Transcript Zoonotik Bulaşma

Biyolojik Riskleri Yönetmek
için Pratik Uygulamalar
Süt sığırı yetiştiricileri için zoonotik
bulaşmanın kontrolü
Çeviren:
Dr. İbrahim ÇETİN
Veteriner Hekim
Biyolojik Risk
Yönetimi(BRY)
• Farkındalık eğitimi,
değerlendirmesi ve
yönetiminin tüm
aşamaları
• Enfeksiyon/hastalıkların kontrolünü
geliştirmek için tasarlanmıştır.
– Yurtdışı ve yurtiçi hastalıklar
• Riskleri asgariye indirmek için gerekli
araçları sağlamak
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Biyolojik Risk
Yönetimi(BRY)
• Hastalık riski tamamen
ortadan kaldırılamaz.
– Hayvan,onların çevresi
– Maruz kalmayı azaltma
– Enfeksiyon etken etkileşimleri
• Hayvanlara ve insanlara olan tehdidi
asgariye indirmek
• Tüm soruları yanıtlayacak bir çözüm
yolu yoktur.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Bulaşmanın Yolları
• Hastalık etkenlerinin
yayılması
– Hayvan
İnsan
• Farklı bulaşma tarzları
– Solunum(Aerosol)
– Direk temas
– Araç-gereç
yoluyla(Fomite)
– Ağız yoluyla(Oral)
– Vektör kaynaklı
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
A.B.D.’de Sığırlarda Mevcut
Zoonoz Hastalıklar
•
•
•
•
•
•
•
Anthrax
Brucellosis
Cryptosporidiosis
Dermatophilosis
E. coli
Giardia
Leptospirosis
•
•
•
•
•
•
•
Listeriosis
Pseudocowpox
Q Fever
Ringworm
Salmonella
Tuberculosis
Vesicular stomatitis
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
A.B.D.’de bulunmayan Sığır
Zoonoz Hastalıkları
• Bovine Spongiform
Encephalopathy
– Deli Dana Hastalığı
• Melioidosis
• Rift Valley Fever
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Bulaşma Yolları
• Bütün enfeksiyon etkenlerine
uygula.
• Hastalığın gelişmesi için insanlar
maruz kalmalıdır.
• Farklı bulaşma yollarını anla=Elde
etmenin kontrolü
• Risk alanları ayırd edilmelidir.
– Maruz kalmayı asgariye indirmek için
protokoller düzenle.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsan-Hayvan Etkileşimi
İnsan-Hayvan Etkileşimi
• Evcil hayvan yetiştiricileri
hergün hayvanlarla çalışırlar.
– Çoğu bazı hastalıklara karşı
bağışıklığa sahiptir.
– Yurtdışındaki hastalıklara karşı
bağışıklığa sahip değillerdir.
• Daha önce hayvanlara maruz
kalmayan işçiler daha fazla
risk altındadırlar.
– Bağışıklıkları olmayabilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Risk Faktörleri
• Değişen sağlık
durumu,artan yaş
– Çiftçiler zoonozlara daha
savunmasızdırlar.
• İmmun sistemi zayıf
kişilerde risktedirler.
– Genç ve yaşlı
– Kemoterapi
– Diabetli
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Risk Faktörleri
• Zayıf hayvan
sağlığı
• Zayıf hayvan sağlık
önlemleri
• Zayıf kişisel hijyen
• Yoğun hayvan
üretimi
– Artan maruz kalma
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Zoonotik Hastalığın
Bulaşması
• Hayvanlar,hastalığın açık
belirtilerini
göstermeyebilirler.
• Hastalığın bütün
bulaşma yolları konusunda
farkındalık zorunludur.
– Kendiniz ve işçileriniz için
hastalık riskini asgariye
indirmek için strateji geliştirin.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Genel önlem adımları
Genel Bakış
• Hayvan Sağlığı
• Farkındalık eğitimi
• Kişisel Hijyen
• Kişisel Koruyucu Ekipman
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Genel önlem adımları
Hayvan Sağlığı
• Sürüdeki hastalıkların kontrolü
– Ekonomik anlamının olması
– Eğer hastalık mevcut olmazsa,insanlar
maruz kalmaz.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Genel önlem adımları
Farkındalık eğitimi
• Sürü veteriner
hekimleri ve saha
veteriner hekimleri ile çalışın.
• Zoonotik hayvan riskleri hakkında
hayvanlarla çalışan herkesi eğitin.
• Herkesin anladığı dilde anlatın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Genel önlem adımları
Kişisel hijyen
• Hayvanları elledikten sonra elleri
yıkayın.
– Enfeksiyon yapan etkenleri uzaklaştırır.
Kişisel koruyucu ekipmanlar
• Eldivenler,tulumlar,
çizmeler
• Maske, gözlükler
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Aerosol(Damlacık) Kontrolü
Zoonotik Bulaşma
Damlacık Yoluyla Bulaşma
• Enfekte
damlacıklar hava
yoluyla hayvandan
insana geçer.
– Hapşırık/öksürük
– Doğum dokuları
– Dışkı
– İdrar
– Bulaşık toprak
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Damlacık yoluyla bulaşma
• Anthrax
• Listeriosis
• Melioidosis*
• Q Fever
• Rift Valley Fever*
• Tuberculosis
* Denotes Foreign Animal Disease
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Genel önlem adımları
• Basit önlem adımları şunları
içerir.
– Tozun kontrolü
– Belli durumlarda maske takmak.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Damlacık önlem uygulamaları
• Kuru arazilerde tozun kontrolü
– Bulaşık toprak, zoonotik hastalıkların
kaynağı olabilir.
– Sınırlı miktarlarda su kullanın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Damlacık önlem uygulamaları
• Şu zamanlarda N-95
maskesini takın:
– Enfekte edici
hayvanları veya
dokularını ellerken
– Doğuma yardım
ederken
– Basınçlı yıkama
esnasında
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Damlacık yoluyla bulaşma
Özet
• Damlacık yoluyla bulaşma çiftliğinizde
meydana gelebilir.
– Anthrax, listeriosis, Q Fever, tuberculosis
• Yurtdışında görülen hayvan hastalıklarının
bazıları da damlacık yoluyla bulaşabilir.
– Melioidosis
• Riskinizi asgariye indirmek için burada
tarif edilen adımları size yardımcı olabilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve
Malzemelerin kontrolü
Zoonotik Bulaşma
Direk Temas Yoluyla Bulaşma
• Hayvandaki Patojen
(kan,salya,vücud
sıvıları) veya çevre
• Açık yaralar,müköz
membranlar,deri ile
temas
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Malzemeler Yoluyla Bulaşma
• Bulaşık Cansız
nesneler
• Patojenleri taşırlar.
– Fırçalar,iğneler,giy
siler,yataklık
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas veya
Malzemeler yoluyla Bulaşma
•
•
•
•
•
•
Anthrax
Brucellosis
Dermatophilosis
Leptospirosis
Melioidosis*
Pseudocowpox F
F
•
•
•
•
•
•
•
Q Fever
Rabies
Ringworm F
Rift Valley Fever*
Salmonella
Tuberculosis
Vesicular stomatitis
* Denotes Foreign Animal Disease
F Denotes fomite transmission
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
• Basit önlem
basamakları şunları
içerir:
– İyi kişisel hijyeni
korumak.
– Kişisel koruyucu
ekipman(KKE)
giymek
– Ekipmanı temiz
tutmak
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
Kişisel hijyen
– El yıkama olanaklarını sağlayın.
• Akan sıcak su,
sabun, temiz havlular
• Hayvan temas alanlarına
bitişik olarak bulunma.
• Hayvanları elledikten sonra ellerin
yıkanmasını hatırlatan işaretleri yapıştırmak.
• Sabun ve havluları haftalık olarak kontrol
etmek.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
KKE- Eldivenler
• Hayvanlarla çalışırken
latex/nitril eldivenler giyin.
– Hasta veya bilinmeyen sağlık
durumu, hastalıkla aranıza
bariyerler koyun.
– Özellikle aşınmış,çatlamış ve
kesik eller için önemlidir.
– Eldivenleri uzaklaştırdıktan sonra
elleri yıkayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
KKE-Önlükler
• Hayvan alanlarında
temiz kıyafetlere
ihtiyaç duyulur.
• İşletme dışında giyilen
ile işte/çiftlikte giyilen kıyafetleri ayırın.
– Hastalık etkenlerinin uzaklaşmasını önleyin.
– Çiftlikte çamaşırhane olanaklarını sağlayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
KKE- Çizmeler
• Hayvan alanlarında temiz
çizmelere ihtiyaç olur.
• Temizliği ve atık
toplamayı kolaylaştırma
amacıyla,girişte/çıkışta
çizme banyosu ve çöp
tenekesi bulundurun.
• Çizmeleri çıkardıktan sonra
ellerinizi yıkayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
Ekipmanları temiz tutun.
• Deri kaybı olan
hayvanlarda kullanılır
ise,tımar ekipmanlarını
yıkayın ve dezenfekte
edin.
• İdrar ve dışkıyı yakalamak
için sıçrama koruyucu
• İdrar ve dışkı ile kirlenen
salon ekipmanlarını bolsu
ile yıkayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
• Bazı zoonotik hastalıklar
buzağı doğumunda yayılır.
– Suya dayanıklı dış giyim,
önlük giyin.
– Rektal muayene için
kolluk ve eldivenler giyin.
• Bütün doğum dokularını
(plesanta,fötal zarlar)
hemen uzaklaştırın ve yok edin.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları
• Kirli altlığı uzaklaştırın.
– Alanı tamamen temizleyin
ve yıkayın.
• Ekipmanı ve kişisel
koruyucu donanımı
temizleyin.
• Doğum bölgesini ve
ekipmanlarını dezenfekte edin.
• Dış giysi ve eldivenleri uzaklaştırdıktan
sonra elleri yıkayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Direk Temas ve Malzemeler
yoluyla bulaşmanın önlem
uygulamaları-Özet
• Direk bulaşma,malzeme yoluyla bulaşma
çiftliğinizde meydana gelebilir.
– Brucellosis, leptospirosis, ringworm
• Yurtdışında bulunan hayvan hastalıkları da
direk temasla yayılabilir.
– Melioidosis, Rift Valley Fever
• Burada anlatılan önlem basamakları
riskinizi asgariye indirmede yardım
edebilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve malzeme yoluyla
bulaşmanın kontrolü
Zoonotik Bulaşma
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşma
• Ağız yoluyla alınan
bulaşık gıda ve su
– Dışkı,idrar,pastörize
edilmemiş süt,pişmemiş
etler
• Elleri yıkamaksızın
hayvanla temastan
sonra elleri
yıkamaksızın yeme ve
içme.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşma
• Anthrax
• Brucellosis
• Bovine spongiform
encephalopathy
(BSE)*
• Cryptosporidiosis
• E. coli F
•
•
•
•
•
•
•
Giardia
Leptospirosis
Listeriosis
Melioidosis*
Q Fever
Salmonella F
Tuberculosis
F
* Denotes Foreign Animal Disease
F Denotes fomite transmission
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşmanın önlem
uygulamaları
• Basit önlem basamakları şunları
içerir:
– Çiftlikte bulaşmayı önlemek
• Gübreyi idare etmek
• İyi kişisel hijyeni korumak.
– Evde bulaşmayı önlemek.
• Gıdanın uygun şekilde muamele
edilmesi,elleçlenmesi
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşmanın önlem
uygulamaları
Çiftlikte
• Gübreyi uygun biçimde taşıyın ve
depolayın.
– İçme suyunu bulaşık hale getirmeyin.
• Kişisel hijyen uygulamaları
– Hayvanlarla temastan sonra yemeden,içmeden
ve gıda hazırlamadan önce elleri yıkamak.
– Hastalık etkenleri ile teması asgariye indirmek.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşmanın önlem
uygulamaları
Evde
• Pastörize edilmiş
süt ve meyve suyu için.
• Yemeden önce çiğ meyve
ve sebzeleri yıkayın.
• Donmuş etleri buzdolabında
çözün.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşmanın önlem
uygulamaları
• Çiğ etle temastan sonra
– Elleri,kapları,kesme
tahtalarını,mutfak yüzeylerini
sıcak sabunlu su ile yıkayın.
• Sığır /sığır eti ürünlerini
tam olarak pişirin.
– 160oF iç sıcaklığında olacak
şekilde
• Pişmiş gıdayı hemen tüketin.
• Arta kalanları pişirdikten sonra 2 saat içinde
buzdolabına koyun.
– Kolay soğuması için sığ kaplarda saklayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Ağız ve Malzeme yoluyla
bulaşma-Özet
• Ağız ve Malzeme yoluyla bulaşma
çiftliğinizde olabilir.
– Crypto, leptospirosis, listeriosis
• Yurtdışında görülen hayvan
hastalıkları daağız yoluyla bulaşabilir.
– BSE, melioidosis
• Burada anlatılan önleme basamakları
riskinizi asgariye indirmede yardım
edebilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Kontrolü
Zoonotik Bulaşma
Vektör Yoluyla Bulaşma
• Böcekler
• Patojeni bir
hayvandan alırlar.
• Bir insana
bulaştırırlar.
– Biolojik vektörler
• Keneler,sivrisinekler
– Mekanik vektörler
• Sinekler, hamam
böcekleri
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma
Horsefly
• Anthrax
– Sinekler
• Q Fever
Tick
– Keneler
• Rift Valley Fever*
– Sivrisinekler
Mosquito
* Denotes Foreign Animal Disease
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Kaynağı azaltma
– Sinekler,Sivrisinekler
• Olgunları kontrol etmek
– Sinekler, sivrisinekler, keneler
• Böceklerle ilişkiyi asgariye indirmek
– Kişisel korunma
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Kaynağı azaltma,sinekler
– 4 yaşam devresi
• Yumurta, larva, pupa, olgun
• Sıcak havada 10 gün kadar kısa döngü
– Organik maddelere yumurtalar
yumurtlanır.
• Gübre,yem,ıslak altlık
• Gelişmeyi önlemek için haftalık olarak
rahatsız edin
– Dökülen yemleri ve yemlikleri
temizleyin.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Kaynağı azaltma, sinek larvasitleri
– Yem katkıları
• Çiftlikteki tüm hayvanlar,sezon öncesi 3 hafta
– Parazitik eşek arıları,sinek pupaları ile
beslenirler.
– Yırtıcı akarlar,böcekler larvalarla beslenirler.
• Adulticides(Olgun zehirleri)
– Yüksek yoğunluklarda, sinek öldürücüler
kullanılabilir.
– Tavan ve duvarlarda rezidüeller kullanılabilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Olgun sinekleri
kontrol
• Çiftlikte,kilit hedef
alanları
– Sağım alanları,
buzağı barakaları
– Ahırlar
– Hayvanlar
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Kaynağı azaltma, sivrisinekler
– Nemli toprağa tek tek yumurta
bırakırlar.
Larva
– Suyun yüzeyine yumurtalarını bırakırlar.
• Larvalar ve pupalar, suda baş aşağı
yaşarlar.
– Su yüzeyinde sifon tüpleri ve trumpet
denilen aygıtları yoluyla nefes alır.
– Larvalar gelişmeleri için organik
maddelere ihtiyaç duyarlar.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Kaynağı azaltma, sivrisinekler
• Sivrisinek larvalarının
yerleştiği yerleri yokedin.
• Ağaç boşluklarını doldurun.
• Su bulunduran konteynerleri
haftalık olarak boşaltın.
• Gölcükleri ve su tanklarını
sirküle edin.
• Silaj yığınları için yarım
lastik kullanın veya lastiklere delikler açın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Sivrisinek larvasitleri
• Kaynağı azaltma ve biyolojik kontrol
fizibl olmadığı zaman kullanın.
• Daha etkili ve hedefe özel
• Olgunları öldüren ilaçlardan daha az
tartışmalıdır.
• Daha küçük coğrafi alanlarda
uygulanır.
– Larvalar belli bölgelerde yoğunlaşır.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Olgun sivrisinek öldürücü ilaçları
• Kaynakları azaltmadan daha az
etkilidir.
• Çoklu uygulamalara ihtiyaç duyulur.
• Uygun çevre koşullarına ihtiyaç
duyarlar.
– Hafif rüzgar,yağış olmaması
• Olgunlara temas için küçük
damlacıklar.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Mümkünse sivrisineklerden sakının.
– Sivrisineklerin çok aktif oldukları gece
boyunca içerde kalın.
– Uzun kollu ve paçalı giysiler giyin.
• Repellent kullanın.
– DEET
– Etiket yönlendirmelerini
takip edin.
– Petlerde,DEET kullanmayın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla Bulaşma önlem
uygulamaları
• Kene kontrolü
• Hayvanların düzenli
gözlenmesi
– Çayırların biçilmesi
– Akarisidler
• Kişisel korunma
–
–
–
–
Uzun kollu giyinin.
Paçaları çoraplara sokun.
Repellent
Keneleri acilen uzaklaştırın.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Vektör Yoluyla BulaşmaÖzet
• Çiftliğinizde vektör yoluyla bulaşma
meydana gelebilir.
– Anthrax, Q Humması
• Yabancı hayvan hastalıkları vektörler
aracılığı ile de yayılabilir.
– Rift Vadisi Humması
• Burada bahsedilen önlem adımları
riskinizi en aza indirmeye yardım
edebilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırların zoonoz
hastalıkları
Sığırlarda Anthrax
• Bakteri: Bacillus anthracis
• Spor oluşturur.
– Toprakta onlarca yıl kalabilir.
• Hayvan hastalığı
– Vücud içinde yayılır.
– Hızlı ölüm
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Anthrax
• Hastalığın üç formu
– Deri (direk, vektör)
– Barsaklara ait (oral)
– Solunum (aerosol)
• Deri lezyonlarının çoğu kendi
kendine kaybolur.
• Riskteki kişiler:
– Enfekte derileri,yünleri ve kürkleri
elleyenler
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Brusellozis
• Bakteri: Brucella abortus
• Üçüncü üç aylık dönem yavru
atmaları
– % 80’e kadar çıkabilir.
– Plasenta’nın yangısı
• Ölü doğum/Zayıf buzağılar
• Kalan plasenta
• Düşük süt verimi
• Geçici sterilite
• Yaşam boyu sütte bakteri yayma
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Brusellozis
• Sindirim (oral)
• Solunum (aerosol)
• Direk temas
• Değişken (inip çıkan) ateş
• Başağrısı, Zayıflık, Eklem ağrısı,
depresyon, ağırlık kaybı, yorgunluk,
karaciğer problemleri
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Bovine
Spongiform
Encephalopathy(BSE)
• BSE prionlar tarafından
meydana getirilir.
• İlk vaka İngiltere’de, 1986
• Uzun inkubasyon süresi: 4-5 yıl
• Belirtiler görüldükten sonra
ölüme hızla ilerleme
– Arka ayakların
koordinasyonsuzluğu, titremeler,
düşme, davranış değişiklikleri
– Tedavisi yoktur.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Bovine
Spongiform Encephalopathy
• Sindirim (oral)
• İngiltere’de Dünyadaki 185 vakanın
158’i İngiltere’de meydana geldi.
• Varyant Creutzfeldt-Jakob hastalığı
– Hastaların ortalama yaşı:26
– Ruh hali ve davranışta değişiklikler
– Koordinasyonsuzluk
– Bunaklık
– Ölümcül
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Cryptosporidiosis
• Protozoan: Cryptosporidium parvum
• İlkbahar, Sonbahar sonu/
kış başı
• Buzağılarda ishal
– < 3 haftalık
• Hastalık belirtileri olmaksızın
enfekte olabilirler.
• Süt sığırı buzağılarının %50 ye
kadarının ‘crypto’ yu saçtığı tahmin
edilmektedir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Cryptosporidiosis
• Sindirim (oral)
• Solunum (aerosol)
• Belirtiler
– Bol,
sulu,ishal
– Karın ağrısı
– Genellikle kişiyle sınırlı
– Zayıf bağışıklık sistemi olanlarda şiddetli
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Dermatophilosis
• Bakteri: Dermatophilus congolensis
• Belirti göstermeksizin bakteriyi taşırlar.
• Derinin yıkımı
– Uzun süreli ıslaklık,yüksek rutubet oranı
• Uyuz, kabuklar
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Dermatophilosis
• Direk temas
• Malzemelerle bulaşma
• Belirtiler
– Eller ve kollarda
püstüller
– Yaralar, ülserler
– Skarlar oluşur.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda E. coli O157:H7
• Bakteri:
Escherichia coli
• Sığırlar
taşıyıcılardır.
– Bakteriler dışkı ile
yayılır.
– Hastalık belirtileri
görülmez.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda E. coli O157:H7
• Sindirim (oral)
• Kaynaklar
– Az pişmiş veya çiğ hamburger;salam
– Yonca filizi; Marul
– Pastörize olmamış süt,
Elma suyu veya sirke
– Kuyu suyu
• Belirtiler
– Kanlı ishal,karın ağrısı
– Hastaların %2-10 unda böbrek yetmezliği
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Giardiasis
• Protozoan: Giardia intestinalis
• Yetişkin sığır
– Genellikle hastalık belirtileri göstermez.
– Buzağılar için hastalık kaynağı
• Buzağılar
– İshal >4 haftalık
– Kronik olabilir ve kilo
kaybeder.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Giardiasis
• Sindirim (oral)
• Belirtiler
– Hasta olmayabilirler.
– Diğerlerinde
ishal,barsak gazı,mide
krampları,bulantı
olabilir.
– Genellikle birkaç ay
içinde kendiliğinden
iyileşir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Leptospirosis
•Bakteri: Leptospira
• Yetişkin sığır
– Yavru atmalar
– Azalan fertilite
– Azalan süt verimi
– Atılmayan
plasenta
– Sarılık
• Buzağılar
– Ateş
– Yemeyi
reddetme
– Kızarmış gözler
– İshal
– Sarılık
– Ölüm
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Leptospirosis
• Sindirim (oral)
• Solunum (aerosol)
• Direk temas
• Belirtiler
– Grip benzeri belirtiler: Ateş, vücud
ağrıları, başağrısı
– Zayıflık, kusma, zihin karışıklığı
– Sarılık, boyun tutulması
– Karaciğer,böbrek veya merkezi sinir
sistemi hasarı
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Listeriosis
• Bakteri: Listeriosis monocytogenes
• Yüksek pH lı kötü kaliteli silaj
• Hastalık belirtileri
– Yüz felci,
salya akıntısı
– Koordinasyon yokluğu
– Dönme, başı yaslama
– Yavru atmalar, ölü doğum
– Ölüm
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Listeriosis
• Sindirim (oral)
• Solunum (aerosol)
• Belirtiler
– Gebe kadınlar:
Fötusun ölümü
– Yenidoğanlar, yaşlılar, zayıf
bağışıklık sistemliler
• Kan dolaşımı enfeksiyonu,
beyin yangısı
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Melioidiosis
• Bakteri: Burkholderia pseudomallei
• Yabancı hayvan hastalıkları(ABD dışı)
– Vakaların çoğu güney doğu asya’da
meydana gelir.
• Sığırlarda nadirdir.
– Zatürre
– Sinirsel belirtiler
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Melioidiosis
• Sindirim (oral)
• Solunum (aerosol)
• Direk temas
• Belirtiler
– Zatürre
– Ateş
– Vücudun her yanında küçük abseler
– Kronik olabilir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Pseudocowpox
• Virus
• Hastalık belirtileri
– Küçük,kırmızı, meme
başlarında/memede
kabarık yaralar
– Vesiküller,kabuklar
ve nodüller oluşur.
– Yüzük veya at nalı şeklinde yara oluşur.
– Yavaş yayılma, tüm sürü etkilenir.
– Yaygın reenfeksiyon
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Pseudocowpox
• Direk temas
• Temas yoluyla bulaşma
• Belirtiler
– “Sütçü nodülleri”
– Küçük, kırmızı,kabarık, düz yüzeyli
noktalar
– Yaralar sert nodüller olur.
– Skar bırakmadan iyileşirler.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Q Humması
• Bakteri: Coxiella burnetii
• Çoğu hiçbir belirti göstermez.
• Yavru atmalara sebep olabilirler.
• Çok miktarda bakteri saçılır.
– Buzağılama (plasenta, fötal sıvılar,
fötus)
– Süt
– İdrar
– Dışkı
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Q Humması
• Solunum (aerosol)
• Sindirim (oral)
• Belirtiler
• Direct contact
• Ticks (vector)
– Ani oluşum: grip benzeri, zatürre,
karaciğer hastalığı
– Uzun süreli: kalp komplikasyonları,
kemik iltihabı
– Gebe kadınlar: prematüre doğum,
fötüsun ölümü
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Kuduz
• Virus
• ABD de yılda 100 vaka
• Hastalık belirtileri
– Açıklanamayan felç
– İştahsızlık
– Sinirli, irrite olan, aşırı hassas,
istikrarsız
– Agresif olabilir.
– Anormal böğürme
– 7-10 gün içinde ölüm
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Kuduz
• Direk temas
– Enfekte hayvanın sırığı veya bozulmuş cilt
vasıtasıyla
• Belirtiler
–
–
–
–
Ateş,başağrısı
Isırık bölgesinin kaşınması
Şaşkınlık,anormal davranış
Yutkunma zorluğu
• Belirtiler görüldükten sonra 2-10 gün
içinde ölüm
• Belirtiler görülmeden önce aşı çok etkilidir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Ringworm(mantar)
• Etkeni mantar;Hastalık dermatofit olarak
da adlandırılır.
• Genellikle sadece kıl,tırnak ve derinin dış
tabakasında ürer.
• Hastalık belirtileri
–
–
–
–
Kıl kaybı,pul pul,kabuklu alanlar
“Ringworm” lezyonları
Kaşıntı olabilir veya olmayabilir.
Tüm vücutta bulunabilen küçük etkilenmiş
alanlar
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Ringworm(mantar)
• Direk temas
• Temas yoluyla
bulaşma(ekipman)
• Belirtiler
– Görünmesi 1-2 hafta alır.
– Kaşınma
– “Ringworm”( yüzük gibi) lezyonları
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Rift Vadisi Humması
• Virus, yabancı hayvan hastalığı
– Afrika’da,Saudi Arabistan ve Yemende
meydana gelir.
• Sivrisinekler
• Yavru atma fırtınası
• Yetişkin sığır
– Ateş, zayıflık, iştahsızlık,
salya akması, ishal, sarı deri
– Ölüm oranı %10
• Buzağılar
– Ateş, depresyon, ani ölüm
– Ölüm oranı % 10-70
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Rift Vadisi Humması
•
•
•
•
•
Solunum (aerosol)
Direk temas
Sivrisinek (vektör)
Sindirim (oral)
Belirti yoktur veya grip benzeri
belirtiler görülür.
– Ateş, başağrısı, kas ve eklem
ağrısı, mide bulantısı, kusma
– 4-7 gün içinde iyileşme
• % 1’in de şiddetli hastalık
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Salmonellosis
• Bakteri: Salmonella
• Enfekte fakat belirti yoktur.
– Stres durumunda(taşıma,sütten
kesim,buzağılama) bakterileri saçarlar.
• Yetişkin sığır
– Bol ishal, iştahsızlık, azalan süt üretimi,
ağırlık kaybı, yavru atma
• Buzağılar
– İshal, eklem enfeksiyonları, ayakların
kulak uçlarının ve kuyruğun gangreni
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Salmonellosis
• Sindirim (oral)
• Direk temas
• Belirtiler
– Enfeksiyondan sonra 12 - 72 saat
– Mide bulantısı, kusma, ishal
– Kramplar, karın ağrısı
– Başağrısı, ateş, üşüme
• Çocuklarda,yaşlılarda ve bağışıklık
sistemi zayıf olanlarda şiddetli
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Tuberküloz
• Bakteri: Mycobacterium bovis
• 1917: A.B.D. Eradikasyon
programı başladı.
– Daha az enfeksiyon
,fakat hala mevcut
• Hastalık belirtileri
– Yavaş gelişen hastalık
– Erken aşama: Asemptomatik
– İleri aşama: Ağırlık kaybı, iştahsızlık,
öksürük, solunum güçlüğü
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Tuberküloz
• Sindirim (oral)
• Solunum (aerosol)
• Direk temas
• Belirtiler
– Hasta olmayabilir.
– Akciğerlerin hastalığı: Ateş,
öksürük, göğüs ağrısı
– Hastalık yayılabilir:
Böbrek,omurilik ve beyin
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Sığırlarda Vesicular
Stomatitis
• Virus
• Hastalık belirtileri
– Vesiküller: Oral, meme bezi,
koroner bant, parmak arası
bölgesi
– Salya, topallık
• Vesiküller vücudun bir
bölgesinden izole edilir.
area of body
– Ağız veya ayaklar
• 2 hafta içinde iyileşir.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
İnsanlarda Vesicular
Stomatitis
• Direk temas
• Inkubasyon süresi: 1-6 gün
• Grip benzeri belirtiler
– Başağrısı, ateş, gözlerin arkasında ağrı,
keyifsizlik,bulantı, kol back ve sırtta
ağrı, ağızda vesiküller (nadir)
• Kendiliğinden iyileşen hastalık
• 4-7 gün içinde iyileşme
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Anahtar Öğrenme Hedefleri
• Biyolojik risk yönetimi önemlidir.
• Bütün zoonotik hastalıklar birkaç
yaygın yolla bulaştırılırlar.
• Hastalık riski yönetilebilir.
• Farkındalık eğitimi zorunludur.
• Siz kritik bir rol oynayabilirsiniz!
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Questions?
www.cfsph.iastate.edu/BRM
[email protected]
515-294-7189
CFSPH
Iowa State University,
College of Veterinary Medicine
Ames, IA 50011
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Acknowledgments
Development of this presentation
was funded by a grant from the
USDA Risk Management Agency
to the Center for Food Security
and Public Health
at Iowa State University.
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006
Acknowledgments
Author:
Ingrid Trevino, DVM, MPH
Reviewer:
Danelle Bickett-Weddle, DVM, MPH
Center for Food Security and Public Health
Iowa State University 2006