Transcript ÇOCUKLARDA OBEZİTE - Pratisyen Hekimlik Derneği

BİRİNCİ BASAMAKTA
OBEZİTEYE YAKLAŞIM
Dr. Alper Tunga TÜRKBAYRAK
16. PRATİSYEN HEKİMLİK KONGRESİ
20.10.2011
• Birinci basamak sağlık hizmetlerinin temel
özelliği ‘koruyucu hekimlik’tir.
• Obezitenin önlenmesinde birinci basamak sağlık
çalışanlarının başat rolü tartışılmazdır.
• Obezitenin önlenmesi ve yönetimi ancak sağlıklı
bir birinci basamak çalışmasına bağlıdır.
• Birçok kurum ve kuruluşun eşzamanlı ve
eşgüdümlü işbirliğine gereksinim vardır.
• Obezitenin önlenmesi, ortaya çıktıktan sonra
sağaltımından çok daha etkili, ucuz ve
anlamlıdır.
• Birinci basamakta obezitenin önlenmesi için
yapılacak çalışmalar, yaş ve risk gruplarına göre
özellikler taşımasına rağmen ortaktır.
ÇOCUKLARDA
OBEZİTE
Çocuklarda Obezite
• Hızlı yağ depolanmasının meydana geldiği
yaşlarda daha sık
– yaşamın ilk yılı
– 5-6 yaş arası
– püberte dönemi
• Okul öncesi yaşlarda şişman çocukların % 2641’inin okul çocuklarında şişman olanların % 4263’ünün erişkin yaşta şişman kalmaya devam
ettiği gösterilmiştir.
Çocuklarda Şişmanlığı Artıran
Etmenler
• 1. Genetik Etmenler: % 25-80
• 2. Çevresel Etmenler
– Intrauterin ortam
– Beslenme etmeni
– Irk
– Fiziksel aktivitede azalma
– Aile etmeni
– Sosyal sorunlar
– Psikososyal etmenler
Şişmanlığın Yol Açtığı Sağlık
Sorunları










Erken ergenlik belirtileri,erken tamamlanan büyüme
Yürümenin gecikmesi
Ortopedik sorunlar
Pişikler
Jinekomasti
Strialar
Deri enfeksiyonları
Soluk alıp vermede güçlük
Kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet
Bağışıklık sisteminin gelişimi ve etkinliğinde azalma
Şişmanlığı Saptama Yöntemleri
• Boya göre ağırlığın değerlendirilmesi daha
sağlıklıdır.
• BKI standartları
http://www.beslenme.saglik.gov.tr/content/files/home/turkiye_obezite_sismanlik_ile_mucadele_v
e_kontrolprogrami_2010_2014.pdf
• Rölatif ağırlık
• Rölatif ağırlığın % 120’nin üzerinde olması
obezite olarak kabul edilmektedir.
Çocukluk Çağı Şişmanlığın
Tedavisi
•
•
•
•
•
Fiziksel aktivite
Davranış tedavisi
Beslenme tedavisi
İlaç tedavisi
Cerrahi tedavi
Çocukta olumlu ve kalıcı davranış
değişikliklerinin oluşturulabilmesi ve başarılı
bir tedavi için…
•
•
•
•
•
Aile
Akrabalar
Arkadaş çevresi
Öğretmenler
Diğer sağlık personeli
•Doktor
•Diyetisyen
•Psikolog
•Egzersiz fizyoloğu
EĞİTİM
DAVRANIŞ
DEGİŞİKLİĞİ
BESLENME
FİZİK AKTİVİTE
Eğitim
– Beslenme
– Fiziksel aktivite
•
•
•
•
Çocuk
Ebeveyn
Akrabalar
Öğretmenler
Beslenmede Temel İlke
• Çocuğun normal büyüme ve gelişmesi için
gereken enerji ve besin öğelerinin
sağlanmasıdır.
• Günlük enerjinin % 55-60’ı karbonhidratlardan,
% 12-15’i proteinlerden ve % 30’u yağlardan
sağlanmalıdır.
• Böylece çocuğun daha önce tüketmiş olduğu
fazla enerji, sınırlanmış ve besin tüketimi
dengelenmiş olacaktır.
• Beslenme
– 1. Şişmanlatıcı yiyeceklerin kısıtlanması
– 2. Yeme alışkanlıklarının düzenlenmesi
– 3. Yeme örneklerinin düzeltilmesi
• Tedavinin yapıtaşı olan diyetin iyi
anlaşılması ve uygulanabilmesi, diyetisyen
tarafından verilen beslenme eğitimi ile
sağlanabilir.
Fizik Aktivite
• Günlük 250 kkal harcanması
• Aerobik egzersizler (yürüyüş, koşma,
bisiklet, yüzme) ve kas güçlendirmeye
yönelik egzersizlerin birlikte yapılması
Davranış Tedavisi
• 1. Yaşa uygun kalori/günlük diyetin uygulanması
• 2. Tüketilen yiyeceklerin düzenli bir şekilde kayıt
edilmesi
• 3. Hekim tarafından yapılan haftalık kilo takibi
• 4. Yemekleri evde yemek ve bu sırada televizyon, radyo
veya kitap okumak gibi dikkati başka yöne çeken
uyaranların bulunmaması
• 5. Yiyecekler arası atıştırmayı yasaklama
• 6. Fiziksel aktivitenin artırılması
• 7. Kilo kaybettikçe ödül uygulaması
Koruyucu Hekimlik
• Risk etmenlerinin ortadan kaldırılması
• Etkili işbirliği
• Beslenme alışkanlığının sağlanması gebelik
döneminde başlamalıdır.
• Yeterli ve dengeli beslenme
• Gebelik izlemlerinin düzenli yapılması
• İlk 6 aylık dönemde sadece anne sütünün
verilmesi
Koruyucu Hekimlik
• Tamamlayıcı beslenme biçiminin sürdürülmesi
• Ailenin ve öğretmenlerin davranış değişikliği
sağlayacak beslenme eğitimleri almaları
• Yiyecek-içecek reklamları
• Okul kantinlerinin ve hazır gıda sektörünün
denetlenmesi
• Spor alanlarının oluşturulması ve kullanımın
sağlanması
ERİŞKİNDE OBEZİTE
Obezitenin oluşmasında başlıca
riskler
• Aşırı ve yanlış beslenme
alışkanlıkları
• Yetersiz fiziksel aktivite
• Yaş
• Cinsiyet
• Eğitim düzeyi
• Sosyo - kültürel etmenler
• Gelir durumu
• Hormonal ve metabolik
etmenler
• Genetik etmenler
• Psikolojik problemler
• Sık aralıklarla çok düşük
enerjili diyetler uygulama
• Sigara- alkol kullanma
durumu
• Kullanılan bazı ilaçlar
(antidepresanlar vb.)
• Doğum sayısı ve
doğumlar arası süre
Obezitenin neden oldugu saglık
sorunları/risk faktörleri
• İnsülin direnci Hiperinsülinemi
• Tip 2 Diyabet
• Hipertansiyon
• Koroner arter hastalığı
• Hiperlipidemi Hipertrigliseridemi
• Metabolik sendrom
• Safra kesesi hastalıkları
• Karaciğer yağlanması
• Bazı kanser türleri
(kadınlarda safra
kesesi,endometriyum,
yumurtalık ve meme
kanserleri, erkeklerde ise
kolon ve prostat
kanserleri
• Osteoartrit
• Felç
• Uyku apnesi
• Astım
Obezitenin neden oldugu saglık
sorunları/risk faktörleri
• Solunum zorluğu
• Gebelik
komplikasyonları
• Menstruasyon
düzensizlikleri
• Aşırı kıllanma
• Ameliyat öncesi ve
sonrası
komplikasyonriskinin
artması
• Ruhsal sorunlar:
Anoreksiya nevroza
Blumia nevroza,
Binge eating, gece
yeme sendromu veya
bir şeyi daha fazla
yiyerek psikolojik
doyum sağlamaya
çalışma
• Toplumsal
uyumsuzluklar
Obezitenin neden oldugu saglık
sorunları/risk faktörleri
• Özellikle sık aralıklarla ağırlık kaybetme ve
kazanma sonucunda deri altı yağ dokusunun
fazla olması nedeniyle deri enfeksiyonları,
kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları
• Kas-iskelet sistemi problemleri
Bel Çevresi Ölçümüne Göre Hastalık
Oluşma Riski
Obezite Tedavisi
1. Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi
2. Egzersiz tedavisi
3. Davranış değişikliği tedavisi
4. İlaç tedavisi
5. Cerrahi tedavi
Tıbbi Beslenme (Diyet) Tedavisi
• Vücut ağırlığının, boya göre olması gereken (BKI= 18.5 24.9 kg/m2) düzeye indirilmesi hedeflenmelidir.
• Tıbbi beslenme (diyet) tedavisinin bireye özgü olduğu
unutulmamalıdır.
• Uygulanacak zayıflama diyetleri yeterli ve dengeli
beslenme ilkeleri ile uyumlu olmalıdır.
• Amaç, bireye doğru beslenme alışkanlığı kazandırılması
ve bu alışkanlığın sürdürülmesidir.
• Vücut ağırlığı boya göre olması gereken düzeye
geldiğinde tekrar ağırlık kazanımı önlenmeli ve erişilen
ağırlık korunmalıdır.
Enerji
• Bireyin günlük enerji alımı, haftada 0.5-1.0 kg
ağırlık kaybını sağlayacak şekilde azaltılmalıdır.
• Birey yavaş ve uzun sürede zayıflatılmalıdır.
Zayıflama diyetlerinde günlük enerji miktarının
belirlenmesinde ilke; bireye harcadığından daha
az enerji vermektir.
• Bireyin bazal metabolizma hızı (BMH) veya
dinlenme metabolizma hızı (DMH) altında enerji
verilmemelidir.
Protein
• Günlük enerjinin yaklaşık %12-15'i
proteinden gelmelidir.
Yağ
• Günlük enerjinin yaklaşık %25-30'u
yağlardan sağlanmalıdır.
Karbonhidrat
• Günlük enerjinin yaklaşık %55-60'ı
karbonhidratlardan sağlanmalıdır.
• Şeker gibi basit karbonhidratlar azaltılmalı
(günlük enerjinin %10), yerine kurubaklagiller
(nohut, mercimek, kuru fasulye vb.) tam tahıl
ürünleri, bulgur vb. kompleks karbonhidrat
içeren besinlerin tüketimi artırılmalıdır.
Vitamin ve Mineraller
• Enerjisi çok düşük olmayan, besin öğeleri
açısından dengeli beslenmelerde vitamin ve
mineral yetersizliği söz konusu değildir.
Lif (Posa)
• Beslenmede lif miktarı arttırılmalıdır (25-30
g/gün). Sebzeler, meyveler, kurubaklagiller, tam
tahıl ürünleri, kepekli un ve kepekli ürünler
önerilen doğal posa kaynaklarıdır.
• Sıvı: Günlük en az 2-3 litre sıvı tüketilmelidir.Sıvı
tüketimi amacıyla şeker ilave edilmiş hazır
meyve suları, gazlı içeceklerden vb.
kaçınılmalıdır.
• Tuz: Diyetle tuz alımı <5 g/gün olmalıdır. Tuz,
iyotlu tuz şeklinde olmalıdır.
• Öğün Düzeni: Diyet 3 ana ve 3 ara öğün
şeklinde düzenlenmelidir.
• Sigara ve alkol: Sigara ve alkolden uzak
durulmalıdır.
Egzersiz Tedavisi
•Her gün ortalama en az 30 dakika orta şiddette
•Günlük 840kj (200kkal) enerji tüketimi
• 45-60 dakika voleybol
• 45-60 dakika futbol
• 35 dakika hızlı tempolu
yürüyüş
• 30 dakika bisiklete binme
• 20 dakika yüzme
• 15 dakika ip atlama
• 45-60 dakika araba
yıkama
• 45-60 dakika cam veya
yer silme
• 30-45 dakika bahçe işi
• 15 dakika merdiven
çıkma
• Egzersizin Türü: Yürüyüş, günlük yaşam aktivitelerinde
artış, düzenli ve programlı yapılabilen tüm kuvvet ve
esneklik egzersizleri
• Egzersizin Sıklığı: Her gün veya en az 5 gün/ hafta
• Egzersizin Süresi: 40-60 dk/günde 1 kez veya 20-30
dk/günde 2 kez
• Egzersizin Şiddeti: %50-70 arasında hedef kalp atım
hızında maksimum oksijen tüketimi olacak şekilde
Davranış Değişikliği Tedavisi
• Davranış değişikliği tedavisinin basamakları
a.
Kendi kendini gözlemleme
b.
Uyaran kontrolü
c.
Alternatif davranış geliştirme
d.
Pekiştirme, kendi kendini ödüllendirme
e.
Bilişsel yeniden yapılandırma
f.
Sosyal destek
İlaç Tedavisi
• Obezitede ilaç tedavisini gerektiren durumlar:
– BKI’nin >30 kg/m2 olması (obezite ile ilgili başka risk
faktörü olmadığı durumda)
– BKI’nin >27kg/m2 olması ve obezite ile ilişkili risk
faktörleri / komplikasyonlardan (kalp-damar hastalıkları,
diyabet, hipertansiyon, dislipidemi, uyku apnesi vb.) en az
birinin varlığı
– Tıbbi beslenme ve egzersizi içeren davranış
tedavisine yanıt alamama
Özet
1. Duyarlı olmak
2. Koruyucu hekimlik
1. Risk etmenlerinin ortadan kaldırılması
2. Topyekün eğitim
3. İşbirliği
3. Tedavi
4. İzlem