
58
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
DEPO/BUZDOLABI ISI TAKİBİ
• Termometreler
orta
rafın
orta
bölümüne
yerleştirilmelidir. Her sabah mesai başlarken ve her
akşam mesai bitiminde bu cihaz kontrol edilmelidir.
• Alarm olmasa bile en düşük ve en yüksek sıcaklık
kontrol edilerek ısı izlem çizelgesine işlenmelidir.
• Uzun süreli kayıt yapabilen termometrenin
arızalanabileceği düşünülerek yanında mutlaka
mekanik termometre bulundurulmalıdır.
59
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
TERMOMETRELER
60
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI DONMA GÖSTERGELERİ
61
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI
Aşıların +8°C`nin
üzerindeki
ısılara
maruziyeti ve süresi
hakkında bilgi verirler.
62
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI
• Aşının üretildiği andan itibaren kullanıldığı sağlık
kuruluşuna ulaşmasına kadar geçen tüm nakliye
süresince aşıya eşlik ederler.
• Isı +10°C`nin üzerine çıktıkça aktive olmuş
kartın gözleri sıra ile mavileşmeye başlar, maruz
kalınan ısı arttıkça daha çabuk mavileşme
gerçekleşir.
63
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI
• ABC bölümleri aşının +10°C`nin üzerinde maruz
kaldıkları ısıları, D bölümü ise +34°C`nin üzerinde maruz
kalınan
ısıları
belirtir.
+10°C üzeri ısılar
+34°C üzeri ısılar
64
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI
•
•
•
•
+10°C`nin üzerine çıkıldığı durumlarda;
A penceresi içerisi maviye boyanmaya başlar.
Tekrar soğuk zincir koşulları sağlanırsa
boyanma durur.
Tekrar ısıya maruz kalırsa kaldığı yerden
mavileşme devam eder.
Maruz kalınan ısı ne kadar yüksek olursa
mavileşme o kadar hızlı olur.
65
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI
+34°C`nin üzerine çıkıldığı
durumlarda;
• D penceresi iki saat içinde
mavileşir.
• Mavileşme geri dönüşsüzdür.
66
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI
A,B,C,D beyaz, mavileşme yok;
- Tüm aşılar kullanılabilir.
 Sadece A mavi, B,C,D beyaz ise;
- OPV, VVM durumuna göre karar verilmeli,
diğer aşılar kullanılabilir.
 A ve B mavi, C ve D beyaz ise;
- OPV , VVM durumuna göre, kızamık 3 ay
içerisinde, diğer aşılar kullanılabilir.
 A,B,C mavi, D beyaz ise;
- OPV , VVM durumuna göre, kızamık
kullanılamaz, DBT ve BCG üç ay içerisinde
kullanılmalı,TT,DT,Hep B kullanılabilir.
 Tüm pencereler mavi ise;
- Tüm aşılar kullanılmamalıdır.
67

T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI
GEREKENLER
• Soğuk zincir kırılması tespit edildiğinde aşı ve
anti serumların kullanımı durdurulmalıdır.
• Soğuk zincir kırılması Aile hekimliği düzeyinde
ise Toplum Sağlığı Merkezi soğuk zincir
sorumlusuna bildirilmelidir.
• Soğuk zincir kırılması İlçe düzeyinde ise il soğuk
zincir sorumlusuna bildirilmelidir.
68
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI
GEREKENLER
İl veya ilçe Aşı Sorumlusu ve Soğuk Zincir
Sorumlusu tarafından;
Sıcaklığa maruz kalan aşı ve antiserumlar için:
• OPA aşının VVM’i kontrol edilerek ve aşıların maruz
kaldığı sıcaklıklar ile kaçıncı kez maruz kaldığı göz
önünde
bulundurularak
aşıların
kullanılıp
kullanılamayacağı belirlenir.
• Karar verilirken sıcaklığın aşılar üzerindeki kümülatif
etkisi unutulmamalıdır.
69
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞILARIN TERMOSTABİLİTESİ VE VVM
Aşıların termostabiliteleri göz önünde
bulundurularak, ısıya maruz kalma
sürelerini belirlemek için OPA’da
bulunan
aşı
flakon
izlemcileri
kullanılmaktadır.
70
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI FLAKON İZLEMCİLERİ (VVM)
•
•
Aşı flakon izlemcisi ;Flakona yapıştırılan,
ısıya hassas, ısıya maruz kaldıkça renk
değiştiren ve kümülatif ısıyı ölçen bir etikettir.
Zaman ve ısıya maruz kalma sonucu etiketin
içerisinde bulunan kare koyulaşarak dış
çemberin rengine dönüşmeye başlar.
71
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI FLAKON İZLEMCİLERİ (VVM)
• +8°C`nin üzerinde orta derece bir ısıya maruz
kalmakla hemen renk değişikliği olmaz.
• Renk değişikliği maruz kalınan ısının yüksekliği
ile orantılı olarak artar.
72
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AŞI FLAKON İZLEMCİLERİ (VVM)
•
•
VVM aşı potensini doğrudan ölçmez fakat
potensi etkileyecek ısıya maruz kalma etkisini
gösterir.
Donma ile ilgili bir belirteç değildir.
73
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
VVM ISI İZLEMCİLERİ
74
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI
GEREKENLER
Soğuğa maruz kalan aşılar için:
•Aşıların soğuğa karşı hassasiyetleri göz önünde
bulundurulmalı ve çalkalama testi yapılmalıdır.
•Çalkalama testinin pozitifliği aşının kesin olarak
donduğunu gösterirken negatif sonuç vermesi
aşının donmadığını göstermediği unutulmamalıdır.
75
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI
GEREKENLER
Soğuğa maruz kalan aşılar için:
• Donma durumlarında bazen şiddetli çalkalama ile
homojene yakın bulanıklık meydana gelebilmekte ve
sanki donmamış izlenimi verebilmektedir. Bu
nedenle tek başına çalkalama testi aşının
kullanılabilir olduğunu göstermez.
• Ayrıca aşılar donduğunda (dondurulabilir aşılar
hariç) etkinliğini geri dönülemez olarak
kaybeder.
76
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
10:25 am
10:28 am
10:31 am
10:33 am
77
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI
GEREKENLER
• Aşıların kullanılamaz olduğu kararı verilmiş ise Bulaşıcı
Hast. Şubesine (Disiplin Birimine ve Aile Hekimliği
Şubesine) gereği için bildirilmelidir.
• Halk Sağlığı Müdürü veya Toplum Sağlığı Merkezi
Sorumlu Hekimi tarafından incelemeci görevlendirilerek
soğuk zincir kırılmasında kusur olup olmadığı
belirlenmelidir.
• Kusur tespit edilir ve tazmin kararı verilirse birim fiyatlar
kullanılarak tazmin meblağsı hesaplanır ve sorumlularına
durum tebliğ edilir.
78
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABI ÇEŞİTLERİ
Tek kapılı ev tipi
buzdolabı
- Donma riski
- Düşük yalıtım
Çift kapılı ev tipi buzdolabı Aşı için özel buzdolabı
- Daha az donma riski
- Daha az donma riski
- No Frost
- İyi yalıtım
79
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINIZIN ISISI +2ºC`NİN ALTINDA İSE ;
• Buzdolabının termostatı daha sıcak ayara
getirilmelidir.
• Buzluk kısmının kapağının uygun olarak kapanıp
kapanmadığı kontrol edilmelidir.
• Buzdolabının ısısının sabit tutulmasını sağlamak
için buzdolabında bulunan su bidonlarının sayısı
artırılmalıdır.
• Donmaya karşı hassas aşılar kontrol edilmelidir.
Donma aşılar için hafif ısı artışından daha
zararlıdır.
80
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
BUZDOLABINIZIN ISISI +8ºC`NİN ÜZERİNDE İSE;
• Buzdolabının doğru olarak çalıştığından emin
olunmalıdır.
• Buzdolabının
kapısının
doğru
olarak
kapandığından emin olunmalı,kapının contaları
kontrol edilmelidir.
• Buzdolabının termostatı
daha soğuk ayara
getirilmelidir.
• Buzdolabı bozulmuş ve +2ºC ile +8ºC arası ısıyı
sağlayamıyorsa tamir ettirilmeli veya yeni bir
buzdolabı tedarik edilmelidir.
81
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
BAĞIŞIKLAMA HİZMETLERİ
MADDE 7 :
•Bağışıklama hizmetleri aile hekimi tarafından
yürütülür.
•Genişletilmiş bağışıklama programı kapsamında
ve/veya Bakanlık ve Kurum tarafından yürütülen
kampanyalar doğrultusunda ihtiyaç duyulan aşılar,
bölgesindeki toplum sağlığı merkezi tarafından aile
hekimlerine ulaştırılır.
•Aile hekimleri aile sağlığı merkezinde soğuk
zincir şartlarının sürdürülmesi için gerekli tedbirleri alır.
82
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
• Birden çok aile hekiminin görev yaptığı aile sağlığı
merkezlerinde,
aile
hekimlerinin
müştereken
muhafaza ettikleri aşılar için üçer aylık aralıklarla
bir aile hekimi ve bir aile sağlığı elemanı soğuk zincir
sorumlusu olarak belirlenir.
• Aile sağlığı merkezinde yalnızca bir aile hekimliği
biriminin bulunması halinde sorumluluk bu birimdeki
aile hekimi ile aile sağlığı elemanına aittir.
83
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
MADDE 24 :(1) Aile sağlığı merkezinde aşağıda
belirtilen asgari tıbbi cihaz ve malzemenin faal
olarak bulundurulması zorunludur.
•u) Buzdolabı (sadece aşılar ve antiserumlar için)
•ü) Aşı dolabının ve aile sağlığı merkezinin tıbbi hizmet
alanları ile bekleme alanlarında iç ortam sıcaklık takiplerini
yapmak için standartları Kurumca belirlenmiş olan ısı verisi
gönderebilen 2 adet termometre (Aşı dolabı sıcaklık
takipleri en fazla iki saatlik aralıklarla yapılacak olup bu
süre gerekli görülmesi halinde Kurumca değiştirilebilir.)
84
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
• j) Aşı nakil kabı.
• v) Aşılar ve ilaçlar için karekod okuyucu.
• ğğ) Jeneratör veya kesintisiz güç kaynağı.
85
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
DİKKAT
• Elektrik
kesintilerinden
sonra
tekrar
buzdolabınızı çalıştırırken termostatı daha soğuk
derecelere ayarlamayınız, donmaya karşı
hassas olan aşılarınızı dondurabilirsiniz.
• Sağlık merkezinize yeni aşı sevkiyatlarında
buzdolabınızın termostatını daha soğuk ayarlara
getirmeyiniz, aşılarınızı dondurabilirsiniz.
86
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
DİKKAT
Aşı transferlerinde kesinlikle aşı nakil
kaplarının tabanına buz aküsü koyulmamalı,aşı
flakonları asla buz aküleri ile doğrudan temas
ettirilmemelidir.
Buz akülerinde bulunan buz çözülme
esnasında temas ettiği yüzeyin ısısını hızlı bir
şekilde düşürerek aşıların kolayca donmasına
neden olur.
87
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
UNUTMAYIN
TSM/ASM düzeyinde
tüm aşı ve sulandırıcılar
+2°C ile +8°C arasında
saklanmalıdır.
88
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
89
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
ELEKTRİK KESİNTİLERİNDE!!!
• Derece kontrolü için buzdolabının kapağı sık sık
açılıp kapatılmamalıdır.
• Buzluktaki
buz
aküleri
hemen
çıkartılıp,
buzdolabının kapağındaki raflara yerleştirilmelidir.
• Buz aküleri aşıların ve ısı takip cihazının üzerine
yada yakınına kesinlikle konulmamalıdır.
• Isı takip cihazı üzerine konan buz aküsü buzdolabı
ısısı düşmediği halde ısı takip cihazı alarmının
eksi derecelerde aktifleşmesine neden olur.
90
T.C. Sağlık Bakanlığı
Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü
TEŞEKKÜR EDERİZ
91