Veri Derleme Türleri Ani Veri Derleme

Download Report

Transcript Veri Derleme Türleri Ani Veri Derleme

Verilerin Derlenmesi, Düzenlenmesi ve
Analizi
• Veri derleme; belirlenen amaçlar doğrultusunda
gözlemlenecek birimlerin ölçülmesi ya da sayılması,
sonra da bunların, ilgilenilen değişkenlere göre, hangi
şıklara sahip olduğunun belirlenmesi ve kaydedilmesi
işlemlerini içerir.
• Birim Seçimi:
Belirlenen amaç ya da amaçlar doğrultusunda,
ilgilenilen toplu olayın tanımlanmasıyla “birim seçme”
işlemi gerçekleştirilmiş olur. Başka bir anlatımla, kimlerin
ya da nelerin gözleneceği belirlenir. Ancak birim
seçilirken, amaca uygunluk ve uygulanabilirlik
özelliklerinin göz önünde bulundurulması gerekir.
Değişken ve Şıkların Belirlenmesi
• Açıktır ki, bir kütleyi oluşturan istatistik birimleri üzerinde
birçok değişken tanımlanabilir. Veri derlenirken sadece
belirlenen amaçlar doğrultusundaki değişkenler göz
önünde tutulmalıdır. Uygulamalarda çok sayıda
değişken hakkında veri toplamak zor, zaman alıcı ve
maliyet yükseltici olabilir. Değişken sayısının artması
soru sayısının artmasına, soru sayısının artması da
sorulara gelişigüzel cevap vermeye yönlendirebilir. Bu
sebeple seçilen değişkenler araştırmanın amacına
uygun, sayısı da aşırı olmamalıdır.
Değişken ve Şıkların Belirlenmesi
• Uygulamalarda gözlem sayısı sonlu olmalıdır. Benzer
şekilde gözlemlere bağlı olarak ilgili değişkenlerin
alacakları değerler de (şıklar da) ilgili değişken sürekli ya
da süreksiz olsun, sonlu olacaktır. Şıklar belirlenirken,
gözden uzak tutulmaması gereken önemli bir nokta da
gözlemlerde kullanılan ölçü biriminin araştırmanın
doğasına uygun olması gereğidir. Yani ölçü biriminin ilgili
değişkenin büyüklüğü ile orantılı olmalıdır. Örneğin bir
işletmede aylık elektrik giderlerini bin TL cinsinden ifade
ederken, işletmenin yıllık cirosu için milyon TL kullanmak
uygun olacaktır. Peynir üreten bir işletme için kilo, teneke,
ton uygun ölçülerken, süt üretimi için litre, şişe,paket
uygun ölçü birimleri olacaktır.
Kütlenin Sınırlandırılması
• Bir istatistiksel araştırma planlanırken, araştırmanın
nerede, kimlerle ve nelerle gerçekleştirileceği, ne kadar
zamanda tamamlanacağı ve araştırma için ayrılan
kaynaklar, ayrıca gözlem sayısının sonlu olması,
kütlenin mekan ve zaman açısından sınırlandırılmasını
zorunlu kılar. Başarılı bir sınırlandırma uygulamacılara
büyük kolaylık sağlar. Böylece araştırmanın çerçevesi
net bir şekilde ortaya konmuş olacak, araştırma bu
sınırlar içerisindeki alana odaklanacaktır.
Verilerin Taşıması Gereken Özellikleri
• Verilerin doğruluğu, geçerliliği ve güvenilirliğini
sağlayabilmek için verilerin bazı özellikleri taşıması
gerekir. Böylece veri kalitesi yükseltilmiş olacaktır.
• Veriler Araştırma Konusu ile İlgili Olmalıdır
• Veriler belirli bir alanla ilgili olarak toplanıyorsa kendi
içinde tutarlı olmalıdır. Bu alana başka bir konuyla ilgili
veri ve bilgiler alınmamalıdır. Pazarlama konusundan
söz edilirken satın almayla ilgili veriler veya başka bir
işletmeye ilişkin bilgiler işin içine karıştırılmamalıdır.
Verilerin Taşıması Gereken Özellikleri
• Doğruluk
Veriler tekrarlanan gözlemlere dayanmalı, yöneticilerin
kendi ağızlarından ifade edilmiş olmalı ve şirket kayıtlarıyla
da teyit edilmiş bulunmalıdır. Araştırmacı kendi
tahminlerini, izlenimlerini ve hislerini veri olarak sunamaz.
Eğer bu şekilde bir yorum yapıyorsa bu yorumun kendisine
ait olduğunu açık bir şekilde belirtmelidir.
• Kalite
Verilerin kalitesi amacı uygunluktur. Veriler işe yarıyorsa,
sonuç çıkarıla biliniyorsa ve bir karara varmak mümkün ise
kalitelidir. Pratik değeri olmayan veriler kalitesizdir.
Araştırmacı araştırma kapsamına aldığı her veriyi amaca
hizmet etme derecesi açısından değerlendirmelidir. Amaca
hizmet yönü zayıf olan veri ve bilgiler büyük ölçüde
araştırma kapsamından çıkarılmalıdır.
Verilerin Taşıması Gereken Özellikleri
• Zamanındalık
Verilerin zamanında elde edilmesi anlamına gelir.
Araştırma sürecinde bazı verilere istendiği anda
ulaşılamayabilir.
Ancak
verilerin
toplanması,
organizasyonu ve analizli belirli sürelerle kısıtlıdır.
Zamanında ulaşmayan veya elde edilmeyen veri
değersizdir. Çünkü veri ihtiyaç olduğu yer ve zamanda
kıymetlidir. Modası geçmiş verinin bir değeri olmaz.
• Tamlık
Verilerin tam olması, incelenen alanla ilgili olarak gerekli
olan hiçbir bilgiyi/veriyi dışarıda bırakmamasıdır. Örneğin,
insan kaynaklarıyla ilgili olarak personelin işletmeye
seçilmesinde takip edilen yöntemler araştırılıyorsa
personel seçim sistemlerinden hangilerinin uygulandığı, ne
sıklıkta uygulandığı, niçin uygulanamadığı, işletmeye ne
gibi yükler getirdiği tam olarak raporlanmalıdır.
Veri Derleme Türleri
Ani Veri Derleme
• Veri derleme süreci kabaca, sürekli ve ani ve kısmi ve
genel olmak üzere iki başlık altında toplanabilir.
• Ani ve Sürekli Veri Derleme
• Ani Veri Derleme
Eğer
gözlemlenecek
kütledeki
birimler
sürekli
karakterdeyse, istenilen bir anda gözlenmeye hazır olan
bu tür birimlerin gözlenmesi ya da kaydedilmesi
işlemlerine “ani veri derleme” denir. Sürekli olayların
kısa veya uzun bir zaman aralığı içinde herhangi bir
anda sayılabilme, ölçülebilme imkanı vardır. Nüfus
sayımları ve iş yeri sayımları bu tür veri derlemeye
örnek gösterilebilir.
Veri Derleme Türleri
Sürekli Veri Derleme
• Sürekli Veri Derleme
Bazı olaylar bir anda olup biterler. Bu tür olayların
tekrarlanması ve belli bir zaman aralığında bir arada
bulunması mümkün değildir. Eğer ilgilenilen kütle bu
tür ani birimlerden oluşmuşsa (bu tür birimler zamana
yayıldığından), belli bir zaman aralığında gözlenmeleri
ve kaydedilmeleri gerekir. Bu tür işlemlere “sürekli veri
derleme” denir. Bir iş yerinde belli bir zaman
aralığında meydana gelen iş kazaları, makine
arızalanmaları, üretim durmaları, belirli bir bölgede ve
zaman aralığında evlenmeler, boşanmalar, trafik
kazaları, doğumlar ve ölümlere ilişkin derlenen veriler,
bu tür veri derlemeye örnek oluşturur.
Veri Derleme Türleri
Genel Veri Derleme
• Genel ve Kısmi Veri Derleme
• Genel Veri Derleme (Tam sayım)
Hakkında bilgi edinilmek istenen kütlenin tamamının
gözlenmesine “genel veri derleme” ya da “tam sayım”
adı verilir. Genel nüfus ve tarım sayımları birer genel
veri derlemedir. Açıktır ki, bu tür veri derleme hem
pahalı hem de güçtür. Öte yandan deneylerin tahribatlı
olması, üzerinde araştırma yapılan anakütlenin
araştırma zamanı içerisinde değişime uğruyor olması
veya kısa sürede bilgiye ulaşılmak istenmesi genel veri
derleme yöntemini kullanmayı olumsuz yönde etkileyen
faktörlerdir. Ancak güvenilirliğin çok yüksek tutulduğu
deneylerde, anakütle hacminin az olduğu durumlarda
genel veri derleme yöntemi tercih edilir.
Veri Derleme Türleri
Kısmi Veri Derleme
• Kısmi Veri Derleme
Hakkında bilgi edinilmek istenen kütleyi oluşturan
birimler arasından, belirlenen amaçlar doğrultusunda
yalnızca bir kısmının seçilip gözlenmesine, “kısmi veri
derleme” adı verilir. Kısmi veri derleme, genel veri
derlemenin pahalı oluşu, zaman alışı, gözlem
birimlerinin fiziksel zarara uğraması gibi nedenlerle
yapılmak istenmediği durumlarda uygulanır. Bilindiği gibi
belirlenen amaçlar doğrultusunda hakkında bilgi
edinilmek istenen yığının tümüne ana kütle (ya da
sadece kütle) adı verilir. Bir ana kütleden uygun
tekniklerle seçilen birimlerin oluşturduğu topluluğa ise
“örneklem” adı verilir.
Veri Derleme Yöntemleri
Birincil ve ikincil veri kaynakları
• İşletmelerde veriler birincil ve ikincil kaynaklardan elde edilir.
• Birincil kaynaklar incelenmek istenen ana kütleye ait
birimler üzerinde yapılan araştırma ve incelemelerden oluşur.
İşletmenin kendi iç kaynakları ile gözlem, deney veya alan
taraması yöntemlerini kullanarak elde ettiği verilere birincil
kaynak verisidir.
• İkincil veri kaynakları ise işletme dışı kaynaklardan elde
edilen çeşitli kurum ve kuruluşların (Türkiye İstatistik
Kurumu, Devlet Planlama Teşkilatı, Hazine müsteşarlığı,
Merkez bankası vs.) yayınlarından oluşur. Kitaplar,
dergilerdeki makaleler, ansiklopedi maddeleri, istatistikler,
tezler, gazeteler, yayımlanmış raporlar, el kitapları, broşürler,
kataloglar ikincil veri kaynakları olarak sayılabilir.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Deney Yöntemi
• Birincil kaynaklardan veri derlemede deney, gözlem ve
alan taraması yöntemleri kullanılmaktadır.
• 1. Deney Yöntemi
Deneyler, bağımlı değişken ile bu bağımlı değişkenin
değişimi üzerinde etkide bulunduğu varsayılan bağımsız
(açıklayıcı, faktör) değişkenlerin sebep - sonuç ilişkilerini
ortaya koymak amacıyla düzenlenmiş yapay düzenlerdir.
Bu yapay düzeneklerden veri toplama yöntemine deney
yöntemi adı verilmektedir. Deney yöntemi, diğer araştırma
yöntemleri içinde en fazla güvenilir doğru sonuçlar veren
bir uygulamadır. Bu yöntem, insan hatasını en alt düzeye
düşürecek şekilde geliştirilmiştir. Deneyler aracılığı ile veri
toplama yöntemine çoğunlukla deneysel çalışma,
deneysel araştırma adı da verilmektedir.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Gözlem Yöntemi
• 2. Gözlem Yöntemi
Gözlem bir kimsenin diğer canlı ve cansız varlıklar
hakkında duyu organları ile bilgi edinme yolu veya
varlıkların değişik ortamlarda, çeşitli davranışları hakkında
onları gözleme yolu ile bilgi toplamasıdır. Gözlem yöntemi
araştırmacının uygun bulduğu her tür sosyal ve kurumsal
ortamda bir veri toplama aracı olarak kullanılabilir.
Gözlem tekniğinde işletmelerde personelin, yöneticilerin,
müşterilerin veya bir çalışma grubunun davranışları,
doğrudan veya dolaylı olarak gözlenmek suretiyle önceden
oluşturulmuş, belli bir sistematiğe göre veri toplanır. Bu
yöntemle
yapılandırılmış
(müdahaleli)
veya
yapılandırılmamış (müdahalesiz - doğal) yollarla veri
toplanır.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Alan Taraması Yöntemi
• 3. Alan Taraması Yöntemi
Alan taraması yöntemiyle veri toplama işlemi de kendi içinde
üç alt başlıkta incelenir. Bunlar mülakat, anket ve belge
incelemesi yöntemleri olarak ifade edilebilir.
• 3.1. Mülakat Yöntemi
İşletmelerde mülakat işletme sahipleriyle, profesyonel
yöneticilerle müşterilerle ve çalışanlarla yapılabilir. İşletme
sahibinden veya üst düzey yöneticilerden izin alınmadan
çalışanlarla mülakat yapmak doğru değildir. Mülakat
yönteminin etkililiği randevu alınarak yapılmasıdır. Randevu
alınmadığı
durumda
konular
yeterli
ayrıntıda
görüşülemeyebilir. Etkili bir mülakat için işletme yöneticisine
sorulması düşünülen sorular önceden verilebilir.
Üç farklı mülakat yöntemi vardır. Bunlar, biçimsel, yarı
biçimsel ve biçimsel olmayan mülakat yöntemleridir.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Anket Yöntemi
• 3.2 Anket Yöntemi
Alan taraması içinde ikinci yöntem anket yöntemidir.
Bireylerin bazı davranışları ve bazı düşünsel, duygusal,
inançsal, güdüsel, algısal özellikleri vardır ki, yapısı
gereği gözlenmesi olanaksızdır. Bu tür konuları
incelemek için yapılacak araştırmalarda anket yöntemi
kullanılır. Anket en basit tanımıyla Soru-cevap tekniğiyle
uygulanan sistematik bir veri toplama yöntemidir.
Önceden belirlenmiş insanlara bir takım sorular
sorularak uygulanır. Bir çeşit yazılı iletişim tekniği ile
uygulanan veri toplama yöntemidir. Uygulama alanı
genellikle toplum olduğu için uygulama aşaması da
oldukça güç koşullar altında yürütülür.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Anket Yöntemi
• Anket İçin Soru Kağıdının Hazırlanması
Anket yöntemiyle yapılacak bir araştırmadan istenilen
sonuçların elde edilebilmesi için konuya uygun soruların
seçilmesi ve bunların soru kağıdı üzerinde uygun
biçimde düzenlenmesi çok önemlidir. Bir ankette
olabilecek soru türleri şunlardır:
• Standart Soru
Önceden hazırlanan, aynı sözcüklerle ve aynı sırada
deneklere yöneltilen sorulardır. Amaç tüm deneklerin
aynı soruyu aynı biçimde anlaması, yorumlaması ve
kendi görüşüne göre cevaplamasıdır.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Anket Yöntemi
• Serbest Soru
Katılımcıya yöneltilen bir soruya alınan yanıtlara
göre görüşmeci tarafından o anda sorulması gerekli
görülen sorulardır. Standart biçim, sayı ve sırada
hazırlanmadığı için değişik deneklere değişik
sorular yöneltilebilir. Bu nedenle alınan yanıtların
değerlendirilmesi ve karşılaştırmaların yapılabilmesi
oldukça güçtür. Ayrıca serbest sorularla görüşmeyi
yürütmek çok güç ve çok deneyim isteyen bir iştir.
Özel bilgi, beceri ve eğitim gerektirir.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Anket Yöntemi
• Kapalı Uçlu Soru: Kapalı uçlu soruda deneğe yöneltilen
sorunun karşılığı sorunun içindedir. Genellikle eve-hayır,
sıralama, bir dizi yanıt içinden istediğini seçme biçimlerinde
olabilir. Kapalı uçlu soruda, cevap seçenekleri önceden
geliştirilip sorularla birlikte verilmektedir. Bu konuyla ilgili
şöyle bir örnek verilebilir.
• “Eğitim durumunuz nedir?” sorusuna
( ) İlkokul ( ) Ortaokul ( ) Lise ( ) Üniversite ( ) Y. Lisans
• “Okulda başarı düzeyiniz nasıldır?“ sorusu için
( ) Zayıf ( ) Orta ( ) İyi
( ) Pekiyi
gibi cevaplar
verilecektir.
• Kapalı uçlu soruların katılımcı kişi için cevaplama kolaylığı
sağlaması ve araştırmacı için değerlendirme kolaylığı
vermesidir avantajlı taraflarıdır.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Anket Yöntemi
• Açık Uçlu Soru:
Kendisine yöneltilen soruya denek istediği yanıtı verir. Kapalı
uçlu soruda olduğu gibi, önceden düzenlenen yanıtlardan
birini seçmesi istenmez. Katılımcı, genel sınırlar içinde,
soruyu, istediği kapsam ve derinlikte ve kendi anlatımı ile
cevaplama hakkına sahiptir. “İşletmede ıskarta oranının
düşürülmesi için ne düşünüyorsunuz?”, “İşletmenin ücret
politikası ile ilgili ne düşünüyorsunuz?” gibi sorulara
katılımcının istediği şekilde cevap vermesi istenir.
• Açık uçlu ve kapalı uçlu soru türlerinden her ikisinin de iyi ve
sakıncalı yanları vardır. Bir soru kağıdına yalnız kapalı uçlu
ya da açık uçlu sorular konabileceği gibi ikisi birlikte de
konabilir.
Birincil Kaynaktan Veri Derleme Yöntemleri
Belge İnceleme Yöntemi
• Belge İnceleme Yöntemi
İşletme kayıtları (belgeler) yönetim merkezinde, üretim
ve hizmet sunum birimlerinde bulunabilir. Burada önemli
olan nokta araştırmacının sektörü, ürünü veya hizmeti
tanıyarak hangi tür kayıtlara ihtiyacı olacağını bilmesidir.
Sektörü, iş grubunu tanımadan işletme kayıtları
araştırılamaz. Öte yandan işletme kayıtları aynı
sektörde faaliyet gösteren işletmeler arasında dahi
büyük ölçüde farklılık gösterir. Kayıtların isimleri,
formatı, içeriği farklı olabilir. Araştırmacı bu nedenle
işletme kayıtları olgusunu geniş bir açıdan ele almalı,
beklediği kayıtlara ulaşamamışsa bu kayıtların yerini
tutabilecek diğer kayıtları incelemelidir.
İkincil Veriler
• Farklı amaçlarla değişik kurum ve kuruluşlar tarafından
geçmiş dönemlerde derlenmiş veriler ikincil veri adı
verilmektedir. Bu veriler yurt içi ve yurtdışı kaynaklardan
elde edilebilirler. Veriler ham ve işlenmiş şekilde de
bulunabilir. Eğer bir alanda ikincil veriler mevcutsa
birincil veri toplamak hem zaman, kaynak israfına sebep
olur, hem de konuya ilişkin yeterince kaynak taraması
yapılmadığı anlamına gelir.
• Özellikle uluslar arası karşılaştırmaların konu edildiği
çalışmalarda
genellikle
ikincil
verilere
ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu alanda Birleşmiş Milletler Teşkilatı,
Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu gibi kuruluşlar
geniş veri tabanına sahiptir. Bunun yanında resmi
olmayan bir kısım kuruluşlar da ülke ve bölge raporları
yayımlamaktadır.