Transcript Bệnh Lở mồm long móng (Foot and mouth disease)

Bệnh Lở mồm long móng
(Foot and mouth disease,
Aphtae epizootica)
Giới thiệu chung
Là bệnh truyền nhiễm thường xảy ra ở loài
guốc chẵn như trâu bò, dê, cừu, lợn
 Đặc trưng của bệnh là đột ngột xuất hiện
các mụn nước ở mồm, mũi, chân và đầu
vú
 Bệnh lây lan nhanh, mạnh
 Tỷ lệ chết thấp, nhưng gây giảm tăng
trọng, xảy thai, giảm sản lượng sữa
 Người cũng có thể bị mắc bệnh

Lịch sử và địa dư bệnh





1929: xảy ra lần cuối
cùng ở U.S
1953: xảy ra lần cuối
cùng ở Canada and
Mexico
1993: Italy
1997: Đài loan
2001: United Kingdom
– Các vụ dịch khác xảy ra
năm 1967-68 và 1981
Lịch sử và địa dư bệnh
FMD được phát hiện đầu tiên ở châu Âu
 Bệnh có mặt ở khắp nơi trên thế giới

– Năm 1967 FMD xảy ra ở Anh, 400 nghìn lợn
bị tiêu huỷ
– Vụ dịch gần đây (2001), 70.000 lợn dê và trâu
bò bị tiêu huỷ, gây thiệt hại 3,1 tỷ pound
– Năm 1993, dịch xảy ra ở Italia gây thiệt hại
130 triệu USD
– Năm 1997, dịch xảy ra trên lợn ở Đài Loan,
gây thiệt hại 15 tỷ USD
Địa dư bệnh
Địa dư bệnh
I. Căn bệnh
Virus thuộc họ Picornavirus, giống aphthovirus
 Bảy typ kháng nguyên, không có MD chéo

–
–
–
–
–

O
A
C
SAT 1, SAT 2, SAT 3 (South African Territories)
Asia 1
Có 65 subtype : O (11), A (32), C (5), SAT1 (7),
SAT 2 (3), SAT 3 (4), Asia 1 (3)
I. Căn bệnh

Tính chất nuôi cấy
– Có thể nuôi cấy VR trên tổ chức da của thai
lợn, thai bò còn sống
– Nuôi cấy trên tổ chức lưỡi bò trưởng thành
– Nuôi cấy trên môi trường tế bào thận bê , thận
cừu hoặc thận chuột BHK
– Một số chủng VR có thể nhân lên trên phôi
gà, gà con 1 ngày tuổi
I. Căn bệnh

Sức đề kháng
–
–
–
–
–
VR có sức đề kháng cao với điều kiện ngoại cảnh
VR bị bất hoạt ở T >50°C
Nhiệt độ lạnh VR tồn tại khá lâu
VR bị bất hoạt ở pH < 6,5 hoặc pH > 11
Các chất hoá học thông thường có thể diệt VR một
cách dễ dàng : NaOH 1%, cloroform 1%, formol 2%
– VR có thể sống trong sữa, các sản phẩm từ sữa, tuỷ
xương, hạch lympho
– VR sống 3 tháng trong thịt đông lạnh, 2 tháng trong
thịt hun khói, giăm – bong, xúc xích
II. Truyền nhiễm học

Loài vật mắc bệnh
– Trong thiên nhiên : trâu, bò, lợn, dê, cừu, hươu, nai,
lạc đà …
– Bệnh có thể lây sang cho người
– Trong phòng thí nghiệm
 Gây bệnh cho bê : chà sát BF có VR vào lưỡi bê
 Gây bệnh cho chuột lang: Khía da bàn chân chuột,
chà sát BF có VR lên. Sau 12-24 giờ, chỗ sát có nổi
mụn nhỏ, màu đỏ, có thuỷ thũng, đau chỗ khía.
Sau 2-3 ngày có thể nhiễm trùng toàn thân, có
nhiều mụn ở mồm, lưỡi, lợi
II. Truyền nhiễm học

Đường xâm nhập
– Trực tiếp : qua nước bọt
– Gián tiếp : qua không khí, thức ăn, nước uống,
chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi …
– Bệnh lây chủ yếu qua đường tiêu hóa
– Ngoài ra, có thể lây qua đường hô hấp, sinh dục, do
động vật chân đốt truyền (cơ học hoặc sinh học)

Chất chứa căn bệnh
– Các bệnh tích đặc trưng (mụn nước)
– Trong máu (khi sốt), nội tạng có bệnh tích
– Các chất bài xuất, bài tiết : nước bọt, sữa, phân,
nước mắt, nước mũi, tinh dịch, màng thai bị xảy …
II. Truyền nhiễm học

Cơ chế sinh bệnh
–
–
–
–
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, VR nhân lên
Hình thành các mụn nước sơ phát
Virus vào máu, gây sốt
Cuối giai đoạn sốt, VR nhân lên, gây mụn
nước thứ phát ở xoang miệng, vành móng, kẽ
móng, núm vú bò sữa …
– Một số trường hợp bị thoái hoá cơ tim, làm
con vật bị trụy tim chết
– Kế phát VK sinh mủ, con vật bị nhiễm trùng
máu, chết
Bệnh LMLM ở người
Bệnh rất ít khi xảy ra, với các triệu chứng nhẹ
 Thường mắc ở typ O (thường gặp), C hoặc A (ít

gặp)
 Đóng vai trò truyền bệnh cho động vật
– VR sống trong đường hô hấp người từ 1 – 2 ngày
– Giầy dép, quần áo, phương tiện vận chuyển nhiễm
bệnh
– Lây cho động vật mẫn cảm

Nếu người sử dụng sữa chưa qua chế biến hoặc
các sản phẩm sữa của vật mắc bệnh
III. Triệu chứng
Thời gian ủ bệnh: 2-12 ngày
 Sốt và hình thành mụn nước

– Chân, miệng, lợi, đầu vú
– Diễn ra quá trình ăn mòn
Xảy thai
 Con vật chết non
 Khỏi sau 2 tuần nếu không bị nhiễm bệnh
thứ phát

Triệu chứng ở trâu bò



Thời gian nung bệnh từ 1 – 3 ngày (có thể 11 ngày)
Con vật bỏ ăn, ủ rũ, đi lại khó khăn, sốt 40 – 41°C
Miệng
– Hình thành mụn ở lưỡi, lợi, hàm, mũi, miệng
– Do bị sốt nên miệng nóng, lưỡi dày lên, khó cử động.
Sau đó xuất hiện những mụn nước nhỏ li ti trên niêm
mạc miệng, môi , lợi, chân răng, phía trong má, lưỡi.
 Giai đoạn sau những mụn nước to dần lên.
 Sau 1-2 ngày mụn vỡ, bờ xơ xác, đáy mụn có màu
hồng đỏ.
 Khi có mụn nhiều thì mặt lưỡi rộp lên giống như vẩy
ốc chỗ to chỗ nhỏ, chỗ lồi chỗ lõm; khi thò tay vào
bắt lưỡi ra xem, niêm mạc lưỡi bong ra từng mảng,
để lại các vết đỏ rớm máu.
Triệu chứng ở trâu bò

Khi mụn vỡ, con vật chảy nước dãi nhiều,
dính, chảy thành dòng, thành sợi (giống
như bọt xà phòng). Có khi nước dãi lẫn
màu vàng nhạt hoặc nâu nhạt do có xuất
huyết và lẫn các mảng thượng bì do màng
mụn bong ra.
– Chảy nước dãi thành dòng, thành sợi, dính
– Chảy nước mũi
Triệu chứng ở trâu bò

Nước dãi chảy thành dòng, thành sợi
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò

Lưỡi bị hoại tử
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Vú
– Lúc đầu bầu vú và núm vú sưng lên, sau đó xuất hiện
những mụn nước ở đầu núm vú
– Sờ tay vào con vật có phản ứng đau, bầu vú nóng
– Chất lượng và sản lượng sữa giảm
 Vành móng, kẽ móng
– Lúc đầu da ở vành móng nóng, đỏ, đau
– Xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti
– Mụn vỡ, dập nát, chẩy nước. Nếu vệ sinh tốt sẽ lên da
non
– Có trường hợp mụn loét ăn sâu cả vào phía xương
làm cho gót con vật hở ra giống như trâu đi dép

Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở trâu bò
Triệu chứng ở lợn

Chân
– Nặng hơn ở trâu bò
– Có biểu hiện què, đi khập khiễng
Hình thành mụn nước ở mõm
 Ít khi hình thành mụn nước ở miệng, do đó
không có hiện tượng chảy nước dãi

Triệu chứng ở lợn
Triệu chứng ở lợn
III. Triệu chứng

Biến chứng
– Biến chứng xảy ra hoặc đi kèm hoặc đi sau
tiến triển của bệnh
 Chân : vành móng bị loét bị nhiễm trùng,
mưng mủ, móng long ra. Mủ ăn sâu vào
xương làm thối những đốt xương và gân.
Con vật đi lại khó khăn, què hoặc nằm một
chỗ
 Vú : tắc sữa, viêm vú
 Miệng : mụn ở niêm mạc miệng vỡ ra, con
vật nuốt vào, có khi rơi vào khí quản gây
triệu chứng viêm phổi
IV. Bệnh tích





Mụn nước , loét ở miệng, lợi, chân
Tim : cơ tim biến chất, mềm, dễ nát,
có vết xám, trắng nhạt hay vàng
nhạt (tim có vằn)
Lách : sưng, màu đen
Viêm khí quản, cuống phổi, màng
phổi và phổi
BT đặc trưng của FMD là hình thành
các mụn nước riêng lẻ hoặc tập
trung thành đám, có kích thước từ
2mm đến 10cm, tiến triển ở các giai
đoạn khác nhau : đám có màu
trắng, hình thành mụn nước. Sau
khi vỡ, để lại vết đỏ rớm máu, trên
có phủ bựa fibrin màu xám
V. Chẩn đoán
Chẩn đoán dựa vào DTH và TCLS
 Chẩn đoán huyết thanh học :

–
–
–
–

Phản ứng kết hợp bổ thể
Phản ứng ELISA
Phản ứng trung hoà
RT-PCR
Chẩn đoán virus học
VI. Điều trị
Nguyên tắc : dùng KHT
 Chữa triệu chứng

– Mục đích : ngăn chặn, loại trừ VK kế phát và tạp
khuẩn
– Dùng chất sát trùng nhẹ : khế chua, chanh chua, vò
nát, chà sát vào niêm mạc miệng, lưỡi
– Chân : rửa sạch vành móng, kẽ móng, gạt bỏ đất cát,
bôi thuốc sát trùng
 Dùng thuốc tím để rửa, sau đó rắc bột kháng sinh lên hoặc
dùn thuốc nam như lá trầu không, lá măng vòi, lá đào, nước
điếu nhằm chống ruồi, kích thích lên da non
– Vú : vắt kiệt sữa, cắt bỏ tổ chức xơ, hoại tử; bôi thuốc
KS mỡ
VII. Phòng bệnh

Vệ sinh phòng bệnh
– Khi chưa có dịch xảy ra
– Khi dịch đã xảy ra : công bố dịch

Vacxin phòng bệnh
– Nhập ngoại vacxin của Halan, Pháp
– Cần biết chủng nơi xảy ra bệnh
Tình hình bệnh LMLM ở
ViệtNam
Sè gia sóc nhiÔm (con)
Theo b¸o c¸o hµng n¨m cña Côc
Thó y
25000
20303
20000
15000
10287
9861
10000
2962
5000
3976
771
0
1996
1997
2001
2002
2003
Sè gia sóc bÞ nhiÔm bÖnh LMLM
2004 N¨ m
Qua biÓu ®å vµ b¶n ®å trªn chóng ta thÊy t×nh h×nh
dÞch bÖnh LMLM diÔn ra hÕt søc phøc t¹p vµ sè lîng gia sóc
m¾c bÖnh ngµy cµng t¨ng. Trong khi ®ã, ë ViÖt Nam cha cã
mét nghiªn cøu c¬ b¶n nµo vÒ vi rót LMLM.



Th¸ng 9/2003, mét æ dÞch
nghi LMLM xuÊt hiÖn ë huyÖn
N vµ H, tØnh PT, g©y bÖnh
cho trªn 100 gia sóc. Nguån
gèc æ dÞch lµ do vËn chuyÓn
gia sóc m¾c bÖnh tõ n¬i kh¸c
®Õn. Ca bÖnh ®Çu tiªn ph¸t
hiÖn ë bß c¸i 3 tuæi.
Chóng t«i ®· tiÕn hµnh th¨m
kh¸m gia sóc ë mét sè hé.
Sau khi chÈn ®o¸n l©m sµng
kÕt hîp víi chÈn ®o¸n phßng
thÝ nghiÖm kÕt luËn dÞch do
vi rót LMLM g©y ra.



Qu¸ tr×nh thu thËp vµ b¶o
qu¶n mÉu bÖnh phÈm ®· ®îc
tiÕn hµnh theo ®óng qui ®Þnh
cña OIE. MÉu bÖnh phÈm lÊy
gåm mÉu biÓu m«, dÞch tiÕt
cña môn níc vµ níc bät. Ngay
sau khi lÊy,mÉu ®îc ng©m
ngËp trong dung dÞch b¶o
qu¶n trong lä thuû tinh dµy ,
bªn ngoµi cã d¸n nh·n.
TÊt c¶ dông cô lÊy mÉu ®Òu
®îc xö lý vÖ sinh triÖt ®Ó..
MÉu ®îc b¶o qu¶n ë nhiÖt
®é -800C ë phßng thÝ nghiệm.
KÕt qu¶ nu«i cÊy, b¶o qu¶n vµ g©y
nhiÔm
vi rót LMLM lªn tÕ bµo BHK-21
H×nh 6: 24 giê sau khi nu«i cÊy tÕ bµo BHK – 21
H×nh 7: 48 giê sau khi nu«i cÊy
tÕ bµo BHK – 21
Sau 24 giê
H×nh 8: TÕ bµo BHK – 21
bÞ g©y nhiÔm vi rót LMLM
Sau 48 giê
KÕt qu¶ so s¸nh RT-PCR cña mÉu bÖnh phÈm
tríc vµ sau khi nu«i cÊy trªn tÕ bµo
MÉu ARN chiÕt t¸ch tõ tÕ bµo ®îc g©y nhiÔm b»ng bÖnh phÈm thu
thËp tõ thùc ®Þa cho s¶n phÈm PCR lµ nh÷ng b¨ng ADN s¸ng h¬n, gän
h¬n.
Tõ kÕt qu¶ ®ã, cã thÓ cho lµ mÉu ARN chiÕt t¸ch tõ tÕ bµo ®îc g©y
nhiÔm cã ®é tinh khiÕt cao h¬n so víi mÉu ARN chiÕt t¸ch tõ bÖnh