Transcript BESLENME VE KANSER İLİŞKİSİ

BESLENME VE
KANSER İLİŞKİLERİ
PROF DR. FARUK MEMİK
Türk Gastroenteroloji Derneği Bursa
Şubesi Başkanı
Main paths in Carcinogenesis
INITIATION
PROMOTION
PROGRESSION
MAIN STEPS IN CANCER DEVELOPMENT
Repair System
No
Progression
Mutation
Normal
Cells
Preneoplasia
Initiation
Promotion
Antipromotor
Neoplasia
Progression
No Progression
Kanser oluştuktan sonra ilaç ile
veya cerrahi tedavisi zor, zahmetli
ve pahalıdır.
Kanser oluşmasını önleyecek
tedbirlerin alınması ise kolay ve
çok ucuzdur.
MAIN STEPS IN CANCER DEVELOPMENT
Repair System
Antioxidants
No
Progression
Mutation
Normal
Cells
Preneoplasia
Initiation
Antioxidants
Promotion
Antipromotor
Neoplasia
Progression
No Progression
KANSERİN ÖNLENMESİ VE ONDAN
KORUNMASI ANCAK SEBEP
OLAN FAKTÖRLERİN
ÖĞRENİLMESİ İLE
MÜMKÜNDÜR.
Kanser dünya üzerinde her yerde eşit
miktarda ortaya çıkmaz NEDEN ?
 Ülkeler
arasında kanser görülmesi
arasında büyük farklar vardır.
 Hatta bir ülke içinde bile bölğeler
arasında çok değişik oranlarda görülür.
 Bu olay genetik bir sebebe
bağlanamaz.
 Acaba başka ne sebeplerle bu değişim
meydana gelir ?
YILLARA GÖRE KANSER
İNSİDANSLARI DEĞİŞİR.
GELİŞMEKTE OLAN
GELİŞMİŞ ÜLKE FARKI
Organ kanserlerinde ülkeler arası
farklar
Organ
Özafagus
Karaciğer
Nasopharynx
Prostat
Akciğer
Mide
Serviks Uteri
Kolon
Meme
Mesane
Yüksek
insidans
İran
Mozambik
Singapur
A.B.D.
İngiltere
Japonya
Kolombiya
A.B.D.
Kanada
A.B.D.
Alçak
insidans Fark
Nijerya
300x
İngiltere
100x
İngiltere
40x
Japonya
40x
Nijerya
35x
Uganda
15x
İsrail
15x
Nijerya
10x
İsrail
7x
Japonya
6x
Avrupada yemek borusu kanseri sıklığı 1995
HCC Dünyada yayılış
Mide Kanseri görülme sıklığı
100.000 kişide (1985)
Kuzey Amerika
Japonya
Çin
Rusya
Batı Avrupa
Doğu Avrupa
Kuzey Avrupa
Güney Avrupa
Orta Avrupa
Tropik Güney Amerika
NonTropikal Güney Amerika
E
K
8.8
74.8 *
43.1 *
44.0 *
18.0
26.3
16.9
24.6
16.8
40.6 *
25.3
4.2
35.2
19.4
19.4
9.4
12.2
8.1
12.4
11.5
19.4
11.5
Parkin DM, Pisani P. Ferlay J., Int J. Cancer 1993: 54: 594
Türkiyede değişik yörelerde kanser sıklığı
80
70
60
50
Esophagus
Gastric
Colorectal
40
30
20
10
0
Diyarbakır
Malatya
Van
Erzurum
Memik F. et al Uludag Univ. Med School Bursa Turkey
Türkiye’de Bölgesel Değişik GIS
Kanserleri Prevalansı
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Bursa
Van
Mide
Kolorektal
Memik F. ve ark; Türkdoğan K. ve ark
Özefagus
Doğu ve Batı Anadolu da GI
Kanser İnsidans Farkları
900
800
700
600
Bursa
Erzurum
Van
500
400
300
200
100
0
Mide
Ösafagus
MemikF. ve ark UÜTF
Okçu N ve ark. Atatürk ÜTF
Türkdoğan K.ve ark. YYÜTF
Kolon
Gastrointestinal Tractus Cancers in Uludag
Univ. Med. School Dept.of Gastroenterology
1980-1996 (n=1066)
Organ
Stomach
Colon/Rectum
Esophagus
Liver
Pancreas
Biliary tract
Peritoneum
n
412
326
147
145
24
6
6
Memik F. et al . Uludag Univ Med School Bursa 1996
%
38.6
30.5
13.7
13.6
0.22
0.005
0.005
Bölğeler Arasındaki bu farkların
sebepleri vardır.
Bunlar Herkes tarafından
bilinmeli ve önlemler
alınmalıdır.
Göçmen Çalışmaları
 En
çok mide kanseri görülen
Japonyadan ABD lerine göçenlerde,
Mide kanseri görülmesi azalmakta,
Amerikalılar gibi barsak kanseri
artmaktadır.
 Sebep; Bunların da Amerikalılar gibi
beslenmesidir
İnsanda oluşan kanserlerin % 70-90’ çevresel
kaynaklıdır.
%
50 BESLENME
 % 33 Sigara ve Tütün ürünleri
 % 5-10 Mesleki etkileşim
 % 3 Radyasyon
Diet, Nutrition and Cancer 1992. Academic Press, Washington
DC.
Beslenme ve Kanser




Ülkeler arasında kanser görünümü çok değişiklikler
gösterir (göçmen çalışmaları).
Ülkelerdeki yaşama tarzları ve diyet önemli rol
oynar.
Yıllardır, yağ tüketimi suçlu bulundu.
FAKAT son çalışmalar yağ tüketiminin önemli
olmadığını gösterdi.
Önemli olan: (Bilhassa kolon ve meme)
1- Pozitif enerji
2- Erken .Menarş
3- Erişkin yaşta kilo alma
4- Fiziksel inaktivite
5Kırmızı et tüketimi
Willett W.C. Cancer Research. 2001
KANSER OLUŞMASINDA FAKTÖRLER
Fazla Tüketim(Tuz, Şeker, Yağ, Et)
 Yetersiz Tüketim (Mineraller)
Vitaminler, Posa, Bitkisel maddeler)
 Besinlere bulaşan zararlı maddeler.
 Kötü alışkanlıklar (Siğara Alkol)
 Yanlış pişirme usulleri (Kızartmalar,
yanık gıdalar)

Besinlerdeki kanser yapıcı
özellikler
 Doğal
karsinojenler (Mantar
zehirleri, Otlar )
 Kızartma ve yanma ile ortaya
çıkan maddeler
 Besinlere ilave edilen zararlı
maddeler . (Tatlandırıcılar,
Boyalar, koruyucular, )
 Tütün , Alkol
Kanser oluşumunda

Yağ tüketimi, fiber, meyve ve sebzeden daha önemlisi;

Enerji Balansı’dır (Enerji alımı /harcanması)
Erkeklerde kolon kanseri riski bel çapı ile orantılıdır
Bel çevresi
94cm (Erkek)
80cm (Kadın)
Geçmemelidir


Fizik aktivitesi fazla olan toplumlarda
kolon Ca daha az.
Hayvan Etleri
 Son
yıllarda gittikçe artan şekilde besi
hayvanlarına ilaçlar verilmektedir.
 Bu olay tavuk içinde geçerlidir.
 En sağlıklı etler dağ köylerinde yetişen
tavuk ve hayvan etleridir
Kalın Barsak Tümörleri ve Kırmızı
et tüketimi




Günlük et tüketimi fazlalığı riski arttırıyor.
OR=1.11 (CI, 1.03 1.19)
Çok pişmiş et, risk yüksek
OR=1.29
Orta/az pişmiş et
risk
OR= 1.10
Yüksek ateşte ızgarada çok pişmiş et
OR= 1.26
Tavada pişmiş et
OR=1.15
Rashmi Sinha, Wong Ho Chow. Markin Kulldorff
Cancer Research 59, 4320-4324, September 1. 1999
Beslenme ve Kalınbarsak
Kanseri

Kalın barsak kanseri dünyada en çok
ABD ve kuzey Avrupa gibi gelişmiş,
zengin ülkelerde görülür.
Bu ülkelerde et, yağ ve şeker çok
fazla tüketilir. Taze meyve ve sebze,
salata az yenir.
 Etler genellikle yağda kzartılır.
 Maalesef, ülkemizdede barsak kanseri
artmaktadır.

Kolorektal Adenomlar ile Kırmızı et
tüketimi ve pişiriliş şekli ilişkisi
 Kırmızı
etin yüksek ısıda (ızgara
gibi) pişirilmesi ile;
 Heterosiklik Aminler
 Polisiklik aromatik hidrokarbonlar
ortaya çıkar. Bunlar Kolon
tümörlerin ortaya çıkışında rol
oynarlar.
Obezite (Aşırı şişmanlık)
 Obezite ABD lerinde korkutucu bir
salğın halini almıştır. Halkın % 64 ü
aşırı şişmandır.
 Hareketsiz hayat ve aşırı yemek bu
ülkede yılda 400.000 ölüme sebep
olmaktadır.
 Kanser ölümlerinin kadında %20 si;
erkekte % 14 ü şişmanlığa bağlıdır.
Calle EE, Rodriguez C, et.al . N Engl J Med 2003; 348:1625 –1638
Türkiyede Aşırı Şişmanlık



Ülkemizde kadınların % 29.9 u
Erkeklerin
% 12.9 u
Ortalama Türk halkın % 22.3 ü aşırı
şişmandır.
(TURDEP Study ,Diabetes Care, 2002)


Bu kişilerin Hem şeker hastalığı ve kalp
hastalığına hem de çeşitli Kanser türlerine
yakalanma riskleri büyüktür.
Bunların bir kısmı, kansere bağlı ölümlerle
kaybedilecektir.
Bilimsel olarak şişmanlıkla ilişkili olduğu
ispatlanmış Kanser türleri








Kalın Barsak ve Makat
Karaciğer, Safra Kesesi
Pankreas
Böbrek
Mide (erkekte)
Prostat
Meme
Yumurtalık, Rahim
Glycemic index and glycemic load
in gastric cancer



Excessive use of carbohydrates is associated with gastric cancer risk and
an indication of poor diet.
Elevated levels of glucose and insulin may stimulate mitogenic and
cancer-promoting insulin-like growth factors (IGF).
And these events is associated with Gastric Cancer Cancer risk
Augustin LS, Gallus S, Negri E, La Vecchia C. Ann Oncol. 2004 Apr;15(4):581-4.
Meme kanseri ve karın yağı
 Kadınlarda
göbek çevresi yağ
fazlalığı ile meme kanseri
oluşması kolaylaşır.
 Bu
İlişki bilimsel olarak
kanıtlanmıştır.
David V. Schapira, Robert A. Clark, Peter A. Wolff, Cancer Vol
74. 2006
15 yaş üstü kişilerde ülkelere göre şişmanlık sıralaması
Kanser ve Akdeniz Bölgesi
Akdeniz bölgesinde tüm kanser
cinsleri, İskandinavya, İngiltere ve
Amerika B. Devletlerine göre daha az
görülür (Özellikle kolon, meme,
endometrium ve prostat)
Sebep: Akdeniz
diyeti
Cancer and Meditteranean dietary Traditions Antonia Trichopoulou
et al. Cancer Epidemiology, Biomarkers  Prevention. Vol. 9
869-873, Sept. 2000
Akdeniz Bölgesi Diyeti
Akdeniz diyeti
Zeytin yağı, zeytin
Sebzeler (zeytinyağlı yemekler)
Meyvalar (taze)
Salatalar (zeytinyağlı)
Bol tahıl ürünleri (ekmek)
Baklagiller bol
Alkol az (çoğu zaman yemekle beraber şarap)
Et az yenir
Süt, peynir, yoğurt (orta derecede)
Diyet ve Kanser

Meyve ve sebzenin bol yenmesi büyük
olasılıkla;
Ağız , Akciğer
Yemek borusu, mide, makat
Kanserine karşı koruyucudur

Muhtemelen;
Pankreas, Gırtlak, meme ve mesane
kanserine karşı koruyucudur.
Willett. W.C.
Akdeniz Bölgesinde Mide
Kanseri Sık Oluşu
1- Helicobacter pilori
2- Fazla tuz tüketimi ?
3- Sigara
Gastrik Kanser Risk Faktörleri
III-Çevresel Faktörler:








Helikobakter Pilori İnfeksiyonu
Aşırı Tuz kullanımı
Yetersiz sebze ve meyva Tüketimi
Tütün
Gıda da yüksek Nitrat ve Nitrit (Konserve )
Ebstein –Barr virüs infeksiyonu
Radiasyon
Asbestos
1994 te Helikobakter Pilori
İnsanda Birinci grup karsinojenler
arasında kabul edildi.
International Agency for Research on
Cancer (IARC) Lyon 1994
Mide Kanserinde Suçlu Beslenme
Faktörleri







Karbonhidrat’dan zengin diyet (Fava, Patates,
ekşi ekmek(Çin))
Fazla tuz kullanımı
Tahıla mantarların bulaşması
Sebze, meyve sebzenin az tüketimi (vitamin
eksikliği)
Kurutulmuş balık, soya sosu, salamura gıda
(Japonya)
İçme sularındaki fazla nitrat, asbestos
Konservelerdeki Nitrat --> Nitrosamin
MİDE KANSERİNDE BAZI
MADDELERİN KORUYUCU ROLÜ
Capsaicin:. Mide’de Nitrosamin’i nötralize
eder. H.Pylori’yi öldürür (Acı biber).
Lutein, Zeaxanthin ve Sulforaphane : Kuvvetli
Antioxidant özellikleri olan bu üç madde
kıvırcık lahana’da bulunuyor.
Monoterpen’ler: Karsinojen maddeyi hücre
dışına atma özellikleri var (Limon,
turunç ve diğer narenciye).
L. Applegate. Runners world. May 96. Vol. 31.5:28
Some of the Protective substances in fruit and
vegetables



















Dithiolthiones,
Isothiocyanates,
Indole-32-carbinol,
Allium compounds,
Isoflavones,
Protease inhibitors,
Saponins,
Phytosterols
Inositol hexaphosphate
Vitamin C
D-limonene
Lutein
Folic acid
Beta carotene (and other carotenoids)
Lycopene
Selenium
Vitamin E
Flavonoids
Dietary fiber
Folik asit ve Kanser

Folik Asitin kullanılması Kolon adenomasını azaltır.

Günlük Folik asit alınması ile 15 yıllık takipte
kolon kanseri riskinin azaldığı gösterildi

Folik Asit, metilentetrahidrofolate reduktaza geninin
polimorfismini düzelterek etki eder.
Folik Asit, Aşırı alkol alımındaki kolon kanser riskini
durdurur.

En çok ,yeşil sebzeler,ıspanak, yer fıstığı,
fındık, karnabahar, kepekli ekmekte
mevcuttur.
Yemek borusu ve mide kanseri riskine karşı
meyve ve sebze tüketimi

İsveç te ülke çapında yapılan bir çalışmada:

Günde fazla sebze meyve tüketen (ort.günde 4.8
porsiyon) toplumda az tüketene (günde 1.5) göre:
Yemek Borusu kanseri %50 daha düşük
bulunmuştur.
Terry P.,Lagergreen.:Eur.J. Cancer Prev. Aug.2001
Balık eti
 Ton
balığı, sardalya, uskumru, alabalık,
somon gibi balıklar kalp ve damar
hastalıklarının yanında kansere karşı da
koruyucudur.
 Balık yağda kızartılmamalıdır.
Kansere karşı fitik asit
 Fitik

asit (myo-inositol hexaphospate);
Antioksidan olarak çalışır. reaktif oksijen
türlerini inhibe ederek dna zararını önler.
 Buğday,
pirinç, arpa, çavdar gibi
bitkilerde ve fasulyede bulunur
Midorikawa K et al. Biochem.Biophys.Res. Nov.2001
Süt ve süt ürünleri ileKansere karşı
korunma

Genelde yağların kanser oluşumunda kötü etkisi
vardır,fakat süt yağı (konjuge linoleic asit)
koruyucu etki yapar.
 Kalsiyum
ve süt ürünleri Kolon
kanserine karşı koruyucudur.

Hayvan ve insan çalışmaları; Bovine Lactoferrin
in (blF) kolon karsinojenezisinin post initiation
dönemini durdurduğunu göstermiştir.
Tsuda H.et al. Mutat Res.
April 2000
Anti-Karsinojen Besinler
Narenciye meyveleri, Karpuz, havuç
 Lahana,Turp, soğan, sarımsak, pırasa
 Siyah veya yeşil çay
 Soya Fasulyesi, Fasulye, Bezelye
 Ispanak, yeşil salata, Marul, Roka,
Tere, Maydonoz.
 Fındık, Fıstık, Çekirdek, ceviz

Yemek yapımında kullanılan yağ cinsi
Yapılan olgu-kontrol çalışmasında:
 Yemek yaparken kullanılan Margarin ile
mide kanseri arasında, kesin ilişki
bulunmuştur.
 Zeytin yağı, mısır yağı ve çiçek yağı
koruyucu görülmüştür.
Memik F. ve ark.: Journal. Environ Toxicol
Oncol. 1996
Lakto-Ovo vejeteryanlar da sindirim
sistemi kanseri daha az görülmektedir.



Bitkilerde binlerce madde görev yapar.
Bunun sebebi sadece bitkilerdeki;
Fiber(posa), Vitaminler ve Mineraller
değildir.
Bu maddelerde vardır:
1-Karotenoidler,ve flavinoidler kanser aktive
edici enzimleri inhibe ederler .
2-Fitoestrojenler ve indoller hormon
metabolizmasını etkiler.
3-Saponin ve Sülfidler vücud da Natural Killer
Cell’’ leri Stimüle ederler.
Zurcher G. : Fortschritte Medizin
Sept.1999
Bitkisel Salisilik asit (Aspirin)


Bitkiler zararlı faktörlere karşı kendini korumak
için çıkardıkları koruyucu bileşiklerin aktif hale
geçmesinde salisilik asiti kullanmak
zorundadırlar.
Salisilik asit biosentezi tam bilinmemekle
birlikte,Bitkilerin bunu fenilalanin den sentez
ettikleri sanılmaktadır. Yenilen bir çok bitki
ile Salisilik asit (ASPİRİN)
alınmaktadır !!!
Wildermuth MC.et al. Nature Nov.2001
Aspirin ve kolorektal kanser




S.Asit bir çok meyve ve sebzenin yapısında
bulunur.
Serumda, Vejetaryenlerde non-vejetaryenlere
göre daha yüksektir.
Bunlarda serum düzeyi, Düşük doz aspirin
alanlardaki kadardır . !!
Sağlıklı bir diyetin kanser koruyucu etkisi
muhtemelen Aspirin e bağlı olabilir !
Paterson JR.Lawrence JR.: QJM Aug.2001
ÇAY VE MİDE KANSERİ İLİŞKİSİ
 Midedeki
kanser yapıcı maddelerin
oluşmasına mani olur (Nitroso
compounds)
 Kanser yapıcı mikroplara karşı
savaşır (H. Pilori)
 Yeşil ve siyah çay kuvvetli
antioksidan etkisi ile kanser yapıcı
maddelere karşı koruyucudur.
J.H. Weisburger. American Health Found. Valhalla N.Y., 1995
Kalın barsak Kanserinde Posa
 Sebze
ile alınan Posa koruyucu
oluyor.
 Aynı
görevi meyve ve tahıl dan
alınan posa yapamıyor.
Domates
 Domates
te bulunan likopen
maddesi kuvvetli “Antikarsinojendir.
 Domatesin
; Prostat , Mide,
Akciğer, Pankreas, Barsak, Rahim
ve Meme kanserine karşı
koruduğu ispatlanmıştır
Değişik Besinlerin yenmesi



Hep aynı cins besinlerin tüketilmesi doğru
değildir.
Tek taraflı beslenme faydadan çok zarar
verir.
Ülkemiz besin çeşitleri yönünden en zengin
ülkeler arasındadır.
Genel olarak ne yapmak Lazım

Tüm kanserlere karşı: İdeal kiloyu
korumak !
Şişmanlık kadın ve erkekte en tehlikeli şey.
 Hormonlu olabilecek bitkilerden uzak
durmak.
 Mümkünse sebze meyve, et ve yumurtayı
çiftliklerden değil köylüden direkt almak.
 Mevsim dışında sera sebzeleri almamak.
 Yeşil ve siyah çay sıklıkla içilmelidir.

Genel olarak ne yapmak Lazım
Kırmızı et yerine balık ve tavuk eti
kullanılmalı
 Yemeklerde küçük porsiyonlar yenmeli
 Yemekler evde yapılmalı, dışarda hazır
yemek yenmemeli
 Mümkün olduğu kadar taşıt araçlarına
binmemeli, yakın yerlere yürümelidir.
 Hareketsizliği arttıran TV ve bilğisayar
daha az kullanmalı

Genel olarak ne yapmak Lazım
 Çocukları
erken yaşta, hareket
yapmayı, az TV seyretmeyi az
yemeyi alıştırmalıyız.
 Siğara ile evde ve dışarda ciddi
savaş açmalıyız
 Tatlandırılmış meyve suları,
pastalar kola ve şekerlemeler
yenmemelidir.
Genel olarak ne yapmak Lazım
Sarımsak, Soğan, koyu renkli (yeşil, sarı)
sebzeler, soya, domates çok sık tüketilmeli.
 Hayvan yağlarından çok Bitkisel yağlar
kullanmalı (Zeytin Yağı, Ayçiçeği yağı,
Fındık yağı ve benzeri)
 Alkol kullanılmamalı, kullananlarda
miktarına çok dikkat etmelidir.
 Tabağımızın 3 te 2 si bitkisel kaynaklı
olmalıdır.
American Institute of Cancer Research

Antioksidan ve vitaminler ne kadar
koruyucu ?
Dışardan reçete edilen bu maddelerin
ne kadar faydalı olabildiği şüphelidir.
 Hatta aşırı dozda alınan bazı
maddelerin zararlı etkileri vardır ;

(Yağda eriyen vitaminler; A, E, D . Demir,
selenyum, bakır, çinko, kalsiyum, vit C. )
ÖNEMLİ TAVSİYE
 Vitaminleri
kesin indikasyon olamadan
yazmayınız ! Muayyen şartlar dışında
vitamine ihtiyaç yoktur.

Hastalara Bahçeleri varsa bahçede yoksa
balkonlarındada yıl boyu yeşillik (Nane,
Maydanoz, Soğan, Sarımsak, Roka )
yetiştirmelerini öğretiniz .!!!
Balkon Bahçesi
Son Söz
Unutma !
Tüm Kanserlerin %30-40’ ı
 Aşırı
kiloyu önleyerek
 Kanser koruyucu besinleri tüketerek
 Devamlı eksersiz yaparak.
ÖNLENEBİLİR !
Tekrar Hatırlayınız !
İnsanda oluşan kanserlerin % 70-90’ çevresel
kaynaklıdır.
%
50 BESLENME
 % 33 Sigara ve Tütün ürünleri
 % 5-10 Mesleki etkileşim
 % 3 Radyasyon
Diet, Nutrition and Cancer 1992. Academic Press, Washington
DC.
Anthelme Brillat-Savarin 1826
You are what you eat
NE YİYORSAN O’ SUN !
Dinlediğiniz için teşekkür
ederim
Prof Dr. Faruk Memik