BU EĞİTİMİN AMACI

    Ergonominin tanımını yapmak Masa başında, bilgisayarla yada bilgisayarsız çalışma esnasında farkına varmadığımız yanlış duruşların yol açtığı sağlık sorunlarının bilinmesini sağlamak Uygulanacak basit egzersizlerle önlenebileceğinin bilgisini edinmek Günlük çalışma sırasında yapması gereken egzersizleri uygulayarak göstermek

TARİHÇE

 İşle hastalıklar arasındaki ilişkiden ilk bahseden kişi RAMAZZİNİ.  Ramazzini 1700’de İşçilerin Hastalıkları kitabını yayınladı.

TARİHÇE

  Ramazzini işçi vücudunun duruş biçimlerinin birçok ortak hastalığa yol açtığını da belirtmiştir. İşçilerde uzun süreli oturmanın etkisini azaltabilmek için yürüme ve egzersizi ilk Ramazzini tavsiye etmiştir.

TARİHÇE

  Ergonomi bilimi gerçek anlamına 2.Dünya Savaşında kavuşmuştur. Askeri uçaklarda insan hatalarına bağlı kayıpların en aza indirilmesi ihtiyacı bunu zorlamıştır.

ERGONOMİ

  Uyum, uygunluk anlamında kullanılır. Kişilerle yaptıkları iş, kullandıkları şeyler, çalıştıkları, yolculuk yaptıkları, oynadıkları kısaca yaşadıkları ortamlar arasında uygunluk olmasıdır. Çalışma ve yaşama koşullarının en uygun hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür

Ergonomi, insanın

doğduğu andan itibaren bütün hayatı boyunca öğrenip, uyguladığı bir

yaşam biçimi, bir yaşam felsefesidir.

HEDEFİMİZ    Burada amacımız ergonomi bilimini incelemek değil. Ofis ortamında çalışanlar olarak ergonominin sadece bizi ilgilendiren kısımlarından bahsedeceğiz. Eklemlerimiz, kaslarımız ve duruşumuz arasındaki ilişkiyi gözden geçireceğiz. Günlük duruşlarımızın yol açabilecekleri hastalıkları ve önlemek için neler yapabileceğimizi tartışacağız.

YORGUNLUK

   Yorgunluk belirtileri, dinlenme gereksinimini bildiren koruyucu bir mekanizmadır. Yorgunluk, yorgunluğa yol açan etmenlerin, yorgunlukla baş edebilme gücümüzü aşması durumunda meydana gelir. Performans düşüşü oluşmaktadır.

YORGUNLUK

Fiziksel yorgunluk Mental Yorgunluk Genel Yorgunluk

YORGUNLUK BİLEŞENLERİ

 

FİZİKSEL YORGUNLUK

 Yetenekler    Fiziksel iş kapasitesi Yaşam ve çalışma alanlarının tasarımı Araçların tasarımı   Fiziksel, mental işin yoğunluğu ve şiddet Çevre iklim, ışık, gürültü yoğunluğu ve şiddeti

MENTAL YORGUNLUK

    Eğitim eksikliği (İş bilgisi, yorgunlukla başetme bilgisi) Psikolojik destek yoksunluğu Mental iş kapasitesi Güdülenme azlığı

BİOKİMYASAL ANLAMIYLA YORGUNLUK

  Kas dokusunda laktik asit birikmesi Kasta depolanan glukojenin azalması

KASTA DİNLENME VE YORULMA LAKTİK ASİT BİRİKİMİ

DİNLENME

    Besin öğelerinin kas ve dokulara yeniden dağılımını Yedeklerin yenilenmesini, Çoğalan atık maddelerin uzaklaştırılmasını Vücudun yeniden etkinlik gösterecek duruma gelmesini sağlar.

YORGUNLUK FIÇISI

Olumsuz Çevre Koşulları Sorumluluklar, Kaygı ve Çelişkiler Şiddetli ve sürekli Fİzik ve mental efor Ağrı ve hastalıklar Biyolojik Ritim Kötü Beslenme Yorgunluk Skalası DİNLENME

DİNLENME

1.

2.

3.

4.

Dinlenmeyi sağlamak üzere kullanılan dört tip iş arası vardır. Spontan (fizyolojik) ara Maskelenmiş (psikolojik) ara İş koşullu ara Önceden programlanmış ara

Uygun olmayan çalışma koşulları ve uygun aralarla dinlenme gerçekleşmediği durumda daha çok kas iskelet sisteminde, gözlerde rahatsızlıklar ortaya çıkar.

NEDİR BU UYGUN ÇALIŞMA KOŞULLARI       İyi düzenlenmiş çalışma alanı İyi seçilmiş sandalye,iyi seçilmiş masa Uygun yerleşmiş klavye, fare, kağıt tutacağı Uygun aydınlatma Uygun sıcaklık Gürültü düzeyinin kabul edilebilir olması

ÇALIŞMA ALANININ DÜZENİ  Çalışma alanının düzeni masa başı çalışmalarda nötral pozisyonun korunmasında önemlidir.

ÇALIŞMA ALANININ DÜZENİNİN UYGUN OLMAMASI      Göz yorulmasına neden olabilir İşle ilgili kas ve eklem hastalıklarına zemin hazırlayabilir. Kriz dönemlerinde hatalı algılamalar sisteme zarar verebilir. Çarpma ve kazalara yol açabilir Düşme ve kayma nedeni olabilir.

      İyi düzenlenmiş çalışma alanı İyi seçilmiş sandalye,iyi seçilmiş masa Uygun yerleşmiş klavye, fare, kağıt tutacağı Uygun aydınlatma Uygun sıcaklık Gürültü düzeyinin kabul edilebilir olması

AYDINLATMA KURALLARI Aydınlatma araçlarından çıkan ışık ışınları direkt veya yansıyarak göze gelmemelidir.

Yapay aydınlatma doğal aydınlatmaya yakın olmalıdır.

Çalışma alanında keskin gölgeler oluşmamalıdır.

Aydınlatmada titreşim (pırıldama) olmamalıdır.

Uygun olmayan çalışma koşulları ve uygun aralarla dinlenme gerçekleşmediği durumda gözlerde, kas iskelet sisteminde rahatsızlıklar ortaya çıkar.

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

    Yorgunluk Yanma hissi, Kızarıklık, Kaşıntı,   Sulanma, Bulanık ya da çift görme gibi yakınmalar sıktır.

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

  Bilgisayar kullanırken kullanıcılar göz kapaklarını farkında olmadan daha az açıp kapatırlar Ortalama dakikada 12 olan göz kırpma sayısı, bilgisayar kullanımı sırasında dakikada beşe kadar düşebilmekte, bu da kuru göz yakınmalarına yol açabilmektedir.

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

 Bilgisayar monitörlerinden yayılan negatif yüklü partiküller, insan bedeninde ve gözlerde negatif elektrik yükü oluşturarak havadaki pozitif yüklü toz parçacıklarını çekip gözlerde konjonktivite bağlı yakınmalara neden olabilmektedir

GÖZ ÜZERİNE ETKİLER

 Kırma kusuru olup da gözlük kullanmayan kişiler, görme ile ilgili sorunların yanı sıra ekrana olan uzaklığı koruyamadıklarından olumsuz etkilere daha çok maruz kalabilirler.

İŞLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI

  1995’te Avrupa’da yayınlanmış bir çalışmaya göre çalışanların %30’u sırt ağrısından, %17’si kol ve bacak ağrısından şikayetçidir. 2009 yılı içinde benzer tanılarla 1 D No’lu OSB’e başvurular içindeki oranı %6,85

1 D NO’ LU POLİKLİNİĞİMİZDE GENEL HASTA POPULASYONU İÇİNDEKİ DAĞILIMI 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Seri 1 Seri 2

2009 YILI İÇİNDE KAS EKLEM AĞRILARI ŞİKAYETİ İLE GELEN HASTALARIN AYLARA GÖRE DAĞILIMI 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1 42 2 30 3 38 4 27 5 35 6 47 7 42 8 32 38 38 28 9 10 11 12 22 Toplam yıl içindeki sayı:419 Seri 1

İŞLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI

   Bu hastalıkların oluşmasında iş ortamından yada işin yapılış şeklinden kaynaklanan faktörler kadar kişisel faktörlerde önemlidir. Bu hastalıklar ağır, tekrarlanan yada sürekli güç harcayarak yürütülen iş etkinliklerinin yol açtığı, ağırlaştırdığı hastalıklardır. Genellikle haftalar, aylar yada yıllar sonra gelişir.

İŞLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI RİSK FAKTÖRLERİ 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

İş sırasındaki duruş biçimi (postür) ve hareketler Yineleme ve iş temposu Hareketlerin şiddeti (kuvvet) Vibrasyon (titreşim) Sıcaklık Yaş Vücut yapısı Vitamin eksikliği Hastalık hikayesi

    Tekrarlayan zorlayıcı travmalar Birikimsel zedelenmeler Yineleyici zorlayıcı zedelenmeler Cumulative trauma disorder

Vücutta rahatsızlık ve yorgunluğa neden olan herhangi bir vücut biçimi, bir başka deyişle nötral pozisyondan farklı duruşun yol açtığı özel sağlık sorunlarının genel adıdır.

BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI

 1.

2.

Ortak özellikleri Patojenezinde mekanik ve fizyolojik süreçleri birlikte bulundurur. Gelişmeleri için haftalar, aylar yıllar gerekir 3.

4.

5.

İyileşmeleri için haftalar, aylar yıllar gerekir, bazı durumlarda tam iyileşme olmaz Belirtileri genellikle özel olmayan, yeri tam tarif edilemeyen, aralıklıdır. Sıklıkla bildirilmez

BELİRTİLERİ

 Evre 1:İş sırasında bilek, kol ve omuzlarda yada boyunda ağrı, sızı ve yorgunlukla belirgindir, gece düzelir. Bu evrenin yorgunluğa bağlı olarak meydana gelen ağrı ve acıdan ayırd edilmesi zordur. Haftalar ve aylar sürebilir

BELİRTİLERİ

 Evre 2:Çalışma günün erken saatlerde başlayan yineleyen ağrı, acı ve yorgunlukla belirgindir, gece sürer ve uykuyu güçleştirir

BELİRTİLERİ

 Evre 3:Kişi tam olarak dinlenmiş durumda iken dahi ağrı, acı, bitkinlik ve yorgunluk sözkonusudur. Uyku sıklıkla bozulur ve kişi evde yada işte en basit işleri dahi yapamaz hale gelir.

Birinci evreden üçüncü evreye geçiş haftalar içerisinde meydana gelebilir, aylar yıllarca süren aşırı ağrı yada kısıtlayıcı durum ortaya çıkabilir

DURUŞ BOZUKLUKLARINDAN KAYNAKLABİLECEK BAZI ŞİKAYETLER

KALÇADA AĞRI

   Ara vermeksizin uzun süreli oturma Oturma yastığının sert olması Oturma yüzeyinin çok düz olması, biçimlendirmenin olmaması neden olabilir

SIRTIN ALT BÖLGESİNDE AĞRI

   Yetersiz bel desteği Çalışanın oturur durumda iken aşırı bükülme ve eğilmesi (sandalyenin kötü yerleşimi veya iş araçlarının kötü yerleşimi) Oturur durumda iken ağırlık kaldırma neden olabilir

SIRT ÜST BÖLGESİNDE AĞRI

     Çalışma alanı için sandalyenin çok alçak olması Özellikle omuz üstü alanlara sık sık uzanma gereğinin olması Uzun süreli statik ve kaskatı bir durumda oturma Kolların çok yukarı tutulması Sandalyenin arkalığının çok küçük, kötü kenarlı veya yetersiz ayarlanmış olması neden olabilir

Tek taraflı omuz rahatsızlığı

     Günde 1 saatten fazla telefonun omuzla kulak arasına sıkıştırılarak kullanılması (eğer 1saatten fazla telefon kullanılıyorsa, kulaklık kullanılmalı veya telefon ahizesi elle tutulmalı veya hoparlör kullanılmalı. 2 saatin üzerinde kullanılıyorsa hoparlör ve kulaklıklar yardımcı olabilir.) Farenin klavyeden çok uzakta olması Kol destekleri uygun olmaması Bir kolla ağırlık kaldırılması Bileğin çok aşırı bükülmesi ile bu şikayet ortaya çıkabilir

Her iki omuzda birden rahatsızlık

   Klavye çok aşağıda yada uzakta olması Dirseklerin yazı yazarken 90 derecelik açısını korumaması (Dirsek desteği buna uygun düzenlenmelidir.) Monitörün görme güçlüğü yaratacak kadar uzakta olması nedeniyle (gözlük kontrol edilmeli, sandalye arkalığı arkaya yatırılmalı, monitör yakına getirilmelidir) ortaya çıkabilir

Sol yada sağ bilek rahatsızlığı

   Klavyenin yerinin uygun olmaması Farenin pozisyonun uygun olmaması Masada aynı bilekle kullanmak zorunda olduğunuz nesnenin yerinin uygun olmaması durumunda ortaya çıkabilir.

Boyun rahatsızlıkları varsa

     Görme kusurları düzeltilmemiş, gözlüklerin derecesi ayarlanmamış olması Fare çok uzak, çok yüksekte olması Kağıt desteğinin çok yanda olması veya ekranla aynı hizada olmaması Monitörün öne eğik olması Telefonun boyuna sıkıştırılarak kullanılması nedeniyle ortaya çıkabilir.

Bel ağrıları yakınmaları varsa

    Sandalye sırt desteğinin yetersiz olması Ayaklar yere değmemesi Klavye yerleşiminin hatalı olması Uzun süre oturma yada ayakta durma işi yapılıyorsa ortaya çıkabilir.

Günde 5 saatin üzerinde bilgisayar kullanıyorsanız

      Klavye kullanırken omuzlar gevşek, dirsekler yanlara yakın, ön kol yere parelel mi?

Klavyenin önünde bileklerin yerleşeceği yeterli boşluk var mı?

Bilekler masa yüzeyine yada bilek desteği üzerinde serbestçe kayar biçimde çalışabiliyor mu?

Bel desteği tam olarak temas ediyor mu?

Otururken uyluklar yere parelel mi?

Otururken kulaklar omuzlar ve kalçalar aynı çizgi üstünde mi? (Dik oturuyor musunuz)

Günde 5 saatin üzerinde bilgisayar kullanıyorsanız

       Otururken ayaklar yere rahat basıyor mu?

Oturulduğunda diz arkası ile sandalyenin önü arasında yumruk girecek kadar boşluk kalıyor mu?

Fare klavyeye yakın ve aynı seviyede mi?

Sık kullanılan materyal kolay ulaşım alanında mı?

Sık sık ara veriyor ve gevşeme egzersizleri 50 dakika da bir yapıyor musunuz?

Ekran üst çizgisi göz seviyesinde yada çok az altında mı?

Monitör karakterleri kolayca okunabiliyor mu?

BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI

        TENOSİNOVİT EPİKONDİLİT, BURSİT, FİBROMYALJİ, KARPAL TÜNEL SENDROMU, SİYATİK, SPONDİLOZİS, OSTEOARTROZ gibi özel rahatsızlıkları kapsar.

TENOSİNOVİT

 Tendonları çevreleyen ve koruyan sinovyal kılıfın iltihabıdır. El bileğinin yinelenen hareketleri temel nedendir. Tutulan yapıların üstünde ağrı, şişlik, fonksiyon azalımı temel belirtilerdir.

DİSK ZEDELENMELERİ

   Diskin dışarı doğru kabarıklık yapmasından , tam olarak ezilmesine kadar değişik dereceleri olabilir. Sürekli öne fleksiyon biçimindeki duruşun sürdürülmesine bağlı olarak ortaya çıkan birikimsel zedelenme sonucu olabilmektedir. Kalça ve bacaklara yayılan değişik derecelerdeki bel ağrısı biçiminde belirtiler vermektedir.

DURUŞ BOZUKLUKLARI

BEL OMURLARININ YAPISI

KARPAL TÜNEL SENDROMU

  Tekrarlayan el bileği öne yada arkaya bükülmesi, hızlı bilek çevrilme hareketi eli bilekten sağa sola yatırma hareketi (deviasyon), parmakla baskı uygulanması, tutma hareketi İşler:Daktilo yazma, montaj işleri, ev işleri, müzisyen, cerrah, veznedar, parlatma, cilalama, bileme, törpüleme, çekiçle dövme

TORASİC ÇIKIŞ SENDROMU

    Boyun ve omuz arasında sinir ve kan damarlarının sıkışmasıdır. Omuzun zorlayıcı, uzun süreli ve yineleyen retraksiyon yada depresyonuna bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Sürekli omuz seviyesinin üzerinde bir iş yapmayla oluşur. Ellerde yaygın duyu azalması ve uyuşma , karıncalanma gibi karpal tünel sendromuna benzer belirtiler vermektedi.

Sürekli kötü duruş biçiminin engellenmesi

    Çalışma sırasında eklemlerin tam hareket sınırında kullanılması doğaldır. Burada esas olan sürekli kötü duruş biçiminin uzun süreli korunmasına neden olan uygulamalardır. Nötral olmayan postürlerde uzun süre durmayı gerektiren duruşlardan yapılar aynı şekilde etkilenir. Bu nedenle işin, sayacağımız durumların uzun süreli olmasını engelleyecek biçimde planlanması gerekmektedir.

BİRİKİMSEL ZEDELENMELERE YOL AÇAN MEKANİK SÜREÇLER

         Ulnar deviasyon Ulnar deviasyon ve supinasyon Palmar fleksiyon Dorsifleksiyon Dorsifleksiyon ve pronasyon Kolun fleksiyonu ve iç rotasyonu Radial deviasyon, pronasyon ve dorsifleksiyon Elin alet gibi kullanılması:Çekiç gibi Tekrarlayan parmak hareketleri

SÜREKLİ KÖTÜ DURUŞ BİÇİMLERİNİN ENGELLENMESİ

     Boyun fleksiyonu ve rotasyonu Omuz abdüksiyonu yada fleksiyonu Omuz elevasyonu Dirsek fleksiyonu Dirsek ekstansiyonu yada fleksiyonu

DURUŞ BOZUKLUKLARI

   Bu tip işlerde çalışanlar durağan kalan kas gruplarını zaman zaman hareket ettirerek gevşetmeleri gerektiğini unutmamalıdırlar. Duruş değişikliklerinin sağlanabilmesi için çalışanların 50 dakikada bir ayağa kalkarak hareket etmeleri sağlanmalıdır. Bunun için yazılanların bir rafa konulması yada başka bir yere teslim edilmesi gibi önceden planlanmış zorunlu hareket değişimleri tercih edilebilir ya da

Bilgisayar kullan tehlikelerden baz ı ı c ı ı c ı ı lar lar ı ı : : ı ı n ı ı - Disk Kayması - Bilek,Diz ve Dirsek Kireçlenmesi - Omuz ve Boyun Tutulması

Aşağıdaki hareketleri yapmanız sizi bu tehlikelere karşı koruyacaktır.

TEDAVİ

   Birikimsel zedelenme hastalıklarının belirtileri tanınır ve geç kalınmadan doktora başvurulursa, tedavide başarı şansı artar. Tedavi geciktikçe zorlaşır.

Korunma ve ergonomi eğitimi, ergonomik iyileştirmeler, işe başlamadan önce ve çalışma sırasında uygulanabilen kasları güçlendiren, gevşemeyi sağlayan ve göz yorgunluğunu azaltan egzersizler tedavinin esasıdır.

Tedavi için ilaç, fizik tedavi ve cihaz kullanımı gibi yöntemlerle ağrı azaltılır.



Ne Zaman Doktora Başvurmalı ?

Ağrı ve diğer yakınmalar birkaç günde istirahat ile iyileşmiyorsa, tekrarlıyorsa ve elde uyuşma, güçsüzlük varsa doktora başvurulmalıdır.



Ne Zaman Ameliyat ?

Boyun fıtığı ve Karpal Tünel Sendromunda kolda ve elde uyuşma ve güçsüzlük varsa ve ilerliyorsa ve idrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik varsa ameliyat gerekebilir.

Sürekli oturarak çalışmaktan kaynaklabilecek diğer sorunlar

   Karın bölgesi kaslarında gevşemeler Özellikle öne eğik oturuşlardan kaynaklanan sindirim ve solunum sistemi sorunları Özellikle kadınlarda hava geçirmeyen sentetik kumaş ile kaplı oturma döşemesiden kaynaklanan inguinal bölge mantar enfeksiyonları

OLUMSUZ EKİPMANIN ALIŞKANLIKLARINIZIN

EGZERSİZİ KÜÇÜMSEMENİN

KORUNMADA KENDİ ZİNCİRLERİNİZİN FARKINA VARIN:

ZİNCİRLERİNİZİN GÜNEŞİNİZİ HAPSETMESİNE İZİN VERMEYİN

KELEBEKLER KADAR ÖZGÜR ÇİÇEKLER KADAR ZARİF OLMANIZ DİLEĞİYLE TEŞEKKÜRLER DR.ŞENGÜL GÜLAÇTI

• KAYNAKÇA: • Sağlık boyutuyla Ergonomi Hekim ve Mühendisler için Editör:PROF. DR. ÇAĞATAY GÜLER • Prof.Dr.Hilmi SABUNCU: ERGONOMİ VE RİSK ANALİZİ