Transcript Bilim Felsefesi

Bilim Felsefesi
1
TÜMEVARIMCILIK
(İNDÜKTİVİZM)
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
2
Francis
Bacon
(1561 – 1626)
İngiliz devlet
adamı ve
filozof.
Novum
Organum
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarımcılık
3
 17. Yüzyıl – Bilimin doğuşu
 Tümevarımcılık (İndüktivizm)
 "İnsan, doğanın yöneticisi ve yorumcusu olarak,
doğa düzeni üzerindeki gözlemlerinin izin verdiği
kadar eylemde bulunabilir ve nedenleri anlayabilir.
Daha ötesini ne bilir, ne de bilebilir." (Novum
Organum)

Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarımcılık
4
 Yeni bir Organon (Yöntem)
 Aristo'ya ve eski yöntemlere karşı, yeni bir yöntem,
yeni mantık sistemi.
 Bilim gözlemle başlar
 Nesnellik - Önyargısız gözlemci
 Tekil gözlem önermeleri
Bilimsel genellemeler
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarımcılık
5
 Tekil önermeler
 Demir ısıtıldığı zaman genleşir
 Bakır ısıtıldığı zaman genleşir
 Gümüş ısıtıldığı zaman genleşir
 Genelleme (Tümel önerme)
 Metaller ısıtıldıklarında genleşirler
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarımcılık
6
 Genellemelerde bulunabilmek için şartlar
 Bir genellemeye temel teşkil eden gözlem önermelerinin sayısı
çok olmalıdır;
 Gözlemler çok değişik şartlar altında tekrarlanmalıdır;
 Kabul edilen gözlem önermelerinin hiçbiri, onlardan elde
edilen yasayla çelişmemelidir.
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarımcılık
7
 Tümevarımlı akıl yürütme süreci
“Eğer çok sayıda A değişik şartlar altında
gözlemlenmişse ve eğer gözlemlenen A’ların tamamı
istisnasız B özelliğine sahip ise, bu durumda bütün
A’lar B özelliğine sahip demektir.”
 Dolayısı ile bilim birikimsel olarak ilerler
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarımcılık
8
Tümevarımcı düşüncede bilimin işleyişi
Bilimsel genellemeler
(Yasalar ve teoriler)
Tümevarım
Tekil gözlemler
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümdengelim
Tahminler ve
açıklamalar
Tümevarımcılık
9
 Tümdengelimli (deductive) akıl yürütme
1.
Metaller ısıtılınca genleşir
2.
Bakır bir metaldir
3.
Bakır ısıtılınca genleşir
1 ve 2 öncüller, 3 sonuçtur.
 Bir tümdengelimin öncülleri doğru ise sonuç da
doğru olmalıdır.

Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarım Problemi
10
 Tümevarım mantıki temeller üzerinde tamamiyle
doğrulanamaz




X konumunda t zamanında gözlenen kuğu beyazdır
X’ konumunda t’ zamanında gözlenen kuğu beyazdır
.... (1000 benzer gözlem)
Bütün kuğular beyazdır
 1001. gözlem siyah olabilir mi?
 Russell’ın tavuğu
 Diğer sorunlar
 Çok sayıda gözlem?
 Değişik şartlar altında?
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez
Tümevarım Problemi
11
 Tümevarımcının savunması (İhtimaliyet)
“eğer çok değişik şartlar altında çok sayıda A
gözlemlenmiş ise ve eğer bütün gözlemlenen A’lar
istisnasız B özelliğine sahip ise o zaman bütün A’lar
muhtemelen B özelliğine sahip olurlar”
 Sınırlı gözlem/sonsuz ihtimal = 0
Bilim Felsefesi - Dr. Serhat İrez