Transcript KỸ NĂNG VIẾT TIN BÀI - Viện y tế công cộng

KỸ NĂNG VIẾT TIN BÀI
Ths. Lê Công Minh
Khoa GD&NCSK
Viện VSYTCC TP.HCM
MỤC TIÊU
•
•
•
Sau 2 buổi tập huấn, học viên có khả
năng:
Mô tả đúng khái niệm cơ bản.
Trình bày cấu trúc cơ bản của tin, bài.
Thực hành thành thạo viết tin, bài.
NỘI DUNG
LÝ THUYẾT: (buổi 1)
•
Khái niệm về tin tức
•
•
Các thể lọai tin, bài
Tính chất của một tin, bài
• Cấu trúc cơ bản của bài viết
- Chức năng của tít và cách viết tích hay
- Cách mở đầu cho một bài viết
• Các dạng kết cấu của tin, bài
• Làm thế nào để viết được tin, bài.
THỰC HÀNH: (buổi 2)
• Các bước để hoàn thành tin, bài
• Nguyên tắc tổ chức các thành phần của bài báo
1- KHÁI NIỆM
Cái gì là tin?
• Tin tức là thông tin quan trọng hoặc thú
vị, khác thường và có tác động tới
nhiều người.
"Chuyện một con chó cắn một người
không phải là tin. Nhưng nếu một
người cắn một con chó thì đó là tin."
• Đôi khi tin chỉ đơn giản là những cái mà
những người quan trọng, có tên tuổi
hoặc nổi tiếng nói hoặc làm.
1- KHÁI NIỆM
Tin thời sự:
- Đôi khi còn gọi là tin sốt dẻo
- Tin đang diễn biến về các sự kiện vừa
xảy ra và cần thông báo ngay cho các
độc giả.
1- KHÁI NIỆM
Tin Phóng sự
- Đôi khi còn gọi là tin nhẹ.
- Phóng sự không những nhằm mục
đích thông tin cho độc giả biết, mà còn
gợi cho độc giả phải suy nghĩ nhiều về
một tình huống hay một vấn đề nào đó.
- Hoặc phóng sự chỉ để giải trí.
- Phóng sự đi sâu vào chi tiết hơn là các
tin thời sự.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
1- Chính xác
2- Kiểm chứng
3- Khách quan
4- Xác định xuất xứ
5- Cân đối và công bằng
6- Trong sáng
7- Hoàn thiện
8- Tòan cảnh và bối cảnh
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
1- Chính xác
Cần phải đưa tin thật chính xác, nếu
không, độc giả sẽ không tín nhiệm.
Các sai sót có thể làm hại đến các nguồn
tin và độc giả.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
2- Kiểm chứng
• Không nên đăng tải những tin dễ gây
tranh cãi mà không kiểm chứng.
• Nên kiểm chứng bằng cách đến tận nơi
hoặc yêu cầu những ai chứng kiến tận
mắt xác nhận sự việc.
• Nên xem những tài liệu chứng tỏ sự việc
có thật.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
3- Khách quan
Luôn luôn tường thuật sự thật một cách
trung lập và giữ không để ý kiến cũng
như tình cảm của mình len lỏi vào bài.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
4- Xác định xuất xứ
• Xác định nguồn tin.
• Viết lại những gì mắt thấy tai nghe tại đó.
• Ghi rõ xuất xứ những lời trích dẫn, cũng như
những lời mô tả hay giải thích về sự kiện (bạn
không chứng kiến).
• Chúng ta nên ghi xuất xứ các nguồn tin: tên,
chức vụ nghề nghiệp và các chi tiết khác, nếu
có.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
5- Cân đối và công bằng
• Mỗi câu chuyện đều có nhiều mặt khác nhau.
Vì thế phỏng vấn nhiều nguồn tin.
• Bài viết sẽ cân đối nếu bạn cho thấy quan
điểm của cả hai phía trong một vấn đề.
• Bài viết của bạn là công bằng khi không thiên
vị bất cứ bên nào.
• Điều này không có nghĩa là bạn phải dành chỗ
ngang nhau cho mỗi quan điểm.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
6- Trong sáng
• Bài viết thật trong sáng để độc giả có thể dễ hiểu.
• Dùng các từ đơn giản.
• Gọn gàng. Không dùng nhiều chữ hơn cần thiết. Viết
cụ thể, và tránh nói chung chung.
• Chữ ngắn và viết câu ngắn. Tránh dùng thuật ngữ,
hay những chữ lóng của các chuyên gia.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
7- Hoàn thiện
• Không nên để thiếu bất cứ một yếu tố quan
trọng nào.
• Trả lời năm chữ W và một chữ H và
• Những yếu tố then chốt đó là gì tùy ở chỗ
bài của bạn.
2- Những điều cần thiết
để có tin hay
8- Tòan cảnh và bối cảnh
• Toàn cảnh có nghĩa là tình hình chung hiện
tại có liên quan đến diễn biến sự kiện mới
này.
• Bối cảnh có nghĩa là những gì xảy ra trong
quá khứ có liên quan đến diễn biến sự kiện
này.
3- PHÂN LỌAI
1)Tin ngắn:
• Thể loại ngắn nhất. Tin ngắn chỉ dài một
đoạn. Khoảng 40 từ, gần 300 kí tự.
• Giữ lại thông tin chính, cô đọng chúng
một cách tối đa bằng cách dùng từ ngữ
đơn giản, chính xác.
3- PHÂN LỌAI
1)Tin ngắn (tt):
• Không có tít. Những từ đầu tiên là những
từ khóa (mang thông tin), đôi khi được in
đậm. Chúng giữ vai trò là tít.
• Dòng đầu tiên thường bắt đầu bằng một
kí tự gọi là "con bọ". Câu đầu tiên thường
súc tích dưới dạng chủ ngữ-động từ-bổ
ngữ (ai và cái gì).
3- PHÂN LỌAI
2- Tin sâu:
• Tin sâu giống như tin ngắn nhưng dài
hơn. Ít khi nó vượt quá 2000 kí tự.
• Nó cho phép phát triển một chút thông
tin và giải thích thêm (như thế nào, tại
sao).
• Có thể nhắc lại những sự việc diễn ra
trước đó, đưa ra những thông tin về
tiểu sử, trích dẫn một số lời phát biểu.
• Chỉ đưa ra một thông tin duy nhất.
3- PHÂN LỌAI
2- Tin sâu (tt):
• Có thể gồm nhiều đoạn:
đoạn đầu là tin ngắn.
Tin sâu có một tít mang tính thông tin
nhưng không có sapô.
Nếu dài, nó có thể có tít xen.
• Có kết cấu kim tự tháp ngược.
3- PHÂN LỌAI
3- Bài tổng hợp hay đề tài khai thác lại:
• Đây là thể loại viết từ những thông tin thu thập
được từ nhiều nguồn: tin nhanh, tư liệu, tuyên
bố, họp báo… Thông tin phong phú hơn so với
tin sâu.
• Người ta đưa ra nhiều giải thích.
• Bài tổng hợp không nhất thiết viết về một sự
kiện thời sự, mà cho phép "điểm lại" chủ đề.
• Nó rất phổ biến trong các tờ báo.
Phân lọai
3- Viết bài tổng hợp như thế nào?
• Cần phải tập hợp thông tin và lựa chọn chúng
(sự việc, giải thích, trích dẫn).
• Sau đó, phải chọn ra góc độ và xác định thông
điệp cốt lõi.
• Chọn những thông tin cần thiết cho góc độ đã
chọn, sắp xếp chúng.
• Nên dùng kết cấu kim tự tháp ngược, kết cấu
dạng chứng minh hay phân tích.
• Cuối cùng là viết.
3- PHÂN LỌAI
4- Các thể loại khác:
• Bài phân tích: vượt qua sự kiện thời sự, gắn
vào nó một ý nghĩa, đặt nó trong một hoàn cảnh.
• Bài có tính thực tế: tin vắn, tin sâu hay bài tổng
hợp. Đem đến cho độc giả một chỉ dẫn. Có thể
là một thông báo, một miêu tả, một lời khuyên,
một danh sách địa chỉ, một danh mục, một bảng
tổng sắp, một dạng hỏi-đáp…
3- PHÂN LỌAI
4- Các thể loại khác (tt):
• Tin vặt: thông tin ngắn có tính
giai thoại, gây cười, tiết lộ bí
mật…
• Điểm báo: tập hợp đoạn trích
các bài báo.
• Thông tin đồ họa: xử lý thông
tin dưới dạng số liệu.
4- Cấu trúc cơ bản của bài viết
(5w + 1H)
1. Who (ai) - Trong tin này có những ai?
2. What (chuyện gì) - Sự kiện quan trọng hay
đáng lưu ý gì đã xảy ra?
3. Where (ở đâu) - Tin này xảy ra ở đâu?
4. When (khi nào) - Chuyện xảy ra vào lúc nào?
5. Why (tại sao) - Tại sao lại xảy ra sự kiện đó?
6. How (như thế nào) - Chuyện xảy ra như thế
nào?
5- Phần cơ bản của bài viết
1.
2.
3.
4.
Tít (tựa đề: headline)
Mở đầu
Thân bài
Kết luận
5.1- Tít - headline
Chức năng chủ yếu của tít:
• Thu hút sự chú ý vào trang giấy.
• Cung cấp thông tin chính trong một cái
liếc mắt.
• Giúp độc giả lựa chọn bài.
• Khiến độc giả muốn đọc.
• Tổ chức trang báo.
• Sắp xếp thông tin.
5.1- Tít - headline
Một tít hay cần phải đáp ứng được
những tiêu chí:
• Sáng sủa, dễ hiểu: dùng từ đơn
giản, cụ thể, không viết tắt
• Ngắn, mạnh, trực tiếp: loại bỏ
những chi tiết phụ, rườm rà
• Chính xác, trung thực
• Thích hợp, độc đáo
5.1- Tít - headline
Một tít hay cần phải đáp ứng
được những tiêu chí:
• Hạn chế dùng dấu chấm câu,
trừ dấu hai chấm
• Không dùng câu hỏi
• Phù hợp với thể loại
• Độ dài không quá 50 ký tự (tính
luôn ký tự trắng)
5.2- Mở đầu
1. Mở đầu trực tiếp
2. Mở đầu gián tiếp
5.2- Mở đầu
Mở đầu trực tiếp
• Mở đầu trực tiếp thường dùng cho tin thời sự.
• Mở đầu này chứa đựng dữ kiện quan trọng nhất
về những gì xẩy ra, chẳng hạn như điểm quan
trọng nhất trong 5 chữ W và chữ H.
• Mở đầu hay nhất là lối dùng Chủ ngữ-động từtân ngữ.
• Trong tiếng Anh, một đoạn mở đầu cho tin thời
sự không nên dài quá 25 chữ. Câu này cần phải
trong sáng và gọn gàng.
5.2- Mở đầu
Mở đầu gián tiếp:
• Mở đầu gián tiếp thường dùng cho phóng sự.
• Người viết thường bắt đầu với một thí dụ hấp
dẫn hay một giai thoại về một người hay diễn
biến để minh họa cho phần chính câu chuyện.
• Làm như vậy sẽ lôi cuốn người đọc vào câu
chuyện.
• Cần phải đi tới ý chính của câu chuyện trong
vài đoạn đầu.
5.2- Mở đầu
Muốn biết xem mở đầu như thế nào, tự hỏi:
• Ai làm gì cho ai?
• Câu chuyện này thực sự là về gì?
• Tại sao lại viết về câu chuyện này?
• Điểm đáng lưu ý nhất của diễn biến đó là gì?
• Độc giả muốn biết những vấn đề gì nhất về câu
chuyện
• Điều gì trong sự kiện này ảnh hửơng nhất đến
độc giả?
• Nếu bạn viết về một bài diễn văn, hãy tự hỏi: ai
nói gì với ai?
• Nếu bạn viết về một cuộc họp, hãy tự hỏi: đã có
hành động gì?
5.2- Mở đầu
“Điều quan trọng là cần phải biết
những gì thuộc về đoạn mở đầu.
Điều cũng quan trọng không
kém là phải biết những gì không
thuộc về đoạn mở đầu.”
5.3- Thân bài
Thân bài chứa đựng các yếu tố giải thích
cho phần mở đề.
Gồm có các chi tiết, trích dẫn và bối cảnh
đưa đến diễn biến được tường thuật.
Thông tin quan trọng nhất đi đầu, tiếp đến
là các tin kém quan trọng hơn.
5.4- Kết luận
• Yêu cầu kết luận cũng giống như với phần
mở đầu: mạnh mẽ, dứt khoát.
• Kết luận phải dùng câu ngắn, hình tượng, độc
đáo.
• Nó đem lại cảm tưởng cuối cùng. Thông
thường, trước phần kết có hai hoặc ba câu,
cũng ngắn, chuẩn bị cho "kết luận của kết
luận".
• Đôi khi chỉ cần một hay hai chữ là đủ.
• Nên hướng tới hành động.
6- Kết cấu tin, bài
1.
2.
3.
4.
Kết cấu kim tự tháp ngược
Kết cấu thời gian
Kết cấu tổng hợp
Kết cấu dạng chứng minh
6- Kết cấu tin, bài
Kết cấu kim tự tháp ngược
6- Kết cấu tin, bài
Kết cấu kim tự tháp ngược
• Việc đầu tiên là tập hợp thông tin. Sau đó, sắp
xếp chúng. Cách đơn giản nhất là theo thứ tự
quan trọng giảm dần.
• Đảm bảo dẫn nguồn tin ngay trong lead hoặc
đoạn văn thứ 2.
• Cú pháp câu đơn giản:
chủ ngữ - động từ - tân ngữ.
• Dùng các câu ngắn.
• Mỗi đoạn văn chỉ mang một ý, và mỗi đoạn
văn chỉ gồm 1 đến 2 câu.
• Cố gắng dùng nhiều câu chủ động.
6- Kết cấu tin, bài
Kết cấu thời gian:
• Kết cấu này phản lại luật xa gần.
• Chúng ta có thể bắt đầu bằng tương lai, trong
trường hợp này ta sẽ có kết cấu thời gian đảo
ngược. Nhưng cách này khó đọc.
• Cách tốt nhất là trộn hai cách: bắt đầu bằng một
điều quan trọng trong tương lai, hiện tại hoặc
quá khứ vừa diễn ra, sau đó quay trở lại kết cấu
thời gian.
6- Kết cấu tin, bài
Kết cấu tổng hợp:
• Kết cấu này tương tự kết cấu một bài phát biểu:
về lịch sử.
• Chúng ta bắt đầu bằng sự việc hoặc tình trạng,
sau đó nói đến nguyên nhân hoặc kết quả.
• Kết cấu này đơn giản và logic, cho phép đề cập
kỹ một vấn đề mà không làm độc giả chán.
Nhưng khó tìm được trình tự thông tin và kết nối
các đoạn.
6- Kết cấu tin, bài
Kết cấu dạng chứng minh:
• Phù hợp với loại bài phân tích, điều tra,
bình luận.
• Phải đề cập đến thông tin chính, sau đó
chứng minh bằng một loạt lý lẽ dựa trên
các sự việc.
• Điều quan trọng tìm ra được cấu trúc bài.
6- Kết cấu tin, bài
Ba quy tắc:
* Quên đi bài nghị luận: Bài báo phải đi ngay vào
trọng tâm thông tin, cùng với thông điệp chính.
Sau đó sẽ đến "như thế nào" và "tại sao".
* Mỗi đoạn một ý: Mỗi đoạn phải phát triển một ý.
* Liên kết giữa các đoạn: luôn thu hút độc giả từ
đầu đến cuối. Tránh viết "dây cà ra dây muống",
chuyển đoạn một cách chặt chẽ. Điều này giúp
tránh đi lan man.
6- Kết cấu tin, bài
Chú ý:
• Cần nhớ là phải tìm ra một trật tự và logic khi
kết nối các đoạn.
• Mỗi loại kết cấu có điểm mạnh và điểm yếu khác
nhau, người viết có thể lựa chọn cho phù hợp.
• Không thể nói kiểu kết cấu nào hay hơn nhưng
tất cả đều có điểm chung là theo một logic nhất
định để nêu bật chủ đề.
• Giúp cho bài viết mạch lạc và độc giả biết điều
gì đang chờ họ ở phía trước
Lead là gì?
• Là câu hoặc đoạn đầu tiên của tin, có thể làm
cho câu chuyện trở nên hấp dẫn nhưng cũng có
thể khiến nó thất bại
• Nắm bắt được phần TINH TÚY của câu chuyện
• Trả lời câu hỏi:
CÂU CHUYỆN CHÍNH Ở ĐÂY LÀ GÌ?
• Gây sự chú ý và lôi cuốn độc giả.
• Là điểm “nóng” nhất cho thấy sự sáng tạo của
viết.
Sapô
chiếc mũ không che khuất bài báo
• Sapô cung cấp đủ thông tin và làm cho độc
giả muốn đọc và muốn biết thêm chi tiết
• Sapô là một yếu tố đập vào mắt độc giả,
nằm giữa tít và bài báo.
• Dùng co chữ khác và to hơn chữ trong bài
báo, để cân bằng phần chữ, phần trắng và
phần minh họa một trang báo.
Luật xa gần
• Tính thời sự
• Bản năng cơ bản
• Khoảng cách địa lý
• Tính gần gũi về mặt xã hội-nghề nghiệp hay văn
hóa-xã hội
Thủ thuật viết:
Nhặt gạch vỡ để xây nhà
Các bước viết tin, bài
1.
2.
3.
4.
5.
Bước 1: Chọn đề tài
Bước 2: Chọn chủ đề.
Bước 3: Kế họach viết phác thảo.
Bước 4: viết phác thảo và đọc lại.
Bước 5: Viết lại và hòan chỉnh.
Kế họach viết phác thảo
Nội dung chính
(thông điệp)
Mục tiêu
1.
2.
Nguồn thông tin